Русский перевод, благодаря кривому распознаванию, мягко говоря ужасен, но я тем не менее оставил как есть - времени править у меня, наверное, просто не будет.

Очень советую тем, кого это интересует всерьез, пояснительный словарь (финско-финский) к роману: Veljesten sanoja ja sanontoja.

Aleksis Kivi: Seitsemän veljestä, 1871 (project Gutenberg)
Алексис Киви: Семеро братьев, 1961, Художественная литература, Ленинград

 

 

Luku 01 глава 

 

 

Jukolan talo, eteläisessä Hämeessä, seisoo erään mäen pohjaisella rinteellä, liki Toukolan kylää. Sen läheisin ympäristö on kivinen tanner, mutta alempana alkaa pellot, joissa, ennenkuin talo oli häviöön mennyt, aaltoili teräinen vilja. Peltojen alla on niittu, apilaäyräinen, halkileikkaama monipolvisen ojan; ja runsaasti antoi se heiniä, ennenkuin joutui laitumeksi kylän karjalle. Muutoin on talolla avaria metsiä, soita ja erämaita, jotka, tämän tilustan ensimmäisen perustajan oivallisen toiminnan kautta, olivat langenneet sille osaksi jo ison-jaon käydessä entisinä aikoina. Silloinpa Jukolan isäntä, pitäen enemmän huolta jälkeentulevainsa edusta kuin omasta parhaastansa, otti vastaan osaksensa kulon polttaman metsän ja sai sillä keinolla seitsemän vertaa enemmän kuin toiset naapurinsa. Mutta kaikki kulovalkean jäljet olivat jo kadonneet hänen piiristänsä ja tuuhea metsä kasvanut sijaan.- Ja tämä on niiden seitsemän veljen koto, joiden elämänvaiheita tässä nyt käyn kertoilemaan.

Дом Юкола,[В Финляндии усадьбы часто называются по фамилии владельца.] в южной части губернии Хяме, стоит па северном склоне холма, недалеко от деревни Тоукола. Возле дома — каменистая поляна, чуть пониже начинаются луга, на которых прежде, когда хозяйство не пришло еще в упадок, колосились тучные хлеба. За полями порогший клевером луг, перерезанный извилистой канавой; он давал много сена, пока не стал вы обширными лесами деревенского стада. Имение богато также сталось лесами, болотами и пустошами — все это досталось основателю Юколы еще в стародавние времена, при целиком размежевании земель, благодаря его дальновидности. Больше заботясь о своих потомках, чем о себе, он согласился тогда взять участок сгоревшего леса, получив таким образом в семь раз больше угодий, нежели его соседи. От былой гари теперь не осталось и следа, и на участке Юкола снова вырос густой лес. Вот это и есть родной дом семерых братьев, о которых н поведу свой рассказ.

Veljesten nimet vanhimmasta nuorimpaan ovat: Juhani, Tuomas, Aapo, Simeoni, Timo, Lauri ja Eero. Ovat heistä Tuomas ja Aapo kaksoispari ja samoin Timo ja Lauri. Juhanin, vanhimman veljen, ikä on kaksikymmentä ja viisi vuotta, mutta Eero, nuorin heistä, on tuskin nähnyt kahdeksantoista auringon kierrosta. Ruumiin vartalo heillä on tukeva ja harteva, pituus kohtalainen, paitsi Eeron, joka vielä on kovin lyhyt. Pisin heistä kaikista on Aapo, ehkä ei suinkaan hartevin. Tämä jälkimmäinen etu ja kunnia on Tuomaan, joka oikein on kuuluisa hartioittensa levyyden tähden. Omituisuus, joka heitä kaikkia yhteisesti merkitsee, on heidän ruskea ihonsa ja kankea, hampunkarvainen tukkansa, jonka karheus etenkin Juhanilla on silmään pistävä.

Зовут братьев, от старшего к младшему, так: Юхани, Туомас, Аапо, Симеони, Тимо, Лаури и Эро. Туомас и Аапо, как и Тимо с Лаури, — близнецы. Юхани, старшему из братьев, двадцать пять лет от роду, а младший, Эро, лишь восемнадцать раз успел увидеть вешнее солнце Все братья крепки, плечисты и рослы, кроме, пожалуй, Эро, который пока что маловат. Ростом особенно отличается Аапо, а вот плечистым его никак не назовешь. Эта честь принадлежит Туомасу, чьи дюжие плечи славятся на всю округу. Однако природа наделила братьев и одной общей чертой — смуглой кожей и жесткими, точно пенька, волосами; особенно бросаются в глаза упрямые космы Юхани.

Heidän isäänsä, joka oli ankaran innokas metsämies, kohtasi hänen parhaassa iässään äkisti surma, kun hän tappeli äkeän karhun kanssa. Molemmat silloin, niin metsän kontio kuin mies, löyttiin kuolleina, toinen toisensa rinnalla maaten verisellä tanterella. Pahoin oli mies haavoitettu, mutta pedonkin sekä kurkku että kylki nähtiin puukon viiltämänä ja hänen rintansa kiväärin tuiman luodin lävistämänä. Niin lopetti päivänsä roteva mies, joka oli kaatanut enemmän kuin viisikymmentä karhua.--Mutta näiden metsäretkiensä kautta löi hän laimin työn ja toimen talossansa, joka vähitellen, ilman esimiehen johtoa, joutui rappiolle. Eivät kyenneet hänen poikansakaan kyntöön ja kylvöön; sillä olivatpa he perineet isältänsä saman voimallisen innon metsä-otusten pyyntöön. He rakentelivat satimia, loukkuja, ansaita ja teerentarhoja surmaksi linnuille ja jäniksille. Niin viettivät he poikuutensa ajat, kunnes rupesivat käsittelemään tuliluikkua ja rohkenivat lähestyä otsoa korvessa.

Их родитель, страстный охотник, обрел в лучшую пору своей жизни нежданную смерть в схватке с рассвирепевшим медведем. Обоих, медведя и человека, нашли уже мертвыми. Один возле другого, они валялись на залитой кровью земле. Сильно был изранен охотник, но и у медведя глотка и бок были вспороты ножом, а грудь пробита беспощадной пулей. Так кончил свои дни этот храбрый человек, уложивший на своем веку более пятидесяти медведей. Однако из-за охоты он совсем забросил хозяйство, которое без мужского глаза мало-помалу приходило в запустение. Из его сыновей тоже не вышло пахарей и сеятелей: унаследовав от отца не меньшую страсть к ловле лесной дичи, они постоянно мастерили силки, капканы, западни и разные ловушки на погибель птицам и зайцам. Так прошло их отрочество, а потом они научились обращаться с ружьем и уже отваживались сходиться в дремучем лесу с медведем.

Äiti kyllä koetti sekä nuhteilla että kurilla saattaa heitä työhön ja ahkeruuteen, mutta heidän uppiniskaisuutensa oli jäykkä vastus kaikille hänen yrityksillensä. Oli hän muutoin kelpo vaimo; tunnettu oli hänen suora ja vilpitön, ehkä hieman jyrkkä mielensä. Kelpo mies oli myös hänen veljensä, poikien oiva eno, joka nuoruudessaan oli uljaana merimiehenä purjehtinut kaukaiset meret, nähnyt monta kansaa ja kaupunkia; mutta näkönsäpä kadotti hän viimein, käyden umpisokeaksi, ja vietti ikänsä pimeät päivät Jukolan talossa. Hän silloin usein, veistellen tunteensa viittauksen mukaan kauhoja, lusikoita, kirvesvarsia, kurikkoja ja muita huoneessa tarpeellisia kaluja, kertoili sisarensa pojille tarinoita ja merkillisiä asioita sekä omasta maasta että vieraista valtakunnista, kertoili myös ihmeitä ja tapauksia raamatusta. Näitä hänen jutelmiansa kuultelivat pojat kaikella hartaudella ja painoivat lujasti muistoonsa. Mutta yhtä mieluisasti eivät he kuullelleetkaan äitinsä käskyjä ja nuhteita, vaan olivatpa kovakorvaisia vallan, huolimatta monestakaan pieksiäis-löylystä. Useinpa kyllä, huomatessaan selkäsaunan lähestyvän, vilkasi veliparvi karkutielle, saattaen tämän kautta sekä äitillensä että muille murhetta ja kiusaa, ja sillä omaa asiaansa pahentaen.

Мать, правда, не раз пробовала и назиданиями и поркой приохотить сыновей к труду и усердию, но все ее старания разбивались об их упрямство. Вообще же она была славная женщина, прямая и честная, хотя и несколько крутого нрава. Ее брат, дядюшка этих семерых, тоже слыл славным малым. В молодости он был храбрым моряком и избороздил немало далеких морей, повидал разные народы и города, но потом потерял зрение и совсем слепой, коротал остатки своих дней в доме Юкола. На ощупь мастеря ковши, ложки, топорища; вальки и прочую утварь, он часто, бывало, рассказывал племянникам разные предания, вспоминал об удивительных делах в своем отечестве и чужеземных государствах, толковал библейские притчи и чудеса. Жадно слушали ребята его рассказы и крепко запоминали их. Зато наставления и упреки матери они выслушивали куда менее охотно и пропускали все мимо ушей, хотя она не раз секла их. Правда, частенько братья, почуяв приближение порки, стаей вылетали из избы и пускались наутек, немало досаждая этим матери и соседям и еще более отягчая собственную вину.

Tässä olkoon kerrottu eräs tapaus veljesten lapsuudesta. He tiesivät kototalonsa riihen alla kananpesän, jonka omistaja oli eräs eukko, kutsuttu »Männistön muoriksi»; sillä hänen pieni mökkinsä seisoi männistössä lähellä Jukolaa. Johtui kerran veljesten mieleen paistetut munat, ja päättivät he lopulta riistää pesän ja lähteä metsään nauttimaan saaliistansa. He täyttivät myös päätöksensä, tyhjensivät pesän ja läksivät yksimielisesti metsään, kuusi veljestä; Eero pyöri silloin vielä äitinsä jalkain juurella. Mutta koska he ehtivät eräälle solisevalle ojalle pimeässä kuusistossa, rakensivat he valkean äyräälle, käärivät munat ryysyihin, kastoivat ne veteen ja panivat paistumaan kihisevään tuhkaan. Ja kun herkut olivat viimein kypsyneet, söivät he maittavan atrian ja astelivat siitä tyytyväisinä kotiansa taas. Mutta kotomäelle ehdittyä, kohtasi heitä hirmumyrsky; sillä olipa jo heidän tekonsa tullut ilmi. Männistön muori ärhenteli ja riehui, ja kiivaalla katsannolla kiirehti veljeksiä vastaan heidän äitinsä, kädessä vinkuva ruoska. Mutta eivätpä mielineetkään pojat käydä kohden tuota vihuria, vaan kääntyivät takaisin ja pakenivat jälleen metsien turvaan, huolimatta äitinsä huudoista.

Вот один случай из детства братьев. Они знали, что иод их овином несется соседская курица. Соседку все иили бабкой Лесовичкой: ее крохотная избушка стояла и сосняке неподалеку от Юколы. Как-то братьям очень уж шхотелось печеных яиц, и в конце концов они решили разорить гнездо, убежать в лес и там насладиться добычей. Сказано — сделано. Гнездо опустошили, и все шестеро братьев, — Эро тогда еще путался под ногами у матери, — в полном согласии отправились в лес. Возле журчащей в темном ельнике речушки они развели костер, завернули яйца в мокрую тряпку и зарыли их и шипящую золу. Когда лакомство было готово, они с наслаждением съели его и, довольные, двинулись к дому. Но едва поднялись они на свой пригорок, как были встречены настоящей бурей, потому что их проделка уже обнаружилась. Бабка Лесовичка ругалась ил чем свет стоит, рассерженная мать бежала ребятам навстречу, размахивая посвистывающей в воздухе розгой. Но братья вовсе не хотели встречи с этим ураганом и, показав спины, снова бежали под надежный покров леса, не обращая внимания на призывы матери.

Meni nyt päivä, meni vielä toinen, mutta karkureita ei kuulunut; ja tämä heidän viipymisensä saattoi äitin lopulta kovin levottomaksi; ja vihansa muuttui pian murheeksi ja säälin kyyneleiksi. Hän läksi heitä etsimään, etsi metsät ristiin rastiin, mutta löytämättä lapsiansa. Saipa asia yhä kamalamman muodon ja vaati viimein kruununmiehiä käymään asiaan käsiksi. Sana saatettiin jahtivoudille, joka viipymättä kokoonkutsui koko Toukolan kylän ja sen ympäristön. Ja nyt läksi joukko sekä nuoria että vanhoja, naisia niinkuin miehiäkin, jahtivoudin johtamana, pitkänä rivinä urkkimaan ympäri metsää. Ensimmäisenä päivänä etsivät he läheisimmillä tienoilla, mutta ilman toivottua seurausta; toisena päivänä siirtyivät he kauemmas, ja koska astuivat korkealle mäelle, näkivät he etäältä erään suon partaalta sinisen savupatsaan kiertoilevan ylös ilmaan. Tarkasti merkitsivät he suunnan, josta savu suitsusi, ja sitä kohden jatkoivat he retkensä taas. Viimein likemmin jouduttuansa kuulivat he äänen, joka lauloi seuraavalla tavalla:

Прошел день, за ним другой, но беглецы не появлядись. Их долгое отсутствие в конце концов сильно ветре-пожило мать, и ее гнев сменился горем и слезами. Она отравилась на поиски, обошла вдоль и поперек весь .мне, но так и не нашла своих детей. Дело принимало серьезный оборот, и наконец потребовалось вмешательство властей. Сообщили яхтфохту, который немедленно собрал всех жителей Тоуколы и ее окрестностей. И вот Чолпа мужчин и женщин, старых и малых, длинной нгреницей, с яхтфохтом во главе, двинулась по окрестным лесам. В первый день искали поблизости, но безутешно; на другой день пошли вглубь и, поднявшись н

»Elettiinpä ennenkin,
Vaikk' ojan takan' oltiin,
Ojapuita poltettiin
Ja ojast' oltta juotiin».

Не раз еловой чащи кров
Бывал жильем счастливым;
И для костров хватало дров,
И ров был полон пивом.
[Здесь и далее стихи переведены С. Хмельницким.]

Silloinpa Jukolan emäntä, kuultuansa laulun, ilahtui suuresti; sillä hän tunsi sen poikansa Juhanin ääneksi. Ja kumahteli usein metsä tulinuijan paukkeesta; josta kaikesta etsijät nyt varmaan havaitsivat lähestyvänsä karkulaisten leiriä. Siitä antoi jahtivouti käskyn piirittämään pojat ja sitten heitä lähenemään hiljaisuudessa, mutta pysäymään kuitenkin matkan päähän heidän majapaikastansa.

Услышав песенку, хозяйка Юколы сильно обрадовалась: она узнала голос своего сына Юхани, хотя его и заглушал какой-то дикий грохот. Люди поняли, что приближаются к лагерю беглецов. Яхтфохт приказал окружить братьев, потом тихо подкрасться к ним, но все же остановиться на некотором расстоянии от их убежища.

Tapahtui niinkuin hän käski. Ja koska joukko, piirittäin veljekset kaikin puolin, oli heitä likeynyt noin viisikymmentä askelta, seisahtui se silloin; ja ilmestyi nyt seuraava näky: Rakettu oli kiven juurelle havuista pieni koiju, jonka ovella makasi Juhani sammaleisella sijalla, katsellen ylös pilviin ja lauleskellen. Kaksi, kolme syltää koijusta loimotti iloinen valkea, ja sen hiilistössä korventeli Simeoni ansalla pyyttyä teereä päivälliseksi. Aapo ja Timo no'etuilla kasvoilla--sillä olivatpa he äskettäin olleet tonttusilla--paistelivat nauriita kuumassa tuhassa. Pienen saviropakon partaalla istui äänetönnä Lauri, tehden savikukkoja, härkiä ja uljaita varsoja; ja oli hänellä heitä jo aika rivi kuivamassa sammaleisen hirren kyljellä. Mutta tulinuijaa paukutteli Tuomas: sylki maakivelle vahtoisen syljen, asetti siihen tulisen hiilen, ja tämän päälle viskasi hän kaikin voimin toisen kiven, ja jyske, usein tuima kuin tavallinen kiväärin paukaus, kajahti ympärille, ja nokinen savu kivien välistä pyörähteli ilmaan.

Все произошло так, как велел яхтфохт. Люди окружили братьев и шагах в пятидесяти остановились. И глазам их представилась следующая картина: возле большого камня был сооружен из хвои небольшой шалаш, у входа на моховой постели, глядя на облака и распевая песни, лежал Юхани. В двух-трех саженях от шалаша весело пылал костер, и Симеони жарил на углях попавшуюся в силок тетерку. Аапо и Тимо с черными от сажи лицами, — они только что играли в гномов,— пекли в горячей золе репу. На краю грязной лужицы молча сидел Лаури и лепил глиняных петушков, бычков и резвых жеребят; длинный ряд их уже сушился на поросшем мхом бревне. А Туомас грохотал камнями: сначала он смачно плевал на один камень, клал горячий уголек и изо всей мочи бросал на него другой камень, и грохот, гулкий как ружейный выстрел, раскатывался по окрестностям, а из-под камня вырывался черный клуб дыма.

JUHANI:
Elettiinpä ennenkin,
Vaikk' ojan takan' oltiin...
Mutta peijakas meidän kuitenkin viimein täällä perii. Se on niinkuin kädessä, te mullisaukon pojat.

ЮХАНИ:
Не раз еловой чащи кров
Бывал жильем счастливым..,
А все-таки мы здесь попадем черту в лапы. Этого нам, балбесам, не миновать!

AAPO: Senhän minä kohta sanoin käydessämme jäniksen passiin. Voi meitä hulluja! Sissit ja mustalaiset tällä tavalla rähmästelkööt ilmi-taivaan alla.

ААПО: Это я сказал сразу, как мы дали тягу. Эх, и дураки же мы! Только разбойники да цыгане скитаются так под открытым небом.

TIMO: Jumalan taivas kuitenkin.

ТИМО: Но небо как-никак божье.

AAPO: Asua täällä susien ja karhujen kanssa.

ААПО: Жить тут с волками и с медведями!

TUOMAS: Ja Jumalan kanssa.

ТУОМАС: И с господом богом.

JUHANI: Oikein, Tuomas! Jumalan ja hänen enkeleinsä kanssa. Ah! jos nyt taitaisimme katsoa autuaan sielun ja ruumiin silmällä, niin selvästipä näkisimme, kuinka koko joukko suojelevia siipi-enkeliä on meidän piirittänyt ja kuinka itse Jumala harmaana äijänä istuu vallan keskellämme tässä kuin armahin isä.

ЮХАНИ: Верно, Туомас! С господом и его ангелами. Ах! Если б мы только смогли взглянуть теперь на мир глазами праведника, мы бы воочию увидели, как нас окружают целые толпы ангелов-хранителей с крылышками и как сам бог, этакий седенький старичок, сидит между нами, точно любящий папаша.

SIMEONI: Mutta mitä aattelee nyt äitiparka?

СИМЕОНИ: А каково-то теперь нашей бедной ма«. тер и ?

TUOMAS: Hän mielisi peitota meitä paistikkaiksi, koska vaan kynsiinsä joutuisimme.

ТУОМАС: Попадись мы ей только в руки, она из нас печеную репку сделает!

JUHANI: Ai poika, saisimmepa saunan!

ЮХАНИ: Да, парень, и задали бы нам баню!

TUOMAS: Saunan, saunan!

ТУОМАС: Баню, баню!

JUHANI: Kipinöitsevän saunan! Niin, kylläs sen tiedät.

ЮХАНИ: Горячую баню, будьте уверены!

AAPO: Se viimeinkin on saatavamme.

ААПО: В конце концов бани нам не миновать.

SIMEONI: Hyvin tietysti. Sentähden on parasta mennä ottamaan se sauna ja päästä kerran näistä härkäpäivistä.

СИМЕОНИ: Это уж ясно. А коли так, то лучше сейчас же принять порку и разом покончить с этой скотской жизнью.

JUHANI: Härkä ei juuri käyskelekkään vapaa-ehtoisesti teuraspenkkiin, veikkoseni.

ЮХАНИ: Э-э, братец ты мой! Скот-то как раз и не идет на бойню по доброй воле.

AAPO: Mitä jaarittelet, poika? Talvi lähestyy ja meille ei annettukaan syntyissämme turkkia niskaan.

ААПО: Что ты крутишь, парень? На носу зима, а ро-дились-то мы не в шубах.

SIMEONI: Ei siis muuta kuin kotia mars! ja tulla löylytetyksi ja syystä kyllä, syystä kyllä.

СИМЕОНИ: Так что марш домой! А выпорют, так за дело, ей-ей за дело.

JUHANI: Säästyköön, veljet, säästyköön selkämme vielä kuitenkin muutamat vuorokaudet. Emmehän tiedä mitä pelastus-keinoa Jumala meille keksii vielä mennessä parin kolmen päivän. Niin, täällä, täällä pyllyilkäämme vielä: tuossa päivämme, tuon kantosen valkean ympärillä, ja yömme havuisessa koijussa, röhötellen rinnakkain rivissä kuin emän naskit pahnoilla.--Mutta mitä sanot sinä, Lauri pokko, siellä savilaukussa? Mitä? Käymmekö koreasti pieksiäis-löylyyn?

ЮХАНИ: Подождемте, братцы, побережемте свои спины еще немного. Ведь мы же не знаем, что придумает для нашего спасения господь бог не сегодня-завтра. Посидим-ка еще тут: днем вокруг костра, а ночью в шалаше, полеживая рядком и похрюкивая, будто поросята на подстилке... А ты, Лаури, что скажешь из своей лужи? Ну как, пойдем ли послушно на порку?

LAURI: Ollaanhan täällä vielä.

ЛАУРИ: Побудем еще тут.

JUHANI: Senhän minäkin parhaaksi harkitsen. Juuri niin!--Mutta onpa sinulla siellä karjaa oikein aika lailla.

ЮХАНИ: Вот и я так думаю. Конечно, так! Э, да у тебя там уйма скотинки!

TUOMAS: On sekä karjaa että siipi-eläimiä sillä pojalla.

ТУОМАС: Да, у этого парня и скота и птицы вдосталь.

JUHANI: Huikea liuta. Tulispa sinusta oikein kukkomaakari.

ЮХАНИ: Видимо-невидимо. А из тебя вышел бы славный глиномаз.

TUOMAS: Oikein fläätälä.

ТУОМАС: Прямо-таки гончар.

JUHANI: Oivallinen fläätälä.--Mikä ryssänkukla sieltä nyt taasen heltii kynsistäsi?

ЮХАНИ: Отменный гончар! Что это за матрешку ты опять там лепишь?

LAURI: Tämä on vaan tuommoinen pikkuinen poika.

ЛАУРИ: Это мальчик,

JUHANI: Kas tuota nallikkaa!

ЮХАНИ: Нет, вы только поглядите на этого карапуза!

TUOMAS: Tekee poikia kuin mies.

ТУОМАС: Мастерит ребят, как заправский мужик.

JUHANI: Poikia kuin tervaskannon päitä; ja ruokkii kuin mies sekä pojat että karjat.--Mutta veljet, veljet, jouduttakaa jo päivällinen pöytään; sillä mahani rupee motkottamaan. Pane mujua, pane kiehuvaa mujua tuon nauriin paistavalle kyljelle tuossa.--Kenenpä on vuoro lähteä nauriita varkaisin?

ЮХАНИ: И ребятки — что пеньки смолистые! Вот ведь молодец — и стадо и ребят кормит. Но, братцы, дакайте же обедать! А то у меня в животе уже урчит. Прикрой-ка золой вон ту репку, чтобы не подгорела. А чей теперь черед идти репу воровать?

SIMEONI: Minunpa on taasen käyminen synnin työhön.

СИМЕОНИ: Видно, мне опять отправляться на это грешное дело.

JUHANI: Henkemme piteiksi täytyy meidän hieman nypistellä toisen omasta. Jos tämä on syntiä, niin on se niitä pienimpiä kuin tehdään tässä matoisessa maassa. Ja katso, jos kuolen ilman muuta synninmerkkiä kirjassani, niin eihän tuo pieni variksenjalka minua juuri estäisi pääsemästä vähän parempaan elämään. Siitä oikeasta hääsalista minua piankin nääsättäisi ulos, sen mä kyllä luulen, mutta ainahan annettaisi pojalle siellä jokin ovenvartijan virka, ja sekin olisi hirmuisesti lystiä.--Niin, uskokaamme niin, ja ottakaamme suruttomasti mitä kerralla kupuumme mahtuu.

ЮХАНИ: Чтоб не умереть, нам придется малость попользоваться чужим добром. Коли это и грех, то из самых пустячных в нашем грешном мире. И если я умру без иной помарки в своей книге жизни, то вряд ли такое пятнышко помешает мне обрести жизнь чуть получше этой. Правда, из настоящих райских чертогов меня бы скоро выгнали в шею, в этом я уверен, но место какого-нибудь привратника для такого парня там всегда найдется, и это было бы страшно весело. Да, будем верить и это и беспечально набивать брюхо до отвала.

AAPO: Mutta katsonpa jo parhaaksi että heitämme Kuokkalan naurismaan ja etsimme itsellemme toisen. Vähentyminen päivä päivältä saattaa pian omistajan vartioimaan maatansa yöt ja päivät.

ААПО: А по-моему, лучше оставить уже в покое огород Куоккалы и подыскать новый. Репы день ото дня становится псе меньше, и как бы хозяин не начал караулить свой огород и днем и ночью.

JAHTIVOUTI. Ei yhtään surua siitä juonesta enää, poikaset, ei yhtään. No no, miksi hätäilette? Katsokaa: joukko suojelevia enkeliä on teidän piirittänyt aivan sukkelasti.

ЯХТФОХТ: Не стоит больше горевать об этом, ребятки, не стоит. Ну-ну, что вы заметались? Глядите — целая толпа ангелов-хранителей разом окружила вас!

Niin haasteli vouti veljeksille, jotka pahoin peljästyneinä rynkäsivät ylös ja kaapasivat juoksemaan mikä minnekkin, mutta huomasivat pian kauhistuen tiensä teljetyksi kaikkialta. Silloin lausui taasen vouti: »apajassahan olette, luikkarit, koreasti apajassa, josta ette pääse ennenkuin on teitä hieman suomustettu muistoksi, pieneksi muistoksi teille, mitkä jalkajuonet olette meille saattaneet, luikkarit. Tänne, muori, koivun-oksallanne, ja antakaat heille oikein lämpöisestä kourasta. Jos niin, että kohtaisitte vastakynttä, niin onpa tässä teille apumuijia». Seurasi nyt kuritus äitin kädestä, käyden miehestä mieheen yli koko poikaparven; ja kova oli Kuokkalan korvessa rähinä. Kiivaasti kyllä käyttikin vitsaansa muori, mutta jahtivouti vakuutti heidän kuitenkin saaneen liian liepeän saunan.

Так обратился к братьям яхтфохт, и те, страшно перепугавшись, вскочили на ноги и рванулись кто куда, но с ужасом убедились, что все пути к бегству отрезаны. — Вы в капкане, беглецы, — вновь заговорил яхт-фохг,— да еще в каком капкане! Из него вам не вы-рплться пока вам не намылят малость головы, чтоб помнили, какую гонку вы нам задали. А ну, тетушка, сюда со своими розгами, да отвалите-ка им любящей рукой! А будут противиться — бабы подсобят. И последовала тут расплата, не миновавшая ни пинок) из братьев, и невообразимый крик поднялся и несу Куоккалы. Бойко орудовала баба, однако яхт-фпщ все же уверял, что братья отделались слишком легко.

Mutta koska tämä viimeinen toimi oli tehty, läksivät he kukin kotiansa, niin myös äiti poikinensa. Kaiken tien hän pauhasi ja toreli karkulaisia; eikä vielä heidän kotia tultuansakaan lakannut myrsky. Vieläpä rakentaessaan pojillensa atriaa laukkutuolille metelöitsi eukko, uhaten heitä uudella pieksiäis-saunalla. Mutta nähtyään, millä nälän ahneudella he iskivät hampain leipään ja silakkaan, käänsi hän kasvonsa heistä, pyhkäisten salaa kyyneleen ruskealta, karhealta poskeltansa.

А когда с этим было покончено, все разошлись по домам; братья побрели за матерью. Всю дорогу бранилась она, и даже дома буря еще не совсем утихла. Подавая сыновьям еду, она грозила задать им новую трепку, но, увидев, с какой жадностью они впились зубами в хлеб и салаку, отвернулась и украдкой смахнула слезу с загорелой шершавой щеки.

Niin päättyi poikien karkuretki. Ja tämä oli tapaus heidän lapsuutensa ajasta, johon kertomuksestani poikkesin.

Так окончилось бегство братьев — случай, который я не мог обойти в своем повествовании.

Veljesten parhaita huvituksia oli myös kiekonlyöminen, jota leikkiä he vielä miehuutensakin iässä rakastelivat harjoitella. He silloin, jaettuina kahteen joukkoon, taistelivat kiivaasti, kumpikin puoli pyrkien kohden määrättyä esinettä. Kova oli silloin huuto, juoksu ja temmellys, ja tulvana virtasi hiki heidän kasvoiltansa. Humisten hyppeli kiekko pitkin tietä, ja ponnahti usein kartusta miehelle vasten kasvoja, niin että kun he palasivat leikistä, oli yhden ja toisen otsa varustettuna aika sarvella, tai poski ajettuneena simpulaksi. Niin kului heidän nuoruutensa päivät: kesät metsissä tai maantiellä kiekkoa heittäessä, talvet kodon uunin päällä hiottavassa kuumuudessa.

Любимой забавой братьев было также катание деревянного круга, ею они тешились и став взрослыми. Разделившись на две партии, они ревностно состязались между собою, и обе стороны стремились достичь назначенного рубежа. Немало было тогда крику, беготни и шума, и пот ручьями струился по их лицам. С шумом мчался по дороге круг и нередко, отскочив от палки, угождал кому-нибудь прямо в лицо, так что когда братья возвращались с игры, их лбы были украшены изрядными шишками, а щеки вздувались от синяков. Так проходили дни их юности: летом — в лесах или на дороге за игрой в круг, зимой — в родной избе на пышущей жаром печи.

Mutta huomasivatpa veljetkin aikojen muuttuvan. Tapahtuipa asioita, jotka saattoivat heitä enemmän kuin ennen muistelemaan huomis-päivää ja siirtymään vähän entisistä menoistansa.--Heidän äitinsä oli kuollut, ja tuli nyt yhden heistä astua isännyyteen, hillitsemään taloa pääsemästä perin kumoukseen ja huolta pitämään kruununveron maksosta, joka Jukolan avarien maiden ja metsien suhteen ei kuitenkaan ollut suuri. Mutta puuhaa ja tekemistä on ainakin hävinneessä talossa. Tuli vielä harjaksi kaikelle tälle, että pitäjän uusi rovasti oli kaikessa virkansa toimessa peloittavan ankara mies. Liioinkin laiskalukijoille oli hän armoton, käytellen heitä kohtaan kaikkia keinoja, myös jalkapuun rangaistusta. Niinpä oli hän Jukolan poikihinkin teroittanut tarkan silmänsä. Oikeinpa lautamiehen kautta oli hän antanut heille kiivaan käskyn, että he tavallista vikkelämmin saattaisivat itsensä lukkarin luoksi oppiaksensa lukemaan.--Muistellen näitä seikkoja, istuessaan kotona avarassa tuvassa eräänä iltana syksykesällä, haastelivat veljekset keskenänsä seuraavalla tavalla:

Однако и братьям пришлось убедиться, что времена меняются. Обстоятельства заставляли их все чаще задумываться о завтрашнем дне и забывать былые привычки. Мать их скончалась, и одному из братьев надлежало стать хозяином в доме, чтобы спасти его от полного развала и позаботиться об уплате казенной подати, которая, однако же, в хозяйстве Юкола с его обширными лесами не была особенно велика. Но в запущенном доме всегда найдется вдоволь работы и хлопот. Вдобавок ко всему новый приходский пастор был слишком ретив в исполнении своей должности. Он заставлял всех учиться грамоте и к людям, уклоняющимся от этого, не знал жалости, придумывая разные способы наказания, вплоть до деревянной ножной колодки. Вот и на братьев Юкола он обратил свой строгий взор. И не как-нибудь, а через судебного заседателя прислал им строжайший приказ немедленно явиться к кантору учиться грамоте. И вот однажды осенним вечером братья сидели в своей просторной избе, размышляли обо всех этих делах и вели между собой следующую беседу:

AAPO: Sanonpa: tämä hurja elämä ei käy päisin, vaan on sen loppu viimein hävitys ja turmio. Veljet! toiset tavat ja toimet, jos toivomme onnea ja rauhaa.

ААПО: Я вот что скажу: эта беспутная жизнь никуда не годится. Все кончится для нас разорением и гибелью. Братья! Пора нам бросить былые привычки, коль желаем себе счастья и покоя.

JUHANI: Haasteletpa oikein, sitä ei taida kieltää.

ЮХАНИ: Твоя правда, против ничего не скажешь.

SIMEONI: Jumala paratkoon! hillitön, villitty on elämämme ollut aina tähän päivään asti.

СИМЕОНИ: Помоги нам господь! Бесшабашную, дикую жизнь вели мы до сего дня.

TIMO: Onpa tässä elämässä elämää ja maailmassa maailmaa. Kyllä kelpaa, jos käskeekin. Ohhoo!

ТИМО: Что ж, можно и по-другому попробовать. Ох-хо-хо!

JUHANI: Liian hurjasti, tai oikeammin sanottu, liian huolimattomasti olemme eläneet, sitä ei taida kieltää. Muistakaamme toki: »nuoruus ja hulluus, vanhuus ja viisaus».

ЮХАНИ: Что и говорить — бесшабашно мы жили, вернее — неразумно. А всему дурь молодая виной, с годами, глядишь, поумнеем.

AAPO: Mutta jo on aika viisastua, aika on panna kaikki halut ja himot järjen ikeen alle ja etunenässä tehdä se, joka tuo hyötyä, vaan ei sitä joka makeammalle maistuu. Nyt viipymättä rakentamaan taloamme kunnialliseen kuntoon taas!

ААПО: Пора бы уж набраться ума и жить не по хотению, а по разумению, чтоб польза была. Немедленно возьмемся за хозяйство и приведем его в порядок!

JUHANI: Oikein haasteltu! Ensiksi käykäämme lannan kimppuun niinkuin sontiaiset, ja paukahtelkoon havutukki Jukolan nurkissa aamusta iltaan; karja, uhkea karja antakoon moskaa puolestansa korotteeksi myös; ja nouskoon tarhaamme kasat korkeat kuin kuninkaan linnan kultaiset muurit. Niin teemme. Ensi maanantaina aloitamme ja juuresta jaksain.

ЮХАНИ: Золотые слова! Прежде всего примемся за навоз, как навозные жуки. И хвою рубить будем от зари до зари да на поля ее возить. И наше славное стадо пусть тоже дает нам свое добро, чтоб кучи во дворе поднимались, как золотые стены королевского замка! Так мы и сделаем: приступим к работе с понедельника и уж начнем с самого основания.

AAPO: Miksi ei jo huomenna?

ААПО: Почему же не завтра?

JUHANI: Vasta ensi maanantaina. Eihän ole vahinko harkita asiaa vielä kypsemmäksi. Niin, olkoon sanottu: ensi maanantaina.

ЮХАНИ: Только с понедельника. Не мешает хорошенько все обмозговать. Да, на том и порешим: со следующего понедельника.

AAPO: Mutta yksi pykälä on meillä kohta suoritettavana. Tämä on laita: Jos talonpitoomme toivomme järjestystä ja pysyväisyyttä, niin yksi olkoon esimies ja isäntä. Me tiedämme, että tämä oikeus ja velvollisuus on Juhanin sekä hänen esikoisuutensa että äitimme määräyksen kautta.

ААПО: Но одно дело нам нужно решить сейчас же. А оно вот какое: коль хотим, чтоб наше хозяйство встало на ноги и в нем был порядок, один из нас должен быть 1 лавою и хозяином. Мы знаем, что это право и обязанность принадлежит Юхани, — он старший из нас, да и мать так наказывала.

JUHANI: Niin, niin se oikeus, valta ja voima on minun!

ЮХАНИ: Да, и право, и власть, и сила — все мое!

AAPO: Mutta katso, että sitä sopuisasti käyttelet ja yhteiseksi hyödyksi.

ААПО: Но смотри, пользуйся всем этим в меру и для общего блага.

JUHANI: Parastani tahdon koettaa. Mutta kun vaan tottelisitte ilman könistämistä ja ruoskaa! Mutta parastani tahdon koettaa.

ЮХАНИ: Буду стараться вовсю. Только б вы слушались меня без понуканий и без розги! А уж я вовсю буду стараться.

AAPO: Ruoskaa?

ААПО: Что, розги?

JUHANI: Jos niin tarvitaan, näetkös.

ЮХАНИ: Если понадобится, видишь ли.

TUOMAS: Puhu koirillesi ruoskasta.

ТУОМАС: Ты собакам толкуй о розгах!

TIMO: Et pehmitä kruununmaatani sinä, et koskaan; sen tehköön lain ja oikeuden hulja, jos selkäni syystä syhyy.

ТИМО: Нет уж, моих угодий тебе вспахать не удаст* ся. Пусть этим займутся закон и правосудие, если понадобится.

JUHANI: Miksi iskette kiinni löysään sanaan? Onhan meillä tässä onnemme sijaa, jos vaan sovinto vallitsee ja sarvet pannaan syrjään.

ЮХАНИ: И чего вы прицепились к пустому слову? Хватит нам тут места, если перестанем бодаться и заживем в согласии.

EERO: Tarkasti kuitenkin määrättäköön keskinäiset suhteemme.

ЭРО: Но лучше, пожалуй, все в точности оговорить.

AAPO: Ja kuulkaamme jokaisen mieli.

ААПО: И выслушаем мнение каждого.

JUHANI: Mitä sanot, Lauri, harvasanainen aina?

ЮХАНИ: Что скажет Лаури, вечный молчун?

LAURI: Sanoisinpa jotain. Muuttakaamme metsään ja heittäkäämme hiiteen tämän maailman pauhu.

ЛАУРИ: Я бы вот что сказал. Давайте переселимся в лес и бросим к чертям эту мирскую суету.

JUHANI: Häh?

ЮХАНИ: Что?

AAPO: Mies hourii taas.

ААПО: Опять парень чепуху мелет.

JUHANI: Muuttaisimme metsään? Mitä hulluuksia!

ЮХАНИ: Чтоб мы перебрались в лес? Глупости!

AAPO: Ole huolimatta.--Katso näin olen tuumaillut. Sinulla, Juhani, on ensiksi valta astua isännyyteen, jos niin tahdot.

ААПО: Подожди, брат, выслушай, что я надумал. Твое право, Юхани, стать хозяином, коли этого хочешь.

JUHANI: Minä kun tahdon.

ЮХАНИ: Да, хочу.

AAPO: Me toiset, niin kauan kuin viivymme kotomme rakkaissa nurkissa ja olemme naimattomia miehiä, teemme talon työtä, syömme talon ruokaa ja saamme talosta vaatteet. Kuun ensimmäinen maanantai, paitsi kylvö- ja leikkuu-aikana, olkoon aina oma päivämme, mutta tulkoon meille silloinkin talosta ruoka. Vuosittain antakoon talo meille kullekin puolen tynnyrin kauroja kylvöön, ja vuosittain olkoon meillä valta raketa yhteishuhta, jonka suuruus on vähintäkin kolmen tynnyrin ala. Näin ovat tuumani kotomme ja naimattomuuden kannalta. Mutta minä tiedän, ettei yksikään meistä kernaasti siirry Jukolan armaitten alojen vaiheilta pois, ja eihän pakoita siihen tilamme ahtaus, vaan onpa väljyyttä seitsemälle veljelle näillä mantereilla. Mutta hän, joka aikaa voittain tuntisi halun perustamaan itsellensä oman asunnon ja perheen eikä kuitenkaan mieli tässä lain voimalla ja maamittarikustannuksilla käydä pirstoilemaan taloa, eikö taitaisi hän tyytyä seuraavaan etuun? Periköön hän talosta kappaleen maata, johon hän rakentaa huoneensa ja pellot sen ympärille. Saakoon hän myös osaksensa jonkunmoisen niittulohon, ja olkoon hänellä valta raivata itsellensä metsästä heinämaata lisäksi, niin että voi elättää pari hevosta ja neljä, viisi nautaa. Ja ilman yhtään veroa ja ulostekoa viljelköön tilaansa ja nauttikoon sen tuotteita niin hän kuin hänen lapsensa, eleskellen rauhassa omalla pohjallansa.--Niin olen minä asiaa aprikoinut. Mitä sanotte.

ААПО: А мы, остальные, пока не женимся и не покинем дорогих уголков нашего родного крова, будем работать в доме, с хозяйской одеждой и на хозяйских харчах. Первый понедельник в каждом месяце, кроме сева и жатвы, пусть будет нашим свободным днем, но и в этот день пусть хозяин кормит нас. За нами будет право каждый год получать по полбочки овса на семена и засевать не меньше трех тунландов общей пожоги. Таковы мои думы о нашем хозяйстве, пока мы холосты. Но я знаю, что ни один из нас по доброй воле не покинет родной Юколы, да и теснота нас к этому не принудит, — на этих землях есть где поразгуляться семерым братьям. Но все-таки, если кто-нибудь из нас задумает свить себе гнездышко и обзавестись семьей, ведь не захочет же он дробить хозяйство с помощью властей да землемеров! Не согласится ли он вот на какое условие: пусть унаследует надел земли и заведет там хозяйство. Пускай берет себе еще какой-нибудь участок луга, да вдобавок будет ему дано право выжечь лесу под травы, чтобы он смог прокормить пару лошадей и четыре-пять коров. И пускай себе без всякого оброка и отработки засевает свои поля и вместе с детьми пользуется их благами, живя спокойно в своем гнезде. Вот как я думаю. А вы что на это скажете?

JUHANI: Jotenkin järkevästi aprikoittu. Ottakaamme punnittaviksi ne pykälät.

ЮХАНИ: Умно придумано. Давайте обсудим все хорошенько.

LAURI: Mutta toisin tehty vielä järkevämmin tehty. Muuttakaamme metsien kohtuun ja myykäämme viheliäinen Jukola, tai pankaamme se vuokralle Rajaportin nahkapeitturille. Hän on meille ilmoittanut halunsa siihen kauppaan; mutta vähintäkin kymmeneksi vuodeksi tahtoo hän haltuunsa talon. Tehkäämme niinkuin sanon ja muuttakaamme hevosinemme, koirinemme ja pyssyinemme juurelle jyrkän Impivaaran vuoren. Sinne rakentakaamme itsellemme iloinen pirtti iloiselle päivänkaltevalle aholle, ja siellä, pyydellen salojen otuksia, elämme rauhassa kaukana maailman menosta ja kiukkuisista ihmisistä.--Näinpä olen itsekseni tuumiskellut yöt ja päivät vuosien kuluessa.

ЛАУРИ: А по-другому будет еще лучше. Переберемся в лес и продадим нашу жалкую Юколу или сдадим ее в аренду кожевнику из Раяпортти. Он уже сообщил о своем желании, только он хочет получить аренду не меньше чем на десять лет. Давайте сделаем по-моему: переселимся вместе с лошадьми, собаками и ружьями к подножию крутой горы Импиваара. Построим себе славную избушку на веселой солнечной полянке, и, охотясь на лесных зверей, мы спокойно заживем там, вдали от мирской суеты и злых людей. Уже долгие годы эта думка не дает мне покоя ни днем, ни ночью.

JUHANI: Onko peeveli riivannut sun aivos, poika?

ЮХАНИ: Не бес ли помутил твой разум, парень?

EERO: Ellei peeveli, niin metsäneito.

ЭРО: Если не бес, то лесная фея.

LAURI: Niin tuumailen ja kerran teen. Siellä eläisimme vasta herroina, pyydellen lintuja, oravia, jäniksiä, kettuja, susia, mäyriä ja pöyrykarvaisia karhuja.

ЛАУРИ: Это у меня давно на уме, и когда-нибудь я так и сделаю. Там мы зажили бы настоящими господами, охотясь на птиц, белок, зайцев, лисиц, волков, барсуков и косматых медведей.

JUHANI: No peijakas! annapas mennä koko Noakin arkki aina hiirestä hirveen asti.

ЮХАНИ: Ишь, черт возьми! Вали заодно весь Ноев ковчег, от мышонка до лося.

EERO: Siinä vasta neuvo: sanoa jäähyväiset suolalle ja leivälle ja imeä verta, hilloa lihaa kuin hyttyset ja Lapin noidat. Ja söisimmekö vielä kettua ja suttakin Impivaaran komeroissa kuin karvaiset vuoripeikot?

ЭРО: Вот так совет! Распрощаться с хлебом и солью и, подобно комарам и лапландским ведьмам, сосать кровь и уплетать мясо! Может быть, в пещерах Импи-ваары мы будем пожирать еще и лисиц с волками, как косматые горные гномы?

LAURI: Ketuista ja susista saamme nahkoja, nahoista rahaa, rahalla suolaa ja leipää.

ЛАУРИ: От лисиц и волков будут у нас шкуры, на шкуры получим деньги, а на деньги — хлеб и соль.

EERO: Nahoista saamme vaatteet, mutta liha, verinen, höyryävä liha olkoon ainoa ruokamme; suolaa ja leipää eivät tarvitse apinat ja papiaanit metsässä.

ЭРО: Из шкур мы сошьем одежду, а пищей нам пусть уж будет только мясо — кровавое, дымящееся мясо. Хлеб и соль ни к чему лесным обезьянам-павиа-нам.

LAURI: Niin tuumailen ja kerran teen.

ЛАУРИ: Это у меня давно на уме, и когда-нибудь и так и сделаю.

TIMO: Ottakaamme asia harkittavaksi juuresta jaksain. Miksi emme taitaisi pureskella metsässäkin suolaa ja leipää? Miks' emme? Mutta Eero on irvihammas, aina tiellämme, aina pitkänä kantona kaskessamme. Ken voi kieltää metsän asukasta tuolloin tällöin lähestymästä kylienkin nurkkia, tuolloin tällöin, aina kuinka tarpeet vaativat? Vai isketkö minua silloin puulla päähän, Eero?

ТИМО: Давайте-ка обсудим все как следует. Почему бы нам и в лесу не есть хлеб и соль? Почему бы нет? А вот Эро, зубоскал, вечно мешает, как пень на пашне. II в самом деле, кто запретит лесному жителю заглянуть кое-когда и в деревню, если на то будет нужда? Или ты меня колом по лбу хватишь тогда, Эро?

EERO: En, veljeni, vaan vieläpä »suolojakin saat jos marjoja tuot».--Muuttakaa, pojat, muuttakaa, minä en kiellä, vaan tulenpa teitä vielä kyytiinkin, vien teitä tästä oikein suden travia.

ЭРО: Что ть^ брат мой! «Еще и сольцы получишь, коль ягод принесешь». Перебирайтесь, ребятки, перебирайтесь, я вам не перечу, даже отвезу вас прямо-таки волчьей рысью.

JUHANI: Mutta pianpa kyydittäisivät metsänhaltijat heidän sieltä takaisin, minä takaan sen.

ЮХАНИ: Но лешие живо зададут им оттуда ходу, за это могу поручиться.

LAURI: »Toisen kerran tullessa on kotoinen kynnys korkee», minä tiedän sen, ja älä luule, että kolkutan ovellesi enää, koska sen kerran heitin.--Vappuna muutan.

ЛАУРИ: Назад, брат, возвращаться — родной парог высок. Это я и без тебя знаю, и не думай, что постучусь в твою дверь, коль уж однажды ее захлопнул. Первого мая я переселюсь.

TIMO: Kukatiesi tulen minä kanssas.

ТИМО: А может, и я с тобой пойду.

LAURI: Minä en kiellä, en käske; tee niinkuin sydämesi parhaaksi katsoo.--Minä muutan tulevana Vappuna Impivaaran aholle. Ensiksihän siellä, kunnes pieni, lämmin pirttini on valmis, asun isoisämme turpeentuneessa sysikoijussa. No, silloinpa, tehtyäni oman päivätyöni, lepään vasta rauhan majassa, kuullellen kuinka kontio korvessa viheltää ja teeri puhaltelee Sompiossa.

ЛАУРИ: Я тебе не приказываю, но и не запрещаю. Делай как сердце подскажет. А я с первого мая переселюсь на поляну Импиваары. Сперва, пока не срублю себе маленькую теплую избушку, поживу в замшелой землянке, где жил наш дед, когда выжигал уголь. И до чего же славно я буду отдыхать там после дневных забот, слушая, как в лесу медведь ревет или тетерева токуют в Сомпио!

TIMO: Minä tulen, Lauri; olkoon sanottu, Lauri.

ТИМО: Решено! Я иду с тобой, Лаури!

TUOMAS: Elleivät parane tässä ajat, niin seuraan teitä minäkin.

ТУОМАС: Коль времена не поправятся, то и я последую за вами.

JUHANI: Tuomaskin! Sinäkö muuttaisit myös?

ЮХАНИ: И Туомас! И ты переберешься туда?

TUOMAS: Elleivät ajat parane.

ТУОМАС: Коль времена не поправятся.

LAURI: Minä muutan Vappuna vaikka lähestyisi Jukolan taloa makean leivän päivät.

ЛАУРИ: А по мне пусть Юкола зальется хоть медом, я все равно в мае переберусь.

TIMO: Sinä ja minä, me kaksi, me muutamme tästä Sompion suolle kuin keväiset kurjet; ja ilma ja tuulet soi!

ТИМО: Ты и я, Лаури! Мы с тобой, как вешние журавли, полетим на болото Сомпио. Только ветер в ушах засвистит.

JUHANI: Haidjai! Mutta kas jos totuuden tunnustan, niin Laurin aikeessa on salaista vetoa. Metsä houkuttelee. Voi peeveli! tuntuupa kuin näkisin sen metsän takana ilman ihanan lakeuden.

ЮХАНИ: А, куда ни шло! По правде признаться, в затее Лаури таится соблазн. Ведь лес-то — он, брат, так и манит к себе, черт возьми! Мне уже чудится там такое приволье, что дух захватывает.

AAPO: Te hullut, mitä aattelette?--Muuttaa metsään! Miksi? Onhan meillä talo ja huoneet; katto kultainen päämme päällä!

ААПО: Что вы задумали, безумцы? Перебираться в лес! Зачем? Ведь у нас есть хозяйство и дом. Свой золотой кров над головой.

JUHANI: Tosi, meillä on talo, jossa riipumme kynsin ja hampain, niin kauan kuin se vähänkin suurukselle hajahtaa. Mutta katsos, jos nyt kova onni kiertäisi tässä kaikki nurin niskoin, vastoin miehen parhaita tuumia, niin olkoon metsä takataloni, jonne piankin tästä vilkaisen, koska viimeiset tuutissa kolisee.--Niin, talonpidon toimeen ja raatamiseen nyt iskemme peloittavalla vauhdilla; ja käykäämme taasen pykälään, joka tässä oikeammiten olikin kysymyksenä.--Minun tyhmän pääkalloni mukaan on Aapo ylimalkaan harkinnut asiat jotenkin järkevästi; ja kaikki käy hyvin, jos vaan itse kukin kohdastamme harrastelemme yksimielisyyttä ja sovintoa. Mutta kas jos riitaa etsimme, niin kylläpä löydämme aina syitä niskaharjastemme kohotteiksi.

ЮХАНИ: Что правда, то правда — дом у нас есть, и пока от него есть хоть немного пользы, мы будем держаться за него зубами и ногтями. Но если судьбе-зло-дейке вдруг вздумается перевернуть все вверх дном, все наши старания пойдут прахом, тогда пусть лес будет моим убежищем. И коль в амбаре будет пусто, хоть шаром покати, я мигом помчусь туда. А теперь возьмемся за хозяйство и станем трудиться всем на удивление. Так что вернемся-ка к тому, о чем была речь. Моей глупой голове сдается, что Аапо очень здраво рассуди, наши дела. И все будет хорошо, коли мы сами будег блюсти мир и согласие. А если станем искать ссорь: так повод ведь всегда найдется.

SIMEONI: Missä emme löydä sitä niinkauan kuin tuo vanha Aatami kutittelee ja kutkuttaa meissä täällä luun ja nahan välissä?

СИМЕОНИ: Да уж найдется, пока в душе и тел каждого из пас сидит старый Адам и так и норовит под бить на грех.

TIMO: Vanhan Aatamin olen aina aatellut vanhaksi, vakavaksi taatoksi vilttihatussa, mustassa pitkätakissa, polvihousuissa ja punaisissa liiveissä, jotka ulottuvat aina alipuolelle miehen napaa. Sellaisena ukkona astelee hän aatoksissaan ja ajelee härkäparia.

ТИМО: Он почему-то всегда представляется мне эта ким степенным дедом в войлочной шляпе, в длинно* черном сюртуке, коротких штанах и красном жилет» пониже пупа. И в этаком наряде знай себе погоняе: пару волов и все о чем-то думает.

SIMEONI: Vanhalla Aatamilla tarkoitetaan synnin juurta, perisyntiä.

СИМЕОНИ: Но ведь под старым Адамом понимаю: первородный грех.

TIMO: Minä tiedän, että hän on perisynnin tunnusmerkki ja esikuva, se sarvipää saatana helvetistä, mutta sellaisena pokkona, kuin sanoin, hän astelee edessäni, ajellen härkäparia. Sitä en voi auttaa.

ТИМО: Да я знаю, что он первейший греховодник сам рогатый дьявол из ада. Но что ж тут поделаешь коль он все ходит предо мной вот этаким мужичком де погоняет волов.

JUHANI: Tämä uskon-pykälä jääköön, ja pysykäämme asiassa.--Aapo, mitä tuumiskelemme noista kahdesta meidän torpistamme: Vuohenkalmasta ja Kekkurista?

ЮХАНИ: Оставим Адама в покое и будем держаться ближе к делу. Аапо, что же мы придумаем для наших двух торп: Вуохенкалмы и Кеккури?

AAPO: Muistettava on, että niiden molempain hallitsijat möyrivät kerran maansa raa'asta, kolkosta korvesta, ja heitä ei siis karkoiteta turpeiltansa pois--joka oliskin väärin--niinkauan kuin on heillä mahtia pitää sarkojansa ruokossa, ja sittenkin määrää laki heille tilasta jonkun vanhuuden turvan. Niin on laita siinä kohdassa.--Mutta katsellaanpas erästä toista seikkaa, joka luullakseni on jotenkin napakassa. Sillä se on täällä meidän tärkein askelemme, se joko saattaa pään harmaaksi ennen aikoja tai tuo meille elämän poudan ja päättää viimein päivämme illan kultaruskoon. Ja sinuunpa, Juhani, se ensiksi nyt koskee. Huomaa siis mitä sanon: Emännätön isännyys on puoletonta ja ontuvaa; talo ilman aitan polulla astelevaa emäntää...

ААПО: Не надо забывать, что оба арендатора возделали свои поля на месте глухого леса, и потому нам грех гнать их с насиженных клочков, — это было бы несправедливо,— до тех пор, пока у них хватит сил обрабатывать свои поля. Да и тогда еще они должны получить по закону какую-нибудь поддержку на старость. Это уж так положено. Но есть еще одно дельце, и, по-моему, весьма важное. Ведь это такой шаг, от которого либо поседеешь раньше времени, либо обретешь светлую жизнь и мирно доживешь до заката дней своих. И первым делом это касается тебя, Юхани. Вдумайся же в мои слова: хозяйство без хозяйки—эго только полхозяйства, вроде калеки на одной ноге. Дом без хозяйки, которая поутру спешит в амбар...

TIMO: On niinkuin suden pesä ilman naarassutta, tai niinkuin saapas ilman toista saapasta; totisesti ontuupa se, niinkuin Aapo sanoi.

ТИМО: Это ни дать ни взять волчье логово без волчицы или сапог без пары. Тут и впрямь всё на одной ноге, как сказал Аапо.

AAPO: Talo ilman aitan polulla astelevata emäntää on niinkuin pilvinen päivä, ja sen perheenpöydän päässä asuu ikävyys kuin riutuva syksy-ilta. Mutta hyvä emäntä on talon kirkas aurinko, joka valaisee ja lämmittää.--Katso: ensimmäisenä jättää hän aamulla vuoteen, sotkee taikinansa, rakentaa miehellensä suurusta pöytään, evästää heidän metsään ja siitä kiirehtii hän kiulu kourassa tarhaan, lypsämään kirjavan karjansa. Nyt hän leipoo, hyörii ja pyörii; nyt on hän pöydän ääressä, nyt keikahtaa hän tuolla peräpenkin päässä leipä kämmenillä, ja nyt hän pyrynä kohentelee uunia, joka ammentaa hohtavasta kidastansa tulta ja savua. Nyt hän, leipäin noustessa, viimein itsekin, lapsi rinnoilla, einehtii, syö kimpaleen leipää, paistetun silakan ja ryyppää haarikosta piimää päälle. Mutta eipä unohda hän halliakaan, talon uskollista vartijaa portaalla, eikä kissaa, joka unisena uuninpäältä killistellen katsahtelee.--Ja nyt hän taasen hyörii ja pyörii, kääntyy ja keikkuu, sotkee vielä toisen taikinan kaukaloonsa nousemaan, leipoo sen leiväksi ja paistaa, ja virtana juoksee hiki hänen otsaltansa. Mutta katso: päivän laskiessa on hänellä leivät katossa, varras ladottuna vartaasen, joista raitis elämä liehahtaa alas. Ja silloinpa, miesten tullessa metsästä, vartoo heitä höyryävä illallinen pestyllä pöydällä. Mutta missä on emäntä itse? Tuolla hän pihalla taasen lypsää vääräsarvisia nautojansa, ja kiulussa helluu rieskan sohiseva, vahtoinen harja.--Niin hän hyörii ja pyörii, niin hän kääntyy ja keikkuu; ja vasta, koska toiset jyräävät jo sikeimmässä unessa, kallistuu hän siunaten vuoteellensa. Mutta eihän vieläkään ole työnsä ja toimensa kaikki. Tuskittelematta hän yön kuluessa nousee sijaltansa hetkettäisin, tunnittaisin, nousee viihdyttämään pienoista lastaan, joka tuossa itkee hyyryttelee kehdossansa.--Tämä, veljet, on oivallinen emäntä.

ААПО: Дом без хозяйки, которая поутру спешит н амбар, — это все равно что хмурый день, и вечно и таком доме за столом будет гостем смертная тоска, будто в долгий осенний вечер. А славная хозяюшка — да это же солнышко в доме, и светит оно и греет. Ты только послушай; утром, чуть свет, она раньше всех встает с постели, ставит тесто, кормит завтраком мужа и снаряжает его в лес, а потом с подойником в руках уже спешит на выгон доить пестрое стадо. Потом стряпает, и сколько тут хлопот! Вот она у стола, вот у лавки катает хлебы, вот мигом поправляет дрова в печи, пы-шущей жаром. А пока поднимаются хлебы, она присядет на минутку, с ребенком на руках, подкрепится кусочком хлеба с жареной салакой и запьет из жбана простоквашей. Не забудет она ни о собаке, верном страже дома, ни о кошке, которая таращит с печки сонные глаза. И вот она снова хлопочет и носится туда-сюда, налаживает в квашне второе тесто, катает хлебы, сажает в печь, а пот так и катится по ее лицу. И погляди: еще не село солнышко, а хлебы уже у нее на грядке под потолком и наполняют избу душистым запахом. И когда мужчины возвращаются из лесу, на вымытом столе их ожидает уже дымящийся ужин. А где же сама хозяйка? Опять она на дворе — доит криворогое стадо, и в подойнике шапкой поднимается белая пена. Так вот она и вертится день-деньской, и только когда все в доме уже охвачены глубоким сном, она, благословясь, опускается на свою постель. Но и тут еще нет конца ее заботам. То и дело приходится ей убаюкивать малютку, плачущего в колыбели. Вот это, братья, настоящая хозяйка!

JUHANI: Hyvin puhuttu, Aapo, ja käsitänpä puheesi tarkoituksen. Se, nimittäin, pyrkii taivuttamaan minua naimiseen. Niin, minä ymmärrän. Vaimo, sanoit sinä, on tarpeellinen kappale huoneenhallituksessa. Tosi! Mutta äläppäs huoli. Toivos, luullakseni, täyttyy piankin. No noh; niin! Tunnustanpa, että mieleni täyttä päätä on jo iskenyt tyttöön, josta toivon saavani avion ja hyvän, elleivät petä minua vanhat merkit.--Niin, veljet, toiset päivät ja toiset konstit meitä lähestyy, ja päälleni otettava isännyys minua ankarasti huolettaa. Isännän, isännän hartioita painaa täällä hirmuinen taakka, ja suuri on kerran tilinsä tuomiolla. Minunpa edesvastauksessani olette nyt kaikki yli summan; muistakaa se.

ЮХАНИ: Золотые слова, Аапо, и я понимаю, к чему ты клонишь. Не иначе,, как о моей женитьбе думаешь. Да, да, я понимаю. В хозяйстве, говоришь, жена нужна. Истина! Но не печалься: сдается мне, что твое желание скоро исполнится. М-да... Признаться, мое сердце уже давно приворожила одна девица, и, если меня не обманывают старые приметы, она будет мне женой — и отменной. Да, братцы мои, скоро настанут для нас иные денечки! Только вот хозяйничанье меня сильно беспокоит. Ведь это такая обуза! Хозяин за все перед богом в ответе. Так что помните: я теперь за всех вас отвечаю.

TUOMAS: Sinun? Mitä vasten?

ТУОМАС: Ты? Это почему же?

JUHANI: Minä olen isäntänne; minunpa kämmenpäistäni imetään kerran vereni teidän tähtenne.

ЮХАНИ: Я ваш хозяин, и из-за вас еще когда-нибудь высосут всю кровь нз моих пальцев.

TUOMAS: Itse vastaan minä sekä ruumiini että sieluni edestä.

ТУОМАС: Нет уж, я сам ответчик и за свою душу и за тело.

TIMO: Itse minäkin vastaan; heh!

ТИМО: Я тоже сумею ответить сам. Вот!

AAPO: Veli Juhani, huomaa, että sellaiset lauseet synnyttävät pahaa verta.

ААПО: Не забывай, брат Юхани: такие речи только кровь мутят.

JUHANI: En tarkoittanut pahaa verta enemmin kuin pahaa lihaakaan, mutta niinkuin terva, niinkuin karriainen kuumana kesänä takerrutte vimmatusti turhaan, merkittömään sanaan, vaikka tunnette sydämmeni perin pohjin. Minä närkästyn!

ЮХАНИ: Да я ни на что не намекал, а вы каксмола^ как оводы в летнюю жару — так и липнете к каждому слову, хотя отлично знаете мое сердце. Я начинаю сердиться!

AAPO: Tämä jääköön, ja sano meille nyt, jos mielit, ken on tyttö, joka sydämmesi on puoleensa vetänyt.

ААПО: Оставим это. Ты лучше скажи нам, кто же та девица, что приворожила тебя?

JUHANI: Sen tahdon sanoa huikailematta. Likka, jota armottomasti rakastan, on »Männistön muorin» Venla.

ЮХАНИ: Скажу прямо: это Венла, дочка бабки Ле-совички.

AAPO: Hm.

ААПО: Гм!..

JUHANI: Mitä sanot?

ЮХАНИ: Что ты сказал?

AAPO: Hm, minä vaan sanon.

ААПО: Гм — только и всего.

TUOMAS: Kiusallinen asia.

ТУОМАС: Пренеприятная история..,

SIMEONI: Venla. Kas, kas! Mutta olkoon kaikki taivaan isän huomassa.

СИМЕОНИ: Венла? Вот так новость. Но пусть все сам господь рассудит.

AAPO: Hm, vai Venla.

ААПО: Гм, значит, Венла?

JUHANI: Mitä te mörisette? Mutta ah! minä aavistan jotakin; ja varjelkoon meitä Herran poika! Mitä? Puhukaa suunne puhtaaksi!

ЮХАНИ: Что вы бормочете? А-а, я начинаю кое о чем догадываться! Да храни нас Христос! Ну-ка, выкладывайте все начистоту!

AAPO: Kuule: jo vuosia on aatokseni tytössä hartaasti askaroinut.

ААПО: Слушай: уже много лет я думаю о ней.

SIMEONI: Jos hänen on Luoja minulle suonut, niin miksi murehtisin?

СИМЕОНИ: Если господь создал ее для меня, то о чем мне горевать?

EERO: Älä yhtään. Hän on sinulle suotu ja minä otan hänen.

ЭРО: И не горюй. Создана она для тебя, а возьму ее я.

JUHANI: Mitä sanoo Tuomas?

ЮХАНИ: А что скажет Туомас?

TUOMAS: Kiusallinen asia; tyttö miellyttää minua kovin, sen tunnustan.

ТУОМАС: Пренеприятная история! И мне, признаюсь, девица по душе.

JUHANI: Vai niin, vai niin. Hyvä! Entäs Timo?

ЮХАНИ: Вот как, вот как. Ну хорошо. А ты, Тимо?

TIMO: Minä teen saman tunnustuksen.

ТИМО: Я скажу то же самое.

JUHANI: »Herran poika ja Kaitarannan Kusta!» Mutta Eero?

ЮХАНИ: О господи Исусе! А ты, Эро?

EERO: Teen saman vilpittömän tunnustuksen, saman vilpittömän tunnustuksen.

ЭРО: Я тоже искренне признаюсь в этом, как на духу признаюсь.

JUHANI: Hyvä, hyvin hyvä! Hahaa!--Ja Timokin, Timokin!

ЮХАНИ: Хорошо, очень хорошо! Ха-ха! И даже Тимо, даже Тимо!

TIMO: Tyttö on minulle vahvasti rakas, sen tunnustan. Tosin pieksi hän minua kerran aika lailla, huhtoi minua tiitistä silloin oikein vahvasti ja muistanpa sen löylytyksen; no noh!

ТИМО: А что ж, коли она мне по душе? Правда, один раз она меня здорово поколотила и за волосы оттаскала, так что этой взбучки я вовек не забуду. Но что...

JUHANI: Vaiti, vaiti! sillä nyt on kysymys tokko häntä rakastat.

ЮХАНИ: Молчи, молчи! Дело теперь в том, любишь ли ты ее?

TIMO: Jaa-a, jaa-a, sen teen, ja vahvasti, jos nimittäin hän rakastaa minua takaisin.

ТИМО: Люблю, и еще как, — если, конечно, она меня любит.

JUHANI: Niin, niin! Astut siis tielleni myös?

ЮХАНИ: Так, так! Стало быть, ты тоже станешь мне поперек дороги?

TIMO: En suinkaan, en suinkaan, ellet todenteolla voi mieltäs hillitä, mieltäs ja kieltäs. Kuitenkin pidän tuosta luntusta paljon ja tahdon myös parastani koettaa saada häntä vaimokseni.

ТИМО: Вовсе нет, вовсе нет, если ты и впрямь не можешь ни образумиться, ни язык свой попридержать. Но все-таки девка мне очень нравится, и я тоже постараюсь сосватать ее.

JUHANI: Hyvä, hyvä! Mutta mitä sanoo Lauri?

ЮХАНИ: Хорошо, хорошо! А Лаури что скажет?

LAURI: Mitä on minun tytön kanssa tekemistä?

ЛАУРИ: Мне дела нет до этой девицы.

JUHANI: Kenen puolta pidät?

ЮХАНИ: На чьей же ты стороне?

LAURI: En takerru asiaan, en tuolta enkä täältä.

ЛАУРИ: А ни на чьей. Я в ваши дела и ввязываться не буду.

JUHANI: Tuleepa tästä kuitenkin soppa.

ЮХАНИ: Кажется, заварили мы кашу.

LAURI: Siihen en pistä lusikkaani minä.

ЛАУРИ: Сами ее и расхлебывайте.

JUHANI: Kaikki siis, paitsi Lauri. Pojat, pojat, Jukolan veljeskunta ja sukuni suuri! Nyt isketään, ja maa ja taivas täräjää! Nyt, kultaiset veljet, veitsi, kirves tai halko, ja yksi kaikkia vastaan ja kaikki yhtä vastaan kuin seitsemän sonnia! Olkoon menneeksi! Halko on aseeni; tuohon visapäiseen tartun minä, ja syyttäköön hän itseänsä, jonka pääkuori saa siitä päreen.--Ottakaa halkonne, pojat, ja astukaa esiin, jos on teissä miehen vastusta.

ЮХАНИ: Стало быть, все, кроме Лаури. Эх, парни, парни, братья Юкола, род мой великий! Уж теперь-то мы схватимся, так схватимся — задрожат земля и небо! А ну, братцы мои золотые, берите-ка ножи, топоры или поленья, и схватимся, как семеро быков! Один на всех, и все на одного! Пусть будет так! Вот оно, мое суковатое полено, и пусть пеняет на себя тот, о чью голову я отколю лучину от этого полена. Хватайтесь за поленья, братцы, и выходите вперед, если не боитесь сразиться с мужчиной!

EERO: Tässä seison aseissa, vaikka vähän matalampi muita.

ЭРО: Я готов! Не беда, что я меньше всех.

JUHANI: Sinä, kavun napu! Mutta kas kun huomaan taas tuon pilkallisen, tuon salaisen, tuon förpiiskatun irvistyksen naamassasi, ja näkyypä kuin tekisit vaan leikkiä koko asiasta. Mutta kyllä sinun opetan.

ЮХАНИ: Ты, пуговка несчастная! Я опять вижу на твоей роже эту дурацкую ухмылку, и, похоже, ты все норовишь превратить в шутку. Подожди, я тебя проучу-

EERO: Mitä huolit siitä, kun vaan halkoni tekee totta?

ЭРО: Да что тебе до ухмылки, лишь бы полено мое не шутило.

JUHANI: Kyllä sinun opetan kohta. Ottakaa halkonne, ottakaa halkonne, pojat!

ЮХАНИ: Я тебя живо проучу! Берите поленья, братцы, берите поленья!

TIMO: Tässä olen minä ja minun halkoni, jos niin tarvitaan. Minä en tahdokkaan vihaa ja riitaa, mutta jos niin tarvitaan.

ТИМО: Вот мое полено, коль на то пошло. Мне-то совсем не хочется ссоры, но если на то пошло...

JUHANI: Halkos', Tuomas!

ЮХАНИ: Полено в руки, Туомас!

TUOMAS: Mene hiiteen halkoinesi, pöllö!

ТУОМАС: Катись к черту со своим поленом, болван!

JUHANI: Istu ja pala!

ЮХАНИ: Да будь ты проклят!

SIMEONI: Hirveä, pakanallinen ja turkkilainen on tämä meteli; mutta leikistä luovun minä ja heitän naima-asiani Herran huomaan.

СИМЕОНИ: Шум-то какой подняли, нечестивцы! Гал-дите, точно турки поганые. Но я отрекаюсь от вашей затеи, и пусть моя женитьба останется на волю божью.

LAURI: Pois luovun minä.

ЛАУРИ: Я тоже умываю руки.

JUHANI: Sentähden siirtykää te sivulle, siirtykää sivulle jaloista pois!--Käy halkoos, Aapo, ja kajahdelkoot Jukolan seinät pääkallojen haljetessa. Tulta ja sarvipäitä!

ЮХАНИ: А коли так, то отойдите в сторону и не вертитесь под ногами! Хватай полено, Аапо! И пусть содрогнутся стены Юколы, когда треснут наши черепа! Тысяча чертей!

AAPO: Kurja on ihmis-lapsi. Kauhistunpa, Juhani, katsellessani muotoasi nyt, nähdessäni, kuinka silmäs pyörähtelee ja tukkas seisoo pystyssä kuin takkuheinä.

ААПО: Ах, до чего жалок человек! Мне становится страшно, глядючи на тебя, Юхани: глаза выпучены, волосы торчат, как репейник...

JUHANI: Anna seista, anna seista; se on juuri se tavallinen ja oikea jussin-tukka.

ЮХАНИ: И пусть торчат, пусть! Такие волосы как раз по мне.

EERO: Mielinpä sitä pöllyttää hieman.

ЭРО: Хотелось бы мне малость потрепать их.

JUHANI: Sinä peukalo! Parasta, ettäs pysyt koreasti nurkassa. Pois! minun tulee sinua armo.

ЮХАНИ: Сопляк ты! Убирайся-ка лучше в угол. Прочь! Мне просто жаль тебя.

EERO: Vie ajoissa nurkkaan tuo hirveä leukas. Sitähän minun tulee armo; sillä se jo tutisee ja tärisee kuin kerjäläinen.

ЭРО: Ты лучше о челюсти своей позаботься. Ее-то мне и впрямь жаль. Она у тебя трясется и подпрыгивает, как нищий на морозе.

JUHANI: Katsos, kuinka tämä halko tutisee, katsos.

ЮХАНИ: Погляди, как подпрыгнет сейчас это полено, погляди!

AAPO: Juhani!

ААПО: Юхани!

EERO: Lyö! Luulenpa, että sataa täältä takaisin ja ehkä sataa oikein rakeita suuria kuin halkoja. Lyö tänne!

ЭРО: Бей! За сдачей дело не станет. Может, и я тебя засыплю градом поленьев. Бей!

JUHANI: Kyllä.

ЮХАНИ: И ударю.

AAPO: Et lyö, Juhani!

ААПО: Не ударишь, Юхани!

JUHANI: Mene tunkiolle sinä, tai ota halkos ja puolusta itseäs, pehmitänpä muutoin pääsi. Ota halkos!

ЮХАНИ: Катись-ка подальше! Или бери полено и защищайся, не то я размозжу тебе голову. Бери полено!

AAPO: Missä on järkes?

ААПО: Да где же твой разум?

JUHANI: Tässä visapäisessä halossa; katsos, nytpä se hiiskuu sanasen.

ЮХАНИ: Вот в этом корявом полене! Погляди-ка, как оно сейчас заговорит.

AAPO: Varro, veli, varro, kunnes minäkin tempaisen kouraani aseen.--Kas niin; tässä nyt seison makkarahalko kädessä. Mutta ensin pari sanaa, sinä Jukolan kristillinen veliparvi, ja sitten tapelkaamme kuin hullut sudet.--Huomatkaat: mies vihan vimmassa on verta-janoova peto, vaan ei ihminen; hän on umpisokea näkemään, mikä on oikeus ja kohtuus; ja kaikkein vähimmin voi hän vihansa vallassa suorittaa rakkauden asioita. Mutta jos nyt kuitenkin koettaisimme järjen kannalta katsella tätä seikkaa, joka saattoi veljet halkosilleen, niin luulen, että laita on näin. Tyttö ei taida meitä kaikkia rakastaa, yhtä ainoata vaan, jos hän kehenkään meistä suostuu, jonka seurassa käsi kädessä hän mielisi vaeltaa yli elon ohdakkeisen mäen. Näenpä siis parhaaksi, että käymme kaikki miehissä ja yht'aikaa hänen luoksensa ilmoittamaan vakaasti asiamme, kysyen hartaalla mielellä ja kielellä, taitaisko hän kellenkään meistä sydämmensä lahjoittaa. Jos nyt tyttö on myöntyvä, niin se meistä, jolle lankesi toivottu arpa, kiittäköön onnensa päivää, mutta toiset tyytykööt napisematta kohtaloonsa. Hän, joka jäi osattomaksi, nielköön kiusansa, toivoen, että hänkin vielä kohtaa määrätyn siippansa täällä. Jos teemme niin, niin teemme kuin miehet ja oikeat veljet. Ja silloinpa isämme ja äitimme kirkastetut haamut astuvat ulos taivaan hehkuvasta portista ja, seisten reunalla kiiltävän pilven, katselevat alas päällemme, huutain meille korkealla äänellä: »Kas niin, Juhani, kas niin, Tuomas ja Aapo, kas niin, Simeoni, Timo ja Lauri, juuri niin, minun pikku-Eeroni! Olettepa poikia, joihin mielistymme!»

ААПО: Постой, братец, постой, пока и я возьму в руки оружие. Ну вот, теперь и я с поленом. Но прежде все-таки дайте сказать мне пару слов, крещеные братья Юкола, а потом давайте драться, как взбесившиеся волки. Не забывайте: человек в гневе — это не человек, а кровожадный зверь, он не внемлет ни правде, ни справедливости, и меньше всего он может судить б любовных делах. А коль подойти с рассудком к тому, что привело родных братьев к этой драке, то, по-моему, будет ясно: Венла всех нас сразу любить не может, а лишь одного, если она вообще согласится с кем-нибудь из нас пойти рука об руку по тернистой житейской дороге. И думается мне, что-нам лучше всего всем вместе отправиться к ней и всерьез с ней потолковать. Тогда мы и спросим честь по чести, захочет ли она кому-нибудь из нас подарить свое сердце. Коль девица согласится, то тот из нас, кому выпал счастливый жребий, пусть благодарит судьбу, а остальные пускай не ропщут. Раз уж не повезлЪ, то проглоти обиду да надейся, что ты еще найдешь свою нареченную. Вот тогда мы поступим как подобает мужчинам и настоящим братьям. Тогда раскроются сверкающие райские врата, и на край белоснежного облака оттуда выступят просветленные лики наших родителей. Посмотрят они на нас сверлу и громко воскликнут: «Так, так, Юхани, так, Туомас и Аапо, так, Симеони, Тимо и Лаури, именно так, наш маленький Эро! Вы сыны наши возлюбленные, и вот вам наше благословение».

JUHANI: Mies, haasteletpa, saakeli vie, kuin taivaan enkeli, eikä paljon puutu, ettet saata minua itkemään.

ЮХАНИ: Ты говоришь, братец, черт тебя подери, как ангел небесный. Еще немножко, и я заплачу.

SIMEONI: Me kiitämme sinua, Aapo.

СИМЕОНИ: Мы благодарим тебя, Аапо.

JUHANI: Kiitoksia vaan. Tuonne paiskaan halkoni.

ЮХАНИ: Спасибо, брат. Я бросаю полено.

TIMO: Sinne minäkin. Ja tämä riita loppui niin kuin jo alusta tahdoinkin.

ТИМО: И я тоже. Вот и всей ссоре конец, как мне и хотелось с самого начала.

SIMEONI: Aapo pitää peilin edessämme, ja siitä häntä kiittäkäämme.

СИМЕОНИ: Аапо, будто в зеркале, показывает нам самих себя; за это мы и благодарим его.

EERO: Häntä kiittäkäämme, veisatkaamme oikein »Simeonin kiitosvirsi».

ЭРО: Давайте споем благодарственный псалом Симеону, мужу праведному и благочестивому!

SIMEONI: Pilkkaa, pilkkaa ja virnistystä taas!

СИМЕОНИ: Опять зубоскальство, опять он смеется!

TIMO: Ole tekemättä pilkkaa, Eero, Jumalan sanasta, Simeonin kiitosvirrestä.

ТИМО: Не смейся, Эро, над божьим словом.

AAPO: Ah, niin nuori ja niin paatunut!

ААПО: Так молод и уже так закоснел!

SIMEONI: Niin nuori ja niin paatunut! Eero, Eero! Niin, nyt en sano muuta, vaan huokaan sinun tähtes.

СИМЕОНИ: Да, да, так молод и так закоснел. Ох, Эро, Эро! Ничего больше не остается, как только повздыхать из-за тебя.

JUHANI: Ennustanpa, Eero, meidän kerran tai kaksi täytyvämme antaa sinulle oikein isän kädestä. Sillä äiti kasvatti sinua liian hempeästi.

ЮХАНИ: Сдается мне, Эро, что нам раз-другой придется приложить к тебе отеческую руку, потому как мать была с тобою слишком мягка.

SIMEONI: Meidän tulee häntä kurittaa, niin kauan kuin sydämensä vielä on nuoruuden norja ja taipuvainen; mutta tehkäämme se rakkaalla kädellä eikä vihan kiukussa. Vihan kuritus ajaa perkeleitä sisään, vaan ei ulos.

СИМЕОНИ: Нам и впрямь следует наказывать его, пока сердце у него молодо и податливо. Но делать это надо любящей рукой, а не во власти гнева. Злая кара не изгоняет, а, наоборот, вселяет бесов в человека.

EERO: Kas tuossa, ja oikein rakkaasta kädestä.

ЭРО: Вот тебе — и самой любящей рукой!

SIMEONI: No tuota jumalatonta, kun nyt löi minua!

СИМЕОНИ: Ах, нечестивец! Ведь он ударил меня!

EERO: Ja vasten kuonoa. Vähemmästäkin on sappi haljennut.

ЭРО: И прямо по рылу. Тут ли не разозлиться!

JUHANI: Tuleppas tänne, poikaseni. Timo, anna tuo keppi tuolta nurkasta.

ЮХАНИ: А ну-ка, поди сюда, сын мой. Тимо, подай мне палку из угла.

SIMEONI: Kas niin, Juhani, pidä häntä koreasti polvillasi, minä lasken housunsa alas.

СИМЕОНИ: Так, так, Юхани! Подержи-ка его на коленях, а я спущу ему штаны.

EERO: Älkää helvetissä!

ЭРО: Отстаньте к дьяволу!

JUHANI: Turhaan pyristät, knääkkä.

ЮХАНИ: Зря брыкаешься, паршивец!

SIMEONI: Äläppäs häntä hellitä.

СИМЕОНИ: Не выпускай его!

JUHANI: Kas tuota kiiskiä. Mutta ethän pääse, et.

ЮХАНИ: Ах ты, ерш колючий! Ну нет уж, брат, не вырвешься.

EERO: Lyökääs, te sen vietävät, niin tulen pistän nurkan alle. Teenpä totisesti tulta ja savua, tulta ja savua teen!

ЭРО: Только посмейте ударить, анафемы, — сразу же подпалю избу! Ей-ей, все сожгу, все будет в огне и дыме!

JUHANI: Sitä sappea! Vai pistät tulen nurkan alle? Ah sitä sappea!

ЮХАНИ: Ну и норов! Значит, избу подпалишь? Ну и норов!

SIMEONI: Herra varjele sitä sappea!

СИМЕОНИ: Спаси бог, сколько в нем желчи!

JUHANI: Keppi tänne, Timo!

ЮХАНИ: Палку, Тимо!

TIMO: Enhän sitä löydä.

ТИМО: Да что-то никак не найду...

JUHANI: Sinä sokko, etkö näe sitä nurkassa tuolla?

ЮХАНИ: Ослеп ты, что ли? Вон она там, в углу.

TIMO: Ja tämäkö? koivuinen?

ТИМО: Вот эта? Березовая?

JUHANI: Sama juuri; saatappas se tänne.

ЮХАНИ: Та самая. Давай-ка ее сюда.

SIMEONI: Lyö, mutta järkevästi eikä vallan voimia mukaan.

СИМЕОНИ: Бей, да в меру, не изо всей силы.

JUHANI: Kyllä minä tiedän.

ЮХАНИ: Сам знаю.

LAURI: Ei yhtään iskua, sanon minä!

ЛАУРИ: Ни одного удара, я говорю!

TUOMAS: Antakaa pojan olla!

ТУОМАС: Оставьте парня в покое!

JUHANI: Hän tarvitsee vähän saparollensa.

ЮХАНИ: Он заслужил трепку.

LAURI: Et nyt koske häneen sormellaskaan.

ЛАУРИ: Ты его и пальцем не тронешь!

TUOMAS: Laske poika irti! Paikalla!

ТУОМАС: Отпусти парня! Живо!

TIMO: Saakoon hän anteeksi, se Eero-poika, tämän kerran kumminkin vielä.

ТИМО: Простим ему еще на этот раз.

SIMEONI: Anteeksi, anteeksi, kunnes ohdake ja rikkaruoho voittaa nisun.

СИМЕОНИ: Мы все прощаем да прощаем, а плевелы того и гляди совсем заглушат доброе семя.

LAURI: Älä koske häneen.

ЛАУРИ: Не трогай его!

AAPO: Antakaamme hänelle anteeksi; ja niin koetamme koota tulisia hiiliä hänen päänsä päälle.

ААПО: Так и быть, простим ему. Но пусть его совесть помучает: мы будем собирать ему на голову горящие уголья.

JUHANI: Mene nyt ja kiitä onneas.

ЮХАНИ: Убирайся и благодари свою судьбу.

SIMEONI: Ja rukoile Jumalata lahjoittamaan sinulle uuden sydämmen, mielen ja kielen.

СИМЕОНИ: И моли бога, чтоб он дал тебе новое сердце.

TIMO: Mutta minä menen ma'ata.

ТИМО: Ну, я пойду спать.

AAPO: Katselkaamme vielä yhtä pykälää.

ААПО: Разберем-ка еще одно дельце.

TIMO: Ma'ata menen. Tule kanssani, Eero; mennään ma'ata ja unohdetaan tämä maailman viholaispesä, se kurja kekonen, joka sateessa höyryy ja ryöhää. Tule, Eero!

ТИМО: Я иду спать. Идем со мной, Эро. Уляжемся спать и забудем это осиное гнездо, именуемое миром. Он ведь все равно что дрянная скирда, которая гниет под дождем. Идем, Эро!

JUHANI: Mutta mikä on pykälä, jonka suoritusta tahdot?

ЮХАНИ: Какое там дело у тебя еще осталось?

AAPO: Jumala paratkoon! onhan laita, ettemme tunne A:takaan, aapisen ensimmäistä kirjainta, ja kuitenkin on sanantaito kristillisen kansalaisen välttämätön velvollisuus. Mutta siihen voidaan meitä pakoittaa lain mahdilla, kirkkolain mahdilla. Ja te tiedätte, mikä kruunun kone meitä vartoo ja meitä mielii temmaista hampaisinsa, ellemme itsiämme opeta kiltisti lukemaan. Jalkapuuhan meitä vartoo, veljet, musta jalkapuu, joka, ammoittaen jynkästi ympyriäisillä lävillänsä, maata röhöttää tuolla kirkon porstuassa kuin musta karju. Juuri tällä helvetin pihdillä on meitä rovastimme uhannut, ja saattaapa hän uhkauksensa toteen, ellei hän näe meiltä jokapäiväistä ahkeruutta ja harjoitusta, se on varma asia.

ААПО: Да хранит нас бог! Дело-то в том, что мы даже азбуки не знаем, даже первой буквы. А грамота — она как-никак святой долг каждого христианина. Нас могут силой заставить одолеть ее, на то и церковный закон. И вы знаете, с какой штукой власти подстерегают нас, если не научимся читать. Братья мои, да ведь нас ожидает колодка, черная колодка! Вон она лежит там, у входа в церковь, как черный боров, и так и зияет своими круглыми дырами. Пастор уж не раз грозил нам этими адскими клещами, и он наверняка исполнит угрозу, если мы не выкажем ему своего усердия. Тут и думать нечего.

JUHANI: Mahdotonta oppia lukemaan.

ЮХАНИ: Ох, грамоты все равно не осилить.

AAPO: Ihmisten tekemänä on tämä konsti ollut ennenkin.

ААПО: Все во власти человека, Юхани.

TUOMAS: Saispa siinä hikoilla mies.

ТУОМАС: Тут не один пот прошибет.

JUHANI: Ja puhkailla. Minulla on niin kova pää!

ЮХАНИ: Да, и попыхтишь немало. У меня такая тупая голова!

AAPO: Mutta voimallinen tahto vie miehen läpi harmaan kiven. Käykäämme juoneen, tuottakaamme itsellemme aapiskirjat Hämeenlinnasta ja lähtekäämme lukkarille kouluun, niinkuin on rovastimme käsky. Se tehkäämme, ennen kuin viedään meitä kruunun vauhdilla.

ААПО: Воля и скалу продолбит. Возьмемтесь-ка за дело. Закажем себе буквари в Хяменлинне и пойдем на выучку к кантору, как наказывал нам пастор, пока нас еще не отправили туда силой.

JUHANI: Minä pelkään, että niin on tässä tehtävä, minä pelkään. Jumala armahtakoon meitä! Mutta olkoon jo huomiseksi tämä tuuma ja menkäämme levolle.

ЮХАНИ: Боюсь, так и придется сделать. Да помилует нас господь! Однако оставим-ка эту думу до завтра и пойдем спать.

Luku 02 глава

 

 

On tyyni syyskuun aamu. Kaste kiiltää kedolla, sumu kiiriskelee kellastuneiden lehdistöjen tutkaimilla ja haihtuu lopulta korkeuteen. Tänä aamuna ovat veljet nousneet ylös kovin äkeinä ja äänettöminä, pesneet kasvonsa, harjanneet tukkansa ja pukeutuneet pyhävaatteisinsa. Sillä tänäpänä olivat he päättäneet lähteä lukkarin luoksi kouluun.

Тихое сентябрьское утро. На поляне сверкает роса, пожелтевшие рощи окутаны туманом, который медленно исчезает в вышине. Братья проснулись в это утро сильно не в духе. Они молча умылись, причесались и оделись в праздничное платье. Сегодня они решили отправиться к кантору учиться грамоте.

Syövät he nyt aamuistansa Jukolan pitkän, honkaisen pöydän ääressä, ja näkyy heille maittavan ruskeat herneet, ehkei ollut heidän muotonsa iloinen, vaan kiusan karmeus väikkyi heidän kulmakarvoillansa; aatos kouluretkestä, johon heidän kohta tulee lähteä, on matkaan-saattanut tämän. Mutta atrioittuansa, eivät he kuitenkaan rientäneet heti matkaan, vaan istuivat vielä hetkeksi levähtämään. Vaiti he istuivat, ja mikä heistä alakuloisesti tuijotteli alas permantoon, mikä taasen katseli punakansista aapiskirjaansa, käännellen sen tukevia lehtiä. Pirtin eteläisen akkunan ääressä istuu Juhani, katsahdellen ylös kiviseen mäkeen ja tuuheaan männistöön, josta haamoitti muorin tönö punapielisellä ovellansa.

Они завтракают за длинным сосновым столом Юколы, с аппетитом уплетая горох, хотя вид у них далеко не веселый. Мысль о школе, куда им вскоре придется держать путь, заставляет их брови хмуриться от горькой досады. Покончив с завтраком, они не торопятся в дорогу и присаживаются еще на минутку отдохнуть. Братья сидят молча; одни удрученно уставились глазами в пол, другие рассматривают свои буквари и красных обложках, лениво переворачивая толстые липы. У южного окошка сидит Юхани и то и дело посматривает на каменистый пригорок с густым сосновым Лором, откуда выглядывает домик бабки Лесовички с красными дверными косяками.

JUHANI: Venla tuolla astelee pitkin polkua, ja onpa hänen käymisensä nopsa.

ЮХАНИ: Вон и Венла идет по тропинке, да как бойко!

AAPO: Ja eilen piti niin äitin kuin tyttärenkin lähtemän sukulaistensa luoksi Tikkalaan nauriita liistimään ja puolaimia poimiskelemaan, viipyäkseen siellä aina myöhään syksyyn.

ААПО: Они ведь еще вчера, и мать и дочка, собирались к родственникам в Тиккалу за брусникой и убирать репу. До поздней осени думают там остаться.

JUHANI: Aina myöhään syksyyn? Minä tulen kovin levottomaksi. Kaiketi lähtevät he; mutta Tikkalassa on tänä vuonna renki, joka on pulski poika ja suuri vekkuli, ja sinne menisi pian meidän kaikkein toivo. Parastahan siis tehdä tuossa tiimassa se merkillinen temppu, tehdä kysymys, kaikkein kysymysten kysymys. Mennään siis likalta kysymään, tahtoisiko mielensä taipua ja sydämmensä syttyä.

ЮХАНИ: До поздней осени? Я начинаю сильно беспокоиться. Видно, они и вправду пойдут. А ведь в Тик-кале нынче живет работник, видный собой парень и большой пройдоха, — того и гляди, рухнут наши надежды. Так что давайте-ка не откладывать дела — идем к девке и зададим ей вопрос, самый главный вопрос в жизни: любы ли мы ее сердцу или нет?

TUOMAS: Sen katson parhaaksi minäkin.

ТУОМАС: Так и по-моему лучше всего.

TIMO: Niin minäkin.

ТИМО: И по-моему тоже.

JUHANI: Niin, niin! ei nyt muuta tällä erällä kuin naimaan kaikki ja yht'aikaa niinkuin pojat. Niin, niin! Herra varjele meitä! Mutta ei auta, vaan naimaan, naimaan! Nyt olemme puvussa parhaassa, pestyinä ja harjattuina; koko ulkomuotomme on kristityn ihmisen kaltainen: siisti ja niinkuin uudesta syntynyt.--Minä tulen kovin levottomaksi.--Mutta Venlan luoksi! Nyt on otollinen aika.

ЮХАНИ: Вот, вот! Идемте-ка все вместе свататься, и дело с концом! Ох, храни нас господь! Но ничего не поделаешь, свататься так свататься! Платье на нас хоть куда, мы умыты и причесаны, у нас самый что ни на есть христианский вид, вроде мы заново родились. А все-таки я начинаю сильно беспокоиться. Итак, к Венле! Теперь в самый раз.

EERO: Ja olkoon se myös autuuden päivä.

ЭРО: И пусть будет этот день днем блаженства.

JUHANI: Kenen autuuden päivä, kenen? Ahaa! kuinka luulet, poika?

ЮХАНИ: Для кого днем блаженства? Для кого? Ага! Ну-ка, братец?

EERO: Vaikka meidän kaikkein.

ЭРО: Хотя бы и для всех нас.

JUHANI: Toisin sanottu, että hän tulis meidän kaikkein vaimoksi.

ЮХАНИ: Стало быть, ты хочешь сказать, чтоб девка стала всем нам женой?

EERO: Olkoon menneeksi.

ЭРО: А хотя бы и так.

JUHANI: Äläst.

ЮХАНИ: Замолчи!

SIMEONI: Kuinka Jumalan nimessä se olisi mahdollista?

СИМЕОНИ: Да разве такое дозволено богом?

EERO: Jumalan edessä ei ole mitään mahdotonta. Uskotaan, toivotaan ja rakastetaan kaikki yksimielisesti.

ЭРО: Богом все дозволено. Будем жить верой и правдой и любить все дружно.

JUHANI: Vaiti, Eero! sillä nyt mennään naimaan ja samaa tietä kouluun, haarapussit olalla.

ЮХАНИ: Замолчи, Эро! Отправимся-ка лучше свататься, а заодно — в школу с котомками за спиной.

AAPO: Mutta käyttääksemme tointa kunnollisesti, olkoon meistä yksi niinkuin puheen-kannattaja tuolla mökissä.

ААПО: Но чтобы все было честь по чести, говорить там, в избушке, должен кто-нибудь один.

JUHANI: Tärkeä pykälä. Mutta sinäpä juuri oletkin tähän toimeen niinkuin valettu. Sinulla on hyvät lahjat: puhees on aina herättävä tulta ja leimausta miehen povessa. Totisesti! oletpa syntynyt papiksi.

ЮХАНИ: Да, пожалуй, так. И ты, Аапо, будто создан для такого дела. Говорить ты мастер. Твои речи так и распаляют душу. Поистине! Тебе на роду написано стать попом.

AAPO: Mitä tiedän minä? ja miksi haastelemme lahjoista? Täällä metsissä ne katoovat tietämättömyyden sumuun, haihtuvat pois kuin lirisevä puronen santaan.

ААПО: О, много ли я знаю? И к чему толковать о талантах? Здесь, в лесах, они все равно пропадут во мраке безвестности, исчезнут, как журчащий ручеек в песке.

JUHANI: Kova onni ei päästänyt sinua kouluun.

ЮХАНИ: Это такое несчастье, что ты не попал в школу!

AAPO: Mistä olis tullut varat meidän talollemme minua kouluttaa? Muistakaa: keikkuupa siinä yksikin pussi kodon ja koulun välillä, ennenkuin saadaan poika puusäkkiin.--Mutta asiaan taasen, naima-asiaan. Olkoon niinkuin tahdotte. Minä astun esiin yhteiseksi puheenjohtajaksi ja koen haastella kuin viisas mies.

ААПО: Да разве под силу было выучить меня с на» шим достатком? Не одну котомку надо из дому утащить, чтобы из парня поп вышел. Но вернемся к сватовству. Пусть будет по-вашему. Речь за всех буду держать я и постараюсь сделать это с толком.

JUHANI: Käykäämme juoneen.--Herrajesta! Mutta eihän auta, vaan käykäämme juoneen täyttä päätä. Pussimme jätämme ulkopuolelle muorin mökkiä, ja Lauri, jolla ei ole tässä lähteessä yhtään nautaa, vartioitkoon niitä sioilta. Mennään nyt! ja astukaamme morsiushuoneesen aapiskirja kourassa; se antaa meille vähän niinkuin juhlallisuutta.

ЮХАНИ: Итак, за дело! О боже... Но теперь уж ничто нам не поможет — за дело и никаких! Котомки оставим снаружи, возле бабкиного дома, и Лаури покараулит их от свиней. Ну, пошли! И давайте войдем в невестину горницу с букварями в руках —этак будет поторжественней.

EERO: Liioinkin jos kukkolehden näkyviin käännämme.

ЭРО: Особенно, если откроем страничку с петухом.

JUHANI: Joko taas? Mutta kukostapa muistan sen kamoittavan unen, joka raivosi minua menneenä yönä.

ЮХАНИ: Ты опять за свое? А ведь петух напомнил мне про страшный сон. Всю ночь он не давал мне покоя.

SIMEONI: Kerro se; ehkä on se meille terveellinen varoitus.

СИМЕОНИ: А ну-ка, расскажи — может, в сне твоем знамение какое?

JUHANI: Uneksuinpa, että oli tuolla uunin päällä kananpesä ja siinä seitsemän munaa.

ЮХАНИ: Мне приснилось куриное гнездо вон там, на печке, а в нем семь яиц.

SIMEONI: Jukolan seitsemän poikaa!

СИМЕОНИ: Семь сыновей Юколы.

JUHANI: Mutta yksi munista oli hassun pikkuinen.

ЮХАНИ: Но одно яичко было до смешного маленькое.

SIMEONI: Eero!

СИМЕОНИ: Эро!

JUHANI: Kukko kuoli!

ЮХАНИ: Петух издох.

SIMEONI: Isämme!

СИМЕОНИ: Наш отец!

JUHANI: Kana kuoli!

Юхай и. А за петухом и курочка.

SIMEONI: Äitimme!

СИМЕОНИ: Наша мать!

JUHANI: Sittenpä kohta kaiken maailman hiiret, rotat ja kärpät pesän kimppuun.--Mitäpä nämät elävät tarkoittaa?

ЮХАНИ: И тут на гнездо набросились всякие мыши, крысы и горностаи. Что бы эти твари могли означать?

SIMEONI: Syntisiä himojamme ja maailman hekumaa.

СИМЕОНИ: Наши греховные страсти и мирской соблазн.

JUHANI: Kaiketi niin.--Tulivat kärpät, rotat ja hiiret ja kierittelivät ja vierittelivät, kolistelivat ja kalistelivat munia, jotka pian särkyivät, ja siitä pikkuisesta munasta leimahti kovin karvas haisu.

ЮХАНИ: Должно быть, так. Налетели горностаи, и крысы, и мыши и давай катать яички да постукивать ими друг о друга. Яички скоро разбились, и из того маленького как ударит в нос страшной вонью!

SIMEONI: Huomaa tämä, Eero.

СИМЕОНИ: Заметь себе это, Эро.

JUHANI: Munat rikottiin ja hirmuinen ääni, kuin monen kosken pauhu, nyt huusi mun korvaani uunin päältä: »kaikki on rikottu, ja se rikkomus oli suuri!» Niin huudettiin, mutta rupesimmepa viimein kuitenkin kokoilemaan ja keittelemään tuota seka-melskaa, ja saimme siitä lopulta sitä niin kutsuttua munakokkoa eli munakokkelia; ja me söimme sitä vallan mieluisasti ja annoimme myöskin naapureillemme.

ЮХАНИ: Яйца, значит, разбились. И вдруг страшный голос, будто грохот многих водопадов, закричал мне в ухо с печки: «Все порушено, и этот грех велик!» Вот что прокричали мне. Но мы все-таки собрали эту мешанину, стали жарить ее, и получилась у нас яичница. Мы и сами ее отведали и соседей угостили.

EERO: Hyvää unta.

ЭРО: Хороший сон.

JUHANI: Katkeraa, katkeraa: sinä haisit siinä kuin helvetti. Kovin katkeraa unta näin minä sinusta, poika.

ЮХАНИ: Дурной, очень дурной: ведь от тебя воняло, как от преисподней. Да, слишком горький сон приснился мне о тебе, братец!

EERO: Mutta minä näin sinusta oikein makeata unta; näinpä että aapiskirjan kukko muni sinulle ahkeruutesi ja viisautesi palkinnoksi aika läjän karamellia ja sokerin paloja. Sinä iloitsit kovin, maiskuttelit makeisias; annoitpa vielä minullekin.

ЭРО: Но зато я видел о тебе самый что ни на есть сладкий сон. Мне приснилось, что петух из букваря снес тебе в награду за усердие и смекалку целую кучу леденцов и кусочков сахара. Ты никак не мог нарадоваться и все посасывал их. Даже меня угостил.

JUHANI: Vai annoin sinullekin. Olihan se hyvinkin tehty.

ЮХАНИ: Вот как, и тебя угостил? Это не худо.

EERO: »Koskas anti pahaa tekee?»

ЭРО: Еще бы! Угощение никому не во вред.

JUHANI: Ei koskaan; liioinkin jos antaisin sinulle vähän kepistä.

ЮХАНИ: Ну, конечно. Особенно," если я сейчас угощу тебя малость палкой.

EERO: Miksi vaan vähän?

ЭРО: Почему только малость?

JUHANI: Kitas kiinni, mullikka!

ЮХАНИ: Заткни свою глотку, щенок!

TUOMAS: Tehkäät se molemmat ja lähtekäämme matkaan.

ТУОМАС: Да и ты вместе с ним. И айда!

AAPO: Ottakoon kukin pussinsa ja aapisensa.

ААПО: Забирайте котомки и буквари.

Niin läksivät he kosimaan naapurin tytärtä. Perätysten, äänettöminä he astelivat yli perunakuoppatöyrään, astelivat kivistä mäkeä ylös ja seisoivat lopulta ulkopuolella Männistön muorin mökkiä.

Так отправились они сватать соседскую дочку. Они шли молча, гуськом перевалили через пригорок с картофельной ямой, потом поднялись по каменистому склону и вскоре уже стояли возле избушки бабки Лесовички.

JUHANI: Tässä ollaan, tähän jätämme pussit; ja sinä, Lauri, istu uskollisena vartijana, kunnes palaamme morsiushuoneesta takaisin.

ЮХАНИ: Вот мы и пришли. Котомки оставим тут, а ты, Лаури, будь верным стражем, пока мы не вернемся.

LAURI: Viivyttekö siellä kauankin?

ЛАУРИ: А надолго ли вы?

JUHANI: Aina kuinka asiamme luonnistuminen vaatii.--Onko kellään sormusta?

ЮХАНИ: Как дело того потребует. А есть ли у кого колечко?

EERO: Sitä et tarvitse.

ЭРО: Тебе оно ни к чему.

JUHANI: Onko kellään sormusta taskussa?

ЮХАНИ: Есть ли у кого колечко в кармане?

TIMO: Ei minulla eikä, tietääkseni, muillakaan. Siinäpä se on: nuorenmiehen pitäisi aina käydä kiiltävä sormus plakkarissa.

ТИМО: У меня нет, да, пожалуй, и у других тоже. То-то и оно: молодому паршо всегда надо бы иметь колечко про запас.

JUHANI: No peijakas! Tässäpä seistään nyt. Ja eilen oli meillä reppuryssä Iisakki, jolta olisin tainnut ostaa sekä sormuksen että kaulaliinan, mutta minä sika en tuota hoksannut.

ЮХАНИ: Эх, черт возьми! Вот и торчим тут теперь. Ведь только вчера к нам заходил коробейник Ийсакки, и я мог бы купить у него и кольцо и шарф, но мне, свинье, было невдомек.

AAPO: Ne välikappaleet taidamme ostaa itsellemme jälestäpäin. Ja parasta onkin saadaksemme ensin varma tieto, tuleeko meistä kenkään ja ken meistä tulee tekemään tämän iloisen ostoksen.

ААПО: Эти штучки мы успеем купить и потом. Так-то оно будет еще лучше, когда сперва мы узнаем наверняка, надо ли нам, и кому именно, делать эту приятную покупку.

JUHANI: Ken aukaisi ovea? Venlako?

ЮХАНИ: Кто там хлопнул дверью? Не Венла ли?

TIMO: Ämmähän se oli, se kämä-leuka.

ТИМО: Нет, это бабка, беззубая карга.

JUHANI: Venlan rukki pörrää siellä kuin iloinen sontiainen kesä-iltana, ennustaen poutaa. Mennään nyt! Missä on aapiseni?

ЮХАНИ: Ишь как жужжит прялка Вейлы — будто веселый навозный жук в летний вечер, предвещая вёдро. Идем! Где мой букварь?

AAPO: Kourassasi, veljeni. Olethan, Jumalan luoma, niinkuin vähän pyörässä päästäs.

ААПО: Да у тебя в руке, брат. Похоже, ты малость потерял голову, бедняга.

JUHANI: Ei juuri hätää, veljeni. Mutta enhän ole vaan no'essa kasvoiltani?

ЮХАНИ: Не велика беда, братец. Скажи-ка, не в саже ли у меня лицо?

EERO: Et suinkaan, vaan oletpa puhdas ja lämmin kuin vasta munittu muna.

ЭРО: Нисколечко. Ты такой чистенький да тепленький, как только что снесенное яичко.

JUHANI: Mennään nyt!

ЮХАНИ: Ну, пошли!

EERO: Vartokaa! Minä olen nuorin ja mahdan aukaista teille oven ja tulla itse viimeisenä. Astukaa sisään.

ЭРО: Погодите! Я моложе всех и потому должен открыть вам дверь и войти последним. Милости прошу!

Astuivat he muorin matalaan mökkiin, Juhani edellä, silmät pöllöllään ja tukka pystyssä kuin piikkisian harjakset, ja toiset seurasivat häntä uskollisesti, vakaasti kantapäissä. Niin astuivat he sisään, ja Eero kimmautti oven heidän jälkeensä kiinni, mutta itse jäi hän ulkopuolelle, istui alas kedolle, huulilla sukkela myhäilys.

Братья вошли в низенькую избушку бабки. Впереди Юхани с вытаращенными глазами и торчащими, как щетина у кабана, волосами, а за ним чинно и важно следовали :ОСТАЛЬНЫЕ: Как только они вошли, Эро захлопнул за ними дверь, но сам остался во дворе и, лукаво ухмыляясь, уселся на лужайке.

Mutta eukko, jonka huoneessa viisi veljestä nyt seisoo kosiomiehinä, on riepas ja vireä eukko; hän käyttelee elinkeinoksensa kananhoitoa ja marjannoukkimista. Suvin ja syksyin keikkuu hän ahkerasti kantoisilla ahoilla, mansikka- ja puolain-töyräillä, keikkuu ja hikoilee tyttärensä Venlan kanssa. Kauniiksi kutsuttiin neitoa. Hänen hiuksensa olivat ruosteenkarvaiset, katsanto viekas ja terävä, suu myös sulava, ehkä melkein liian leveä. Varreltansa oli hän lyhyt, mutta harteva ja palleroinen, ja vahvaksi sanottiin häntä myös. Tämän kaltainen oli veljesten lempilintu männistön suojassa.

Хозяйка, в горнице которой теперь стоят пять брать-ев-женихов, — еще шустрая и бойкая старушка; она добывает себе пропитание тем, что держит кур и собирает ягоды. И летом и осенью она вместе с дочкой Венлой без устали обходит леса и поля, собирая землянику и бруснику. Венлу считали девушкой пригожей. У нее были рыжеватые волосы, взгляд лукавый и острый, рот был немного великоват, и, может, даже слишком. Ростом она была невысокая, но кругленькая и дюжая. Вот какая пташка укрывалась в сосновом бору.

Mutta mökin ovi kirahti, ja Juhani astui kiivaudella ulos, vihaisesti lausuen toisille, jotka vielä viipyivät sisällä: »tulkaa pois, pojat!» Ulos kävivät he viimein kaikki närkästyksen muodolla ja läksivät käyskelemään kohden kirkonkylää. Mutta koska he olivat ehtineet huoneesta noin viisikymmentä askelta, noukkasi Juhani maasta nyrkin-kokoisen kiven ja, puhisten vihasta, nakkasi hän sen vasten huoneen ovea; jyskähti mökki ja kiljahti mökissä muija, avasi oven, kiroili ja ärhenteli, heristellen nyrkkiänsä pakeneville veljille. Aapiskirja kourassa ja haarapussi olalla veljet astelivat perätysten pitkin kirkkotietä, sanaakaan vaihettamatta keskenänsä. Vihan vinhalla vauhdilla he vaelsivat: santa kihisi ja pussit keikkui; eivätkä he huomanneet, kuinka joutui tie. Äänettöminä kulkivat he kauan, kunnes Eero viimein avasi suunsa ja lausui:

Вдруг дверь скрипнула, и из избы выскочил Юхани, свирепо окликая других: «Выходите, ребята!» Вскоре они все в сильном расстройстве вывалили на двор и быстро зашагали в сторону села. Но не успели они пройти и пятидесяти шагов, как Юхани схватил камень с кулак величиной и, шипя от злости, швырнул его в дверь избы; избушка дрогнула, старуха взвизгнула за стеной и, приоткрыв дверь, долго кричала и бранилась, грозя кулаком вслед убегавшим братьям. А братья, не обмениваясь ни словом, с букварями в руках и котомками за плечами, быстро шагали по дороге в село. Злость придала им прыти; только песок шуршал под ногами да подпрыгивали котомки. Они даже не замечали пути. Долго длилось молчание, но Эро наконец не вытерпел и промолвил:

EERO: Kuinka luonnistui asia?

— Ну, как дела?

JUHANI: Jaa-ah! kuinkahan tuo luonnistui? Tulitkos sisään kanssamme, sinä harakka, sinä variksen poikanen? Mutta etpä uskaltanut, et totisesti uskaltanutkaan. Mitä tuommoisesta variksen poikasesta? Hänen peittäisi Venla huppuun. Mutta kas, kas, kuinka paljon olenkin sinusta uneksinut. Näinhän, niinkuin nyt muistan, menneenä yönä sinusta vielä toisenkin unen. Merkillistä! Tuollahan istuit männistössä Venlan vieressä rakkaassa kiemailuksessa, koska minä teitä lähenin noin hiipistellen hiljaa. Mutta kas, kun huomasitte minun, noin mitäspä teki silloin Venla? Kätki peijakas sinun hameensa liepeisin. »Mitä olet hameeses käärinyt», kysyin minä. »Ainoastaan pienen variksen poikasen», vastasi tyttö heilakka. Hi, hi, hi! Ja eipä ollutkaan tämä unta, ei koira vieköön ollutkaan! vaan itsestänsä, omasta päästänsä tämän sepitti Juhani poika. Jaa-ah! hän ei ole juuri niin tyhmä kuin luullaan.

ЮХАНИ: Ага! Как дела? Так, стало быть, ты не вошел за нами в избу, сорока ты проклятая, воронье отродье? Не посмел, конечно, не посмел! Да и куда тебе — такому вороненку! Ведь Венла утопила бы тебя в своих юбках. Ха, подумать только, а ведь ты мне еще раз приснился! Прошлой ночью. И этот сон что-нибудь да значит! Ты сидел вон там в бору, в обнимку с Вен-лой, а я возьми да и подкрадись тихонечко к вам. Но вы все-таки приметили меня, и что же сделала Венла? Схоронила тебя в своих юбках, черт ее подери! «Что это ты завернула в подол?» — спросил я ее. «Только маленького вороненка», — ответила девчонка. Хи-хи-хи! А главное — это был совсем не сон, совсем нет, пес вас возьми! Все это от начала до конца выдумал сам Юхани, из собственной головы! Да-да, он совсем не так глуп, как думают.

EERO: Merkillistä kuinka olemmekin unta uneksuneet toinen toisestamme. Minä taasen tällä lailla sinusta: Tuolla männistössä ikään seisoitte sinä ja Venla, armiaasti halaillen ja katsellen totisina ylös pilviin. Sieltähän, taivaan korkeudesta, anoitte jotakin merkkiä, niinkuin rakkautenne otollisuuden osoitteeksi. Taivas kuulteli, kuultelivat metsä, maa ja pienet lintusetkin, ja te itse syvimmässä äänettömyydessä varroitte, mitä tuosta piti tuleman. Tulipas myös lopulta eräs vanha varis, lentää kahnustaen halki tyynen ilman, ja ehdittyänsä ihan kohdallenne katsoa mulautti hän kerran alas teidän päällenne, mutta käänsi taasen pian silmänsä toisialle, levitti koipensa ja laski jotakin valkoista, joka putosi alas ja ruiskahti poikaa ja tyttöä vasten otsaa, pläiskähti vasten pläsiä vallan.--Tämä älköön suinkaan pahentako mieltäs; sillä uneksinpa niin, enkä mitään ole sepittänyt omasta päästäni.

ЭРО: Просто диву даюсь, как это мы разом приснились друг другу. Ведь я тоже видел о тебе сон, и вот какой: вы с Венлой стояли в бору и всё миловались да глядели на небеса. Вы вроде жда1ли сверху благословения вашей любви. Кругом тишь такая, точно к вам прислушиваются и небо, и земля, и лес, и даже пташечки лесные, а вы все ждете. Тут, откуда ни возьмись, старая ворона крыльями захлопала и прямо к вам летит. Взглянула на вас и сразу отвернулась, а потом расставила лапки и как капнет чем-то беленьким прямо на голову парню с девкой! Но ты, братец, не огорчайся, ведь мне все это приснилось, сам я ничего не выдумал.

JUHANI: Minä sinun riivatun...

ЮХАНИ: Вот я тебя, окаянного!..

Silloin karkasi hän julmistuneena kohden Eeroa, joka nopeasti pakeni vihaisen veljensä edestä. Loiskaten poikkesi hän tieltä, vilkaisi jäniksenä pitkin ahoa, mutta Juhani pötki villittynä karhuna hänen jälessänsä. Keikahtelivat pussit, tömisi heidän allansa kuiva tanner; ja kuului toisten veljesten huuto, manaten riitamiehiä malttiin ja sopuun. Mutta tielle takaisin kiirehti taasen Eero, ja riensivät toiset häntä pelastamaan hirmuisen Juhanin kynsistä, joka juoksi jo nuorimman veljensä kantapäissä.

И он в ярости набросился на Эро, который не замедлил удрать от своего взбешенного брата. Одним прыжком соскочил он с дороги и, точно заяц, понесся по поляне, а за ним свирепым медведем бежал Юхани. И запрыгали тут котомки, сухая поляна загудела под ногами; остальные братья стали кричать, призывая поссорившихся образумиться и помириться. Однако Эро уже мчался обратно на дорогу, и братья побежали спасать его от гнева Юхани, который почти настигал младшего брата.

TUOMAS: Seisahdappas koreasti, Juhani.

ТУОМАС: А ну-ка, остановись, Юхани!

JUHANI: Minä hänen nykistän!

ЮХАНИ: Я ему шею сверну!

TUOMAS: Koreasti, poikaseni.

ТУОМАС: Постой, постой, брат мой!

JUHANI: Istu ja pala!

ЮХАНИ: Сгинь!

AAPO: Hän palkitsi vaan kunnian kunnialla.

ААПО: Он тебе лишь отплатил той же монетой.

JUHANI: Kirottu olkoon hänen kielensä, kirottu olkoon tämä päivä! Saimmehan, Jumalan nimessä! rukkaset Venlalta. Vankosarviset kyöpelit ja korkeuden sotajoukko suuri! Eihän näe nyt silmäni syltääkään eteensä, niin on musta maa ja taivas, musta sydämmeni tähden. Istu ja pala!

ЮХАНИ: Будь проклят его злой язык, да и весь этот день! Боже ты мой! Ведь Венла всех нас оставила с носом. О крепкорогие дьяволы и великое воинство небесное! Ничего уже не видят глаза мои, всюду тьма-тьмущая— и на земле и на небе. Будьте вы прокляты!

SIMEONI: Älä kiroo, mies.

СИМЕОНИ: Не бранись, брат.

JUHANI: Kiroon että maailma pyörii, hajoo kuin vanha pakkoreki mastohirren alle!

ЮХАНИ: Буду! Я еще так побранюсь, что весь белый свет заходит ходуном и развалится, как старые дровни под мачтовым бревном!

SIMEONI: Mitäs tahdomme tehdä?

СИМЕОНИ: Так что же нам делать?

JUHANI: Tehdä? Ellei tämä aapiskirja olisi Jumalan sanaa, Jumalan oma kirja, niin säpäleiksi, säpäleiksi paikalla tämä kirja! Mutta kas tässä: ruokapussini mätkin mäskiksi mäkeen! Tahdotteko nähdä?

ЮХАНИ: Что делать? Не будь этот букварь божьим словом, я б изорвал его тут же в клочки! Но уж зато из котомки я сделаю лепешку! Хотите поглядеть?

SIMEONI: Älä Herran tähden Herran lahjaa. Muisteleppas »Paimion piikaa».

СИМЕОНИ: Ради бога не измывайся над божьим даром. Вспомни-ка «Работницу из Паймио».

JUHANI: Sydämmeni vaivassa!

ЮХАНИ: Сердце мое исстрадалось!

SIMEONI: »Kärsimys vaivass', manna taivaass'».

СИМЕОНИ: Страдания на земле — манна на небесах.

JUHANI: Minä annan palttua taivaan mannalle, koska en saanut Männistön muorin Venlaa. Voi veikkoset ja sukuni suuri! Jos tietäisitte, niin tulisittepa ymmärtämään, että aatokseni jo lähes kymmenen vuotta on pyöriskellyt tässä luntussa oikein hassusti. Mutta menihän toivoni nyt, meni kuin tuhka tuuleen.

ЮХАНИ: Наплевать мне на манну небесную, раз я остался без бабкиной Венлы! Ох, братья мои и род мой великий! Если б вы только знали, что со мной творится! Ведь целых десять лет я, как дурак, думал об этой девке, а тут вдруг вся надежда пропала, разлетелась, как пепел по ветру.

TIMO: Rukkaset saimme aamuhetkenä.

ТИМО: Да, отказали нам утречком.

JUHANI: Joka mies!

ЮХАНИ: Каждому из нас!

TIMO: Ei armahdettu ketäkään, ei pienintäkään meistä. Kaikki saimme vaan.

ТИМО: Никого не пощадили, даже самого меньшого. Всем отказ.

JUHANI: Kaikki, kaikki! Mutta parempi kuitenkin niin, kuin että joku teistä toisista olis saanut hänen siipaksensa. Panisinpa, peeveli vie! nyt selkään poikaa, jolle se temppu olis tapahtunut, sen minä tekisin.

ЮХАНИ: Всем, всем! Но так-то оно, пожалуй, и лучше. Не дай бог, чтоб она досталась кому-нибудь из нас. Эх, дьявол побери, и задал бы я трепку этому счастливчику!

TUOMAS: Me olimme kovin mahdottomia. Sen näytti likan pilkallinen irvistys koska Aapo oli maininnut yhteisen asiamme.

ТУОМАС: У нас не было никакой надежды. Ведь как ухмыльнулась девка, когда Аапо объявил о деле.

JUHANI: Selkään hän tarvitsis, koko lunttu. Tehdä pilkkaa meistä! Varro, naasikka.--Parastansa koetti Aapo, sitä ei taida kieltää, mutta eihän olisi tässä auttanut itse keruupin kieli.

ЮХАНИ: Выпороть бы ее, чертовку! Смеяться над нами! Погоди же, бестия! Аапо тут ни при чем, он из кожи лез вон, но хоть бы он пел, как херувим, все равно не помогло бы.

TIMO: Mutta jos olisimme astuneet likan eteen mustassa verka-takissa ja olisi kello pullistanut liivimme taskua kuin pulski huhta-nauris, avain vielä kilkahdellut ketjuissa ja hopeahelainen piippu ryöhännyt hampaissamme, niin olisipa, koira vie! tullut asiastamme sekä munia että poikasia.

Т и мо. Вот если бы мы явились к девке в сюртуках из черного сукна, да чтоб жилетный карман оттопыривали часы, будто ядреная репа, да ключик позвякивал на цепочке, да еще в зубах торчала бы посеребренная трубка, тогда уж, — пес ее возьми! —из нашей затеи вышел бы толк.

JUHANI: Naisella ja harakalla on molemmilla yhtä kiivas halu kiiltoaineisin.--Mutta Aapo on vaiti kuin jäätynyt järvi.

ЮХАНИ: Что баба, что сорока — обе охочи до блестящих безделушек. Но что это Аапо молчит, точно замерзшее озеро?

AAPO: Äänellämme ei ole kaikua myrskyssä. Tai rupesko jo mielesi hurjat tuulen-kierrokset asettumaan povessasi?

ААПО: В бурю, братец, сколько ни кричи, нет ответа. Или гнев твой уже начинает отходить?

JUHANI: Sydämmeni hurmeinen lammikko lainehtii vielä, lainehtii kauan. Mutta sano kuitenkin sana.

ЮХАНИ: Ах, в сердце у меня бушует кровавая буря! И она не скоро уляжется. Но все-таки скажи хоть слово.

AAPO: Kaksikin. Siis kuule nyt. Ota sydämmesi kouraan ja kuiskaa sen korvaan järjen kielellä näin: Venla ei sinusta huolinut, koska ei hän sinua rakasta, ja ettei hän sitä tee, se älköön sinua närkästyttäkö; sillä rakkauden liekin virittää taivas, vaan ei ihmisen tuumat. Kerjuutyttö rakastuu kuninkaasen, ruhtinatar rakastuu nokipoikaan aivan vimmatusti. Niin lentelee täällä ristiin rastiin rakkauden henki, ja sinä et tiedä kusta hän tulee.

ААПО: Даже два. Так слушай. Возьми свое сердце в ладошку и тихонько шепни ему: «Венла не пожелала тебя, стало быть, ты не мил ей, и обижаться тут нечего. Человек не волен в своей любви — ее огонь слетает к нам с небес. Нищенке приглянется король, принцесса может влюбиться в свинопаса. Так гуляет по белу свету дух любви, и тебе не дано знать, откуда она нагрянет».

TIMO: Rakkaus puhaltaa mistä hän tahtoo, sinä kuulet hänen humunsa, mutta etpä tiedä kusta hän tulee ja kuhunka hän menee. Niin kuulin usein entisen ruotumummon lauseilevan. Mutta Jumalan rakkauttapa hän silloin tarkoittikin, luulen minä.

ТИМО: «Любовь дышит, где хочет, и голос его слышишь, а не знаешь, откуда приходит и куда уходит». Так говаривала частенько одна бедная старушка. Но мне сдается, что она говорила о божьей любви.

AAPO: Sano vielä, Juhani, sydämellesi näin: ole potkittelematta! Venla teki oikein antaessaan sinulle kiellon; sillä avioliittohon ruveta ilman rakkauden ponnistusta, ei tahdo käydä päisin, vaan se mutkistelee ja tekee monasti ikuisen kiusan töitä, niinkuin, sen pahempi, nyt usein nähdään ja kuullaan. Niin, veljet, Venla ottakoon sen, joka on hänelle määrätty, me teemme samoin.

ААПО: И скажи, Юхани, своему сердцу еще вот что: «Не шали!» Венла правильно сделала, отказав тебе. Ведь о браке без любви нечего и думать, все равно не пойдет впрок, весь век свой будешь маяться. А это, к сожалению, теперь частенько случается. Да, братья, пусть же Венла сама выбирает себе суженого, да и мы поступим так же.

TIMO: Sen tytön, joka on tehty minun kylkiluustani, saan minä viimein, vaikka peijakas kiljuisi. Tiedänpä vielä yhden asian: miehen sydän istuu vasemmalla, mutta naisen oikealla puolella rinnassa.

ТИМО: Пусть хоть все черти завоют, но девку, сотворенную из моего ребра, я все равно заполучу. А еще вот что скажу: у молодца сердце всегда сидит слева, а у баб справа.

JUHANI: Mutta minun sydämeni ei istu, vaan loiskii ja riehuu kuin pakana.--Oi sinä hälläkkä, sinä mustalaislunttu! miksi hylkäsit minun talonpojan, oikein savitalon pojan, vanhimman pojan?

ЮХАНИ: Но мое сердце не сидит, а прыгает и беснуется, как сам черт. Ну и мерзавка, цыганское отродье! И за что она только отвергла меня, ведь я из приличного хозяйства, да притом еще старший сын.

AAPO: Siinä ei mitään ihmeteltävää. Talomme on huutavassa hukassa, ja tuo neitonen toivoo, vaikka luullakseni turhaan, pääsevänsä emännäksi paljoa parempaan taloon. Olenpa kuullut, että hyväilee häntä tuo hyväkäs Sorvarin Juhani.

ААПО: Тут нечему удивляться. Хозяйство наше того и гляди прахом пойдет, а девка надеется, хотя и зря, по-моему, стать хозяйкой в доме получше. Я слышал, к ней Юхани Сорвари примазывается, пройдоха этакий.

JUHANI: Sinä piikkileuka Jussi! olisit nyt kintaissani, pyhkeilisinpä sinua vähän. Narrata likkaa ikuiseen häpeään!

ЮХАНИ: Этот остроносый Юсси! Да попадись он мне в руки, я б ему пересчитал ребра! Соблазнять девку, чтоб навеки опозорить ее!

AAPO: Niin, niin, maailma on yht'aikaa hullu ja petollinen. Venlalta ei puutu muotoa eikä Jussilta juonia. Sorvari on julkinen talo, se houkuttelee, mutta Jukola, tämä vaivaisten pesä, on perin surkeassa tilassa, ja me itse, talon seitsemän perillistä, vieläkin surkeammassa tilassa, niin ainakin maailman edessä. Ihmiset, muistellen nuoruutemme laiskaa ja usein hurjapäistäkin elämäämme, eivät taida meistä vartoa enää juuri mitään kunnollista. Ja tiedänpä, että tuskin kymmenen-vuotinen siivo ja kaikin tavoin kunniallinen käytös voisi saattaa meitä kansalaistemme silmissä täyteen ihmisarvoon taas. Niin tukala on pääseminen pahan nimen liasta, koska se kerran on tarttunut mieheen. Mutta parempihan viimeinkin nousta, kuin ijankaikkiseksi uupua viheliäisyytemme ropakkoon. Sentähden, parannusta, parannusta harrastelkaamme kaikin voimin!

ААПО: Да, да, белый свет коварен. Ведь Венла — девка пригожая, а Юсси — мастак на всякие козни, и хозяйство у него крепкое, есть на что позариться. А Юкола наша — жалкое воронье гнездо, и сами мы, семеро наследников, еще более жалки в глазах людей. Они не забыли, какими лодырями и забияками мы были смолоду, и вряд ли ждут от нас чего-либо путного. Пожалуй, даже десять лет честной и порядочной жизни не вернут нам доброго имени. Если к молодцу пристала дурная слава, от нее нелегко отделаться. Но лучше нам все-таки выбираться из этого омута, чем навеки погрязнуть в ничтожестве. А посему, братья мои, будем исправляться, во что бы то ни стало исправляться!

JUHANI: Parannuksen tiellähän nyt ollaan. Mut tämä onneton naimaretki antoi sydämelleni iskun, josta se potee hirveästi päiviä ja viikkoja; antoi haavan.

ЮХАНИ: Да ведь мы как раз вступаем на этот благой путь. Но это несчастное сватовство так полоснуло меня по сердцу, что оно теперь не одну неделю будет болеть. Ведь в нем кровавая рана.

AAPO: Haavan, haavan, totisesti; mutta aika, tiedän minä, saattaa sen haavan unohduksen rupeen ja nahkaan.--Mikä meno tuolla tiellä.

ААПО: Рана, рана, поистине рана. Но время ее скоро залечит, и все забудется. А что это за шум на дороге?

TIMO: Toukolan poikia iloinen joukko.

ТИМО: Знать, парни из Тоуколы веселятся.

AAPO: Viettävätpä joutomaanantaita vallattomassa hummauksessa, suuri-kelmit.

ААПО: Ишь, шельмы, как лихо гуляют в шабашный понедельник.

TIMO: Ja tahtovat vahvasti meitäkin seuraansa.

ТИМО: И очень хотят, чтоб и мы к ним пристали.

JUHANI: Kiusaus lähestyy.

ЮХАНИ: Приближается искушение!

TIMO: Heidän on niin lysti.

ТИМО: Эх, и весело им!

JUHANI: Mutta meidän? Mikä seisoo edessä meillä? Tuhannen sarvipäätä! vartoohan meitä vaivaisia tulinen tukkajuhla.

ЮХАНИ: А нам? Что у нас впереди? Тысяча дьяволов! Ведь нас, несчастных, без конца будут драть за полосы.

EERO: Mikä eroitus: jänkkäillä aapistoa lukkarin ovinurkassa, tai hurraten ja laulellen viettää iloista joutomaanantaita iloisten kumppanien kanssa.

ЭРО: Какая разница—долбить ли азбуку в прихожей кантора или с песнями справлять праздник в веселой компании?

JUHANI: Eroitus on hirmuisen suuri, suuri kuin syvyyden kaivon ja taivaan välillä. Veljet, mihin astumme?

ЮХАНИ: Разница больно велика, так велика, как меж небом и адом. Так на какую же стезю мы вступим, братцы?

EERO: Astukaamme taivaasen vaan.

ЭРО: Лучше уж на небесную.

AAPO: Kaivoon, kaivoon! yltäkyllin horimaan elämän vettä. Opin, taidon ja viisauden aarnioihin tahdomme syventyä.

ААПО: К свету, братья, к свету! К кладезю житейской мудрости! Окунемся-ка в науку да наберемся ума» разума.

TUOMAS: Lukkarille, lukkarille!

ТУОМАС: К кантору, к кантору!

JUHANI: No tallustellaan!

ЮХАНИ: Ну что ж, поковыляли.

EERO: Kuulkaas Kissalan Aapelin klaneettia.

ЭРО: А вы послушайте, какие коленца Аапели Кис-сала выводит на своем кларнете!

JUHANI: Ihanata!

ЮХАНИ: До чего ж хорошо!

TIMO: Soi kuin pää-enkelin pasuuna.

ТИМО: Все одно, как труба архангела.

JUHANI: Koska taivaan sotajoukko ekseeraa ja marssii että poro priiskuu. Ihanata!

Юхани, Когда небесное воинство выходит на ученье на райские луга — только пыль стоит столбом. До чего же хорошо!

TIMO: He tahtovat meitä vahvasti kanssansa.

ТИМО: Они, верно, очень хотят, чтоб мы к ним пристали.

JUHANI: Hyvin tietty. Kiusaus lähestyy meitä, lähestyy totisesti.

ЮХАНИ: Не иначе. Искушение приближается, брат* цы, великое искушение.

Veljesten näin haastellessa, läheni heitä joukko Toukolan poikia, mutta eipä juuri niin kohteliaasti ja hyväntahtoisesti kuin Jukolaiset vartoivat. Olivatpa jotenkin päissään, ja miellytti heitä nyt hieman ilvehtiä veljesten kanssa ja lauloivat heidän edessään nykyään sepitetyn laulun, jonka olivat nimittäneet: »Seitsemän miehen voima». Niinpä he, Kissalan Aapelin puhaltaissa, likenivät koulumiehiä, laulain seuraavalla tavalla:

Пока братья вели такой разговор, ватага парней из Тоуколы подходила все ближе, но вовсе не с такими добрыми намерениями, как того ожидали братья Юкола. Парни были навеселе, и им захотелось немного подразнить братьев. И они спели, им песенку, которую только что сложили, назвав ее «Сила семерых мужчин». Аапели Киссала наигрывал на кларнете, а остальные, подойдя вплотную к великовозрастным школярам, дружно затянули:

Kiljukoon nyt kaikkein kaula,
Koska mielin virren laulaa
Voimasta seitsemän miehen.

Tähtiä kuin otavassa,
Poikia on Jukolassa,
Laiskanpulskeja jallii.

Juho pauhaa, pirtti roikkaa;
Hän on talon aika poika,
Ankara »Poika-Jussi».

Tuomas seisoo niinkuin tammi,
Koska saarnaa Aaprahammi,
Jukolan Salomon suuri.

Simeoni, liuhuparta,
Valittaa se »ihmisparka,
Syntinen, saatana, kurja».

Simeoni herneet keittää,
Timo sekaan rasvat heittää,
Patahan kuohuvaan sylkee.

Lauri-poika metsäss' häärii,
Katselevi puita väärii,
Mäyränä nummia tonkii.

Viimein tulee hännän huippu,
Pikku-Eero, liukas luikku,
Jukolan tiuskea rakki.

Siinä onpi velisarja,
Jalo niinkuin sonnikarja,
Voimalla seitsemän miehen.

Ну-ка, глотки понатужим
И семи повесам дюжим
Посвятим-ка нашу песенку,

Столько в Юколе лентяев,
Здоровенных шалопаев,
Сколько звезд в Большой Медведице,

Дом трясется, как в ознобе, —
Юхо там бушует в злобе;
Старший, нынче он хозяином.

Туомас дубом неподвижным
Внемлет проповедям пышным
Аапо — мудреца великого.

Симеони безутешен,
Причитает — «жалок, грешен»,
Бороденку щиплет жидкую.

Сварит суп он из гороха;
Сум заправить бы неплохо:
Тимо нлюнет с чан — заправлено.

Лаури п чащу заберется,—
Где иы, деревца-уродцы?
Барсуком в земле он роется.

Хпост семейства — Эро, младший,
Из породы злой собачьей,—
Вот н вся тут свора буйная.

Что сравнится с их величьем?
Силы н них, что в стаде бычьем,—
В семерых мальцах из Юколы.

Äänettöminä, vaikka purren hammasta, kuultelivat veljet tätä laulua. Mutta kun kiusaajien pilkka ei päättynyt vielä siihen, vaan sateli ivasanoja lakkaamatta, varsinkin aapiskukosta ja sen munimisesta, niin rupesi veljesten sappi paisumaan ja heidän silmänsä kävivät teräviksi, supistuivat pieniksi kuin tihkurin silmät, koska hän kannon alta mustassa korvessa katsahtaa ulos päivän valkeuteen. Mutta nyt tapahtui että Toukolaisista eräs luikkari, mennessään Juhanin ohitse, tempasi äkisti aapiskirjan hänen kädestänsä ja läksi juoksemaan kaikin voimin, mutta julmistuneena kaappasi Juhani hänen perässään. Silloin karkasivat myös toiset veljet tulisella vauhdilla pilkkaajiensa päälle, ja tappelu oli yleinen. Ensiksi moiskahtelivat korvapuustit, moiskahtelivat kahdenpuolen, mutta siitä iskivät he toinen toisensa kurkkuihin ja rupesivat--sokeasti, äheltäen--repimään, riistomaan ja huhtoen käyttelemään nyrkkiänsä. Tuimasti iskivät vastaan Toukolaiset, mutta tuimemmin vielä läimäyttelivät Jukolan miehet; ja raskaasti kuin rautanuijat putosivat veljesten rusikat heidän vihamiestensä päitä vasten. Kiiriskeltiin tomussa ja pölyssä, joka kuivalta tieltä nousi palloellen ilmaan, ja santa ja somero kahisi heidän ympärillänsä lehdistössä. Näin kesti hetken rähisevä ottelu, ja veljet, melkein jo voittajina, huusivat korkealla äänellä: »rukoiletteko, sen vietävät, armoa?»; ja kaiku pilvistä vastasi: »armoa!» Mutta kauan pinnistelivät Toukolaiset vastaan, kunnes he viimein voimattomina vaipuivat maahan. Siinä he makasivat revityillä takinliepeillä ja turpuneilla kasvoilla, niellen ahneesti raikasta ilmaa kuumaan, huokuvaan sisustaansa. Voiton miehinä seisoivat veljet, mutta näytti heidän muotonsakin että oli heille tarpeeksi taistelossa ja mieluisa heillekin nyt hetken levähdys. Varsinkin oli Eeron kanssa melskeessä pahoin menetelty; sillä vartalonsa lyhyys saattoi riitakumppanillensa suuren edun. Useinpa hän tappeluksen kestäessä pyöriskeli pienenä mäyräkoirana toisten urosten jaloissa, ja ainoastaan kerkeä apu toisilta veljiltänsä esti hänen perin runtoutumasta. Pöyrytetyllä tukalla istui hän nyt ojan äyräällä ja kokoili uusia voimia, puuskuttaen kovin.

Стиснув зубы, братья молча выслушали песню.. Но насмешники на этом не остановились; посыпались колкие остроты, особенно о петушке из букваря и снесенных им будто бы яичках. И тогда ярость закипела в сердцах братьев, глаза их сузились, как у хорька, когда он в темном бору выглядывает из-под пня на свет божий. Между тем один из проказников Тоуколы, проходя мимо Юхани, неожиданно выхватил у него из рук букварь и пустился бежать что было духу. Взбешенный, Юхани помчался за ним. Тогда и остальные братья бурей налетели на своих обидчиков, и завязалась всеобщая драка.. Вначале с обеих сторон раздавались ввонкие пощечины, но потом недруги вцепились друг другу в глотки и, ничего не видя от злобы, пыхтя и отдуваясь, принялись отчаянно молотить кулаками. Жестоко дрались парни из Тоуколы, но еще ожесточенней Гшлись братья. Точно стальные молоты, опускались их кулаки на головы врагов. Над сухой дорогой клубилась пыль, из-под ног летели песок и мелкая галька. Недолго продолжалась шумная схватка; братья, уже почуяв победу, громко закричали: «Просите пощады, мер-ллицыЬ» — и эхо из поднебесья вторило: «Пощады!» Парни из Тоуколы попытались было еще сопротивляться, но, вконец обессиленные, свалились наземь. Полы их курток были изорваны, лица опухли, и они жадно глотали свежий воздух. Братья торжествовали победу, однако по их виду можно было судить, что им тоже изрядно досталось; передышка и для них была более чем кстати. Особенно туго пришлось Эро, чей малый рост был большим козырем в руках его врагов. Точно маленькая дворняжка, вертелся он под ногами у бойцов, и только поспешная помощь братьев спасала его от неминуемой гибели. Со взъерошенными волосами сидел он теперь на обочине канавы и никак не мог отдышаться.

Mutta toisten juuri lakatessa tappelemasta, lähestyi Juhani miehensä kanssa, kiskoen häntä kauluksesta ja välimmiten kiristäen häntä kurkusta. Peloittava, hirmuinen oli nyt muoto Jukolan vanhimman veljen. Viha tuiskahteli tulena hänen ainakin jotenkin pienistä silmistänsä, jotka, nyt kiukusta veripunaisina, pyörähtelivät vimmatusti hänen päässänsä; karvas hiki virtasi alas hänen poskiltansa, ja niinkuin sotaorhi hän puhalteli ja huohotteli.

Когда все утихло, к месту схватки подошел Юхани, таща за ворот своего пленника и изредка сдавливая ему горло. Лют и страшен был теперь старший брат Юкола. Его маленькие, налитые кровью глаза пылали гневом; по лицу струился жаркий пот, и сам он пыхтел и отдувался, как конь.

JUHANI: Ha'e aapiseni, ha'e a-p-c-kirjani, paikalla! Katsos, likistänpä sinut muutoin niin että rapas lentää. Ha'e Herran tähden se punakansinen aapiseni, sinä junkkari. Katsos näin minä sinulle annan, katsos näin!

ЮХАНИ: Подай мне букварь, мою азбуку, сию минуту! Не то я из тебя дух вышибу, только грязь брызнет. Богом тебя заклинаю, сейчас же разыщи мой букварь, каналья! Вот как я тебя отделаю, вот как!

TOUKOLAINEN. Älä lyö!

ПАРЕН ИЗ ТОУКОЛЫ: Не бей!

JUHANI: A-p-c-kirja!

ЮХАНИ: Азбуку!

TOUKOLAINEN. Tuonnehan sen viskasin pensaasen.

ПАРЕН ИЗ ТОУКОЛЫ: Я ее в куст забросил.

JUHANI: Anna se kouraani oikein korealla kädellä, lilli-hankulla, sinä junkkari. Luuletko tässä näin vaan tanssielevasi, junkkari? Etkö sinä riivattu anna sitä punakansista aapelusta kouraani?

ЮХАНИ: А ну-ка, положь мне ее в руку, каналья! Или ты думаешь, это все шуточки? Так подашь ли ты мне мой красный букварь?

TOUKOLAINEN. Muserrathan kurkkuni, kurkkuni!

ПАРЕН ИЗ ТОУКОЛЫ: Ты же глотку мне раздавишь, глотку!

JUHANI: A-p-c-kirja! Herra varjelkoon meitä! A-p-c-kirja!

ЮХАНИ: Азбуку! Не то — храни нас господь! Азбуку!

TOUKOLAINEN. Tässä, sinä hirveä mies.

ПАРЕН ИЗ ТОУКОЛЫ: На, бери. Ну и зверь же ты!

JUHANI: Annappa sille pieni suukkonen. Niin, suutele sitä koreasti.

ЮХАНИ: А теперь подари-ка ей маленький поце-луйчик. Ну, ну, чмокни-ка разочек.

TOUKOLAINEN. Mitä? Suudella?

ПАРЕН ИЗ ТОУКОЛЫ: Что? Книжку?

JUHANI: Oikein nätisti. Ja tee se Herran tähden, mun veljeni, jos selkäsi syhyy ja henkesi on sinulle rakas. Tee se, tee se, muutoin huutaa jo tällä hetkellä sun veresi kostoa mun päälleni, kuin ennen hurskaan Aapelin veri. Sillä sinä näet, että olen vihasta kasvoiltani musta kuin saunan tonttu. Sentähden suutele aapistani. Minä rukoilen sinua meidän molempain puolesta!--Kas niin.

ЮХАНИ: Да, и хорошенько. Богом заклинаю, не упрямься, коль тебе дорога жизнь. И не мешкай, не то твоя кровь возопиет о мести, как кровь праведного Авеля. Не видишь, как я почернел от гнева, точно домовой? А потому целуй букварь. Ради нас обоих, заклинаю тебя! Вот так.

TOUKOLAINEN. Oletko tyytyväinen?

ПАРЕН ИЗ ТОУКОЛЫ: Доволен?

JUHANI: Vallan tyytyväinen. Mene nyt ja kiitä Luojaasi, että pääsit tällä. Ja jos tuossa välimaassa, hartioittesi ja tuon päänuijas välillä, olet havaitseva joitakin jälkiä, ikäänkuin kruuvipenkin hampaista, ja varsinkin jos huomenna tunnet siellä vielä niinkuin siantaudin tapaista kankeutta, niin äläppäs juuri kovin tuota ihmettele. Niin, mene nyt. Mutta yksi sana vielä, yksi sana, veikkoseni. Kenen sepittämä on veisu, jota meidän äsken täytyi kuullella korvat pystyssä?

ЮХАНИ: Вполне. А теперь убирайся восвояси да благодари бога, что Дешево отделался. И коль заметишь на своем загривке да на глотке кое-какие отметины, точно от железных зубьев, а наутро не сможешь повернуть шеи, точно свинка у тебя, то не особенно удивляйся. А теперь проваливай. Да, еще одно словечко, братец. Кто сложил эти вирши, что нам пришлось выслушать?

TOUKOLAINEN. Sitä en tiedä.

ПАРЕН ИЗ ТОУКОЛЫ: Не знаю.

JUHANI: Sano kidastasi!

ЮХАНИ: Выкладывай!

TOUKOLAINEN. Minä en tiedä.

ПАРЕН ИЗ ТОУКОЛЫ: Да не знаю я.

JUHANI: No, no, kyllähän siitä aina tiedon saan. Mutta vie minulta terveisiä Kissalan Aapelille ja sano hänelle, että koska hänen kohtaan, niin soipa hänen kurkkunsa vielä kileämmin kuin äsken hänen klaneettinsa. Mene nyt; sillä minun läsnäoloni ei ole sinulle juuri terveellistä.--Ole mököttelemättä kostosta. Varo etten saa sitä pistosta päähäni että kaapaisen perässäsi, antamaan sinulle hieman kaupan päälle.

ЮХАНИ: Ладно, ладно, все равно узнаю. Передай-ка 01 меня поклон Аапели Кисале да скажи, что, как только он попадется мне в руки, его глотка заиграет не хуже его кларнета. А теперь проваливай, а то мое соседство тебе не на пользу. Э-э, да ты еще бормочешь о мести! Берегись, как бы мне не пришло в голову догнать тебя да еще поддать.

TUOMAS: Olkoon hän jo rauhassa, kurja mies.

ТУОМАС: Полно тебе, оставь его, беднягу, в покое.

JUHANI: Hän on saanut köniinsä, minä takaan sen.--Mutta jättäkäämme tämä hirveästi kynnetty, tuhanteen ristiin viilletty maantiensarka. Tässä ei ole nyt hyvä viipyä: sillä tappelu maantiellä on, lain kannalta katsoen, kovin vaikea asia ja taitaa saattaa miehensä koviin kiipaleisin.

ЮХАНИ: Он, клянусь, свое получил. Но, пока не поздно, уйдемте-ка подальше. Мешкать тут не к добру: иодь по закону драка на дороге — тяжкий проступок, и могут быть большие неприятности.

AAPO: Rientäkäämme!--Mutta sepä vasta leivotus; ja olisinpa tullut siinä höyhennetyksi ilman Simeonia; hän levitti vähän kasaa päältäni.

ААПО: Айда! Но заваруха была изрядная. Не будь Симеони, меня б совсем подмяли. Он малость порасшкырял с меня эту кучу.

SIMEONI: Miksi koskimme heihin? Mutta ihminen on heikko, eikä voi hillitä vihansa ja synnin voimaa. Ah! katsellessani kuinka Tuomaan nyrkki kumoili miehiä, aattelinpa: nyt ei ole miesmurha kaukana.

СИМЕОНИ: И зачем нам было трогать их? Но че-нжок слаб, никак не может обуздать свой гнев и воздержаться от греха. Ах! Глядя на Туомаса, как он валил кулаком молодцов, я уже подумывал: не миновать смертоубийства!

TUOMAS: Löinpä kenties liian varomatta, mutta onhan jo vähemmästäkin lyöty.--Astukaamme huikeammin; päivä joutuu.

ТУОМАС: Может, я и вправду тузил их не слишком бережно, но что из того? И за меньшую провинность.'модой бивали. Идемте поживей. Время не ждет.

Kiivaasti he astelivat, mutta närkästys ja harmi ei tahtonut haihtua heidän kasvoiltansa, vaan kipeästi pisteli heidän sydäntänsä, koska he muistelivat Toukolan poikain herjaus-veisua. Äänetönnä asteli Juhani edellä, asteli kiukun tuimuudella, syljeskellen ja välimmiten ravistaen päätänsä. Viimein kuitenkin, kääntyen toisten puoleen, avasi hän suunsa.

И они быстро зашагали. Но долго еще не исчезали | их лиц досада и раздражение. Стоило им вспомнить иЛидиую песенку парней Тоуколы, и сердца их болезненно сжимались. Впереди, злой и молчаливый, то и дело сплесиывая и мотая головой, шагал Юхани. Наконец, повергнувшись к братьям, он заговорил:

JUHANI: Kenen riivatun sepittämä on tämä laulu?

Какая бестия выдумала эту песенку?

EERO: Kissalan Aapelin.

ЭРО: Аапели Киссала.

AAPO: Sitä kohden uumoon minäkin; sillä hän on kiukkuinen pilkkakirves. Tekipä hän kylläkin häijynaikaisen pilkkarunon tuosta kappalaisukostamme, joka--Jumala paratkoon!--sattui hieman tahrimaan nenänsä lukukinkerillä.

ААПО: Я тоже так думаю. Язычок у него злой. Это и и, ои сложил срамные вирши о старике капеллане, которого однажды, помилуй его господь, угораздило измазать нос во время богослужения.

TIMO: Mutta olisi minulla kortteli viinaa ja pari sanaa kuiskata Nikulan Ananian korvaan, niin kuulisimmepa piankin vaikka syllän pituisen veisun, jossa kyllä näytettäisiin mikä mies hän on tämä Aapeli. Suuri lurjus ja hunsvotti hän on; kävelee pitkin kyliä klaneetti kädessä, tekee pii'oille lapsia ja elää vanhan äitinsä niskoilla. Uuspeili koko mies.

ТИМО: Будь у меня четверть водки, я б шепнул пару словечек на ухо Ананию Никуле, и мы б живо услышали ответную песенку хоть в целую сажень длиной. Уж тогда-то все узнали бы, что за птица этот Аапели. А он ведь не кто иной, как подлец и бездельник. Живет на шее старушки матери, шляется по деревням со своим кларнетом да служанкам ребятишек мастерит. Каналья!

JUHANI: Olisi lorulaulu, jonka he kutsuivat seitsemän miehen voimaksi, kotoisin hänen pääkallostansa, niin katso, koska ensiksi hänen kohtaan, vaikka kirkon-mäellä, niin pää-nahkansa nyljen tuppeen niskasta aina silmäkarvoihin asti, se olkoon sanottu.--Mutta emmekö taitaisi iskeä mieheen lain voimalla.

ЮХАНИ: Если б я только знал наверняка, что эти вирши про нас вышли из его башки, уж я ему показал бы! При первой же встрече, пусть это будет даже возле божьего храма, я от затылка до бровей сдеру шкуру с его черепа, так и знайте. А нельзя ли нам припереть его к стенке какой-нибудь статьей закона?

AAPO: Laki ei tuomitse ketään ilman ankaria todistusmiehiä.

ААПО: Закон без свидетелей судить не возьмется.

JUHANI: Astukoon hän sitten puhdistus-valalle; ja luulenpa hänen ensin vähän arvelevan, ennen kuin viskaa sielunsa pimeyden alhoon. Mutta jos hän sen surkean tempun tekis, niin--hyvää yötä sitten, naapurini, makaa rauhassa minun puolestani.

ЮХАНИ: Ну, тогда пусть поклянется, что невиновен. Небось призадумается малость, прежде чем взять на себя смертный грех. А коль уж он рискнет, тогда — спи спокойно, дорогой соседушка, и совесть твоя пусть спит.

AAPO: Mutta luulenpa, ettei laki tämänkaltaisessa seikassa päästäkkään valantekoon kannustettua miestä.

ААПО: По-моему, в таком случае закон клятвы не требует.

JUHANI: Hän saakoon sitten omasta nyrkistäni, ja onpa hänelle siitä, luulen minä, sama terveellinen karvastus kuin lain ja oikeudenkin suolasta.

ЮХАНИ: Тогда я своим собственным кулаком учиню над ним суд и расправу, и проку от этого будет не меньше, чем от закона.

SIMEONI: Mutta heittäkäämme jo tällä erällä sikseen sekä laulu että tuo pedollinen tuiskaus tiellä.--Tuossa on se tervaskanto, jonka juurella kerran karjassa käydessäni nukuin ihmeelliseen unennäköön, vaikka naukuilikin vatsassani nälkä. Olinhan olevanani taivaassa, istuin pehmeällä, helluvalla sohvallani ja edessäni höyrysi harjallinen ruokapöytä. Maittavia, kovin maittavia olivatkin ne ruuat ja niin rasvaisia. Minä söin ja join, ja pienet keruupi-pojat passasivat minua kuin mahtavata persoonaa. Kaikki oli verrattoman kaunista ja juhlallista: siinä lähellä, kultaisessa salissa, kaikui enkelien kuori, ja minä kuulin veisattavan sen uuden ja suuren virren. Niin uneksuin, ja silloinpa sain tämän kipinän rintaani, joka älköön siitä enää koskaan sammuko!

СИМЕОНИ: Забудемте, братья, и эту песню и драку на дороге. Вон тот смолистый пень, возле которого я однажды задремал, когда пас стадо. Ах, какой чудной сон мне тогда приснился, хотя в брюхе было совсем пусто! Я будто бы в рай попал и посиживал в мягком кресле, а еды предо мной видимо-невидимо. И еда была такая вкусная да жирная! Я ел-ел, пил-пил, а прислуживали мне маленькие херувимчики, словно важной особе. Кругом все было так красиво и празднично; рядом, в золотом чертоге, пел хор ангелов? и тут я услышал ту новую величественную песнь. Вот какой сон я видел. Тогда-то в мое сердце и запала божья искорка, и пусть она никогда не погаснет.

JUHANI: Se isolukija paimen-ukko, se puna-silmä, liuhaparta Tervakosken Tuomas, silloinen kumppanisi karjassa, saattoi sinun vähän kaistapäiseksi; ja siinäpä se kipinä.

ЮХАНИ: Да полно городить-то! Это тот книжник, пастух Туомас Тервакоски затуманил тебе голову, когда вы вместе пасли стадо. Тот самый красноглазый старичок с жиденькой бороденкой. Он-то и вбил тебе дурь в башку — вот и вся твоя искорка!

SIMEONI: Niin, niin, kyllähän viimeisenä päivänä nähdään!

СИМЕОНИ: Ну, ну, в судный день всё увидим.

TUOMAS: Mutta tuossahan on kuusi, josta isämme kaatoi kerran aika ilveksen; ja olikin se hänen viimeinen ilveksensä.

ТУОМАС: А вот та ель, на которой наш родитель однажды подстрелил большую рысь. Это была последняя на его счету рысь.

TIMO: Niinpä, sen kerran perästä ei hän enää taaputtanut kotiansa takaisin, vaan kylmänä kiskottiin metsästä.

ТИМО: Да, после того случая он уж больше не вернулся. Мертвым из лесу приволокли.

JUHANI: Potra ja huikea mies, mutta kova ja kiinteä kuin kallio poikiansa kohtaan. Harvoinpa hän kuitenkin asteli Jukolan pihoilla, vaan metsissä hän asui, ja kotona oli hiirillä elämä.

ЮХАНИ: Славный был человек, хотя с сыновьями бывал крут и тверд, как скала. Впрочем, в Юколе его не часто можно было видеть, все больше в лесу пропадал, а дома было сущее раздолье мышам.

AAPO: Tosin unohti hän paljon kotonsa tuon ehkä noidutun pyyntihimonsa tähden, mutta olipa hän kuitenkin kelpo isä, ja kunnian miehenä hän kuoli. Levätköön hän rauhassa!

ААПО: Правда. О хозяйстве он почти совсем забыл из-за бесовской охотничьей страсти. И все-таки он был хорошим отцом и с честью кончил свой век. Да будет земля ему пухом!

TIMO: Ja kaksinkerroin äitimme.

ТИМО: А матери нашей — вдвойне.

JUHANI: Siinä oli kunnon emäntä ja hurskas ihminen, vaikka ei hän lukeakkaan osannut.

ЮХАНИ: Да, она была отличная хозяйка. И благочестивая женщина, хотя даже читать не умела.

SIMEONI: Kuitenkin rukoili hän polvillansa illoin ja aamuin.

СИМЕОНИ: Но молилась и утром и вечером.

JUHANI: Sen hän teki. Verraton äiti ja emäntä! Muistelenpa aina, koska asteli hän sahrojen sarvissa, jykevänä kuin jättiläis-eukko.

ЮХАНИ: Да, да. Несравненная мать и хозяйка. Вовек не забуду, как она шагала за сохой, дюжая, точно великанша.

EERO: Oli hän oiva äiti, mutta miksi emme olleet tottelevia lapsia me, miks' emme raataneet silloin pellolla kuin seitsemän karhua? Olisipa Jukola nyt toisenmoinen. Mutta mitä ymmärsin minä silloin, pieni paita-ressu?

ЭРО: Мать-то она была хорошая. Только отчего мы были такими непослушными сынками? Отчего не ворочали на полях, как семеро медведей? Небось Юкола была бы теперь совсем иной. Но что я тогда понимал, ведь еще без штанов ходил.

JUHANI: Kitas kiinni siinä! Muistanpa vielä tuon häijyn ja tiuskean käytöksesi äiti parkaa kohtaan. Mutta ainapa hän sinua armahteli, niinkuin tavallisesti sekä isä että äiti nuorimpaa lastansa; mutta kas vanhimman turkki on lakkaamatta pöllytyksessä, niinkuin tuon itsestäni parhain tiedän. Onhan, peevelissä, minua aikanani peitottu kuin hallia vaan, mutta toivonpa kaiken olleen hyväksi, Jumalan avulla.

ЮХАНИ: Заткни свою глотку! Я еще не забыл, как ты донимал бедную мать своим упрямством. А она все спускала тебе. Меньшого всегда балуют и мать и отец, а шишки завсегда старшему достаются, уж это я по себе знаю. Меня, черт побери, драли, как щенка. Но, с божьей помощью, все пошло впрок.

SIMEONI: Totisesti tekee kuritus hyvää, varsinkin, jos siunaat ruoskan ja kuritat Herran nimessä.

СИМЕОНИ: Воистину, наказание на пользу, особенно, коль благословить розгу да покарать во имя господа.

EERO: Varsinkin jos vielä lämmität ruoskan.

ЭРО: А особенно если еще распарить розгу.

SIMEONI: Minä en kuule sinun viheliäisiä kompasanojas, sinä umpisokea, sinä hempeästi kuritettu lapsi.

СИМЕОНИ: Не слышу, не слышу твоих жалких насмешек, слепец! Сразу видать, что мало тебя наказывали.

TIMO: »Hyvä lapsi kurittaa itse itsensä», mutta tämän tempun tahtoisin nähdä.

ТИМО: Говорят, хороший ребенок сам себя наказывает, но хотел бы я поглядеть на это.

SIMEONI: Tässä on Sonnimäen tien-risti, tännepä asti aina kirkkotarhasta vainosi kuolleen haamu tuota ilkivaltaista Kiikalan lasimiestä, joka kulkeissansa yöllä ohi kirkon, laski, jumalaton, huikean kirouksen suustansa. Tämä olkoon teille varoitukseksi karttamaan kirous-syntiä.

СИМЕОНИ: Вот уже и развилка дорог у горы Соннимяки. Помните, до этого места призрак гнал с самого погоста стекольщика Кийкалу, за то что этот безбожник, идя ночью мимо церкви, выругался дурным словом. Пускай это будет всем вам уроком и удержит вас от богохульства.

JUHANI: Mutta Sonnimäen harjulla seisomme, kirkko näkyy ja tuolla loistaa lukkarin punainen puustelli kuin liekehtivä perkelten pesä! Hih! tuossahan koko helvetin herraus, tuossa se peloittava viisaus ja hirmuinen kunnia. Nyt kaikki jäseneni puutuvat ja jalkani iskevät armottomasti vastakynttä. Ah! mitä teen tällä pyövelin hetkellä, mitä teen, minä teidän kurja vanhin veljenne?

ЮХАНИ: Э-э, да мы уже стоим на вершине Соннимяки. Вон церковь виднеется, а вон и красный дом кантора сверкает, точно бесовское логово в адском пламени. Ох-хо-хо! Вот он, ад кромешный, вот она, грозная премудрость и слава превеликая. У меня даже ноги подкашиваются и не хотят идти дальше. Что мне делать в эту страшную минуту, мне, вашему горемычному старшему брату?

EERO: Koska olet vanhin veljemme, astele edellämme hyvillä esimerkeillä ja käänny takaisin helvetin tieltä. Minä olen valmis käymään seuraasi.

ЭРО: Раз уж ты старший, то покажи нам пример и сверни с этой дороги, что ведет прямо в преисподнюю. Я хоть сейчас готов за тобой.

TUOMAS: Vaiti, Eero! Nyt ei askeltakaan takaisin.

ТУОМАС: Молчи, Эро! Ни шагу назад.

JUHANI: Oi sarvipäät! Lukkarin ovi on mielestäni surman kita.

ЮХАНИ: Эх вы, черти рогатые! Да ведь канторская дверь — это пасть смерти.

AAPO: Juuri siinä on ihmis-arvomme ja kunniamme alku.

ААПО: Но зато, войдя в эту дверь, мы вернем себе доброе имя и уважение людей.

JUHANI: Kuuma kunnia, kuuma kunnia! Voi meitä! Tuollahan näen koko lukkarin komeuden, pappilan peloittavan prameuden, ja luontoni iskee vastaan--Jumala auta meitä!--iskee vastaan. Mitä sanot, Timo?

ЮХАНИ: Дорого нам обойдется это уважение. Горе нам! Вот он красуется, канторский дом, вот она, поповская роскошь! Все мое нутро, помилуй нас господи, переворачивается, когда я гляжу на это. Что скажешь, Тимо?

TIMO: Vahvastihan se iskee.

ТИМО: Так и воротит.

AAPO: Sen uskon, mutta täällä ei tanssita aina ruusuilla ja kukkasilla.

ААПО: Охотно верю. Но на этом свете не всегда путь усыпан розами.

JUHANI: Ruusuilla ja kukkasilla? Olemmeko tanssineet ruusuilla ja kukkasilla?

ЮХАНИ: Розами? Разве судьба баловала нас розами?

AAPO: Saammepa niellä täällä montakin karvasta marjaa, veikkoseni.

ААПО: Нам придется проглотить не одну горькую ягодку, брат мой.

JUHANI: Karvasta marjaa? Emmekö jo tarpeiksi ole nielleet karvaita marjoja? Voi Aapo parka! monessa liemessä olemme jo keitetyt, monessa tuulessa on tukkamme tuiskinut. Ja minkätähden? Missä on voittomme? Tämä maailma on aika tunkiokasa, vaan ei muuta. Hiiteen lukkarit ja papit, lukukinkerit ja kirjat ja nimismiehet paperi-pakkoinensa! Mailman kiusanhenkiä kaikki! Mainitsin kirjat, mutta silloin en juuri tarkoittanut pipliaa, virsikirjaa, katkismusta ja aapista enkä myöskään »huutavan ääntä korvessa»--se hirvittävä kirja--niitä en juuri nyt tarkoittanut. Mutta miksi synnyin tänne?

ЮХАНИ: Горькую ягодку! Неужто мы еще не наглотались их по горло? Ох, бедняга Аапо! Жизнь не в одном котле нас выварила и не один вихрь потрепал наши чубы. И за что? И какая нам от этого выгода? Весь мир — только здоровенная куча навоза, и больше ничего. К черту всех канторов и пасторов, к черту все книжки и школы, и ленсманов с бумагами туда же! Все они — наши мучители. О книжках-то я сказал совсем о других. Я не имел в виду библию, псалтырь и катехизис, а также букварь и «Глас вопиющего в пустыне»,— ох, до чего страшная книга! Но сейчас я не о них. Ох-хо-хо, зачем я только родился на свет божий!

SIMEONI: Älä sadattele päiviäsi, armon-aikasi päiviä.

СИМЕОНИ: Не проклинай дни, дарованные тебе.

JUHANI: Miksi synnyin tänne, miksi synnyin?

ЮХАНИ: Ну, зачем я только родился?

TIMO: Tännepä synnyin kurjaksi matkamieheksi. Miksi en avannut ennen silmääni halkihuulisena jäniksen poikasena tuon näreen alla tuossa?

ТИМО: Вот и меня бросили в эту земную юдоль. Уж лучше бы мне родиться длинноухим зайчонком под той вот елочкой.

JUHANI: Tai minä tuona oravana, joka männyn haarukalla häntä pystyssä virskuttelee? Suruton leipänsä on käpy ja kuusen parta lämmin peittonsa sammaleisessa tuvassa.

ЮХАНИ: А мне вон той белкой, что знай себе посиживает на сосновой веточке, хвост трубой. Ей и горя мало — грызет шишки да греется в моховом гнездышке.

TIMO: Eikä tarvitse hänen lukea.

ТИМО: И читать ей не надо.

JUHANI: Ei tarvitse hänen lukea!

ЮХАНИ: Да, и читать ей не надо.

AAPO: Jokaiselle on osansa annettu, ja ainapa »miekka miestä mukaan». Ja täällä ei auta valitus ja murhe, vaan työ ja toimi. Eteenpäin nyt vaan, mun veljeni!

ААПО: Каждому свое, по воину и меч. Стенания и жалобы тут не помогут. Трудиться надо, дело делать. Вперед, братья мои, только вперед!

TUOMAS: Eteenpäin, lukkarille, vaikka yli meren kuohuvan kurkun!

ТУОМАС: Вперед, к кантору, пусть бы перед нами разверзлась хоть бездна!

JUHANI: Mitä mietit, Eero-poika?

ЮХАНИ: О чем задумался, Эро?

EERO: Mietin mennä lukkarille kouluun.

ЭРО: Думаю идти к кантору в ученье.

JUHANI: Hm! Mennään sitten, astutaan sitten. Ah Herran poika! Mutta laula, Timo-veljeni, laula!

ЮХАНИ: Гм! Ну что ж, пойдем. О господи! Затяни-ка хоть песню, Тимо! Пой!

TIMO: Laulanpa oravasta sammaleisessa kammiossaan.

ТИМО: Спеть, что ли, о белке в моховой келейке?

JUHANI: Niin, niin!

ЮХАНИ: Давай!

TIMO:

ТИМО:

Makeasti oravainen
Makaa sammalhuoneessansa;
Sinnepä ei Hallin hammas
Eikä metsämiehen ansa
Ehtineet milloinkaan.

Kammiostaan korkeasta
Katselee hän mailman piirii,
Taisteloa allans' monta;
Havu-oksan rauhan-viiri
Päällänsä liepoittaa.

Mikä elo onnellinen
Keinuvassa kehtolinnass'!
Siellä kiikkuu oravainen
Armaan kuusen äitinrinnass':
Metsolan kantele soi!

Siellä torkkuu heiluhäntä
Akkunalla pienoisella,
Linnut laulain taivaan alla
Saattaa hänen iltasella
Unien Kultalaan.

Сладко спит на ели белка
В моховой своей избушке.
Там ни грозный клык собачий.
Ни охотника ловушки
Не страшны для шубки беличьей.

Мир зеленый, бой звериный
Видит белка под собою.
Высока ее светелка,
И колышет мирно хвою
Ветра легкое дыхание.

Счастлив день и ночь прекрасна
В этой зыбкой колыбели.
Белка слушает, качаясь
На груди у милой ели,
Как звенит лесное кантеле.

У зеленого оконца
Тихо дремлется пушистой.
Ей поют под вечер птицы
И, толпою голосистой,
Провожают в сновидения.

Luku 03 глава

 

 

Kaksi päivää on mennyt. Lukkarin väkituvassa pöydän ympärillä istuvat veljet, jämäten aapistoa niinkuin sanelee heille milloin lukkari itse ja milloin hänen pieni kahdeksan-vuotias tyttärensä. Niin he, aapiskirjat avattuina kourissa, harjoittelevat lukua hartaasti, hikisillä otsilla. Mutta ainoastaan viisi Jukolan poikaa nähdään istuvan penkillä pöydän takana. Missä ovat Juhani ja Timo? Tuollahan häpeänurkassa lähellä ovea he seisovat, ja heidän tukkansa, jossa äsken oli kiemarrellut lukkarin jäntevä koura, töröttää vielä korkeassa pörrössä.

Прошло два дня. Братья сидят за столом в людской у кантора и зубрят азбуку, то вслед за самим кантором, то за его восьмилетней дочкой. В руках у них раскрытые буквари, и они в поте лица своего силятся одолеть грамоту. Однако на лавке за столом сидят только пять братьев Юкола. А где же Юхани и Тимо? Вон они стоят — в позорном углу, у самых дверей. Их волосы, по которым совсем недавно прошлась цепкая рука кантора, еще и сейчас торчат взъерошенной щетиной.

Vallan vitkaa edistyi veljesten oppi, jota ei jouduttanut heidän opettajansa peloittava kiinteys, vaan päinvastoin kangisti aina enemmin heidän haluansa ja mieltänsä. Juhani ja Timo tunsivat tuskin enemmin kuin A:n; toisten taito oli kuitenkin astunut muutaman kirjaimen kauvemmas. Mutta huikean poikkeuksen heistä kaikista teki veli Eero, joka jo oli jättänyt aapiston ja harjoitteli tavaamista oikein vikkelästi.

Черепашьим шагом продвигается ученье братьев, и даже усердие учителя не в силах ускорить дело — напротив, строгость окончательно убивает в братьях всякую охоту к чтению. Юхани и Тимо едва ли знали что-нибудь, кроме А; остальные, правда, все же шагнули в своих познаниях несколько дальше. Поразительным исключением был Эро, который уже выучил всю азбуку и бойко упражнялся в чтении по складам.

Ilta läheni, mutta tämän päivän kuluessa eivät olleet veljet vielä maistaneet ruuan einettä. Sillä lukkari, joka oli pannut heidän eväänsä takavarikkoon, koetti nälänkin piinalla kiihoittaa heidän haluansa lukuun. Niinpä, kiukkuisen nälän likistämänä, seisoi Juhani loukossansa, ravistellen pyöreätä päätänsä, syljeskellen ja heitellen opettajansa puoleen mulkoilevia häränsilmiä. Mutta torkkuen seisoi hänen rinnallansa Timo, huolimatta maailman menosta.--Vihdoin kuitenkin pysäytti lukkari lukemisen ja lausui: »Pidättäkää nyt ja syökää, te puuhevoset, möykyttäkää kuin märehtivät pukit tarhassa. Mutta muistakaa, tämän atrian perästä ei pidä tuleman huulillenne yhtään suuruksen murenata ennen kuin aapisto on päässänne, te visa-kalloiset sonnit. Tunnin annan teille atrian-ajaksi, mutta ovesta ette käy vielä askeltakaan ulos. Katsonpa terveelliseksi pidentää arestianne aina iltaan asti, hyvin terveelliseksi. Mutta avatkaa nyt kitanne, sillä paikalla saatte eväs-laukkunne kynsiinne.» Niin hän haasteli, poistui ja lähetti piian kautta veljeksille heidän eväänsä, mutta ovi teljettiin tuikeasti.

Близился вечер, а у братьев с самого утра не было во рту и маковой росинки. Кантор убедился, что сытое брюхо к ученью глухо, и наложил запрет на их котомки, желая воздействием голода приумножить их рвение к науке. И вот, томясь от голода, Юхани стоял в своем углу и беспрерывно мотал круглой головой, сплевывая на пол и сердито, по-бычьи поглядывая на своего учителя. А стоявший рядом Тимо безмятежно клевал носом, не обращая внимания на мирскую суету. Наконец кантор прервал учение и объявил: «Ну, передохните теперь и поешьте, жеребцы вы дубовые. Жуйте, как козлы в огороде. Но запомните: после этой трапезы вы не получите ни крошки, пока не вдолбите в свои головы азбуку, быки вы твердолобые. Даю час на обед, но за дверь покамест ни шагу. Сдается мне, вам полезно будет посидеть до вечера под арестом, весьма полезно. Ну-ну, раскрывайте пасти, сейчас вам принесут котомки». Сказавши это, кантор вышел, и немного спустя служанка принесла братьям котомки. Дверь, однако, тут же была опять накрепко заперта.

TIMO: Missä on pussini?

ТИМО: Где моя котомка?

LAURI: Tuossa sinun, tässä minun. Syönpä vaikka pieniä kiviä nyt.

ЛАУРИ: Вот она, а это моя. Теперь мне хоть камни подавай — все съем.

JUHANI: Nyt ei syödä yhtään ainoata einettä!

ЮХАНИ: Мы не попробуем даже маленькой крошечки!

LAURI: Mitä? Eikö syötäisi nyt?

ЛАУРИ: Что? Чтоб теперь да не поесть?

JUHANI: Ei einettäkään!

ЮХАНИ: Ни крошки!

LAURI: Sulje ennen kämmenelläsi meren kurkku.

ЛАУРИ: Ты прежде море закрой своей ладонью.

JUHANI: Olkoot pussit koreasti rauhassa.

ЮХАНИ: Оставьте котомки в покое!

AAPO: Mikä on tarkoitukses?

ААПО: Что ты задумал?

JUHANI: Tehdä lukkarille kiusaa. Ei nyt syödä ennen kuin on nousnut huomispäivä. Vereni kiehuu, pojat, ja Keitulan tuulimyllynä pyörii pääni. Mutta kiusa vasten kiusaa!

ЮХАНИ: Позлить кантора. До утра есть не будем!] Кровь моя кипит, ребята, и голова кружится, как ветряная мельница Кейтулы. Но еще посмотрим, кто кого!

AAPO: Sille kiusalle nauraisi ukkomme aivan sulavasti.

ААПО: Над твоей местью старик только посмеется.

JUHANI: Anna hänen nauraa! Minä en syö.--Eero tavailee jo, kas, kas.--Minä en syö.

ЮХАНИ: Ну и пусть смеется! Все равно есть не буду. Ишь, Эро уже. по складам читает. Ну-ну... А я все равно есть не буду!

TUOMAS: En minäkään tässä, mutta Sonnimäen nummella tuolla. Siellä istun kohta kanervaisella polstarilla.

ТУОМАС: Здесь-то и я не буду. Лучше поем на склоне Соннимяки. Скоро я там растянусь на душистом вереске.

JUHANI: Oikein! Siellä, siellä kohta pyllyilemme.

ЮХАНИ: Вот это верно! Скоро мы все будем там,

EERO: Minä suostun tuumaan, pojat.

ЭРО: Я согласен, ребята!

AAPO: Mitä hulluuksia taas?

ААПО: Что вы опять дурака валяете?

JUHANI: Vankeudesta pois!

ЮХАНИ: Вон из каталажки!

AAPO: Ymmärrys hoi!

ААПО: Эй, опомнитесь!

JUHANI: Sonnimäen hongisto hoi!

ЮХАНИ: Айда к соснам на Соннимяки! Они зовут нас.

EERO: Niin juuri! Ja ymmärrys vastasi: hoi.

ЭРО: И мы откликаемся.

JUHANI: Vastasi kuin poika.

ЮХАНИ: Да, мы будем мужчинами!

AAPO: Simeoni, koeta parastas.

ААПО: Симеони, хоть бы ты их образумил!

SIMEONI: Siivosti, veljet! Mutta sanonpa, ettei ole meistä lukumiehiksi, ja sentähden jääkööt hyvästi siinä kohdassa kaikki puuhat. Olkoon toki elämämme nuhteeton ja siivo; sillä me taidamme elää kristittyinä ihmisinä ilman luvun-taitoakin, kun vaan uskomme.

СИМЕОНИ: Усмиритесь, братья! Но и мне, право, кажется, — не быть нам грамотеями. А потому оста-иИМ-ка все хлопоты. Мы и так можем жить безупречно и благочестиво и без грамоты будем добрыми христиа-илми, коль не забудем бога.

AAPO: Kaadathan sinä riivattu, vaan et nosta.

ААПО: Ты же топишь их, бестия, а не спасаешь!

JUHANI: Simeoni haastelee oikeuden ja kohtuuden kieltä. Pois tästä, pojat; luontoni ei kestä kauemmin.

ЮХАНИ: Устами Симеони говорят истина и спра-игцлшюсть. Прочь отсюда, ребята! Нет больше моего и рпопия.

TUOMAS: Sydäntäni niristelee nähdessäni kuinka Juhania jauhetaan. Pois, pojat!

ТУОМАС: У меня прямо сердце разрывается, когда помню, как измывались над Юхани. Прочь, ребята!

JUHANI: Päätetty asia. Mutta älä surkuttele minua, Tuomas; sillä kosto on kädessäni. Onhan minua kuranssattu, revitty kuin kravunsyöttiä, totisesti! Ja onpa taskussani aika hamppu-pivo, lukkarin rohtima hamppu-pivo. Mutta ellei se vihko kerran tukkee lukkarin kitaa, niin tapahtuu se siitä syystä, että teen tavarastani jonkunlaisen koneen ja kappaleen. Lukkarilla on kaula, jaa, hänellä on kaula; mutta enpä hiiskahdakkaan enemmin nyt.

Юхани, Решено! Но ты, Туомас, обо мне не го-|ип|| я за все отомщу. Меня же драли и рвали, как нримлику на раков, ей-богу! У меня в кармане целый мои полос, выдранных кантором. Я ему еще заткну мнгку этой паклей, если только не совью из нее одну штучку. Ведь и у кантора есть шея, да, да, и у него есть шея. Но я пока помалкиваю.

EERO: Minä ehkä tiedän toisen ja paremman neuvon. Hius-kiemurasta, jota säilyttelet plakkarissas, kierrämme oivan ongen-siiman lukkarille lahjaksi hyvän opetuksen edestä. Mutta miksi yllytän syntiin, koska tiedän ja kaikki yksimielisesti myönnämme, että kuritus tekee sanomattoman hyvää, niinkuin veljellisesti juttelimme tiellä.

ЭРО: Я тебе дам совет получше. Давай-ка из этой пакли, что ты хранишь в кошельке, сплетем отличную леску и подарим ее кантору за его труды. Но что это я вас на грех подбиваю — вы же сами говорили, от наказания одна только польза! Мы же еще по дороге вели об этом полюбовную беседу.

JUHANI: Eero tavailee jo. Kas kilttiä poikaa vaan.

ЮХАНИ: Ах да, умница Эро уже по складам читает. Славный мальчик!

EERO: Häpeä kyllä näin vanhan vasta tavaamista harjoitella.

ЭРО: Мне просто стыдно за себя: столько лет, а всего лишь по складам читаю.

JUHANI: Vanhan? Entäs meidän toisten ikä?

ЮХАНИ: Столько лет? А нам?

SIMEONI: Hän pistelee.

СИМЕОНИ: Он опять подкусывает.

JUHANI: Niin, pisteletpä taas, sinä ohdake nisupellossamme, sinä katkera happamus Jukolan kristillisessä veli-taikinassa, sinä piikki-sika, piikki-porsas, sinä sammakko!

ЮХАНИ: Так, так, он опять за свое. Ты — плевел на нашей доброй ниве, старая закваска в нашей братской квашне! Дикобраз, поросенок, жаба!

SIMEONI: Hiljaa, lukkarin tähden hiljaa!

СИМЕОНИ: Потише, ради кантора потише!

JUHANI: Korttikaalista ulos kaikki yksimielisesti! Joka nyt vastaan pinnistää, köniinsä saa.

ЮХАНИ: Вон из этой каталажки! Все до одного! И пусть только кто-нибудь попробует стать поперек дороги, —я с ним живо расправлюсь.

TUOMAS: Kaikki liriin, kaikki!

ТУОМАС: Айда все наутек, все разом!

AAPO: Timo, lujamielinen veljeni, mitä sanot?

ААПО: Тимо, разумный брат мой, а ты что скажешь?

TIMO: »Ettei tule tuohesta takkia, eikä vanhasta pappia», sentähden »pillit pussiin ja pois» ja kaikki yhdestä päästä. Taidanpa kiinnittää asiani vielä yhdellä sanalla: »kahden puolen kirves hiotaan».

ТИМО: Из бересты не сошьешь сюртука, а старого не выучишь на попа — вот что я скажу. А коли так — сматывай удочки! Могу добавить еще одно присловье: топор с двух сторон точат.

AAPO: Lauri, kuinka teet?

ААПО: А ты как, Лаури?

LAURI: Käyn tästä Sonnimäelle.

ЛАУРИ: Пойду на Соннимяки.

AAPO: Ah! vaikka kuolleet haudoistansa huutaisivat: te niskurit, te hullut miehet!

ААПО: Ах! Хоть бы мертвые крикнули вам из могил: упрямцы вы безрассудные!

JUHANI: Ei auttais sittenkään, vaan mars, poika! Tuletko? Muutoin--Herra Kiesus!--tästä leimahtaa ja läimähtää. Tuletko?

ЮХАНИ: И это не помогло бы. Так что айда! Идешь? Не то, господи Исусе, сейчас вылетишь отсюда с громом. Идешь?

AAPO: Minä tulen. Mutta vielä yksi sana.

ААПО: Иду, иду. Но еще одно слово!

TUOMAS: Ei auttaisi nyt tässä tuhannenkaan sanaa.

ТУОМАС: И тысяча не поможет.

JUHANI: Ei vaikka jokaisella sanalla olisi tuhannen miekkaa.

ЮХАНИ: Даже если у каждого слова будет тысяча мечей.

EERO: Ja jokaisella miekalla tuhannen terää.

ЭРО: И у каждого меча тысяча остриев.

JUHANI: Tuhannen tulta-iskevää terää. Niin juuri; ei auttais sittenkään. Maarstrannista pois, Sipirjasta pois, pois hirmuisesta aarniosta kuin seitsemän luotia kanuunan kidasta! Tässäpä on sekä luoti että kanuuna, ladattu kanuuna, joka kuumenee kuumenemistaan, nyt se on tulipunainen, ja kohta paukahtaa. Voi armaat veljet ja sukulaiset ja saman äitin kantamat! te näitte kuinka hän lierutti tämän otsavihkoni etusormensa ympäri, kahmasi sitten kaikella kourallansa näin, kas tällä tavalla, ja sitten ravisti hän, että hampaat helähti. Hm!

ЮХАНИ: Хоть тысяча огненных остриев! Вот.именно — тысяча, и то не поможет. Вон с этой каторги, вон из Сибири, вон из Марстрандской крепости! Мы вылетим отсюда, точно семь ядер из пушечного жерла. Ведь тут, и в самом деле, пушка с ядром. Она все раскаляется да раскаляется — того и гляди выпалит. Ах, братья мои родные, дети единой матери! Вы же видели, как он накрутил на палец мой чуб, а потом сграбастал мой веник всей пятерней и так рванул, что у меня зубы лязгнули. Ох!

TUOMAS: Minä näin sen ja poski-lihani pullistuivat vihasta.

ТУОМАС: Я видел это, и у меня даже желваки заходили от злости.

EERO: Minä kuulin kuinka Juhanin hampaat helähti, näin kuinka Tuomaan poski-lihat pullistuivat, ja minä kauhistuin, mutta kiitinpä sentähden Jumalaa teidän puolestanne, muistaissani kuinka hyvää kuri kuitenkin tekee.

ЭРО: Я тоже слышал, как лязгнули зубы у Юхани, видел, как перекатывались желваки у Туомаса, и поначалу испугался. Но потом вспомнил, что от наказания, кроме пользы, ничего не бывает, и возблагодарил за вас господа бога.

JUHANI: Älä, rakas veljeni, saata tuli-lunttua kanuunan vänkypannuihin, nimittäin näihin kahteen korvaani, sitä älä tee.

ЮХАНИ: Эх, дорогой брат, не подноси горящего фитиля к заряженной пушке, не подзуживай меня. Ей-ей, не делай этого.

TUOMAS: Miksi häntä äköittelet, Eero?

ТУОМАС: Зачем ты его злишь, Эро?

JUHANI: Eero onkin lukkarin lillipoika. No hyvähän sekin, vallan hyvä. Mutta mitä pahaa olen minä tehnyt, että lukkari minua näin rääkkää? Onko se rikos, että on minulla niin kova pää? Eihän paljon puutu etten itke.

ЮХАНИ: Эро же канторский любимчик. Ну и пусть, пусть его! Но я-то что натворил, чтоб кантору так измываться надо мной? Разве это преступление, что у меня такая глупая голова? Еще немного, и я заплачу!

TIMO: Mitä olen minä tehnyt, koska näin riivatusti tukkaani vanutetaan? Siitäkö syystä, että on minulla se järki, jonka Jumala minulle kerran viisaudessansa antoi?

ТИМО: А я в чем провинился, что меня так немилосердно таскают за волосы? Или в том, что господь бог в своей премудрости наградил меня таким разумом?

LAURI: Kolme tukkapöllyä olen minä saanut.

ЛАУРИ: Мне тоже досталось три головомойки.

JUHANI: Kaikilla meillä on täältä makeita muistoja.--Ovi auki!

ЮХАНИ: У всех нас об этом доме сладкие воспоминания. Прочь отсюда!

AAPO: Huomaa, että olemme telkien takana.

ААПО: Вспомни, мы заперты.

TIMO: Puskuri on päällä, vahva puskuri.

ТИМО: Дверь на запоре, на крепком запоре.

JUHANI: Katkee kuin korsi; mutta toiseksi: onhan tuossa akkuna. Yksi huhmaus pussillani, ja kuuluupa korea helinä ja kilinä.

ЮХАНИ: Разломится, как прутик! К тому же есть окно. Стоит раз хватить котомкой — и стекла вылетят.

AAPO: Onhan pääsi jo perin pyörässä.

ААПО: Ты совсем спятил!

JUHANI: Kahden päivän pyörittämisestä, kahden päivän pyörittämisestä, veikkoni!

ЮХАНИ: Поневоле спятишь: целых два дня меня крутили и вертели, братец, целых два дня!

SIMEONI: Ei akkunaa sentähden särjetä, vaan keskustelkaamme koreasti lukkarin kanssa.

СИМЕОНИ: Но окна из-за этого мы, конечно, бить не станем. Лучше честь по чести потолкуем с кантором.

JUHANI: Mene helvettiin keskustelemaan perkeleen kanssa!--Akkuna säpäleiksi ja vankeudesta pois! »Ulos koko pataljoona!» huusi kapteeni vihoissansa.

ЮХАНИ: Иди к дьяволу и толкуй с ним! Окно вдре-Гммгн, и прочь из неволи! Батальон, шагом марш! — как, бывало, командовал храбрый капитан.

TUOMAS: Ovi hakaan, Eero!

ТУОМАС: Дверь на крючок, Эро!

EERO: Niin juuri; linnan isoportti kiini pataljonan marssiessa västingin takaportista ulos.--Ha'assa on ovi.

61Э р о. Именно! На запоры главные крепостные ворота, когда батальон ретируется черным ходом. Дверь на крючке!

AAPO: Minä varoitan teitä!

ААПО: Я предостерегаю вас!

JUHANI: Tehty on tehty. Katsos tuossa!

ЮХАНИ: Эх, была не была! Раз!

AAPO: Sinä hirmuinen, julkijumalaton!

ААПО: Ах, бешеный, безбожник ты!

SIMEONI: Kas niin! Se on tehty! Siinähän akkuna sälähti!

СИМЕОНИ: Ну вот, дело сделано. Только стекла зазвенели!

JUHANI: Akkuna sälähti ja taivas välähti, kun kerran vaan keikahti Jussin pussi! Se oli Laiska-Jaakon mälli.

ЮХАНИ: Стекла зазвенели и небеса прогремели, стоило Юсси раз хватить котомкой! Этак только Ленивый Яакко умел!

SIMEONI: Meitä poloisia!

СИМЕОНИ: Бедняги мы несчастные!

JUHANI: Tie on auki, lähdetkö liikkeille?

ЮХАНИ: Путь свободен! Намерен ты сдвинуться?

SIMEONI: Minä seuraan teitä, velikulta!

СИМЕОНИ: Я за тобой, братец!

JUHANI: Aapo, tie on auki, lähdetkö liikkeille?

ЮХАНИ: Путь свободен, Аапо! Намерен ты сдвинуться с места?

AAPO: Miksi nyrkki pystyssä, sinä hullu? Minä seuraan, seuraan! Mitähän tässä enää muuta, koska kerran on palanen kelkassamme.

ААПО: Да что ты с кулаком своим лезешь, сумасшедший? Я пойду, пойду! Коли уж навострили лыжи, так делать нечего.

JUHANI: Istu ja pala!

ЮХАНИ: Гром и молния!

TUOMAS: Kaikki pussit selkään ja akkunasta ulos! Porstua tömisee.

ТУОМАС: Хватайте котомки да прыгайте в окно! В сенях кто-то ходит.

JUHANI: Onko se lukkari? Minä sivuun häntä.

ЮХАНИ: Уж не кантор ли? А ну-ка, я малость намну ему бока.

TUOMAS: Tule!

ТУОМАС: Иди!

JUHANI: Se on lukkari. Minä sivuun häntä hieman.

ЮХАНИ: Да, это кантор. Я слегка потолкую с ним.

TUOMAS: Pois! sanon minä.

ТУОМАС: Иди, говорю!

JUHANI: Älä astu tielleni nyt. Minä rakastan sinua, Tuomas veljeni.

ЮХАНИ: Не мешай мне сейчас! Я, ей-ей, люблю тебя, братец Туомас.

TUOMAS: En päästä sinua tekemään hirmutöitä. Riennä nyt vaan kanssani akkunasta ulos; tuollahan jo pelto-murulla kaapaisevat toiset. Tule!

ТУОМАС: Нет, не пущу тебя на разбой! Лучше прыгнем вместе в окно. Остальные вон уже несутся по полю. Ну, быстрей!

JUHANI: Hellitä! Mitä pelkäät sinä hirmutöitä? Hänen otan vaan koreasti polvilleni, nostan ylös takkinsa pitkät liepeet ja nassielen häntä paljaalla kämmenelläni, ja totta on tekevä tämä kämmen. Hellitä, armas veljeni, muutoin sydämmeni halkee kuin Korkin säkkipilli. Hellitä! sinä näet kuinka pääni höyryy.

ЮХАНИ: Отстань! Какого разбоя ты боишься? Я просто положу его к себе на колени, задеру полы сюртука и отшлепаю голой ладошкой. А уж эта ладонь знает свое дело. Отпусти, братец, не то сердце мое лопнет, как волынка старика Коркки. Отпусти же! Сам видишь, с меня пар валит.

TUOMAS: Olemmepa ikuiset vihamiehet, ellet tottele minua nyt. Huomaa mitä sanoin.

ТУОМАС: Если не послушаешься, мы навеки будем врагами. Помяни мое слово.

JUHANI: Mennään sitten. Mutta enpä suostuisi tähän, jos en sydämestäni sinua rakastaisi.

ЮХАНИ: Что ж, пойдем. Но, не люби я тебя всем сердцем, ни за что бы не отступился.

He vaikenivat, viskasivat itsensä akkunasta mäelle ja juoksivat nopeasti yli lukkarin perunapellon. Saralla kilkahtelivat pienet kivet, multa-kokkareet lentelivät korkealle ilmaan, ja pian he katosivat tiheään lepistöön toisten jäljessä. Silloin lukkari vihan hirmuisella muodolla rynkäs sisään, heiluttaen kourassansa meren-ruokoista, jykevätä sauvaa. Korkealla, kiljuvalla äänellä huuteli hän karkureita, mutta turhaan. Ulos lepistöstä kirmasivat veljekset, juoksivat yli kivisen, kallionkieluisen tienoon, siitä halki ahtaan katajiston, siitä yli pappilan avaran, kaisla-rantaisen Neulaniemen niitun, viimein poikki lakean, kumisevan ahon, ja seisoivat santaisella tiellä, Sonnimäen kaltevan nummen alla. Ylös pitkin mukulakivistä rinnettä he astuivat ja ehdittyänsä nummen harjulle, päättivät he rakentaa itsellensä leiriä honkien juurille, kanervaiselle maalle; ja pian suitsuili heidän tuleltansa savu ylös puitten latvoille.

Они кончили пререкаться и, выпрыгнув в окно, бросились бежать по картофельному полю кантора. Только галька позвякивала под ногами да высоко вздымались комья земли. И вскоре братья вслед за остальными скрылись в густом ольшанике. Между тем в комнату, размахивая длинной тростью, ворвался разгневанный кантор и принялся громко окликать беглецов. Но тщетно! Братья уже вынырнули из ольшаника и понеслись по скалистому склону, затем продрались сквозь частый можжевельник, пересекли пасторский луг на мысе Неуланниеми, наконец вышли на ровную, гудевшую под ногами поляну и остановились на песчаной дороге у подножия отлогой горы Сонни-мяки. Они стали подниматься по усеянному валунами склону и, взобравшись на вершину, расположились на вереске под высокими соснами. Вскоре над лесом вился уж дым от костра»

Korkea oli seutu, jossa veljekset majailivat. Näkyi sinne mäen takaa pappilan murros-katto, mutta mäen huipulla lukkarin punainen talo, suuri kirkonkylä, ja tuolla kuusien helmassa pitäjän kivi-kirkko, juhlallinen, komea. Näkyi vielä moniluotoinen järvi, jota viivaili itäpohjoinen, vaisusti ja liepeästi liehtoen kirkkaan taivaan alla, liehtoen yli järven, yli niittuin ja metsien, yli Sonnimäen hongiston, jonka juurilla veljekset nyt lepäsivät ja paistelivat nauriita loimottavalla nuotiolla.

Братья растянулись на склоне горы. У подножия холма виднелась крутая крыша пасторской усадьбы, а на самой его вершине стоял красный дом кантора; вокруг раскинулось большое село, и там, среди елей, торжественная и нарядная, высилась каменная приходская церковь. Внизу сверкало озеро с его бесчисленными островками. Под прозрачным небом мягко -веял слабый северо-восточный ветерок и рябил озерную гладь, торопливо убегая все дальше и дальше через луга и леса, через стройные сосны на Соннимяки, иод сенью которых теперь отдыхали братья и пекли на костре репу.

JUHANI: Nyt syömme oikein kuninkaallisen atrian.

ЮХАНИ: Теперь-то уж мы пообедаем по-царски.

TIMO: Oikein herran-päiväisen.

ТИМО: Прямо как господа на сейме.

JUHANI: Naudan-lihaa pussista ja nauris-hillukkoja mujusta. Ne ovat kypsiä tuossa paikassa.

ЮХАНИ: Вот, вот. Закусим говядинкой из котомки и еще печеной репой. Она, должно быть, уже готова.

Tuuli se puhaltaa ja puun-latvat taipuu,
Kultani ääni se kaukana kaikuu...

Ветер бушует, и дерево гнется,
Голос любимой вдали раздается.

Mikä härkäpäinen tyhmyys meiltä, istua lukkarin penkillä aapinen kourassa, istua kaksi peevelillistä päivää.

И что за телячья глупость — сидеть с букварем в руках на кангорской лавке. Просидеть целых два дня!

EERO: Mutta kas seista sen ovi-nurkassa, sehän vasta toista.

ЭРО: Но зато проторчать в углу — это что-нибудь да иинчит»

JUHANI: Hyvä, Eeroseni, sinä viisas Eeroseni, sinä kuus-tuumainen Eeroseni, sinä napa-taatta.--Lukkarin ovi-nurkassa! Minä sinun saakelin opetan.

ЮХАНИ: Ах, мой милый Эро, мой умница Эро, мой шестидюймовый коротышка Эро! Стало быть, простоять в углу у канторских дверей! Уж я тебя проучу, сатана!

AAPO: Hiljaa, hiljaa, te pakanat!

ААПО: Да замолчите вы, антихристы!

TUOMAS: Istu rauhassa, Juhani, ja ole huolimatta hänen puheistansa.

ТУОМАС: Сиди спокойно, Юхани, и наплюй на его болтовню.

JUHANI: Lakki päästäs kun syöt, sinä kokkare.

ЮХАНИ: Сними шапку, коль принялся за еду, каналья!

TUOMAS: Lakki päästäs, sanon minäkin.

ТУОМАС: Сними шапку, скажу и я.

JUHANI: Kas niin. Totella täytyy sinun; ei auta.

ЮХАНИ: Давно бы так. Никуда не денешься, придется слушаться.

SIMEONI: Aina vaan nalkutusta, paljasta nalkutusta. Jumala teidän sielunne ja mielenne kerran valaiskoon!

СИМЕОНИ: Вечно вы грызетесь попусту. Хоть бы бог когда-нибудь просветил ваш разум!

JUHANI: Ainapa hän on kiusan kapula.

ЮХАНИ: Это он всегда виноват.

EERO: Ainapa olen kirotuissa hampaissanne »se turvikko ja peukalo, se pikkunappula Eero». Mutta senpä tähden olen sitkeä.

ЭРО: Вы сами вечно точите на меня зубы. И карапуз-то я, и каналья, и коротышка. Потому я и стою за себя.

JUHANI: Sinä olet vihainen rakkikoira, niinkuin kuului veisussa »seitsemän miehen voima».

ЮХАНИ: Ты злая дворняжка из той самой песни — «Сила семерых мужчин».

EERO: Purenpa takaisin ja terävästi.

ЭРО: Вот и хорошо: укушу в отместку, и пребольно.

JUHANI: Sinä olet karvautta täys.

ЮХАНИ: Желчи-то в тебе хоть отбавляй.

AAPO: Sallipas minullekin sananen. Eero lausui jotakin, jossa luullakseni löytyi hieman totuutta. Katso: sitä karvautta, jota hän välimmiten jakelee ympärillensä, olemme kenties itse paljon keitelleet. Muistakaamme toki: kaikki olemme saman Luojan luontokappaleita.

ААПО: Дай-ка и мне вставить слово. В речи Эро есть доля правды. Ведь эту самую желчь, которую он частенько выливает на нас, мы, может, сами и распаляем. Не забывайте, что все мы божьи твари.

TIMO: Vallan niin. Jos minulla on kaksi »nokkaa, toinen kuin lesti ja toinen kuin leivän puolikas», niin mitäs muiden siihen tulee? Itse mä niitä kannan. Mutta heittäkäämme jo nokat ja nakat, Luojat ja luomiset tuperin tuhkaan. Kas täältä, Juhani, saat nauriin, pehmeän kuin tuhkulaisen. Iskeppäs sen niskaan ja älä ole milläskään tuon joutavan puheista. Hän on nuori ja ymmärtämätön.--Syö, veljeni.

ТИМО: И вправду. Если даже у меня два носа, один как сапожная колодка, а другой с полкаравая, то кому это мешает? Ведь ношу я их сам. Но оставим в покое и носы и творца с его тварями. Бери, Юхани, репку, она уже мягкая. Вцепись-ка в нее зубами да плюнь на болтовню этого пустомели — он молод и несмышлен. Ешь, брат мой.

JUHANI: Syön kyllä.

ЮХАНИ: И так стараюсь.

TIMO: Nyt elämme kuin häissä vaan täällä korkealla, kaikuvalla mäellä.

ТИМО: Теперь у нас тут пир на весь мир. Знай себе пей да гуляй на привольном пригорке.

JUHANI: Kuin taivaan häissä. Mutta rääkättiinpä meitä äsken vielä oikein surkeasti helvetissä tuolla alhaalla.

ЮХАНИ: Все равно как на райском пиру. А ведь совсем недавно нас мучили, как в преисподней, вон там внизу.

TIMO: »Toisinaan alaslasketaan, toisinaan ylösnostetaan» tässä maailmassa.

Тим о. Так-то оно и бывает на белом свете. То совсем вниз сбросят, а то, глядишь, опять поднимут.

JUHANI: Niin on laita. Mitä sanot, veli Aapo?

ЮХАНИ: Это верно. Что скажешь, братец Аапо?

AAPO: Olenpa koettanut parastani, mutta turhaan. Nyt suutun kuitenkin kerran ja heitän elomme haaksen perämelan kohtalon kouraan. Tässä istun.

ААПО: Я все сделал, что мог, но все впустую. А теперь моему терпению настал конец, и пусть наш житейский корабль плывет по воле судьбы. Буду посиживать вот тут.

JUHANI: Tässä istumme ja tuossahan makaa jalkaimme alla koko maailma. Tuolla punoittaa lukkarin talo kuin punainen kukko ja tuolla kohoo korkeuteen Herran temppelin torni.

ЮХАНИ: Вот, вот. Мы знай себе посиживаем, а под ногами у нас весь белый свет. Вон сверкает, будто красный петух, канторский дом, а там божий храм уперся колокольней в небо.

AAPO: Senpä temppelin juurella kerran istumme häpeän mustassa puussa, istumme niskat kyyryssä, kuin seitsemän variksen-poikasta aidalla, ja kuulemme ihmisten, osoittaen sormellansa, lausuvan: tuossa istuvat Jukolan laiskat veljekset.

ААПО: Возле этого храма нам когда-нибудь еще придется принять сраму в черной колодке. И будем мы сидеть пригорюнившись, точно семеро воронят на изгороди, а люди будут тыкать пальцем да приговаривать: «Вот они сидят, лежебоки из Юколы!»

JUHANI: Ei koita se päivä, jona Jukolan pojat, niskat kyyryssä kuin variksen-poikaset istuvat häpeän mustassa puussa ja kuulevat ihmisten, osoittaen sormellansa, lausuvan: tuossa istuvat Jukolan laiskat veljekset. Tämä päivä ei koita, ennen menen hirteen, tai marssin aina maailman-loppuun, Heinolan pataljoonaan kivääriä keikuttelemaan. »Mitä minä huolin, veitikka nuori?» Nyt, veljet, koska olemme syöneet, niin laulamme, heläytämme että nummi tärisee.

ЮХАНИ: Нет уж, не бывать тому, чтоб братья Юкола, точно воронята на изгороди, сидели, пригорюнившись, в черной колодке да выслушивали людские укоры. Вот еще! Тыкать в нас пальцем и называть лежебоками из Юколы! Не бывать такому дню! Лучше удавлюсь или пойду в батальон Хейнола, а там хоть на край света с ружьем на плече. «Стану ль тужить я, гуляка могучий?» А теперь, братцы, раз мы уже поели, затянем-ка песню. Да так, что гора задрожит.

SIMEONI: Siunataan itsemme ja nukutaan.

СИМЕОНИ: Благословимся да ляжем спать.

JUHANI: Ensin lauletaan: »Mitä minä huolin». Karastappas kurkkuas, Timo.

ЮХАНИ: Сначала споем: «Стану ль тужить». Прочисти-ка свое горло, Тимо.

TIMO: Minä olen valmis.

ТИМО: Я готов.

JUHANI: Entäs Eero-poika? Olemmehan ystävät taas?

ЮХАНИ: А ты, Эро? Ведь мы снова друзья?

EERO: Ystävät ja veljekset.

ЭРО: Друзья и братья.

JUHANI: Kaikki hyvin. Mutta kruuvaappas kurkkuas.

ЮХАНИ: Вот и хорошо. Настрой-ка свою глотку.

EERO: Se on jo täydessä tämmingissä.

ЭРО: Она в полном порядке.

JUHANI: Hyvä! Ja kuullelkoot nyt toiset kuinka hongisto remuaa.--Nyt pojat!

ЮХАНИ: Вот и хорошо! Пусть все слышат, как звенит сосновый бор. Начинай, ребята!

Mitä minä huolin, veitikka nuori,
Jolla on rinta kuin Tunturi-vuori?
Frallaralla rallaralla rallarallalaa!

Heinolan pokkojen uhkeaan joukkoon
Pois minä lähden, tyttöjen houkko;
Frallaralla rallaralla rallarallalaa!

Eipä mua peljätä piispa, ei pappi;
Kohta on ylläni sankarin takki.
Frallaralla rallaralla rallarallalaa!

Juokseppas, Rusko, ja pyöritä pyörää;
Keisarin knalleja karsitaan syömään.
Frallaralla rallaralla rallarallalaa!

Mitä minä huolin, veitikka nuori,
Jolla on rinta kuin Tunturin vuori?
Frallaralla rallaralla rallarallalaa!

Стану ль тужить я, гуляка могучий?
Грудь у меня — точно Тунтури кручи.
Тра-ля-ля-ля, тра-ля-ля, тра-ля-ля!

В Хейноле мне, вору девичьей чести,
Жить с удалыми солдатами вместе.
Тра-ля-ля-ля, тра-ля-ля, тра-ля-ля!

Поп и епископ, теперь не страшны вы, —
Храбрых мундир я надену красивый.
Тра-ля-ля-ля, тра-ля-ля, тра-ля-ля!

Пойте, колеса, беги ты, Гнедая!
Буду с солдатами петь я, шагая.
Тра-ля-ля-ля, тра-ля-ля, тра-ля-ля!

Стану ль тужить я, гуляка могучий?
Грудь у меня — точно Тунтури кручи,
Тра-ля-ля-ля, тра-ля-ля, тра-ля-ля!

JUHANI: Juuri niin! Kas tässähän on meidän hyvä olla.

ЮХАНИ: Эх, здорово! Худо ль нам тут?

SIMEONI: Vähemmin ääntä, vähemmin ääntä! Niinhän mekastatte kuin lekionat peikkoja.--Mutta hiljaa, hiljaa! täällä tulee ihmisiä.

СИМЕОНИ: Меньше шуму, меньше шуму! Вы орете, как свора леших. Да потише вы! Люди идут.

JUHANI: Ihmisiä? Katso tarkemmin, niin näet suljun Mustalaisia, näet »Rajamäen rykmentin».

ЮХАНИ: Люди? Да ты погляди получше, это же кочующий табор, полк Раямяки.

Matkue, joka lähestyi, oli eräs ympärikulkeva perhe, kotoisin pienestä mökistä Rajamäen ahoilla, josta syystä maailma kutsui sitä Rajamäen rykmentiksi. Sen esimies ja isäntä on tuo kaikkein tuntema Mikko, lyhyt, mutta käpeä mies, musta vilttihattu päässä. Hän kauppailee retkillänsä pikiä ja vilkuttelee vikkelästi kuoharin terävää veistä. Harjoittelee hän myös viuluniekan virkaa, vinguttelee useinkin tuota mustan-punaista ilokonettansa tanssiloissa ja talkoo-iltojen iloissa, kastellen kaulaansa aina tarjomusta mukaan.--Mutta kiltti kuppari on hänen akkansa, Kaisa, nuuskanaamainen, tuikea eukko. Harvapa on sauna, jota hän ohi-kulkeissansa ei saattaisi savuamaan kuppasaunaksi sen paikkakunnan eukoille. Silloin hyppii Kaisan kirves, suunsa massahtelee ja nuuskainen naamansa hikoilee hirveästi, mutta paisuu myöskin tuliaispussi.--On heillä joukko lapsiakin, joka seuraa heitä heidän matkoillansa kylästä kylään, talosta taloon. Kaksi niistä käyvät jo retkensä itse, hyppelevät iloisina vanhempainsa vaiheilla pitkin tietä, milloin edellä, milloin jäljessä, mutta niitä kolmea nuorempata kuljetetaan isän ja äitin kuormana vankkureissa; ja Kaisa aina aisoissa vetää, Mikko lykkää sauvallansa perään. Kova on siinä meteli, missä Rajamäen matkue on vaeltamassa; ja olipa eräs koiran-hammas sepittänyt tästä perheestä pitkän ilveellisen veisun, kutsuttu rykmentin nimellä. Tämä oli räyhäävä joukko, joka nyt matkusti pitkin tietä Sonnimäen nummen alta kohden kirkonkylää, koska veljekset, iloisena kuin oinaat, viettivät vapauden hetkeä nummen korkealla harjulla.

Приближавшаяся процессия была не чем иным, как бродячей семьей, родом из маленькой избушки на поляне Раямяки, отчего люди и прозвали ее полком Раямяки. Ее главой и хозяином был знакомый всем Микко, приземистый, но крепкий мужичок в черной войлочной шляпе. Странствуя, он торгует варом и искусно орудует острым ножом коновала. Помимо всего, он еще скрипач и на деревенских вечеринках и танцах по случаю толоки часто пиликает на своем веселом темно-красном инструменте, никогда не отказываясь от предложенной рюмки. Его хозяйка Кайса, сварливая бабенка, с неизменной понюшкой табаку в ноздре, мастерица пускать кровь. Редко встречается на ее пути баня, которую бы не истопили деревенские бабы с целью воспользоваться ее мудрым ремеслом. Бойко прыгает тогда в руках Кайсы маленький топорик, она причмокивает губами, ее пожелтевшее от табака лицо покрывается потом, но зато изрядно разбухает ее дорожная котомка. У них куча детишек, постоянно сопровождающих их из дома в дом, из деревни в деревню. Двое из них идут уже сами, весело прыгая вокруг родителей, то отставая, то убегая вперед. А трое младших сидят на возу. В оглобли всегда впрягается Кайса, а Микко сзади подталкивает телегу шестом. Где бы ни проезжал полк Раямяки, там всегда стоит шум и гам. Какой-то остряк даже сложил об этой семейке длинную, насмешливую песню «Полк Раямяки». Вот эта-то шумная компания и шла теперь по дороге с горы Соннимяки в сторону приходского села, в то время как братья, веселые точно ягнята, праздновали на вершине свое освобождение,

JUHANI: Heisaa! terve, sinä ennenmainittu rykmentti, terve!

ЮХАНИ: Э-хе-хсй! Здорово, полк Раямяки, здорово!

TIMO: »Hustote tili?» sanoi Ruotsalainen.

ТИМО: «Хустоте тилл!»[Как дела? (шведск., искаж.)] — сказал швед.

EERO: »Kappusivai!» sanoi Ryssä.

ЭРО: «Каппусивай!» [Как поживаешь? (русск., искаж.)]— сказал русский.

KAISA. Mitä tahdotte, te siellä ylhäällä?

КАЙСА: Что вам надо?

EERO: Että muori tulee ja imee oikein tuikean sarven tämän veli Juhanin ruskeaan reisi-pakaraan.

ЭРО: Чтоб баба заглянула сюда да поставила здоровенный рог на загорелый зад Юхани.

JUHANI: Muori imee ja napsuttelee, koska faari pelaa, sehän vasta yhteen-mallaa.

ЮХАНИ: Пока мамаша будет постукивать да кровь отсасывать, папаша нам сыграет. Эх, как будет славно!

MIKKO. Minä annan teille peevelin, te Jukolan sissit!

МИККО: Вот я задам вам, юколаские разбойники!

EERO: Ukko ei tahdo pelata. No laulakaamme sitten me, ja oikein huikea marssi.

ЭРО: Э-э, папаша не хочет играть. Ну, тогда мы споем, затянем бравый марш.

JUHANI: Huikea marssi, kun astelee ohitsemme Rajamäen rykmentti. No, pojat Timo ja Eero!

ЮХАНИ: Бравый марш, раз перед нами шагает полк Раямяки! А ну-ка, ребята! Начинайте, Тимо и Эро!

Karsitaan nyt kulkemahan
Ylös, alas mäkii,
Kuohintahan, kuppaamahan,
Kauppoilemaan pikii.

Aisoiss' Kaisa nuuska-naama
Itse olla tykkää,
Mikko, purren mälliänsä,
sauvall perään lykkää.

Держат путь из лога в гору,
А с горы в долину,
Вар сбывают, кровь пускают,
Холостят скотину.

Вот бежит в оглоблях Кайса,
Что твой конь надежный;
Сзади воз толкает
Микко Палкою дорожной.

JUHANI: Juuri niin! Onpa tämä vähän lystillinen laulu-remputus.

ЮХАНИ: Здорово! А ведь и впрямь занятная песенка.

KAISA. Tietäkää, te sen vietävät siellä, että me kuljemme aina kunnialla, mutta te, te kiertelette ympäri ihmisten metsiä kuin ryövärit ja raatelevat pedot. Minä kuppaan, minä, ja teen terveyttä; Mikko kuohii, hän, ja tekee lihavia kaltteja, muhkeita härkiä ja komeoita ruunia, joilla ratsastelee kuningasten kuninkaat; se tietäkäät, te perkeleet.

КАЙСА: Знайте, окаянные, что мы-то люди честные, а вот вы — вы колесите по чужим лесам, как разбойники и дикие звери. Я кровь пускаю да людей лечу. А Микко — коновал, он делает скотинке добро: боровов — жирными, быков — дородными, жеребцов — этакими красавцами, что сами короли на них скачут. Знайте это, дьяволы!

JUHANI: Pari värssyä sen saarnan päälle, pojat! Timo ja Eero, reippaat pojat! Yht'aikaa!

ЮХАНИ: А ну-ка, ребята, еще парочку куплетов после такой проповеди. А ну, Тимо и Эро, затянули разом!

Kaisan huulet massahtelee,
Napsuttelee kirves;
Kreeta-muori Kaisan kynsiss'
Juttuu hampaat irviss'.

Mutta tuolla tarhan puoless'
Mikä pauhu? Heisaa!
Kyltät, kaltit saarnailevat,
Pikku-porsaat veisaa.

Miksi kyltät hälisevät?
Miksi naskit kirkuu?
Katsos: läätin oven alla
Mikon veitsi vilkkuu.

Стукнет знахарки топорик
И причмокнут губы,
И уже в когтях у Кайсы
Бабы скалят зубы.

Но — послушай-ка, у хлева,
Что там за волненье?
Вместе с проповедью бычьей —
Поросячье пенье.

Что ж охрипли поросята
И быки от крика?
Погляди: у двери хлева
Нож сверкает Микко.

JUHANI: Totisesti lystillinen laulu-remputus; sitä ei taida kieltää, Mikko?

ЮХАНИ: И вправду занятная песенка. Тут уж спорить не будешь, а, Микко?

MIKKO. Pidä juuri kohta leipä-laukkus kiinni ja tiedä, että tässä on itse Mestari-Mikko, joka nypisti maaherran orhin puhtaan lakanan päällä, vuodattamatta yhtään ainoata veren tippaa. Ja siitäpä tempusta sai hän valtuus-kirjan, jota ei itse Rooman keisarikaan ole mies rikkomaan. Sellainen Mikko minä olen.

МИККО: Закрой-ка поживей свою пасть и знай, что я — сам мастер Микко, который на чистенькой простыне выхолостил губернаторского жеребца и не пролил ни одной капельки крови. И за это дело он получил такую бумагу, что сам римский император не может ее нарушить. Вот какой я, Микко!

EERO: Oh sinä kaksinkertainen Kuohari-Mikko noita-akkasi kanssa!

ЭРО: Эх ты, дважды Микко-коновал со своей ба-бой-ягой!

KAISA. Katso etten noidu teitä susi-laumaksi kuin äijä ennen ylpeän hääjoukon.

КАЙСА: Берегись, как бы я не заколдовала вас, не превратила бы в волчью стаю, как сделал когда-то дед с заносчивыми гуляками на пиру.

JUHANI: Tässäpä seison vielä vanhana Jukolan-Jussina omissa housuissani, ja niinpä toivon Jumalan avulla seisovani myöskin tästälähin. Eihän siitä noita-konstistasi, muija-parka, tule enemmän kuin koska toisvuonna ennustit meille maailman loppua ja saatoit monen akan pyytämään turhaan anteeksi entistä häijyyttänsä ukoltaan.

ЮХАНИ: Пока что я все еще Юсси Юкола в своих собственных штанах и с божьей помощью надеюсь остаться им и впредь. Ведь ты, тетка, еще позапрошлый год сулила нам конец света и не одну бабу заставила понапрасну молить у муженька прощения за старые грехи. Ан ничего не вышло из твоего колдовства, бедняжка, да и теперь толку будет не больше.

KAISA. Kuule mitä nyt ennustan.

КАЙСА: А вот послушай-ка, что я тебе теперь наколдую.

EERO: Ennustatpa ja toivot meille lämpöisen saunan ja sinun itsesi meitä kuppailemaan niskaan.

ЭРО: Наколдуй нам теплую баньку да сама приходи пустить нам кровь из загривка.

JUHANI: Mutta se on hullu ennustus ja toivo. Tosin ai'on kotia tullessani lämmittää saunan ja kylpeä oikein herttaisesti, mutta Aatamin-frakkia niskassani en ensinkään mieli rikkoa.

ЮХАНИ: Экое глупое желание! Я и в самом деле думаю, как только приду домой, истопить баню да вволю попариться, но портить фрак Адама на своем загривке я вовсе не собираюсь.

KAISA. Kuule, kuule! Tuleksi on menevä saunasi ja tuleksi tupasi myös, ja surkeassa tilassa lähdet sinä itse samoomaan metsiä, rämeitä ja soita, etsien suojaa paleltuvalle ruumiillesi. Ah! verisesti täytyy sinun vielä taistella sekä ihmisten että metsän petojen kanssa ja siitä, puuskuttaen kuin kuoleva jänis, kallistaa pensaasen tuo kirottu pääsi. Tämä kuulkaa ja muistakaa.

КАЙСА: Слушай, слушай! В огне сгорит твоя баня и изба тоже. И, жалкий, пойдешь ты бродить по лесам, болотам и трясинам, и нечем тебе будет прикрыть наготу свою от мороза. Ах! Не миновать тебе кровавой схватки и с людьми и с лесными зверями. И оттого, как заяц перед смертью, будешь задыхаться и сложишь под кустом свою окаянную голову. Запомните это!

JUHANI: Mene helvettiin...

ЮХАНИ: Поди к чертям!

TUOMAS: Vaikene jo, vaikene!

ТУОМАС: Хватит уж, замолчи!

SIMEONI: Sinä jumalaton, villitty!

СИМЕОНИ: Безбожница ты, чумовая!

JUHANI: Mene tulipunaiseen helvettiin! Mene lukkarille ja noidu lukkarin kurkkuun ijankaikkinen sian-tauti.

ЮХАНИ: Провалиться бы тебе в адское пекло! Катись к кантору и наколдуй ему свинку в глотку.

EERO: Että hän laulaa kuin Mikon kynsissä vanha torahampainen karju.

ЭРО: Чтоб он завизжал, как старый, клыкастей боров в когтях Микко.

JUHANI: Niin! ja rovastille, sille ulkokullatulle, tekopyhälle, ja rikkaalle rasva- ja makkara-rovastille... Mitä määräisimme hänelle? Sanoppas, Eero.

ЮХАНИ: Вот, вот! А пастору, этому святоше с сусальной позолотой, этому богатому, набитому салом и колбасой ханже, — что же мы ему посулим, а? Ну-ка, Эро.

EERO: Tapahtukoon hänelle paisti-kinkerillä niinkuin tapahtui ennen puplikaanille Oulun portilla: tulkoon hänen säkkiinsä aika kissapiirakka.

ЭРО: Пусть с ним на чтениях приключится то же, что с мытарем у ворот Оулу: пускай ему подкинут большущий пирог с котом.

JUHANI: Niin! Paltamon kalakukko, näetkös, jossa kissa, karvainen kissa on moskana sisällä.

ЮХАНИ: Вот, вот! Рыбник Палтамо с котом, лохматым котом вместо начинки.

EERO: Ja siitä tehköön hän seuraavana sunnuntaina rangaistus-saarnan niin vimmatun ja pohtavan että repee tuo rasvainen mahansa, repee kerran remahtaen vaan.

ЭРО: И чтоб он в следующее воскресенье отхватил такую карающую проповедь, что даже его толстое пузо лопнуло бы, только треск раздался.

JUHANI: Niin! ja sitten peijakas hänen periköön, ottakoon hänen niskaansa ja lennättäköön häntä niinkuin pirun on tapana pappia lennättää.

ЮХАНИ: Вот, вот! А потом пускай его заберет сам дьявол да посадит на спину и помчит во весь дух, как всегда бесы делают с попами.

EERO: Vieköön rikkaan miehen toveriksi sen mahtavan ja rikkaan rovastin.

ЭРО: Пускай унесет нашего богатого и важного пастора к его дружку, такому же богачу.

JUHANI: Siinähän ovat terveiset, joita pyydämme sinun saattamaan koreasti esiin sekä lukkarille että rovastille. Ja jos kaiken tämän teet, niin saatpa sitten noitua minun itseni vaikka sudeksi, niinkuin uhkasit.

ЮХАНИ: Вот они, наши поклоны, и передай-ка их быстрехонько и кантору и пастору. И как только исполнишь все, можешь превратить меня хоть в волка, как грозила.

EERO: Sudeksi niin ahneeksi, että hän kerralla nielee kitaansa koko Rajamäen rykmentin.

ЭРО: Да в такого жадного, чтоб он одним духом мог проглотить весь полк Раямяки.

JUHANI: Niin! ja vielä sarvi-säkin kaupan päälle.

ЮХАНИ: Да! И вдобавок еще мешок с рожками.

EERO: Vielä pikipussinkin paakelssina.

ЭРО: И мешок с варом на сладкое.

JUHANI: Niin juuri, sinä vasaran-poika!

ЮХАНИ: Верно, постреленок!

KAISA. Kaikki hyvin! rovastin ja lukkarin pitää saaman teiltä terveisenne, ja se keitto on kupissanne kerran vielä, te kirotut! Anna heille kivestä läksiäisiksi, Mikko, anna että pääkuori aukenee.

КАЙСА: Хорошо! Кантор и пастор сполна получат паши приветы, и вам, проклятым, еще когда-нибудь придется расхлебывать эту кашу. Угости-ка, Микко, их камушком на прощание. Швырни, чтоб череп раскололся.

MIKKO. Tässäpä on mukava harakan-kivi, juuri kuin käsketty.--Tuossa, te Pelttarin pukit!--Mars, Kaisa! Nyt mennään.

МИККО: Вот и камень под руку попался, как по закачу. Нате, получайте, козлы окаянные! Трогай, Кайса!

JUHANI: Tuota riivattua! Nakkasi kiven, ja liki liippasi, ettei iskenyt minua otsikkoon.

ЮХАНИ: Ах, каналья! Так-таки швырнул. Еще чуть-чуть— и угодил бы мне прямо в лоб.

EERO: Lähetetään polla takaisin.

ЭРО: Запустим камень обратно.

JUHANI: Sinkauta se ukolle takaisin, että hattu kömähtää.

ЮХАНИ: Верни ему свое да прямо по шляпе.

TUOMAS: Oleppas heittämättä, poika, jos tahdot säästää saivaristoas.

ТУОМАС: Не бросай, если дорожишь своими космами.

AAPO: Näethän, sinä konna, että siellä on lapsia.

ААПО: Ведь сам видишь, дурень, что там ребятишки.

JUHANI: Pidätä kives; he jo mennä kaapaisevat että nummi jymisee.

ЮХАНИ: Оставь камень. Они и без того улепетывают, даже земля дрожит.

SIMEONI: Voi te ilkeen-aikaiset, te kalmukit ja koiran-kuonolaiset! Eihän enää rauhallinen matkamieskään pääse kunniallisesti ohitsemme tiellä. Voi te rosvot!

СИМЕОНИ: Эх, псы вы бесстыжие, калмыки и нехристи! Уж и проходу нет от нас добрым людям. Ох, разбойники!

JUHANI: Minäkö, joka en vääristäisi heiltä hiuskarvaakaan? Mutta katsos koska mies on oikein uhossa ja huikeat puuskaukset toukaa läpi hänen potran ruumiinsa, niin--kylläs sen tiedät. Kaksi yötä ja päivää on poika istunut tornissa. Mutta lähetinpä lukkarille vallan uhkeita terveisiä sappeni lievitteeksi.

ЮХАНИ: Это я-то разбойник, кто даже волоска не тронул на их голове? Но видишь ли, когда молодца выведут из себя, то тут уж, брат, сам должен понимать... Ведь я целых два дня и две ночи просидел в каталажке! Но зато славные приветы мы послали кантору! Хоть немного от сердца отойдет.

AAPO: Ja vielä hullumpia rovastille. Niitä terveisiä taidamme vielä katkerasti katua.

ААПО: А пастору и того срамней. Как бы нам еще не пожалеть об этих приветах.

JUHANI: »Mitä minä huolin, veitikka nuori?» Elämä, nuoren miehen elämä on juuri niinkuin tämä kaikuva, kohiseva nummi. Ja tuollahan koillisessa longoittaa Impivaaran töykeä vuori ja tuolla taasen luoteisessa läikkyy kirkon-kylän järvi ja vieläpä haamoittaa tuolla muitakin järviä, tuolla ilman rannalla kuin ikuisessa kaukaisuudessa. Kolistimen kolme järveä siellä silmäni näkee.

ЮХАНИ: «Стану ль тужить я, гуляка могучий?» Ведь жизнь молодого парня все равно что эта гулкая гора. Вон виднеется высокая Импиваара, а там, к западу, блестит приходское озеро. А вон там, далекодалеко, у самого края неба, видны еще озера. Это три озера Колистин.

»Ei mun auta, ei mun auta,
Täytyy mennä järveen;
Kultani on niin vihainen
Ja puhisee kuin kärme».

Брошусь в озеро — навеки
Сердце успокою,
Милая такая злая
И шипит змеею.

Tuon järven pinnallapa tuossa istuu usein lukkari-ukkomme ongen-pahla kourassa. Ah! könöttäisi hän siellä nyt ja minä olisin tuima tuulenpuuska, äkeä hirmu-myrsky kaakosta, niin tietäisinpä mitä kohden rynkäisin pauhinalla, ja pianpa puljahtelis kumossa lukkarin ruuhi.

На берегу там частенько сидит наш старичок кантор с удочкой. Эх, если б он й сейчас торчал там, а я был бы быстрым ветром, буйным вихрем! Уж я бы знал, куда налететь, и канторская лодка живо перевернулась бы вверх дном.

SIMEONI: Mikä synnillinen toivotus!

СИМЕОНИ: Грех желать такое!

JUHANI: Sen minä tekisin, ruuhen minä kumoisin että kiehuisi vellinä järven vesi.

ЮХАНИ: Нет уж„ лодку-то я перевернул бы, и пусть все озеро забурлило бы, как ржаная каша на огне.

TIMO: Suden paistiksi koko mies.

ТИМО: К волкам бы на растерзание такого мужика.

JUHANI: Suden-kuoppaan hänen syöksisin ja itse paseerailisin riemuiten reunalla.

ЮХАНИ: Я б его сбросил в волчью яму, а сам бы весело посвистывал на краю.

AAPO: Kettu, kerran karhun pahan-suopa, narrasi kuoppaan kontio-kurjan. Kovin hän silloin nauroi ja käyskeli siinä ylhäällä ympäri ammottavan kuopan, haastellen pilkallisesti. Siitä astui hän ilveksen selkään, ilves vei hänen ylös korkeaan kuuseen, joka seisoi siinä lähellä. Rupesi laulamaan kettu iloissansa ja kutsumaan kokoon tuulia jokaisesta neljästä ilmasta; käski heitä soittamaan kuusen kanteletta hänen laulunsa mukaan. Tulivat pian itä, läntinen ja etelä, ja ankarasti kaikkui ja kohisi kuusi. Tuli myös voimallinen pohja, rynkäsi halki partaisen, pimeän korven, humisten ja ryskyin. Silloin kuusi pauhasi, vapisi ja kumartui syvään, murtui viimein ja kaatui kohden kuoppaa, viskaten kaatuessaan latvastansa ketun alas karhun syliin syvässä kuopassa.

ААПО: Жила-была лисонька и вечно желала зла медведю. И вот как-то раз ей удалось заманить бедного мишку в яму. Как она потешалась и злословила тогда, прыгая вокруг ямы! А потом уселась верхом в рысь, и та вскочила с ней на высокую ель. И прнялась лисонька петь на радостях да зазывать веры со всех четырех сторон. Приказала она им подыгрывать на еловом кантеле в лад своим песням. И подл и тут ветры с востока, запада и юга, и загудела ель, зашумела. Проснулся и могучий сиверко, рванулс* сквозь бородатый темный ельник и пошел выть-трещать. Задрожала ель, закачалась и низко склонилась, потом совсем сломалась и повалилась прямо на яму. И упала лисонька с вершины к медведю в объятия.

TIMO: No peijakas! Mutta nyt?

ТИМО: Ух, черт возьми! Ну, а потом?

JUHANI: Kylläs tuon arvaat, kuinka nyt tapahtui. Kieppasi mar' karhu oikein rotevasti kiinni ketun kamarasta ja ravisti että hampaat helähti, niinkuin teki hyvä lukkari minulle.--Mutta ymmärränpä Aapon tarkoituksen. Hän tahtoi minua muistuttaa, että joka toiselle kuoppaa kaivaa, hän putoo siihen itse. Olkoon niinkin, mutta suden-kuopan saaliiksi lukkarin soisin vaan.

ЮХАНИ: Ты и сам догадаешься, что было потом. Мишенька покрепче схватил лису за шиворот да так встряхнул бедную, что у той зубы щелкнули, кк было и со мной у кантора. Но я понимаю, на что нмекает Аапо. Он хочет мне напомнить: не копай, мол, >му соседу, сам в нее попадешь. Пусть даже так, но :антору я все равно желаю угодить в волчью яму.

TIMO: Nähdä lukkarin kuoppaan lötkähtävän, sitähän ei juuri minunkaan sydämeni vastaanlöis. Mutta en tuota ukko-rässyä sentähden kauankaan piinaisi tunkkaisessa kammiossa. Kaksi tuntia, kaksi tuntia vaan. Ja jääköön tämä tähän. Eläköön lukkari rauhassa, putoomatta edes närkästyneen sydämenikään kuoppaan. Mutta yhtä ihmettelen. Kuinka taidatte uskoa tuollaisia lorujuttuja kuin tämä ketusta ja karhusta. Voi veikkoset! eihän taida kettu edes joutaviakaan jaaritella, sitä vähemmin kutsua vielä tykönsä maailman tuulia. Te uskotte tämän, mutta minä päätän asian puhtaaksi valheeksi.

ТИМО: Поглядеть, как кантор шлепнется в нее, — от такой потехи и я не отказался бы. Но долгомучить старикашку я бы не стал. Парочку часов, толко парочку часов. Но хватит о нем. Пускай кантор живет себе да поживает, я на него зла не держу. Но вт чему я дивлюсь: как вы можете верить таким пустьИ побасенкам, хотя бы вот о лисе и медведе? Эх, брат]Ы мои! Да ведь лиса даже сущей чепухи сказать не мскет, не то чтоб зазывать еще ветры со всего света. Вы вот верите, а я все это считаю чистым враньем.

JUHANI: Se tiedetään, ettei Timon pää ole juuri terävimpiä tässä maailmassa.

ЮХАНИ: Да, уж нам-то известно: у Тимо го.овенка не из самых умных на свете.

TIMO: Vaikk'ei. Mutta tällä päällä vaellan halki tämän maailman yhtä kunniallisesti kuin sinäkin taikka jokin muu, mies tai vaimo.

ТИМО: Ну и пускай. С этой головенкой я гроживу свой век не хуже тебя, да и любого другого мужика или бабы.

AAPO: Timo ei käsitä kuvausta.

ААПО: Тимо не понимает сказок.

JUHANI: Ei ensinkään se poika parka nyt käsitä. Mutta katsoppas jos selitän sinulle seikan. Tapaus ketusta ja karhusta on arvattavasti niistä ajoista, joina kaikki luontokappaleet ja vielä puutkin taisivat puhua, niinkuin vanhassa testamentissa kerrotaan; ja sen olen kuullut vainaalta sokea-enoltamme.

ЮХАНИ: Да, ничего, бедняга, не понял. Вот послушай-ка, я тебе растолкую. Видно, с лисой да мдведем эта самая оказия случилась еще в те времена когда все твари и даже деревья умели говорить, как казано и Ветхом завете. Да и от покойного дядюшки я слышал то же самое.

AAPO: Ethän käsitä nyt sinäkään satua ja sen tarkoitusta.

ААПО: Стало быть, и ты не понял, в чем со.ь этой сказки.

TIMO: Mutta kuitenkin »pata kattilaa soimaa; musta kylki molemmilla».

ТИМО: А туда же лезет. Хулил котел горшок:—да оба в саже.

JUHANI: Mielitkö viisastella, mies? Mutta usko minua, niin kiitänpä Jumalaa siitä, etten ole niin tyhmä kuin sinä, Timo-poloinen.

ЮХАНИ: Ты решил поумничать? Поверь мне, я, слава богу, не такой олух, как бедняга Тимо.

TIMO: Vaikka et ole; enpä siinä mitään vaaraa näekkään.

ТИМО: Ну и пусть. Я в том большой беды не вижу.

EERO: Tee sinä, Timo, niinkuin puplikaani ennen: lyö ainoastaan vasten rintaasi, ja saadaanpa nähdä, kumpi teistä tästä parempana miehenä kotia marssii.

ЭРО: А ты, Тимо, поступи как мытарь в библии: знай бей себя в грудь кулаком — поглядим, кто из вас больший праведник.

JUHANI: Aih! joko sattui pikku-Eeroonkin, sinä puplikaani itse?

ЮХАНИ: Ишь ты! Значит, и Эро задело за живое, мытарь ты этакий!

EERO: Sattui oikein makeasti itse puplikaanien päämieheen, tuohon pikku-Zakeukseen.

ЭРО: Да это же старшего задело, главного мытаря Закхея.

JUHANI: Minä en huoli sinun Zakeuksistas ja makeuksistas, vaan panen itseni makeasti nukkumaan. Selin tahdon teihin kääntyä ja maata kuin viholais-pesä kinoksen alla.--Mutta Jumala auta meitä! olemmehan asettuneet kamalaan paikkaan.

ЮХАНИ: Плевать мне иа твоих Закхеев, я спать лягу. Вот повернусь сейчас к вам спиной и буду полеживать, будто муравейник под сугробом. Но храни господь! Ведь мы же остановились на самом страшном месте.

AAPO: Miksi niin?

ААПО: Это почему же?

JUHANI: Tuossahan tuo merkillinen, kamoittava kivi, joka antaa aina niin murheellisen vastauksen kirkonkelloin pauhinalle. Ja katsokaapas noita silmiä sitten, jotka tuijottelevat tuolta päällemme lakkaamatta. Minä kauhistun. Mennään tästä Herran nimeen!

ЮХАНИ: Вон тот жуткий камень, который так тоскливо отзывается на колокольный звон. Поглядите на глаза — вон как они уставились на нас сверху. Меня страх берет. Пойдем отсюда с богом!

TUOMAS: Istukaamme rauhassa.

ТУОМАС: Да сидите спокойно!

JUHANI: Mutta metsänhaltija on tässä kova ja kiukkuinen.

ЮХАНИ: Но тут живет свирепый лесовик.

AAPO: Ainoastaan heitä kohtaan, jotka kiroilevat tai osoittelevat muuta jumalattomuutta. Sentähden kavahda itses siitä. Mutta tarina noista kuvista tuolla kiven kyljessä on tapaus kaukaisista ajoista.

ААПО: Зол-то он только к тем, кто ругается да богохульствует. Вот этого и ты остерегайся. А что до рисунков на камне, то в старину действительно был такой случай.

LAURI: Tahdotko sen kertoa meille?

ЛАУРИ: Не расскажешь ли его нам?

AAPO: Mutta katselkaa ensin tarkemmin tuota kiveä. Siellä nä'ette niinkuin neljä kultaista, säteilevää pistettä. Ne ovat kahden rakastajan sulavat silmät, korean neidon ja uljaan nuorukaisen; ja heidän kuvansa nä'ette myös piirrettyinä kiveen. Katselkaa heitä, silmät vähän rakosilla. Siinä he istuvat yhdistettyinä hellimpään syleilykseen. Mutta alempana, nuorten jalkain juuressa makaa kymeröissään ja miekalla lävistettynä eräs vanha uros.

ААПО: Сначала рассмотрите получше этот камень, и вы заметите вроде как бы четыре яркие золотые точки. Это ласковые глаза двух влюбленных: прелестной девы и отважного юноши. Они-то и высечены на камне. Прищурьтесь — и сразу увидите. Вот они сидят, нежно обнявшись. А чуть пониже, в ногах у молодых, скорчился пронзенный мечом старик.

TIMO: Juuri niinkuin sanot.

ТИМО: Ну в точности как ты говоришь!

LAURI: Jotakin sellaista luulen minäkin siellä näkeväni. Mutta kerro asia.

ЛАУРИ: Я тоже вижу что-то такое. Но расскажи-ка все, как было.

Seuraavan tarinan kertoi heille Aapo.

И Аапо рассказал им такое предание.

Seisoi ennen tässä lähellä eräs komea linna, ja tämän linnan herra oli rikas ja mahtava mies. Hänellä oli tytärpuoli, äititön, mutta suloinen ja kaunis kuin aamu. Neitoa rakasti eräs nuorukainen, mutta sekä nuorukaista että neitoa vihasi linnan hirmuinen isäntä, jonka sydämessä ei koskaan löytynyt lemmen sijaa. Mutta tytär rakasti myös ylevätä nuorukaista; ja he kohtasivat toisiansa usein tällä kaikuvalla nummella, ja juuri tämän kiven juurella olikin heidän yhtymyspaikkansa. Mutta saipa isä tiedon nuorten salaisesta liitosta ja lausui kerran neitosen korviin hirmuisen valan. »Tyttäreni», sanoi hän, »katso etten saavuta teitä syleilyksessä metsien yössä. Tiedä, että miekkani teidät kohta silloin yhteen-vihkii veriseen kuolemaan. Sen lupaan ja pyhästi vannon». Niin hän lausui, ja neitonen kauhistui kuultuansa valan. Ei hän kuitenkaan unohtanut sydämensä ystävää, vaan kiivaammaksi yhä kiihtyi hänen lempensä.

Давным-давно неподалеку отсюда стоял красивый замок, и владел им богатый, могущественный человек. У него была падчерица-сирота, прекрасная, точно утренняя заря. И любил ее один юноша. Но владелец замка ненавидел их обоих, в его сердце никогда не было места для любви. Девушка тоже любила юношу, и они часто встречались на этой горе. У этого камня и было место их свиданий. Но об их тайной любви узнал отчим и произнес страшную клятву. «Дочь моя, — сказал он,— берегись, чтоб я не застал тебя в его объятиях в темном лесу. Знай, что тогда меч мой обвенчает вас с кровавой смертью. Я исполню это, и порукой тому моя священная клятва». Так сказал он, и страх охватил девушку. Но милого друга она все равно не забыла, еще сильней разгорелась ее любовь.

Oli tyyni kesä-yö; tuli aavistus immen poveen, että nuorukainen käyskeli nummella, vartoen kultastansa. Viimein, koska hän arveli kaikkein jo linnassa lepäävän syvimmässä unessa, läksi hän, käärittynä avaraan, hienoiseen huiviinsa, lemmenretkellensä, hiipi varjona ulos, katosi pian metsän kohtuun, ja liehahti kerran kasteisessa viidassa sininen liina. Mutta kaikki eivät linnassa maanneetkaan, vaan seisoipa akkunan ääressä itse linnan herra, tähtäillen neitoa, joka öisenä haamuna siirtyi pois. Silloin vyötti hän miekkansa miehustalle, tempasi käteensä keihään ja kiirehti ulos, katosi metsään neitosen jäljestä. Verta-janoova peto silloin vainosi lempeä-silmäistä karitsaa.

Была тихая летняя ночь. Сердцем почуяла она, что юноша ждет ее на горе. И когда ей показалось, что в замке все уже спят крепким сном, она накинула на себя легкую голубую шаль и устремилась навстречу любви. Точно тень, выскользнула она из замка, и вскоре лес скрыл ее, только голубая шаль мелькнула в росистой чаще. Но не все спали в замке. У окна стоял владелец замка и зорко следил за девушкой, которая, точно ночное привидение, скользнула в темный лес. Тогда он опоясался мечом, схватил копье и поспешил за нею. То кровожадный зверь преследовал яснокого ягненка.

Mutta ylös nummelle kiirehti huohottava tyttö ja kohtasi ystävänsä siellä, harmaan kiven juurella. Siinä he seisoivat, syleillen armaasti toinen toistaan, kuiskaillen rakkauden kieltä autuaana hetkenä. Eivätpä seisoneet he enää maan pinnalla täällä, vaan heidän sielunsa käyskelivät taivaan kukkas-niituilla.--Meni niin muutama silmän-rävähdys ja rynkäsi äkisti esiin linnan hirmuinen herra, syöksi terävän keihäänsä neidon vasempaan kylkeen, että sen kärki nuorukaisen oikeasta kyljestä tunkeusi ulos, ja niin hän yhdisti heidät kuolemassa. He kallistuivat vasten kiveä, ja yhtenä virtana juoksi heidän verensä nummella, punaten kanervakukkasten posket. Siinä, teräksisen siteen yhdistäminä, he istuivat kivisellä istuimella, äänettöminä, mutta aina armaasti syleillen toinen toistaan. Ja ihanasti kuin neljä kultaista tähteä säteilivät heidän silmänsä kohden linnan valtiasta isäntää, joka kummastuen katseli ihmeellistä, tyyntä kuvausta kuoleman kidassa. Syntyi äkisti ukkosen ilma, välähteli ja jyrisi taivas, mutta väläysten sinertävässä loimossa nuorten silmät säteilivät onnen-autuaasti, kuin neljä kynttilää taivaan salissa, pyhässä ilmassa loistaa. Tätä katseli murhamies, kun korkeuden viha riehui hänen päällänsä ja ympärillään. Voimallisesti puhui hänen sielullensa nuorten ihanasti riutuvat silmät, heidän koskena juokseva verensä, puhui jyrisevä taivas. Hänen mielensä liikkui, liikkui ensimmäisen kerran, koska hän, sydämessä katumus kylmä ja musta, katseli kuolevien ihmeellisiä silmiä, jotka aina lakkaamatta paistoivat hymyten häntä vastaan. Hänen sydämensä kammostui ja vapisi, kun salamat leimahtelivat ja avaruus pauhasi, ja kaikkialta karkasivat hänen päällensä kauhistuksen henget. Ääretön vimma saavutti hänen sielunsa.

А девушка поднялась на гору и там, у подножия серого камня, встретила возлюбленного. Они стояли, нежно обнявшись, и шептали друг другу слова любви. Все темные горести были забыты ими, их души витали на цветущих райских лугах. Прошло мгновение, другое, и вдруг из лесу появился жестокий рыцарь и с такой силой вонзил в левый бок девушки острое копье, что оно выступило из правого бока ее возлюбленного. Так соединил он их в объятиях смерти. Они склонились на камень, ручьем заструилась их кровь, обагряя цветы вереска. Скрепленные сталью, сидели они на каменном ложе, безмолвные, но все еще в нелепых объятиях. И точно четыре золотые звездочки, сияли их глаза, обращенные к жестокому рыцарю, и он, пораженный, смотрел на их дивное, тихое увядание. Но вдруг разразилась гроза, небо засверкало и загремело, и в голубом зареве молнии глаза возлюбленных сияли счастьем и блаженством, точно светильники в небесных чертогах. Долго смотрел на них убийца, а вокруг бушевало разгневанное небо. О многом заставили его подумать тогда и эти удивительные светильники, и кровавый поток, и рокочущее небо. И встрепенулась его душа, встрепенулась впервые в жизни, когда он в холодном и мрачном раскаянии смотрел в эти глаза, обращенные к нему с кроткой улыбкой. Его сердце дрогнуло и ужаснулось. А небеса всё бушевали, сверкала молния. Отовсюду на него нагрянули злые духи, и в сердце ему вкралось страшное отчаяние.

Katsoi hän vielä kerran nuoria kohden: mutta sieltäpä aina samat hohtavat silmät, vaikka jo sammuvina, katselivat hymyten häntä vastaan. Silloin löi hän käsivartensa ristiin ja rupesi, kuin jäätyneellä katseella, tuijottamaan itään päin, ja niin hän seisoi kauan mykkänä synkeässä yössä. Mutta viimein ja äkisti kohoitti hän povensa korkealle ja huusi pitkän huudon, pitkän ja peloittavan kovan, joka jylisten kiiriskeli ympäri tienoota. Seisoi hän taasen äänetönnä hetken, jona hän kuulteli tarkasti ja kauan, kunnes viimeinen kaiku hänen huudostansa oli vaiennut etäisimmän kunnaan povehen. Ja koska tämä oli tapahtunut silloin hän taasen, yhä tuijoittaen kohden itää, huusi hirmuisesti, ja kauan seuduissa kiiriskeli kaiku, jonka juoksua vuoresta vuoreen hän kuulteli tarkasti. Mutta viimein kuoli kaukainen, vapiseva ääni, leimaus lepäsi ja sammuneet olivat nuorten säteilevät silmät; ainoastaan raskas sade huokaili metsässä. Silloin, äkisti kuin unesta heräten, tempasi linnan herra miekkansa huotrasta, lävisti rintansa ja kaatui nuorten jalkain juureen. Ja leimahti taivas kerran vielä, leimahti ja jyrisi; mutta pian vallitsi taasen kaikkialla hiljaisuus.

Еще раз взглянул он на умирающих, и по-прежнему они улыбались ему. Он скрестил руки на груди и в оцепенении смотрел на восток. Долго стоял он безмолвно средь мрачной ночи и наконец вздохнул полной грудью и испустил громкий протяжный вопль, который с грохотом покатился по окрестностям. Снова стоял он в ожидании, пока в бескрайней дали не смолкло эхо. И когда все стихло, он опять устремил свой взор на восток и снова разразился страшным криком, и долго кружилось от одной горы к другой далекое эхо, а он все слушал и слушал. Но наконец замер последний отзвук, утихла гроза, и погасли сияющие глаза влюбленных. Только дождь тяжело вздыхал в лесу. И тут, словно очнувшись от сна, владелец замка выхватил меч и, пронзив себе грудь, повалился к ногам молодых. Еще раз сверкнула молния и загрохотал гром, но вскоре опять воцарилась тишина.

Aamu tuli, ja nummella löydettiin kuolleet harmaan kiven juurelta; pois he kannettiin ja sija heille rinnakkain rakettiin hautaan. Mutta kivessä nähtiin sen jälkeen heidän kuvansa; ja näkyi siinä kaksi nuorta, syleillen toinen toistaan, ja heidän allansa polvillaan eräs ankara, partainen uros. Ja neljä ihmeellistä nastaa, kuin neljä kultaista tähteä, kiven kyljessä säteilee sekä yöllä että päivällä, muistuttaen rakastavain ihanasti raukenevia silmiä. Ja pitkäsen nuoli, niinkuin tarina kertoilee, piirsi, leimahtaessaan, kiveen nämät kuvat. Ja niinkuin tässä kuvauksessa, niin istuvat nuorukainen ja impi onnellisina korkeuden istuimilla; ja niinkuin uros tuossa matelee, niin entinen linnan herra paahteisessa ilmassa rangaistuksen vuoteella. Ja koska soivat tornin kellot, teroittaa hän aina tarkasti korvansa, kuullellen kaikua kivestä; mutta yhä murheellinen on helinä. Kerran toki on kivestä kuuluva ihmeellisen lempeä ja iloinen ääni, ja silloin on tullut miehen sovinnon ja pelastuksen hetki, mutta lähellä on myös kaiken maailman hetki. Ja sentähden kuultelee aina kansa erinomaisella levottomuudella kaikua kivessä, koska kellot soi. He soisivat miehen sovinnon päivän valkenevan, mutta muistelevat kauhistuen maailman tuomiohetkeä.

Наступило утро. На горе возле серого камня нашли мертвецов. Их унесли, похоронили в одной могиле. Однако на камне после этого появились изображения: двое молодых сжимают друг друга в объятиях, а перед ними на коленях стоит суровый бородатый старик. Словно четыре золотые звездочки, сверкают на камне днем и ночью четыре точки, напоминая пылающие глаза влюбленных. Как рассказывает предание, молния высекла на камне это изображение. И, подобно тому, как они, запечатлены здесь, сидят теперь юноша и девушка в небесных чертогах, и, подобно этому старику на камне, извивается в адском пекле злой владелец замка, пораженный небесной карой. Чуть зазвенят колокола, он настораживает слух, силясь уловить в камне отзвук колокольного звона. А отзвук все так же печален и уныл. Но настанет час, и камень отзовется нежным, радостным звоном. Это будет миг примирения, и тогда придет конец его мукам. Но от этого часа недалек и день Страшного суда, — вот почему люди с такой тревогой прислушиваются к глухому отзвуку камня, лишь только зазвенят колокола. Им жаль грешника, и они желали бы ему избавления, но в то же время они с ужасом думают о близком конце света.

Tämä oli tarina, jonka Aapo kertoi veljillensä Sonnimäen nummella.

Вот какое предание рассказал братьям Аапо на горе Соннимяки.

TIMO: Mutta saapa ukko hikoilla. Aina tuomiopäivään asti! Ohhoo!

ТИМО: Этому старику немало еще попотеть придется — до самого судного дня! 0-хо-хо>

SIMEONI: Sinä tomppeli, katso ettei juuri tällä hetkellä möräise tuomion torvi.

СИМЕОНИ: Гляди, безумец, как бы божий глас уЖе сейчас не призвал тебя к ответу.

EERO: Maailman lopusta ei ole yhtään pelkoa niin kauan kuin pakanoita maan päällä löytyy. No Jumala paratkoon! tässähän on seitsemän villittyä pakanaa vallan kristikunnan helmassa. Mutta eihän niin pahaa, ettei siinä aina jotakuta hyvääkin. Olemmehan maailman pylväitä me.

ЭРО: Пока на свете есть поганые язычники, 1юнца света нечего бояться. А тут, боже правый, целых семь закоснелых язычников средь крещеного люда. Нет худа без добра. Зато мы столпы мира — ведь на язычьиках весь свет держится.

JUHANI: Sinäkö maailman pylväs? Kuustuumainen.

ЮХАНИ: Это ты-то столп мира? С твоими-то шестью дюймами?

SIMEONI: Vapisetpa, Eero, vapiset kuin perkele, kun lähestyy päivä, jota pilkkaat nyt.

СИМЕОНИ: Погоди, Эро, ты еще заюлишь, ка^ бес перед заутреней, когда придет тот день, над котЭрым ты теперь смеешься.

TIMO: Sitä ei hän tee, sen takaan minä. Ohhoo! silloinpa on meteliä ja mullerrusta. Kaksi mullerrusta on jo ollut, kolmas on vielä tulematta; ja silloin tapahtuu se suuri autuuden merkki; silloin maailma on menevä tuhaksi ja tomuksi kuin kuiva virsu. Silloinpa karja aholla mörää ja siat kujalla kauheasti vinkuu, jos nimittäin tämä tuho on tapahtuva kesäiseen aikaan, mutta jos se talvella tapahtuu, niin karjapa silloin ometassa teiskaa ja mörää ja läätin pahnoissa sika-parat vinkuu. Silloinpa on melskettä, pojat. Ohhoo! Kaksi mullerrusta on jo ollut, kolmas on vielä tulematta, niinkuin sokea-eno sanoi.

ТИМО: Не заюлит, ручаюсь. О-хо-хо! Вот когд3 все пойдет вверх дном! Два-то раза это уже было — и треть., его не миновать. И исполнится тогда великое знамгние. Весь мир сгорит в прах и пепел, будто сухой лапоть. И заревет же тогда на выгоне скотина, а свиньи Судут иизжать на дворе — если, конечно, эта беда слу1Ится летом; но ежели зимой, то тут уж скоту придется реветь да метаться в хлеву, а бедным чушкам визжать н} со-: ломе. Вот где суматоха-то будет, ребята! О-хо-хо! Два-то раза уже было — третьего не миновать, как гсцари-> нал наш слепой дядюшка.

SIMEONI: Niin, niin, muistelkaamme tätä päivää.

СИМЕОНИ: Вот, вот, будем помнить об этом ДНе,

JUHANI: Vai'etkaa jo, veljet. Varjele Jumala! käännättehän perin nurinniskoin tässä miehen sydämmen. Nukkukaamme, nukkukaamme!

ЮХАНИ: Полно вам, братцы, замолчите. И да хранит вас господь! Иначе вы совсем истерзаете мое сердце. Давайте спать, спать!

Niin he haastelivat, mutta kanssapuheensa vaikeni viimein ja uni kallisti heidät alas toisen toisensa perästä. Heistä viimeisenä istui valveillansa Simeoni, nojaten itseänsä vasten hongan pulloista juurta. Hän istui ja mietiskeli hartaasti näitä maailman viimeisiä aikoja ja tuomion suurta päivää. Ja punaisina, kosteina, liepeinä paloivat hänen silmänsä, mutta ruskea punerrus hänen karheista poskistansa paistoi kauas. Lopulta nukkui myöskin hän; ja niin he kaikki makeasti uneksuivat nuotion ääressä, joka loimotti vielä hetken, mutta vähitellen raukeni ja sammui.

Разговоры наконец стихли, и вскоре всех братьев, одного за другим, повалил крепкий сон. Дольше всех не мог уснуть Симеони. Он сидел, прислонившись к толстому стволу сосны, и думал о последних днях мира и о Страшном суде. Его влажные, покрасневшие глаза пылали огнем, и далеко был виден румянец его загорелых, обветренных щек. Но потом заснул и он. Братья сладко храпели вокруг костра, который, потлев еще немного, начал медленно гаснуть.

Päivä hämärtyi ja hämärä sakeni yöksi; ilma oli lenseä ja paahteinen; välähteli tuolloin tällöin koillisessa taivaan alla, koska ylös kohosi tuima ukkosilma. Kotkan vauhdilla läheni se kirkonkylää, viskeli kohdustansa tulta ja sytytti äkisti pappilan riihen, joka, kuivaa olkea täynnä, leimahti pian valtaiseen tuleen. Rupesivat kellot pauhaamaan ja tuli liikettä kylään, kaikkialta kiirehti väkeä hurjalle tulelle, virtasi miestä ja naista, mutta turhaan. Peloittavasti loimotti riihi, ja veripunaiseksi muuttui taivaan kansi. Mutta ilma nyt rynkäsi kohden Sonnimäkeä, jossa veljekset makasivat sikeässä unessa; ja heidän kuorsauksistaan remahteli nummi. Nytpä hirmuinen jyräys on heidät herättävä ja silloin he säikähtävät pahemmin kuin koskaan eläissänsä. Heidän unihouriva mielensä kauhistuu, koska viipymättä pujahtaa muistoonsa synkeä tarina, kuvailukset maailman lopusta, luonnon riehuessa heidän ympärillään kolkossa yössä. Ja mikä on valoa tässä yössä, on ukkospilven salamista ja kamala haame aaltoilevasta palosta kylässä.--Nyt välähti ja vilauksessa seurasi verraton jyräys, joka paikalla herätti veljekset. Huutaen kovasti ja kirkuvalla äänellä, loiskasivat he yhtaikaa ylös maasta, ja hiukset narreillaan pystyssä kuin kahiseva kahila, ja silmät renkaina päässä, tuijottelivat he kohden toinen toistansa muutaman silmänräpäyksen.

Стало смеркаться, а затем сумерки сгустились в темную ночь; было душно и знойно; на северо-востоке то и дело сверкала молния — начиналась сильная гроза. С орлиной быстротой надвигалась она на приходское село, беспрестанно изрыгая огонь. Вдруг молния подпалила пасторский овин, набитый сухой соломой и он вспыхнул ярким пламенем. Тревожно забил, колокол, село зашевелилось, отовсюду к пожару заспешили люди, мужики и бабы, но все было тщетно. Пламя уже разбушевалось, небо стало кроваво-багряным. А гроза перекинулась на Соннимяки, где крепким сном спали братья. На горе стоял гул от их богатырского храпа. Вот-вот их разбудит страшный удар грома, и они испугаются сильнее, чем когда-либо в жизни. Спросонья их охватит ужас, на ум сразу же придут мрачное предание и мысль о конце мира, а вокруг в непроглядной ночи будут бушевать стихии. И лишь сверкание молнии и страшное зарево пылающего в селе пожара осветят ночную мглу. Вот вспыхнула молния, за ней последовал грохочущий раскат грома, сразу же разбудивший братьев. С отчаянными воплями вскочили они все разом на ноги и — волосы дыбом, глаза навыкат — глядели несколько мгновений друг на друга.

SIMEONI: Tuomiopäivä!

СИМЕОНИ: Конец света!

JUHANI: Missä ollaan, missä ollaan?

ЮХАНИ: Где мы, где?

SIMEONI: Jokos mennään?

СИМЕОНИ: Неужто уже пропадаем?

JUHANI: Auta meitä, armo!

ЮХАНИ: Господи, помоги нам!

AAPO: Hirveätä, hirveätä!

ААПО: Страшно!

TUOMAS: Hirveätä kyllä.

ТУОМАС: Да, страшно, страшно!

TIMO: Herra varjele meitä poika parkoja!

ТИМО: Спаси нас господь, горемычных!

SIMEONI: Jopa kellot soivat!

СИМЕОНИ: Уже колокола звонят.

JUHANI: Ja kivi kilisee ja tanssii! Hii, haa!

ЮХАНИ: И камень гудит и пляшет. Ух!

SIMEONI: »Taivaan kellot soivat!»

СИМЕОНИ: «Бьет колокол небесный!»

JUHANI: »Ja vaipuvat mun voiman'!»

ЮХАНИ: «Твой крах вещает, грешник!»

SIMEONI: Ja näinkös nyt vaan mennään?

СИМЕОНИ: Так-то, стало быть, и пропадем мы.

JUHANI: Auta meitä, laupeus ja armo!

ЮХАНИ: Помоги нам, господи, смилуйся и пощади нас!

AAPO: Voi kauheutta!

ААПО: Ох, страшно!

JUHANI: Tuomas, Tuomas, tempaise tuosta takinhännästäni kiinni! Hii, haa!

ЮХАНИ: Туомас, Туомас, хватайся за полу моей куртки! Ух!

SIMEONI: Hii, haa! nyt mennään, mennään!

СИМЕОНИ: Ух! Уж теперь, вероятно, нас понесло!

JUHANI: Tuomas, minun veljeni Kristuksessa!

ЮХАНИ: Туомас, брат мой во Христе!

TUOMAS: Tässä olen; mitä tahdot?

ТУОМАС: Я тут. Что тебе?

JUHANI: Rukoile!

ЮХАНИ: Молись!

TUOMAS: Niin, rukoile tässä.

ТУОМАС: Как же, до молитв тут.

JUHANI: Rukoile, Timo, jos taidat!

ЮХАНИ: Молись, Тимо, если можешь!

TIMO: Tahdon koettaa.

ТИМО: Хочу попробовать.

JUHANI: Tee se pian!

ЮХАНИ: Да поживей!

TIMO: O Herra, suru suuri, o Bethlehemin armoistuin!

ТИМО: О боже, о горе превеликое, о милость Вифлеема!

JUHANI: Mitä sanoo Lauri?

ЮХАНИ: А ты, Лаури, что скажешь?

LAURI: Enhän tiedä mitä sanon tässä kurjuudessa.

ЛАУРИ: Не знаю, что и сказать, — такие страсти творятся.

JUHANI: Kurjuus, ääretön kurjuus! Mutta luulenpa kuitenkin, ettei ole loppu juuri vielä.

ЮХАНИ: Страсти, превеликие страсти! Но я все-таки надеюсь, что это еще не конец.

SIMEONI: Oi jos annettaisiin meille armonaikaa vielä yksi päiväkin!

СИМЕОНИ: Ой, если б нам был милостиво отпущен еще хоть один денек!

JUHANI: Tai yksi viikko, kallis viikko!--Mutta mitä aattelemme tästä kamoittavasta valosta ja kelloin sekavasta kaikunnasta?

ЮХАНИ: Или хоть одна неделя, всего одна неделя! А что вы думаете об этом страшном зареве и тревожном набате?

AAPO: Onhan tulipalo kylässä, hyvät ihmiset.

ААПО: В селе пожар, люди добрые!

JUHANI: Niin, Aapo, ja hätäkello moikaa.

ЮХАНИ: Оттого-то, верно, и бьют в набат.

EERO: Tulessa on pappilan riihi.

ЭРО: Пасторский овин в огне!

JUHANI: Menköön tuhannen riihtä kun vaan seisoo tämä matoinen maailma ja me sen seitsemän syntistä lasta. Herra auta! Uihan koko ruumiini kylmän hien virrassa.

ЮХАНИ: Пусть пропадает хоть тысяча овинов, только б уцелел этот грешный мир да мы, семеро грешников. Помоги нам господи! Я обливаюсь холодным потом.

TIMO: Eipä ilman ettei minunkin housuni vapise.

ТИМО: Да и у меня штаны трясутся.

JUHANI: Verraton hetki!

ЮХАНИ: Ну и дела!

SIMEONI: Näin meitä Jumala rankaisee syntiemme tähden.

СИМЕОНИ: Так бог карает нас за грехи наши.

JUHANI: Totta! Miksipä lauloimme tuon ilkeenaikaisen veisun Rajamäen rykmentistä?

ЮХАНИ: Верно! И зачем нам было петь эту срамную песенку о полке Раямяки?

SIMEONI: Te pilkkasitte hävyttömästi Mikkoa ja Kaisaa!

СИМЕОНИ: Вы бесстыдно насмехались над Микко и Кайсой!

JUHANI: Ettäs sanot! Mutta Jumala siunatkoon heitä! Hän siunatkoon meitä kaikkia, kaikkia, lukkariakin!

ЮХАНИ: Правду говоришь! Благослови их господи! /1а и нас заодно, всех, всех, даже кантора!

SIMEONI: Se rukous on taivaalle otollinen.

СИМЕОНИ: Вот такая молитва будет угодна небу.

JUHANI: Lähtekäämme tästä hirmuisesta paikasta. Tuoltahan leimuaa tänne palo kuin kadotuksen pätsi, ja tuolta kalustaa kiven kyljestä nuo silmätkin niin surkeasti päällemme. Tietäkää, että juuri Aapon kertomus niistä kissan-silmistä saattoi matkaan tämän ravistuksen selkäluissamme. Mutta lähtekäämme liesuun, ja älköön kukaan meistä unohtako pussiansa ja aapistoansa. Pois veljet! Tammistoon marssitaan Kyöstin luokse, Kyöstin luokse Herran avulla, ja siitä huomenna kotia, jos eletään. Mennään nyt!

ЮХАНИ: Уйдемте с этого жуткого места. Ишь как светит сюда пожар, все равно что адское пекло. А вон и камень с тоской таращит на нас глаза. Знайте, что это Аапо со своим преданием на нас такого страху на-гнал. Но пошли быстрее, и не забудьте котомок и букварей. Пошли, братцы! Доберемся до Таммисто, к Кюэсти, С божьей помощью к Кюэсти, а оттуда поутру домой, коль будем живы. Идем!

LAURI: Mutta kohta on niskassamme roima sade ja kastummepa kuin rotat.

ЛАУРИ: Скоро ливень хлынет, промокнем, точно крысы.

JUHANI: Anna kastua, anna kastua! Saatiinhan vielä armo. Mennään nyt!

ЮХАНИ: Пускай! Главное — нас пока пощадили.; Идемте!

He riensivät pois, astellen kiivaasti toinen-toisensa jäljestä, joutuivat pian santaiselle tielle ja teroittivat suuntansa kohden Tammiston taloa. Tulen iskussa ja jyrinässä, joka monialle kiiriskeli taivaan alla, he käyskelivät hetken, kunnes rupesi heitä valelemaan rankka sade. Silloin tuimensivat he käymisensä juoksuksi ja lähenivät »Kulomäen kuusta», joka, korkeutensa ja tuuheutensa tähden kuuluisa, seisoi juuri maantien varrella suojana monelle sateessa kulkevalle. Tämän juurelle veljekset istuivat kuuron kestäessä ja pauhatessa valtaisen kuusen; mutta koska ilma yleni, jatkoivat he kulkunsa taas. Asettuipa luonto, tuuli taukosi, pilvet pakenivat ja kelmeänä kohosi kuu metsän latvoisa ylös. Ilman kiirettä ja huolta astelivat jo veljeksetkin läiskyvällä tiellä.

И они поспешно выбрались из леса, вышли на песчаную дорогу и направили свои стопы к избушке Таммисто. Некоторое время они шли под вспышками молнии и громовыми раскатами, пока их не захватил проливной дождь. Тут братья перешли на рысь и побежали к «ели Куломяки»; она стояла как раз у дороги и, славясь своей высотой и развесистыми ветвями, давала многим путникам защиту от дождя. Братья присели у ее корней, а дождь все лил и лил, и глухо шумела могучая ель. Но чуть только улеглась непогода, ветер стих, умчались тучи и из-за леса выглянул светлый месяц, как братья снова пустились в путь. Они тоже успокоились и не спеша зашагали по мокрой, покрытой лужами дороге.

TUOMAS: Olenpa usein aatellut mistä ja mitä on ukkonen, tuo leimaus ja jyrinä.

ТУОМАС: Мне часто приходило на ум: что это за штука такая — гроза с молнией и громом?

AAPO: Siitähän sanoi sokea-eno syntyvän taivaalle tämän kapinan, koska pilvilohkareitten väliin on sijoittunut kuivaa hietaa, tuulenkierrosten nostamana ylös ilmaan.

ААПО: Слепой дядюшка говаривал нам, что это небо бунтует: ветер вздымает сухой песок, и он-го и застревает между тучами.

TUOMAS: Kuinkahan ollee.

ТУОМАС: Кто его знает!

JUHANI: Mutta lapsenpa mieli yhtäkin kuvailee. Kuinkaspa ennen tuonpäiväisenä paitaressuna aattelin ukkosesta minä? Jumalahan, näetkös, silloin ajeli jyritteli pitkin taivaan katuja, ja tulta iski kivinen tie ja pyörän rautainen kenkä. Hähhäh! Lapsella on lapsen mieli.

ЮХАНИ: Чего только не выдумает ребячий ум! Ведь что я, бывало, думал о грозе мальчонкой! Будто это бог катается и грохочет по небесным мостовым, а железный обод высекает искры из булыжника. Ха-ха! У ребенка и ум ребячий!

TIMO: Entäs minä? Samaan suuntaanhan tuumiskelin minäkin, koska mokomana pienenä peijakkaan peukalona kapsuttelin kujalla ukon jyskyessä, tapsuttelin, tapsuttelin paitatilkku päällä. Jumala jyrää peltoansa, aattelin minä, jyrää ja livauttelee oikein makeita iskuja sonninsuoroisella piiskallansa, ja iskuistapa noin nyt säkenöitsee pulskin ruunan pullea reisi, niinkuin muhkean hevon lautasilta näemme kipinöitä heltivän, koska sitä pyhkeilemme. Niin, olivatpa nämät mietteitä.

ТИМО: А я? Примерно так же думал и я, когда, эдаким карапузом, Шлепал в одной рубашонке по проселку под грохот грома. Бог, думал я, пашет свое поле, пашет и щедро сыплет удары своим плетеным кнутом. И это от его ударов так искрится жирный зад его удалого мерина — ведь у справного коня всегда вылетают искры, коль потрешь его по гладкому крупу. Вот уж думы-то были!

SIMEONI: Aattelinpa lapsena ja aattelen vielä: taivaan leimaus ja jyrinä on ilmoittava Jumalan vihaa syntisiä kohtaan maan päällä; sillä ihmisten synnit ovat suuret, lukemattomat kuin santa meressä.

СИМЕОНИ: А я и в детстве думал и сейчас думаю то же самое: небесный гром да огонь извещают, что господь гневается на земных грешников; людские грехи велики и неисчислимы, как песчинки в мор-е.

JUHANI: Tosin tehdään täällä syntiä, sitä ei taida kieltää, mutta kylläpä täällä syntistäkin oikein suolassa ja pippurissa keitetään. Poikani, muisteleppas kouluretkeämme ja mitä sen kestäessä koimme. Lukkarihan meitä kynsi ja pöllytti kuin haukka; sen tunnen vielä ja puren hammasta, mun poikaseni.

ЮХАНИ: Люди и вправду грешат немало, тут ничего не скажешь. Но зато грешника и на этом свете не милуют. Так выварят с солью да с перцем, что просто любо-дорого. Вспомни, сын мой, нашу школу и какие муки нам пришлось принять. Ведь кантор ястребом рвал и трепал нас. Об этом, сын мой, я и сейчас не могу вспомнить без скрежета зубовного.

Mutta kului öinen tie ja läheni Tammiston talo, johon veljekset astuivat vakaasti sisään, ja Kyösti rakensi heille oivalliset sijat. Tämä Kyösti, mies jykevä kuin hirsi, oli talon ainoa poika, mutta ei mielinyt koskaan astua isännyytensä valtaan, vaan tahtoipa hän aina oleskella oloillansa, itseksensä. Oli hän myös kerran käyskellyt kuin riiviössä pitkin kyliä, saarnaten ja huutain; ja tähän tilaan, niinkuin kerrotaan, saattoi hänen tuumaukset uskon asioissa. Ja koska hän viimein tuosta selkeni, oli hän taasen muutoin sama kuin ennenkin, mutta ei nauranut hän milloinkaan enään. Ja se kummallinen kohta myös tapahtui, että hän piti tästälähin parhaina ystävinänsä Jukolan veljeksiä, joita hän tuskin oli tuntenutkaan ennen. Tämänpä miehen luoksi nyt astuivat veljekset ottamaan kortteeriansa yöksi.

Быстро промелькнула ночная дорога, и братья подошли к домику Таммисто, смело вошли в избу, где Кюэсти приготовил им славную постель. Этот Кюэсти, дюжий как бревно, был единственным сыном в семье, однако не имел никакой охоты вступить в хозяйские нрава, желая всегда жить вольно, сам по себе. Как-то он даже вздумал ходить по деревням и, точно одержимый, читал проповеди и что-то все кричал. Говорят, что до этого его довели думы о боге. А образумившись, он опять стал таким же, как прежде, но больше уже никогда не смеялся. Случилось и еще одно диво: с того самого времени своими лучшими друзьями он стал считать братьев Юкола, которых едва ли знал раньше. Вот к этому-то человеку пришли теперь братья на ночлег.

Luku 04 глава

 

Seuraavana päivänä lähenivät Jukolaiset kotoansa taas, astellen toinen toisensa jäljestä. Mutta viheliäinen oli heidän muotonsa: vaatteensa pahoin revityt, kasvonsa kirjavat mustelmista ja haavoista. Juhanilta, joka vaelsi edellä, oli vasen silmä isketty melkein umpeen, kovin olivat turpuneet Aapon huulet, Timon otsasta oli puhjennut ulos ankara sarvi, ja ontuen käyskeli Simeoni toisten perässä. Pää heiltä kaikilta oli pahoin pehmitetty; ja mikä oli käärinyt sen ympäri tyhjennetyn eväspussinsa, mikä temmaisnut mekostansa ryysyjä haavoillensa. Tällaisessa tilassa palasivat kouluretkeltänsä; ja riensivät heitä vastaan koiransa Killi ja Kiiski, iloisesti liehakoiten. Mutta veljekset eivät juuri jaksaneet osoitella hyväilystä takaisin uskollisia vartijoitansa kohtaan.

На следующий день братья, шествуя один за дру-| им, снова приближались к родному дому. Вид у них пыл весьма жалкий: одежда изорвана в клочья, лица пестры от синяков и ссадин. Левый глаз шагавшего впереди Юхани почти совсем заплыл; губы Аапо сильно опухли; у Тимо на лбу выступала огромная шишка; и в хвосте, прихрамывая, ковылял Симеони. Головы у них особенно пострадали; кое-кто обмотал свою голову опорожненной котомкой, а иные перевязали раны порванными от рубах лоскутками, В таком вот виде возвращались братья из школы; навстречу им, радостно виляя хвостами, выбежали Килли и Кийски. Но братьям было не до ласк, и самые нежные излияния их верных стражей так и остались без ответа.

Mutta ken oli heidän kanssaan näin pahoin menetellyt? Ken oli voinut näin masentaa Jukolan vahvat veljekset? Olihan tämä Toukolaisten kostotyö. He, saatuansa tiedon Jukolaisten viipyvän Tammistossa, yhtyivät liittoon kahdenkymmenen miehen voimalla ja kätkivät itsensä tien varrelle pensastoon vartomaan vihamiehiänsä. Siinä he kauan torkkuivat ja vartoivat, kourissa jykevät aseet. Mutta viimein, koulumiesten lähetessä, karkasivat liittolaiset heidän päällensä tulisella vauhdilla, tien molemmilta puolilta he rynkäsivät päin, ja nousi hirveä seiväsleikki, jossa veljekset piestiin pahoin. Mutta ilmaiseksi eivät Toukolaisetkaan taistelosta seljinneet, vaan tunsipa monikin huimauksella veljesten nyrkkien vaikutuksen. Kaksi heistä kannettiin pyörtyneinä kotiansa: Kuninkalan Eenokki ja Kissalan Aapeli. Ja paistoi silloin Aapelin pääkallo niskasta aina otsaan asti, paistoi kuin tinakannun pohja. Julianin koura oli tehnyt tämän töykeän raivaustyön.

Но кто же так немилосердно обошелся с ними? Кто мог так обидеть могучих братьев Юкола? То была месть парней из Тоуколы. Узнав, что братья остановились в Таммисто, они собрали ватагу в двадцать молодцов и, спрятавшись в придорожных кустах, устроили своим врагам засаду. Они долго поджидали, поклевывая носом и сжимая в руках оружие. И когда наконец наши школяры подошли к ним вплотную, как смерч нагрянули на них с обеих сторон дороги парни Тоуколы, и разразилась страшная драка с кольями, окончившаяся избиением братьев. Однако не дешево отделались в этой схватке и парни Тоуколы, не один из них испробовал на себе силу братьев Юкола, а двоих — Энокки Кунинкалу и Аапели Киссалу — потащили домой в беспамятстве. У Аапели от затылка до самого лба были выдраны волосы, и его череп сиял, точно дно начищенного оловянного кувшина. Это было делом рук Юхани.

Mutta viimeinpä toki istuivat veljekset kotonsa avarassa tuvassa, väsyneinä kovin.

Наконец братья сидят в своей просторной избе, усталые до изнеможения.

JUHANI: Kenen vuoro on lämmittää sauna?

ЮХАНИ: Чей черед топить баню?

TIMO: Onhan se minun.

ТИМО: Кажется, мой.

JUHANI: Lämmitä se sitten että kiukaat rymisee.

ЮХАНИ: Так истопи же ее, чтоб все камни накалились.

TIMO: Parastani tahdon koettaa.

ТИМО: Постараюсь.

JUHANI: Tee se aika-mekosta, sillä haavamme tarvitsevat löylyä; totisesti! Mutta sinä, Eero, käyppäs Routiosta tuoppi viinaa, jonka hinnaksi määrään korvestamme parhaan hirren. Tuoppi viinaa!

ЮХАНИ: И давай-ка поживей! Поистине, нашим ранам нужен жаркий пар. А ты, Эро, сбегай к Роутио за штофом водки. За него я расквитаюсь лучшим бревном в нашем лесу. Штоф водки!

SIMEONI: Siinähän ehkä liiaksikin.

СИМЕОНИ: Не многовато ли будет?

JUHANI: Se tuskin riittää rasvoiksi seitsemälle miehelle. Onhan tässä, Herran tieten, haavoja kuin tähtiä taivaalla; ja kovin kivistää ja potkii tämä silmä, mutta kovemmin vielä sappi ja sydän täällä sisussa. Mutta kaikki hyvin, kaikki hyvin! Jukolan Jussi ei ole kuollut vielä.

ЮХАНИ: Даже не хватит, разве что для мази на семерых молодцов. Бог свидетель, тут ран все равно что звезд на небе. Сильно болит мой глаз, а сердце и того больше. Но не беда, не беда... Юсси Юкола еще не скончался!

Ilta tuli, alakuloinen syyskuun ilta, Eero toi Routiosta viinan ja Timo saattoi sanoman, että sauna oli valmis; ja muuttui hieman leppeämmäksi veljesten äkeä mieli. Läksivät he kylpemään ja löylyä heitti Timo, paukahtelivat kiukaan mustettuneet kivet ja pilvenä kiiriskeli kuuma höyry ympäri saunaa. Kaikin voimin käytteli nyt kukin mäihäpehmeätä, ihanata lehtivihkoansa, he kylpivät ja hautelivat haavojaan, ja kauas kuului saunasta vihtain vinha mätkinä.

Настал вечер, унылый осенний вечер. Эро принес от Роутио водку, а Тимо объявил,' что баня готова, и злость несколько улеглась в сердцах братьев. Они пошли париться. Пар поддавал Тимо, и затрещала тут пог черневшая каменка, облаком поднимался жаркий пар, кружась по всей бане. Изо всей мочи потчевали себя братья свежими зелеными вениками, парили и примачивали раны, и далеко слышны были частые шлепки веников.

JUHANI: Saavatpa nyt haavamme sen turkin-polskan. Saunanlöyly, sehän sairaan ruumiin ja sielun paras lääke täällä. Mutta kirveleepä silmä kuin peeveli! No kirvele ja karvele, sitä tuimemmin annan sinulle kuumuutta niskaan. Kuinka on turpas laita, Aapo?

ЮХАНИ: До чего хорошо для наших ран! Попариться в баньке — лучшее лекарство для хворого тела и души. Фу, нечистый, как щиплет глаз! Ну, щипли, щипли, я тебе задам еще не такого жару. А как с твоим рылом, Аапо?

AAPO: Sulaapa tuo vähitellen.

ААПО: Отходит малость.

JUHANI: Hutkiele ja nuiji sitä kuin Ryssä koniansa, niin kyllähän pehmiää. Mutta uutta löylyä, Timo, koska on virkas tänä iltana meitä palvella.--Kas niin, poikaseni! Annappas tulla vaan. Onpas siellä kuumaa, onpas siellä kuumaa! Sillä lailla, sinä vekama-veljeni!

ЮХАНИ: Хлещи его, как русский мужик свою клячу, — сразу размякнет. Прибавь-ка пару, Тимо, раз ты сегодня банщик. Вот так, так, дорогой! Знай поддавай. Хватит и жару и пару! Так, так, братец!

LAURI: Ottaa kynsiin.

ЛАУРИ: Даже ногти щиплет!

JUHANI: Saakootpa kynnet kyytinsä myös.

ЮХАНИ: Пусть и ногтям достанется!

AAPO: Herkene jo heittämästä, poika; onpa muutoin tiemme täältä ulos joka miehen.

СИМЕОНИ: Довольно поддавать, парень, не то нам всем придется удирать отсюда.

EERO: Kiittäkäämme häntä vähän vielä, ja olemmepa kartena pian.

ЭРО: Похвалите, похвалите-ка его еще, и от нас .скоро останутся одни уголечки.

JUHANI: Olkoon jo kylliksi, Timo. Äläppäs heitä enään. Älä helvetissä heitä enään!--Lähdetkö alas, Simeoni?

ЮХАНИ: Хватит уже, Тимо. Не поддавай больше, не поддавай же, черт тебя подери! Ты уже спускаешься вниз, Симеони?

SIMEONI: Lähdenpä minä poloinen poika. Ja ah, jos tietäisitte miksi!

СИМЕОНИ: Спускаюсь, спускаюсь, горемыка я несчастный. Ах, если б вы только знали, почему!

JUHANI: Sanoppas.

ЮХАНИ: Ну, так скажи.

SIMEONI: Muistele, ihminen, kadotuksen pätsiä ja rukoile yöt ja päivät.

СИМЕОНИ: Помни, человек, об адском пекле и молись денно и нощно.

JUHANI: Mitä hulluja! Salli ruumiis saada jos se niin tahtoo; sillä jota kuumempi löyly, sitä parempi sen parantava vaikutus ja voima. Kylläs sen tiedät.

ЮХАНИ: Что за глупости! Пускай себе тело тешится, коль ему хочется; ведь чем жарче пар, тем лучше он выгоняет хворь. Ты и сам это знаешь.

SIMEONI: Kenen tämä lämmin vesi tässä ämpärissä kiukaan juurella?

СИМЕОНИ: Чья это теплая водица внизу у каменки?

JUHANI: Se on minun, sanoi seppä tupaansa. Älä koske siihen.

ЮХАНИ: «Моя», — сказал кузнец про свою избушку. Не трогай ее.

SIMEONI: Otanpa siitä pienen lirauksen.

СИМЕОНИ: Я возьму немножечко.

JUHANI: Älä, veikkonen veli-kulta, muutoin on paha. Miksi et lämmittänyt itsellesi?

ЮХАНИ: Не трогай, братец, не то будет плохо. Почему ты сам не согрел для себя?

TUOMAS: Mitä tuossa turhia ärhentelet? Otahan minun sangostani, Simeoni.

ТУОМАС: Чего ты зря артачишься? Бери из моего ведра, Симеони.

TIMO: Taikka minun, tuossa parven rappusen alla.

ТИМО: Или из моего — вон там, под ступенькой.

JUHANI: Ota sitten vaikka minunkin ämpäristäni, mutta jätäppäs ainakin puolet jäljelle.

ЮХАНИ: Тогда, пожалуй, бери и из моего, но поло* вину все же оставь.

LAURI: Eero! Sinä riivattu, katso etten viskaise sinua parvelta alas.

ЛАУРИ: Эро! Гляди, каналья, как бы я не вышвырнул тебя с полка.

AAPO: Mitä konsteja ja koukkuja on teillä siellä nurkassa, te kaksi?

ААПО: Чего вы клюетесь там в углу, как два петуха?

JUHANI: Mitä närinää siellä? Häh?

ЮХАНИ: Что это за возня? А?

LAURI: Toista selkään puhaltelee.

ЛАУРИ: Дует мне прямо в спину.

AAPO: Siivosti vaan, Eero!

ААПО: Перестань, Эро!

JUHANI: Heh, vihakiiski.

ЮХАНИ: Ух, ерш колючий!

SIMEONI: Eero, Eero, eikö löylyn mojova kuumuuskaan tuo mieleesi helvetin tulta. Muistele Hemmolan Juhoa, muistele Hemmolan Juhoa!

СИМЕОНИ: Эро, Эре! Неужто даже этот нестерпимый жар не напоминает тебе об адском пекле? Не забывай Юхо Хеммолу, не забывай!

JUHANI: Hänpä tautivuoteellansa näki sen tulisen järven, josta hän kerran vielä pelastettiin, ja siitä syystä, niinkuin hänelle sanottiin, että hän aina saunanparvella oli muistellut helvettiä.--Mutta päivänkö valo tuolta kiiltää läpi nurkan?

ЮХАНИ: Ведь ему в бреду привиделось огненное озеро. В тот раз его еще спасли оттуда. А попал он туда именно потому, что всегда на банном полке вспоминал дьявола, —так ему сказали. Но что это? Никак сквозь стены в углу пробивается божий свет?

LAURI: Kirkkaan päivän.

ЛАУРИ: Да еще и яркий.

JUHANI: O peto! sauna veisaa viimeistä värssyänsä. Sentähden olkoon isännyyteni ensimmäinen pyrkimys uusi sauna.

ЮХАНИ: Проклятье! Баня допевает свою последнюю песенку. А потому я, как хозяин, первым делом распоряжусь срубить новую баню.

AAPO: Uusihan tässä kyllä tarvitaan.

ААПО: Да, без новой бани нам никак не обойтись,

JUHANI: Uusi, uusi ilman kieltoa. Saunaton talo ei käy laatuun sekä kylpemisen että emännän ja muonamiesten muijien lasten-saamisen tähden. Niin, ryöhäävä sauna, haukkuva halli, kiekuva kukko ja naukuva kissa, nehän oivan talon tunnusmerkkejä ovat. Niin, onpa sillä tekemistä ja puuhaa, joka meidän talon vastaanottaa.--Tarvittaisiinpa hieman taasen löylyä, Timo.

ЮХАНИ: Новую, новую, и спорить нечего. Дом без бани — ни то ни се. Негде ни попариться, ни хозяйке, ни бабам работников детишек рожать. А вот если на дворе лает собака, мяукает кошка и поет петух, да вдобавок есть еще жаркая баня — вот это настоящий дом. Да хватит работы и хлопот тому, кто станет в Юколе хозяином. Теперь не мешало бы поддать парку, Тимо.

TIMO: Saaman pitää.

ТИМО: За этим дело не станет.

SIMEONI: Mutta muistelkaamme, että on lauvantai-ilta.

СИМЕОНИ: Но не забывайте, что сегодня субботний вечер.

JUHANI: Ja katselkaamme ettei riipu nahkamme pian orressa kuin entisen piian. Hirvittävä tapaus!

ЮХАНИ: И глядите в оба, не то наши шкуры живо будут висеть на жердочке, как это некогда случилось с одной девкой. Вот ужас-то был!

SIMEONI: Tyttöhän ei koskaan ehtinyt saunaan toisten seurassa, vaan kuhkaili ja kahkaili siellä muiden jo maatessa. Mutta eräänä lauvantai-iltana viipyi hän tavallista kauemmin. Käytiinpä häntä etsimään; mutta mitä löyttiin hänestä? Ainoastaan nahka orressa. Ja oikeinpa mestarin tavalla oli tämä nahka nyljetty, olivatpa siinä hiukset, silmät, korvat, suu ja vielä kynnetkin jäljellä.

СИМЕОНИ: Та девка никогда не поспевала в баню вместе с другими. Вечно копошится там, когда добрые люди уже спят. Ну и вот, как-то в субботний вечер она замешкалась в бане дольше обычного. Пошли искать ее — и что же нашли? Одну кожу на жердочке. И кожа была так мастерски содрана, что на ней остались и волосы, и глаза с ушами, и рот, и даже ногти.

JUHANI: Olkoon se tapaus meille... Kas, kas, kuinka vihaisesti tuo selkäni ottaa löylyä! Niinkuin et olis saanut maistaa vihtaa sitten uuttavuotta.

ЮХАНИ: Пусть этот случай будет нам... Эх, до чего же приятно попарить спину! Точно она с самого Нового года не пробовала веника.

LAURI: Mutta kuka oli hänen nylkenyt?

ЛАУРИ: А кто ж ее ободрал?

TIMO: Kuka; kysy sitä. Kukas muu kuin se...

Тимо, Еще спрашиваешь. Кто же еше, как не этот самый...

JUHANI: Pää-ukko.

ЮХАНИ: Сам дьявол.

TIMO: Niin. Hän, joka käy ympäri kuin kiljuva peura.--Kauhea tapaus!

ТИМО: Да. Тот, что вечно рыщет вокруг да около. Ужасный был случай!

JUHANI: Pistäppäs, Timo-poika, tuo paitani tuolta orrelta kouraani.

ЮХАНИ: Подай-ка, Тимо, мою рубаху.

TIMO: Ja tämäkö?

ТИМО: Вот эту?

JUHANI: Noh! Eeron tilkkusta hän tarjoo tässä miehelle. Voi sinua!--Tuo keskimmäinen tuossa.

ЮХАНИ: Ну! Тряпицу крошки Эро доброму молодцу? Эх, ты! Вон ту, что посредине.

TIMO: Ja tämäkö?

ТИМО: Эту?

JUHANI: Siinähän aikamiehen mekko. Tattis vaan.--Kauhea tapaus, sanon minäkin, mentyäni vielä äskeiseen. Mutta olkoon se meille muistimeksi, että »aatosta juhla korkein».--Nyt peskäämme itsemme puhtaiksi kuin olisimme lähteneet napamuijan nopsista kourista; ja sitten tupaan paita kainalossa, ja tulehtunut ruumis saakoon niskaansa oikein raikasta ilmaa.--Mutta luulenpa, tuo silmä-kulta kuultelee hieman.

ЮХАНИ: Вот она, рубаха настоящего мужчины! Спасибо. Н-да, вот ужас-то был, скажу и я, коли вернуться к давешнему разговору. Но пусть он нам напомнит, что самый-то большой праздник — это канун праздника, как говорится. Теперь хорошенько помоемся, будто только что вышли из проворных рук повитухи, а потом и в избу можно идти с рубахами под мышкой — пускай обдует свежим ветерком. А глаз-то у меня как будто уже прозревать начинает.

SIMEONI: Mutta eipä kuultele tuo jalkani, vaan särkee ja mojoo kuin kiehuvassa mujussa. Mihin joudun sen kanssa, minä kurja?

СИМЕОНИ: А моей ноге нисколечко не легче. Ломит и жжет проклятую. Н что только я с ней делать буду, бедняга?

EERO: Pane koreasti ma'ata tultuamme tupaan ja rukoile jalkain voidetta, ja sitten kiitä Luojaas, joka sinun tänäpänä varjeli »ettet ole jalkaas kivehen loukannut», niinkuin luemme ehtoorukouksessa.

ЭРО: Сразу же ложись спать и молись, чтоб тебе ниспослали мази для ноги. И еще поблагодари создателя за то, что сегодня он не дал тебе преткнуться о камень ногою. Недаром он хранитель душам и телесам нашим, как читается в молитве.

SIMEONI: Minä en kuule sinua, minä en kuule.

СИМЕОНИ: Не слышу я тебя, не слышу!

EERO: Rukoile sitten korvarasvaa myös. Mutta astuppas jo liikkeille, jäätpä muutoin tänne peijakkaan saaliiksi.

ЭРО: Что ж, тогда проси у господа еще и ушной мази. Но пошевеливайся-ка, не то останешься здесь добычей дьявола.

SIMEONI: Korvani ovat sinua kohtaan ummessa, ummessa hengellisellä tavalla. Ymmärrä, ihminen!

СИМЕОНИ: Человек, мои уши глухи к тебе, глухи! Не терзай мне душу!

EERO: Tule nyt, onpa muutoin pian nahkasi orressa, ja oikein ruumiillisella tavalla.

ЭРО: Иди уж, иди, иначе твоя шкура того и гляди повиснет на жердочке. И тогда уж придется терзаться телу.

Alastomina ja varikuumina he astuivat saunasta tupaan; ja ruumiinsa ruskoittivat kuin päivän polttama koivun-kuori. Tultuaan sisään, istuivat he levähtämään hetkeksi, hellittäen hikeä runsaasti; ja siitä pueskelivat he vähitellen päällensä. Mutta Juhani rupesi nyt keittämään rasvoja koko haavoitetulle veljeskunnalle. Hän asetti tulelle vanhan, malmisen ja varrettoman pannun, kaatoi siihen tuopin viinaa ja viinaan sekoitti hän kaksi korttelia kruutia, korttelin tulikivi-jauhoja ja suoloja saman verran. Ja koska tämä oli kiehunut noin tunnin, nosti hän keitoksen jähtymään, ja rasva, pikimustan vellin kaltaisna, oli valmis. Haavojansa, varsinkin niitä, jotka löytyi heidän päissään, voitelivat he tällä voiteella ja pyhkäisivät uutta, keltaruskeata tervaa päälle. Ja silloinpa kovin likistyivät heidän hampaansa yhteen ja kasvonsa mustenivat hirveästi; niin karvasteli haavoissa ankara lääke. Mutta Simeoni rakensi ehtoollisen, kantoi pöytään seitsemän reikäleipää, kuivan naudan-kontan ja harjallisen pöytyrin naurishautaa. Mutta ruoka tänä iltana ei kovin heille maistanut, vaan pianpa siirtyivät he pöydästä, riisuivat päältänsä ja painuivat alas vuoteillensa.

Нагие, пышушие жаром, возвращались братья из бани. Кожа их, темная от загара, походила на выжженную солнцем бересту. Они вошли в избу и, обильно обливаясь потом, присели отдохнуть и только потом неторопливо стали одеваться. А Юхани принялся варить мазь для всей израненной братии. Поставив на огонь старый чугунный котел без ручек, он вылил в него штоф водки и смешал ее с двумя квартами пороха, квартой серы и такой же порцией соли. Когда все это прокипело около часу, он снял варево остудиться, и мазь, черная как деготь, была готова. Этим зельем братья смазали свои раны, особенно на голове, а сверху положили еще свежей светло-коричневой смолы. Крепко были стиснуты их зубы, лица почернели от страшной боли — так нестерпимо щипало раны от этого адского снадобья. Потом Симеони накрыл на стол: поставил семь рейкялейпя, ломоть вяленой говядины и горшок с пареной репой. Но в этот вечер братьям было не до еды, и, поспешно встав из-за стола и раздевшись, они опустились на свои постели.

Yö oli pimeä ja kaikkialla vallitsi äänettömyys ja hiljaisuus. Mutta äkisti valkeni avaruus Jukolan ympärillä; sen sauna oli syttynyt tuleen. Sillä kuumaksi oli Timo lämmittänyt harmaakivisen uunin, josta seinä rupesi kytemään ja lomahti viimein liekkiin. Ja niinpä ihanassa rauhassa paloi rakennus tuhaksi, yhdenkään silmän näkemättä. Ja koska aamu koitti, löytyi Jukolan saunasta jäljellä ainoastaan muutama kytevä kekäle ja uunin hohtava raunio. Viimein, puolipäivän aikana heräsivät myös veljekset, nousivat jotenkin raittiimpina kuin menneenä iltana, pukivat päällensä ja rupesivat murkinalle, joka nyt tuntui heille makuisaksi. Kauan he atrioitsivat sanaakaan lausumatta, mutta lopulta nousi juttu tuosta jyrkeästä tapauksesta tiellä Tammiston ja Toukolan välillä.

Ночь выдалась темная. Всюду царили тишина и безмолвие. Но вдруг вокруг Юколы стало светло — это загорелась баня. Уж слишком накалил Тимо каменку, от чего стена затлела и вскоре вспыхнула ярким пламенем. Так и сгорело все строение, и ни один глаз не заметил пожара. Когда стало рассветать, на месте бани валялись только несколько тлеющих головешек да горячие развалины каменки. В полдень братья наконец проснулись и, чувствуя себя бодрее вчерашнего, оделись и принялись за завтрак, который теперь пришелся им весьма по вкусу. Долго ели они, не обмениваясь ни единым словом, однако под конец все-таки завязалась беседа о вчерашней переделке по дороге из Таммисто в Гоуколу.

JUHANI: Aika saunan saimme totisesti; mutta ryöväreinä he karkasivat päällemme seipäillä ja karangoilla. Mutta ah! olisi meillä myös ollut aseet kourissa ja vaara silmissämme varoilla, niin sahattaisiinpa tänäpänä Toukolan kylässä arkunlautoja, ja haudankaivajalla olis työtä. Kissalan Aapelille annoin kuitenkin osansa.

ЮХАНИ: Да, нам изрядно досталось. Ведь они, будто разбойники, напали на нас с кольями да жердями. Но будь и у нас под руками оружие да знай мы об опасности, так в Тоуколе сегодня распиливали бы доски на гробы, и могильщикам хватило бы работы. А Аапели Киссале я все же дал по заслугам.

TUOMAS: Valkea, hiukseton linja juoksi hänen otsaltansa niskaan alas kuin linnunrata syksytaivaalla.

ТУОМАС: У него от лба до самого затылка прошла светлая полоса, точно Млечный Путь на осеннем небе.

JUHANI: Sinä näit sen?

ЮХАНИ: Ты видел это?

TUOMAS: Minä näin sen.

ТУОМАС: Видел.

JUHANI: Hän on saanut. Mutta muut, muut, Herran Kiesus!

ЮХАНИ: Он свое получил. Но вот остальные, остальные-то, боже ты мой!

EERO: Heitä kostamme aina ytimiin asti.

ЭРО: Ничего, мы им будем мстить до самой смерти.

JUHANI: Lyökäämme kaikki yksimielisesti päämme yhteen ja nouskoon siitä tuuma verrattomaan kostoon.

ЮХАНИ: Давайте-ка придумаем сообща самую страшную месть.

AAPO: Miksi tekisimme ijankaikkiset tuhot? Käykäämme lakiin ja oikeuteen, vaan ei omankäden työhön.

ААПО: Зачем нам идти на смертоубийство? Лучше обратиться к закону и справедливости, чем учинять собственноручный правеж.

JUHANI: Ensimmäisen Toukolaisen, jonka saan kynsiini, syön kitaani elävältä nahkoineen ja karvoineen; siinä on laki ja oikeus.

ЮХАНИ: Первого бездельника из Тоуколы, который попадется мне под руку, я съем живьем со всеми потрохами! Вот это и будет закон и справедливость.

SIMEONI: Kurja veljeni! aiotko sinä koskaan joutua taivaan perilliseksi?

СИМЕОНИ: Несчастный брат мой! Разве ты совсем не уповаешь на царствие небесное?

JUHANI: Mitä huolin taivaasta, ellen saa nähdä Tuhkalan Matin verta ja rapaa!

ЮХАНИ: На что мне твое царствие, ежели я не вкушу крови и потрохов Матти Тухкалы?

SIMEONI: Voi hirmu itseäs, voi hirmu! Täytyy itkeä.

СИМЕОНИ: О зверь, о зверь! Ну, просто хоть плачь.

JUHANI: Itke sinä kissan kuolemasta, vaan älä minun tähteni. Hmmh! Minäpä teen makkaroita.

ЮХАНИ: Ты лучше поплачь об околевшей кошке, а не обо мне. Ух! Уж сделаю я из него отбивную.

TUOMAS: Tämän raatelemisen kostan minä kerran, sen lupaan ja vannon. Susihan miestä näin menettää.

ТУОМАС: Клянусь, за такие муки я все равно когда-нибудь отомщу. Ведь только волки могут так истерзать человека.

JUHANI: Villisusi. Minä vannon saman valan.

ЮХАНИ: Лютые волки. Я тоже клянусь отомстить.

AAPO: Se kosto lankee takaisin omalle niskallemme; mutta lain tuomio rankaisee heidät ja palkitsee meidät.

ААПО: Такая месть нам самим же на голову. А закон покарает их и вознаградит нас.

JUHANI: Mutta lain kautta ei tule kärsimään heidän selkänsä näistä haavoista, joita kannamme.

ЮХАНИ: Но через закон их спинам не страдать от ран, как нам.

AAPO: Sitä hullummin heidän kukkaronsa ja kunniansa.

ААПО: Зато пострадают их кошельки и честь.

SIMEONI: Pois mielestämme verinen kosto, ja turvatkaamme lakiin. Niin tahdon, vaikka mieleni kovin kamookin keräjätalon menoa ja hälinää.

СИМЕОНИ: Прочь из головы кровавую месть, и положимся на закон. Я хочу только так, хоть мне и противно таскаться по судам.

JUHANI: Jos siihen tulee, niin eipä juuri kömmähdy tämä poika siinäkään paikassa. Tosin pamppailee sydän hieman, koska ensi kerran seisomme korkean-oikeuden pöydän edessä, mutta pianpa itsensä röyhistää aika-mies. Muistanpa vielä, oltuani vierasmiehenä Koivulan Kaisa-rukalle, joka etsi elatusta lapsellensa, muistanpa koska komsarjus huusi: »Juhani Juhanin-poika Jukola, Toukolan kylästä!»

ЮХАНИ: Коли на то пошло, то Юсси и тут маху не даст. Сердце-то, правда, малость забьется, когда впервые предстанешь пред высочайшим судом, но настоящий мужчина скоро возьмет себя в руки. Я ведь еще не забыл, как был свидетелем по делу бедняжки Кайсы Койвула, когда она просила пособие своему ребенку. Я помню, как комсар гаркнул: «Юхани, сын Юхани, Юкола, из деревни Тоуколы!»

TIMO: »Ja nuorempi veljensä Timoteeus!» Minähän olin siellä myös; ja saipa Kaisa lapsellensa isän että paukahti. Minähän olin vierasmiehenä myös, Juhani.

ТИМО: «И младший брат его Тимотеус!» Ведь я тоже был там. И Кайса живо заполучила отца своему ребенку. Я же гоже был в свидетелях, Юхани.

JUHANI: Olit, olit. Mutta sielläpä vasta väkeä porstua, porras ja piha täys. Porstuassapa istuin minä ja juttelin Tammiston Kyöstin kanssa, mitä ja kuinka pojan piti la'in edessä lausuman. Hartaasti juuri haastelinkin hänelle, nyppien takkinsa nappia noin, tuolla tavalla, koska komsarjus eli sudenkutsija huusi korkealla äänellä, että kyllä monen silmät ja korvat pöllähtivät pystyyn: »Juhani Juhanin poika Jukola, Toukolan kylästä!»

ЮХАНИ: Был, был. Ох, и народу там было! И в сенях, и на крыльце, и на дворе полным-полно. Я сидел в сенях, поучая Кюэсти Таммисто, что и как ему говорить на суде. Я, стало быть, толкую ему все по порядку и вот этак покручиваю пуговицу на куртке, как вдруг комсар, то бишь зазывала, заорал так, что у иных глаза на лоб выкатились и уши встали торчком: «Юхани, сын Юхани, Юкола, из деревни Тоуколы!»

TIMO: »Ja nuorempi veljensä Timoteeus!» Ja saipa, koira vieköön! Kaisa lapsellensa isän.

ТИМО: «И младший брат его Тимотеус!» И Кайса, пес ее возьми, живо заполучила отца своему ребенку!

JUHANI: Sai kyllä.

ЮХАНИ: Да, все-таки заполучила.

TIMO: Vaikka ei meitä valallekaan laskettu.

ТИМО: Хотя нас и не допустили к присяге.

JUHANI: Ei laskettu; tosi; mutta vakava ja vilpitön puheemme vaikutti paljon.

ЮХАНИ: Не допустили. Но наша честная и прямая речь многое сделала.

TIMO: Ja nimemme on kulkenut protokollissa ja suplikaaneissa aina keisariin asti, heh!

ТИМО: И наши имена в протоколе дошли до самого царя, хе-хе!

JUHANI: Hyvin tietty.--Niin huusi komsarjus, ja silloinpa vähän hetkautti pojan sydänketoissa, mutta pianpa hän perehtyi ja lasketteli suustansa totuuden järkähtämätöntä kieltä kuin apostoli itse, huolimatta koko keräjäkunnan naurusta ja tirskunnasta.

ЮХАНИ: Наверняка. Так вот, когда комсар крикнул, тут, признаться, сердце у Юсси малость дрогнуло, но он скоро собрался с духом. И пошел я выкладывать всю правду-истину. Слова лились, как у апостола, и плевать мне было, что весь суд покатывался со смеху.

TIMO: Niinhän keräjissä leivotetaan; ja kaikki käy hyvin. Mutta vedetäänpä siellä kuitenkin yhtäkin vetonuoraa ja yksikin vikkelä kampurajalka heitetään.

ТИМО: Так-то оно и водится на этих судах, и все кончается хорошо. Но все-таки там и запутать норовят человека, подставить ему ножку.

JUHANI: Tosi; mutta oikeus ja totuus kieppaisee itsellensä lopulta väkistenkin voiton monen konstin päästä.

ЮХАНИ: Верно. Но истина и справедливость сквозь все ловушки пробьются.

TIMO: Monen konstin ja koukun päästä; niin kyllä, ellei itse ilminen peijakas ole asiamiehenä, joka tekee yön päiväksi ja päivän yöksi ja piimäksi mustan tervan.--Mutta yksi asia on yhtä hyvä kuin kaksikin. Miksi ei Jumala asettanut oikeuden ratkaisemista lujemmalle, ja perin pohjin lujalle perustalle täällä? Miksi vierasmiehet, vaikeat tutkinnot ja lainoppineitten koukut? Tämähän mielestäni olis suorin tie oikeuteen ja totuuteen, koska asia näkyy hämäräksi, eikä saata sitä pohtia. Koko keräjäkunta, ja itse tuomari etunenässä, astuu ulos pihalle, jossa komsarjus eli jahtivouti soittaa ankaran suurta koivutorvea, jota kutsuttaisiin keräjätorveksi; sitä hän soittaisi toitottaen muutaman kerran ja pitäen sen kitaa kohden Herran korkeutta. Mutta silloin aukenis taivas ja oikeuden enkeli ilmestyisi kaikelle kansalle, kysyen korkealla äänellä: »mitä komsarjus tahtoo», mutta häneltä kysyisi komsarjus takaisin korkealla, huutavalla äänellä: »onko kannustettu miesi viaton vai syyllinen?» Nytpä kirkastettu enkeli antaisi vastauksen, jonka oikeutta ei kenenkään tarvitsis epäillä ja jonka mukaan tulisi miestä joko päästää Herran huomaan tai sukia oikein aika lailla. Niinpä, luulen minä, kävisi hyvin kuntoon kaikki.

ТИМО: Вот, вот. Сквозь все ловушки и подвохи. Иначе и быть не может, если только за дело не возьмется сам лукавый, которому ровно ничего не стоит превратить ночь в день, а черный деготь в простоквашу. Все это хорошо, но отчего господь бог не додумался устроить суд гораздо проще и надежней? К чему еще свидетели да запутанные следствия с крючкотворством законников? По-моему, вот как проще выяснить истину, коль уж дело такое темное, что и распутать никак нельзя: весь суд во главе с судьей выходит во двор, и там комсар или яхтфохт будет дуть в огромную берестяную трубу. Ее так и можно было бы назвать трубой правосудия. И вот протрубили бы раз-другой в божью высоту, небо бы раскрылось, и оттуда перед всем народом выступил бы ангел правосудия и спросил бы: «Что комсару нужно?» А комсар ему в ответ: «Виновен ли этот человек или нет?» И когда просветленный ангел дал бы ответ, тут уж никому бы не пришло в голову усомниться. Одно из двух: либо уходи себе с богом, либо будешь наказан по заслугам. Вот эго, по-моему, был бы порядок.

JUHANI: Miksi niinkään paljon komentoa ja hunööriä? Katsokaapas kuinka minä olen tuumiskellut asiaa. Olisinpa Luojana asettanut näin: Syytetty mies vahvistakoon sanansa valalla, pyhällä valalla, ja jos hän oikein vannoo, niin lähteköön vapaana miehenä marssimaan kotiansa taas, mutta jos häntä miellyttäisi pistää suustansa valheen, niin auetkoon allansa matoinen maa ja nielköön hänen helvettiin alas. Siinähän totuuden suorin tie.

ЮХАНИ: Э-э, зачем столько церемоний? Послушай-ка, что я надумал. Будь я богом, я бы сделал так: пускай обвиняемый подкрепит свои слова присягой, священной присягой, и коль сказал правду — пусть отправляется на все четыре стороны; а уж если вздумал соврать, то пусть разверзнется под ним земля и пусть он сойдет в преисподнюю. Вот она, самая прямая дорога к правде.

AAPO: Se keino voisi käydä päisin, mutta ehkäpä kuitenkin parhain kaikki niinkuin sen kerran asetti itse viisauden Isä.

ААПО: Не худо придумано, но все же, пожалуй, лучше то, что уже установлено всемудрым господом.

JUHANI: Parhain. Tässä istumme revittyinä, rupisina, silmäpuolina kuin kollikissat maaliskuussa. Onko tämä herttaista? Peeveli! tämä maailma on suurin hulluus mikä löytyy auringon alla.

ЮХАНИ: Лучше! Мы тут сидим истерзанные, в болячках, с подбитыми глазами, точно мартовские коты. Разве это дело? Черт возьми! Этот мир — самая большая несуразица под божьим солнцем.

SIMEONI: Niin on hän asettanut, Herra, sillä hän tahtoo koetella ihmislapsen voimaa uskossa.

СИМЕОНИ: Самим господом все так установлено, ибо ему угодно испытать силу нашей веры.

JUHANI: Voimaa uskossa. Hän koettelee ja kokee, mutta hänen koetustensa kautta menee sieluja siihen ijankaikkiseen saunaan niinkuin sääksiä vaan; sinne, johon en soisi kannettakaan minä, vaikka syntinen ihminen.

ЮХАНИ: Вот как! Он знай себе испытывает, а из-за этих его испытаний бедные души, точно комары, летят в адский огонь. Уж на что я грешен, а этого даже змею не пожелаю.

TUOMAS: Kova leikki on tämä elämä ja maailma. Vähänpä on kunkin toivoa niin pienestä osasta kuin Josua ja Kaaleppi kuuden sadan tuhannen miehen seassa.

ТУОМАС: Да, трудно приходится на этом свете. Мала надежда на спасение, коль даже господь из шестисот тысяч странников спас только Халева и Иисуса I !авина.

JUHANI: Oikein! Mitä on siis tämä elämä? Helvetin porstua.

ЮХАНИ: Верно! Что такое наша жизнь? Преддверие ада.

SIMEONI: Juhani, Juhani, malta mieles ja kieles!

СИМЕОНИ: Юхани, Юхани! Укроти дух свой и язык свой.

JUHANI: Helvetti valmis, sanon minä, jos oikein pahan pääni päälleni otan. Minäpä täällä olen kärsivä sielu ja Toukolan pojat perkeleitä, haarut kourissa. Häijyjä henkiä ovat ihmiset meitä kohtaan.

ЮХАНИ: Сущий ад, скажу я, коль уж на то пошло. Я великомученик, а парни Тоуколы — это бесы с вилами. А люди относятся к нам, как злые духи.

AAPO: Astukaammepas hieman omaan poveemme. Ihmisten vihan olemme kenties suureksi osaksi itse virittäneet ja voimassa pitäneet. Muistakaamme kuinka olemme heidän naurismaissaan ja hernehuhdissaan peuhailleet, sotkeneet onkiretkillämme heidän jokirantojensa heinän, ampuneet usein heidän piirittämänsä karhut ja monta muuta sellaista temppua tehneet, huolimatta lain uhkauksista ja omantunnon äänestä.

ААПО: Не мешает нам и в собственные души заглянуть. Людскую злобу, может, мы сами и распалили. Вспомните, что мы выделывали на чужих огородах с репой и горохом, сколько перемяли во время рыбалок |равы на заливных лугах, сколько перестреляли обложенных другими медведей. Невесть сколько мы наделали зла, не считаясь ни с законом, ни с голосом своей совести.

SIMEONI: Olemmehan vihoittaneet taivaan ja maan. Useinpa ma'ata pannessani ja muistellessani nuoruutemme ilkivaltaisia töitä, pistelee aivan kipeästi kurjaa rintaani tuo omantunnon tulinen miekka, ja tuntuupa kuin kuulisin eriskummallisen kohinan kuin kaukaisen, huokailevan sateen, ja kuin synkeä ääni vielä kuiskaisi minua korvaan: »Jumalan ja ihmisten huokaus Jukolan seitsemän pojan tähden». Tuho uhkaa meitä, veljet, eikä kiillä meille onnen tähti ennen kuin on meidän ja ihmisten väli paremmalla kannalla. Miksi emme siis kävisi pyytämään anteeksi, luvaten tästälähin toisin eleskellä?

СИМЕОНИ: Мы прогневили и небо и землю. И, ложась спать, я частенько вспоминаю, что мы творили смолоду. И мою несчастную душу начинает мучить совесть, а в ушах раздается странный шум, будто далекий дождь вздыхает, и кто-то мрачно шепчет на ухо: «Это бог и люди вздыхают о семерых братьях Юкола». Братья мои, погибель угрожает нам, и не увидеть нам счастливой звезды, если не поладим с людьми. Почему бы нам не попросить прощения и не дать обет впредь жить иначе?

EERO: Minä itkisin, jos taitaisin. Simeoni, Simeoni! »ei paljon puutu ettet» ... jaa, ei paljon puutu. »Mutta mene tällä haavalla matkaas».

ЭРО: Я всплакнул бы, кабы мог. Симеони, Симеони! Ведь «ты немного не...» Да, да, не за многим дело стало. Но «теперь пойди».

SIMEONI: Niin, niin, kyllähän viimeisenä päivänä nähdään.

СИМЕОНИ: Погоди же, погоди, день Страшного суда все покажет.

TIMO: Kääntyisikö minun pääni anteekspyyntöön? En usko sitä.

ТИМО: Чтоб у меня повернулся язык просить прощения? И не подумаю.

TUOMAS: Ei niinkauan kuin korppi on musta.

ТУОМАС: Разве только когда ворон побелеет.

EERO: »Tuomiolle tullessamme» siis tapahtuu se toimi. Silloinhan on korppi valkea kuin lumi, niinkuin lauletaan iloisen pojan ja kultamuorin veisussa. Kernaasti minun puolestani olkoot viimeiset tuutissa, ennen kuin tässä rukoukseen rupeemme.

ЭРО: А это случится как раз в день Страшного суда. Тогда, как поется в песне, и ворон будет бел как снег. А по мне — пропадай все пропадом, только бы не просить прощения.

JUHANI: Usko minua, Simeoni, täällä ei käy kuntoon lakkaamatta katsella kuinka on sielumme laita, alati muistella tuota tulista uumentoa, perkelettä ja pieniä perkeleitä. Sellaiset aatokset joko myllertävät sekaisin miehen pään tai kietovat nuoran hänen kaulaansa.--Noita entisiä hurjapäisyyksiämme on enemmin pidettävä nuoruuden hulluutena kuin synteinä ankarimmassa tarkoituksessa. Ja toiseksi, olenpa tullut siihen uskoon ja vakuutukseen, että täytyy täällä välimmiten ummistaa silmänsä, eikä olla näkevänänsä mitä näkee ja tietävänänsä mitä tietää. Niinpä täytyy täällä miehen, jos hän tahtoo päästä eheällä turkilla elämän huhmaresta ulos.--Olkaa pöllistelemättä; tässä ei tarvita yhtään pöllistystä.--Tarkoitanpa noita pienempiä syntejä Jumalaa kohtaan, vaan ei naapuriani. Naapuri ja lähimmäinen on keikkanokka, näpäkärsä ja tarvitsee oman parhaansa yhtä hyvin kuin minäkin; mutta Jumala on pitkämielinen ja laupias mies, ja antaa viimein aina anteeksi, jos vilpittömästä sydämmestä rukoilemme. Jaa, jaa, minä tarkoitan: ei käy kuntoon aina ja joka paikassa hiuskarvan tarkkuudella vertoa omia töitämme ja pieniä tuommoisia kanaljavikkelyyksiämme Jumalan sanan ja käskyjen rinnalla, vaan parasta pysyä siinä keskivälissä. Törkeitä syntejä tulee meidän karttaa, kaikella muotoa, sanon minä, ja rukoilla silmäin voidetta, mutta niitä pienempiä, nimittäin pienempiä Jumalata kohtaan, ei aina laskea omantunnon ongennokkaan, vaan seistä siinä keskivälissä, keskivälissä.

ЮХАНИ: Поверь мне, Симеони, никуда не годится без конца копаться в своей душе да вечно вспоминать геенну огненную с дьяволом и бесенятами. Ведь от таких дум только с ума сойдешь либо в петлю полезешь. Прежние-то наши проказы надо скорее считать дурыо молодости, нежели настоящими грехами. И к тому же я уже давно понял, что на этом свете частенько приходится просто закрывать глаза на многое, будто ты и видеть не видишь и знать не знаешь. Иначе и нельзя, если хочешь выскочить необшипанным из этой житейской толчеи. И чего вы глаза вытаращили? Нечего таращиться! Я ведь говорю о самых пустячных грешках против бога, а не против своего соседа. Соседи да ближние обидчивы и нуждаются в своем добре не меньше меня, а бог долготерпелив и многомилостив. И всегда в конце концов простит, если помолиться от чистого сердца. И, говорю я, совсем ни к чему каждый свой шаг, вплоть до самой невинной проделки, мерить меркой священного писания да всех заповедей. Лучше держаться серединки. Тяжких грехов нам, конечно, следует остерегаться и молить бога, чтобы он нам раскрыл глаза. Ну, а разные мелкие прегрешения против бога — зачем их вечно подцеплять на крючок своей совести? Держись серединки, и все тут!

SIMEONI: Suuri Jumala! noinhan saatana ihmistä korvaan kuiskuttelee.

СИМЕОНИ: Боже великий! Вот так-то сатана и нашептывает на ухо.

TIMO: Juuri niinkuin Ollin muori viinahimossa pistää tuiskujuttuja Mäkelän emännälle.

ТИМО: Совсем как бабка Олли с пьяных глаз нашептывает разные сплетни хозяйке Мякеля.

AAPO: Juhani lausui muutaman sanan, joita ihmeellä ja närkästyksellä kuultelin. Veli, niinkö opettaa meitä Jumalan käskyt? Niinkö opetti meitä äitimme? Ei suinkaan! Yksi seisoo Jumalan edessä tuhantena ja tuhannen yhtenä. Mitä siis leksottelet pienemmistä synneistä, mitä keskivälistä, puolustaen kahden herran palvelusta? Sanoppas, Juhani: mikä on synti?

ААПО: Юхани говорит такое, что только диву даешься. Брат, этому ли нас учат заповеди господни? Так ли наставляла нас покойная мать? Вовсе нет. «Пред богом один стоит, как тысяча, и тысяча, как один». А ты несешь чушь о мелких грешках и о какой-то серединке, защищая служение двум господам. Скажи-ка, Юхани, что такое грех?

JUHANI: Mikä on totuus? sinä Jukolan Salomoni, herra Jupisteri ja Ukko-Paavo Savosta? »Mikä on synti?» Aih! »Mikä on synti?» Kas kuinka viisaasti kysytty, merkillisen viisaasti. »Onpas siinä päätä, siinä meidän pojassa», onpa tottakin. Niin, kuka enää puhuukaan? »Mikä on synti?» Ahhah! Mikä on totuus? kysyn minä.

ЮХАНИ: А что такое истина, ты, юколаский Соломон, Юпитер великий, старик Пааво из губернии Саво? «Что такое грех?» Ишь! «Что такое грех?» Мудреная загадка, нечего сказать. Сразу видать умника. Вы только послушайте: «Что такое грех?» Ах-ха-ха! А что такое истина? — я тебя спрашиваю.

TUOMAS: Mitä venailet ja koukistelet, poika? Tiedä että oppi, jonka ilmoitit, on pahanhengen oppia.

ТУОМАС: Чего хвостом виляешь да выкручиваешься, парень? Знай, что твое учение — это учение самого антихриста.

JUHANI: Tahdonpa teille kertoa elävän esimerkin, joka puolustaa uskoani lujasti. Muistelkaapas entistä Kirkon-kylän nahkuria. Mies tuli kummiin aatoksiin sielustansa, synnistä ja maailman mammonasta ja rupesi paljon muuttelemaan entistä elämäänsä. Niinpä lakkasi hän äkisti ottamasta vastaan ja antamasta nahkoja sunnuntai- ja juhla-päivinä, huolimatta siitä kuinka tärkeäksi talonpoika katsoi yhden tien ja kaksi asiaa. Turhaanpa varoittelivat häntä ystävänsä, koska huomasivat työn häneltä vähenevän päivä päivältä, mutta hänen virkaveljellensä naapuritalossa ehtimiseen enenevän. Ainapa vaan vastasi hullu mies: »minun kätteni työn Jumala kylläkin siunaa, vaikka oliskin sitä vähemmin, mutta hänen, joka luulee nyt tempaavansa leivänpalan suustani, hänen pitää viimein niittämän kirousta otsansa hiestä, koska ei hän Herran sapattia kunnioita». Niin hän lausuili, kävellen töllötellen pyhäpäivinä virsikirja kourassa, silmät ympyrjäisinä päässä ja tukka pystyssä kuin Pommin Pietarin tukka. Mutta mitenkäs tuossa kävi miehen lopulta? Sen tiedämme. Tulipas piankin hänen käteensä raskain puu, kerjuusauva tuli hänen käteensä, ja hänen tieksensä kruunun pitkä sarka. Nytpä hän käyskelee kylästä kylään, kallistellen lasia, koska vaan taitaa. Kerranpa kohtasin hänen tuolla Kanamäen harjulla tien vieressä; siinä hän istui kelkkansa kaustalla, ja kovin oli päissään kurja mies. Kuinkas on laitanne, karvari? kysyin minä; »on niinkuin on», vastasi hän, kerran katsoa mulauttaen kankeasti päälleni. Mutta kysyinpä häneltä vielä: kuinkas nyt mestari oikein jaksaa?--»Jaksan niinkuin jaksan», lausui hän taasen ja läksi tiehensä, lykäten kelkkaa edellään ja loilottaen jonkunmoista hullua veisua. Siinä oli hänen loppunsa. Mutta toinen karvari? Hänpä oikein vasta rikastui ja rikkaana ja onnellisena miehenä kuolikin.

ЮХАНИ: А я приведу вам живой пример в защиту моей веры. Вспомните-ка нашего прежнего сельского кожевника. Мужика, видишь ли, одолели разные чудные думы о душе, грехах да мамоне, и задумал он изменить свою жизнь. Вдруг перестал принимать и выда-нать кожу по воскресным дням и по праздникам, не считаясь с тем, что крестьянину важно в один приход «править два дела. Напрасно друзья предупреждали его. Они-то видят, что у него день ото дня работы становится все меньше и меньше; зато у соседа, тоже кожевника, работы хоть отбавляй. А сумасшедший твердит одно: «Господь всегда благословит мои труды, будь их хоть того меньше, а тому, кто думает вырвать у меня кусок хлеба, — тому не миновать анафемы, раз он не чгит божьих праздников». Вот так он поговаривал и •пай себе погуливает в праздники с молитвенником и руках, а глаза выпучены и волосы торчат, точно у Пиэтари Помми. И чем он кончил? Это мы хорошо знаем. Скоро ему пришлось взять суму да посох и пуститься по миру. Так вот он теперь и ковыляет из деревни в деревню и опрокидывает при случае рюмочку. Как-то раз я встретил его вон там, на вершине горы Канамяки, возле дороги. Сидит на своих санках, бедняга, в стельку пьяный. «Как дела, кожевник?» — спрашиваю. «Дела как дела», — промолвил он и взглянул на меня мутными глазами. А я снова спрашиваю: «Как у мастера здоровье?» — «Здоровье как здоровье»,—пробормотал он опять и поплелся восвояси, подталкивая санки и распевая шальную песню. Вот каков был его конец. Ну, а второй кожевник? Нажил себе богатство и умер богачом и счастливцем.

AAPO: Ahdaspäinen usko ja hengellinen ylpeys hävitti nahkurin, ja niinpä käy kaikille hänen kaimoillensa. Kuinka hyväänsä, mutta sun oppis on väärää oppia ja uskoa.

ААПО: Этого кожевника погубили гордыня и тупая вера, и так случится с каждым, кто пойдет по его следу. Как бы там ни было, а твое учение ложно.

SIMEONI: Väärät profeetat ja viimeiset maailman ajat.

СИМЕОНИ: Лжепророки пред светопреставлением.

TIMO: Hän tahtoisi kiusata meitä Turkkilaisten uskoon. Mutta etpä järkähdytä minua; sillä minä olen vissi ja luja, vissi ja luja kuin kirveen silmä.

ТИМО: Он, верно, хочет обратить нас в турецкую веру. Но меня-то тебе не сбить с толку. Я тверд и крепок, как обух топора.

JUHANI: Annappas, Tuomas, tuo leivänpuolikas tuolta pöydän päästä.--»Väärät profeetat». En kiusaa ketään syntiin ja vääryyteen, ja itse en varastaisi naskaliakaan suutarilta enkä neulan silmää kraatalilta. Mutta sydämeni kipenöitsee, koska tarkoitukseni aina kierretään pahimmaksi, tehdään pikimustaksi, vaikka mustanruskea karva olisi jo kylliksi.

ЮХАНИ: Подай-ка мне со стола краюшку хлеба, Туомас. Ишь, «лжепророки»! Ведь я никого не толкаю на грех, и сам даже шила не украду у сапожника, иголки — у портного. Но все нутро мое бунтует, когда всякое мое доброе намерение истолковывают дурно и так очернят его, что не отличишь от вара. А ведь и коричневой краски с лихвой хватило бы.

AAPO: Haastelitpa niin selvästi, harkitsit asian niin pykälästä pykälään ja haarasta haaraan, ettei tainnut sitä väärin ymmärtää.

ААПО: Но ты говорил до того ясно и так все разжевал, что мы тебя отлично поняли.

TIMO: Pääni panen pantiksi, että hän tahtoi saattaa meitä Turkkilaisten uskoon.

ТИМО: Головой ручаюсь, он хотел обратить нас в турецкую веру.

SIMEONI: Jumala armahtakoon häntä!

СИМЕОНИ: Помилуй его бог!

JUHANI: Kitanne kiinni, ja paikalla! Jumalaa minun tähteni rukoilla, nuhdella minua kuin laimeasilmäinen pappi, se ei käy kuntoon. Sillä minulla on juuri tarpeeksi järkeä, vaikken olekkaan vallan paljasta viisautta kuin esimerkiksi tuo meidän Aapomme.

ЮХАНИ: Заткните глотки сейчас же! Молиться за меня богу да отчитывать, точно поп с умильным взглядом, — нет, не выйдет! У меня ума как раз столько, сколько надо, хоть я и не такой мудрец, как, например, наш Аапо.

AAPO: Jumala paratkoon! enhän ole tarpeeksikaan viisas.

ААПО: Боже упаси! Ума-то у меня как раз маловато.

JUHANI: Paljasta viisautta, paljasta viisautta! Ja pidä leipäläpes kiinni, saatpa muutoin tästä konttaluusta vasten kuonoas ja vähän paremmin kuin eilen. Sen sanon ja taukoon syömästä, koska säkkini on täys.

ЮХАНИ: Мудрец, мудрец! И помалкивай, не то я запущу в тебя этой костью, и это будет шишка похлеще вчерашних. Вот и весь сказ. А теперь мне и из-за стола пора, раз утроба уже полна.

TIMO: Takaanpa, että olemme jo kuin kiiliäinen joka mies.

ТИМО: Да уж, надулись мы, как слепни летом.

EERO: Mutta miksi en näe saunaa?

ЭРО: А почему я бани не вижу?

JUHANI: Mitä tuommoinen lyhyt aidantakuinen?--Mutta--onhan sauna mennyt helvettiin!

ЮХАНИ: Где ж такому коротышке, пониже аабора, увидеть? Но... Баня-то и вправду будто в ад провалилась!

EERO: Ei, vaan taivaan korkeuteen tulisissa vaunuissa.

ЭРО: Да нет, прямо на небеса укатила в огненной колеснице.

JUHANI: Olisiko se palanut?

ЮХАНИ: Неужто сгорела?

EERO: Mistä minä tiedän, ja mitä on minun sen kanssa tekemistä? Se on Jukolan isännän sauna, vaan ei minun.

ЭРО: А певчем мне знать? И какое мне до н*ге дело? Это ведь баня хозяина Юколы, а не моя.

JUHANI: Ottipa Eeronkin ruumis löylyä eilen illalla, ellen väärin muista. Niin, niin, kaikki aina vaan isännän hartioille, sen mä luulen. Mutta käykäämme katsomaan. Missä on lakkini? Käykäämme katsomaan, veljet. Minä tiedän että saunamme on tuhkana.

ЮХАНИ: Вчера-то, если я не запамятовал, и Эро был не прочь попариться. Да, да, всегда все взваливают на хозяина. Но пойдемте посмотрим. Где моя шапка? Пойдемте посмотрим, братья. Боюсь, от баньки одна зола осталась.

Läksivät katsomaan kuinka oli saunan laita. Siitä näkyi enään jäljellä ainoastaan musta kiuvas ja savuava aherrus. Ja hävityksen kuvausta katselivat veljekset hetken kiusallisella mielellä, ja palasivat viimein pirttiinsä takaisin. Viimeisenä asteli Juhani, kourassa kaksi rauta-sarantoa, jotka hän vihaisesti viskasi pöydälle.

И они пошли смотреть, что же случилось с баней. Л от нее остались только черная каменка да дымящиеся угли. С горьким унынием взирали братья на это опустошение. Потом поплелись в избу. Последним вошел Юхани с двумя железными скобами в руке, которые он в сердцах швырнул на стол.

JUHANI: Niin, Jukolan talo on nyt saunaton.

ЮХАНИ: Нет больше в Юколе бани.

EERO: »Ja saunaton talo ei käy laatuun», sanoi Juhani.

ЭРО: «А дом без бани — ни то, ни се», — говаривал когда-то Юхани.

JUHANI: Kuumaksi lämmitti Timo sen rakkaan uunin ja tuhaksi meni armaat, nokiset orret ja seinät, joiden suojassa kaikki olimme astuneet maailman valkeuteen. Timo kuumensi uunin ankarasti, sanon minä.

ЮХАНИ: Уж слишком жарко накалил Тимо славную каменку, оттого и сгорели до тла наши родные закопченные стены и жердочки. Ведь в этой бане мы все иышли на свет божий. Уж слишком накалил Тимо каменку, вот что я скажу.

TIMO: Käskysi mukaan, käskysi mukaan; kyllä sen tiedät.

ТИМО: По твоему велению, по твоему велению, сам знаешь.

JUHANI: Minä annan peeveliä käskyillesi, vaan että olemme saunattomia miehiä, ja tämä on kiusattava asia; huoneenrakennus ei lisää leipää.

ЮХАНИ: Убирайся к черту с велениями! Но теперь мы сидим без бани, и веселого тут мало. Строить — не махать, хлеба от этого не прибудет.

AAPO: Kiusattava asia; mutta sauna oli kuitenkin vanha, nurkat reikiä täynnä; ja itsehän päätit eilen piankin rakentaa uuden.

ААПО: Да, и вправду невесело. Но баня-то была уже ветхая, всюду дыры по углам. Да ты и сам только вчера надумал рубить новую баню.

JUHANI: Tosin oli se vanha ja sen hirret haudotut aina ytimeen asti, mutta olishan tuo vielä ritkunut tuossa vuoden tai kaksi. Talolla ei ole vielä voimia menettää saunojen rakennukseen; pellot, pellot ovat tässä ensiksi kynsiin otettavat.

ЮХАНИ: Что она была ветхая, это верно. Все бревна уже прогнили до самой сердцевины; но год-другой она, глядишь, еще бы послужила. В нашем хозяй-сгие пока что не до бань. Ведь за поля, за поля нужно браться.

TUOMAS: Jääpä sinulta pellot niinkuin mennä kesänä huikea Aroniittu, jonka muhkean heinän annoimme lakastua ilman yhtään ainoata viikatteen sivallusta. Mutta oma tahtos. Ainapa, koska muistuttelin sinua sen niittämisestä, vastasit tuohon: »emmehän lähde juuri vielä; heinä kasvaa vielä että rotisee».

ТУОМАС: У тебя и с поля,ми будет так же, как в прошлое лето с лугом Аронийтту. Ведь какая славная трава там росла, а мы дали ей полечь и хоть бы раз взмахнули косой! Но воля твоя. Всякий раз, когда я напоминал тебе, что пора косить, ты отвечал: «Подождем немного. Трава ведь еще растет так, что прямо шум стоит».

JUHANI: Se on mennyt asia eikä parane siitä että sitä leksottelet. Aroniittu kasvaa sitä uhkeammin tulevana kesänä.--Mutta kuka on mies, joka astelee kohden taloamme tuolla pellolla?

ЮХАНИ: Это дело прошлое, и ты своей болтовней его не поправишь. Придет лето, и на Аронийтту трава будет еще лучше. А что за человек идет там по полю прямо к нашему дому?

TUOMAS: Lautamies Mäkelä. Mitä tahtoo mies?

ТУОМАС: Судебный заседатель Мякеля. Что ему нужно?

JUHANI: Nyt peijakas on irti. Kruunun nimessä hän tulee, ja tuon kirotun tappeluksen tähden Toukolaisten kanssa.

ЮХАНИ: Ну, братцы, кажется черт сорвался с привязи. Он, уж верно, идет по казенному делу, и не иначе, как из-за этой проклятой драки с парнями Тоуколы.

AAPO: Jälkimmäisessä ottelossa on laki puolellamme, mutta edellisessä katsokaamme eteemme. Sallikaat minun tehdä hänelle asiasta selko.

ААПО: В последней-то драке закон на нашей стороне, а что до первой, так тут держите ухо востро. Дайте-ка мне растолковать ему все дело.

JUHANI: Mutta minä, veljeksistä vanhin, tahdon myöskin sanavaltaa, koska yhteinen etu on puheena.

ЮХАНИ: Я, как старший брат, тоже хочу вставить слово, раз речь идет о нашем общем благе.

AAPO: Mutta katso, ettet haastele itsiämme säkkiin, jos täytyisi meidän niinkuin vähän mutkistella.

ААПО: Только гляди, как бы с твоими речами нам всем не сесть в лужу — если придется малость схитрить.

JUHANI: Kyllä minä tiedän.

ЮХАНИ: Сам знаю.

Sisään astui Mäkelä, oiva ja suopeamielinen lautamies. Kuitenkin tuli hän ajaen toista asiaa, kuin sitä, jota veljekset arvelivat.

В избу вошел Мякеля, умный и добродушный судебный заседатель. Он, однако, пришел совсем не по тому делу, как думали братья.

MÄKELÄ. Päivää!

МЯКЕЛЯ: Добрый день!

VELJEKSET. Päivää!

Братья. Добрый день!

MÄKELÄ. Mitä hirveyksiä näen minä? Pojat, kuinka on laitanne? Revittyinä, sinimarjoissa, ruvessa ja ryysyt päässä! Voi teitä viheliäisiä!

МЯКЕЛЯ: Что это за пугала передо мной? Что с вами, ребята? Оборванные, в синяках и струпьях, головы перевязаны! Ох вы, горемыки!

JUHANI: »Kyllä koira haavansa nuolee», mutta katsokoot sudet itsensä. Tästäkö syystä seisotte huoneessamme nyt?

ЮХАНИ: Собака свои раны всегда залижет, только бы волки о себе позаботились. Вы за этим и пожаловали к нам?

MÄKELÄ. Mitäpä tiesin minä tästä? Mutta veljeksetkö raatelevat toinen toistansa tällä tavalla! Hävetkäät!

МЯКЕЛЯ: Да откуда мне было знать об этом? Но пристало ли братьям так тузить друг друга! Стыдитесь!

JUHANI: Te erehdytte, Mäkelä. Veljekset ovat kohdelleet toinen toistansa kuin enkelit; tämä on naapurien työ.

ЮХАНИ: Вы ошибаетесь, Мякеля. Братья живут между собой как ангелы. Тут соседских рук дело.

MÄKELÄ. Kuka on sitten tämän tehnyt?

МЯКЕЛЯ: Кто же это?

JUHANI: Hyvät naapurit. Mutta saanko kysyä mistä syystä olette käynyt meitä tervehtimään?

ЮХАНИ: Добрые соседи. Но можно ли спросить, зачем вы к нам пожаловали?

MÄKELÄ. Tuikeasta syystä. Pojat, pojat! onpa nyt edessänne tuhon päivä.

МЯКЕЛЯ: Причина важная. Ох, ребята, ребята! Пришел день вашей гибели.

JUHANI: Millinen on tämä päivä?

ЮХАНИ: Что это за день такой?

MÄKELÄ. Häpeän päivä.

МЯКЕЛЯ: Позорный день.

JUHANI: Koska se nousee?

ЮХАНИ: И когда же он настанет?

MÄKELÄ. Provastilta olen saanut tuiman käskyn, saattaakseni teitä tulevana sunnuntaina kirkolle.

МЯКЕЛЯ: Мне дан от пастора строжайший приказ привести вас в следующее воскресенье в церковь.

JUHANI: Mitä tahtoo hän meistä kirkolla?

ЮХАНИ: А что ему надо от нас в церкви?

MÄKELÄ. Istuttaa teitä jalkapuuhun; suoraan sanottu.

МЯКЕЛЯ: Засадить вас в ножные колодки, откровенно говоря.

JUHANI: Mistä syystä?

ЮХАНИ: По какой же причине?

MÄKELÄ. Hänellä on monta syytä.--Te hurjat ja hullut! särjitte lukkarin akkunan ja karkasitte häneltä kuin sudet!

МЯКЕЛЯ: У него причин немало. Буяны вы безрассудные! Разбили у кантора окно и удрали, как волки!

JUHANI: Meitä lukkari raateli kuin villisusi.

ЮХАНИ: А кантор измывался над нами, как лютый волк.

MÄKELÄ. Mutta mitä on provasti teille tehnyt?

МЯКЕЛЯ: Ну, а пастор-то что вам сделал?

JUHANI: Ei kirpun kipeätä.

ЮХАНИ: Даже пальцем не тронул.

MÄKELÄ. Ja kuitenkin olette häntä pilkanneet ja häväisneet tuon avosuisen, hävyttömän Kuppa-Kaisan kautta. Lähetitte Rajamäen kauheata rykmenttiä myöten sikamaisimpia, oikein konnan lauseita terveisinä ylhäiselle miehelle ja seurakuntamme paimenelle, sepä verrattoman julkea rohkeus!

МЯКЕЛЯ: А вы так осрамили его через эту горластую бесстыдницу Кайсу! С этим ужасным полком Раямяки вы вздумали послать самое свинское, самое мерзкое приветствие такому почтенному человеку! Приходскому пастырю! Небывалая дерзость!

JUHANI: »Kyllä se on totta, mutta se todistettakoon», sanoi Kakkisten Jaakko, mutta niin en sano minä.

ЮХАНИ: «Так-то оно так, но пусть-ка докажут»,-— сказал Яакко. Но я этого не скажу.

MÄKELÄ. Mutta nyt, tietäkäät, että teitä provastimme ankarin kosto kohtaa. Nyt on hän teille armoton mies.

МЯКЕЛЯ: Знайте, что вас ждет строгая кара. Уж теперь-то пастор вас не помилует.

AAPO: Istukaat, Mäkelä, niin keskustelemme asiaa vähän laveammalta ja syvemmältä.--Katsokaapas tätä paikkaa: taitaisko provasti kruuvata meitä jalkapuuhun Rajamäen Kaisan valheista? Ei suinkaan! Näytettäköön asia laillisesti toteen mitä olemme lausuneet ja millä tavalla hänen kunniaansa leikanneet.

ААПО: Присядьте, Мякеля, поговорим всерьез. По^ думайте сами: неужто пастор посадит нас в колоду из-за пустой болтовни Кайсы Раямяки? Быть не может! 11ускай законно докажут, что нами было сказано и как яо мы его осрамили.

JUHANI: »Ensin asia tutkitaan, ennen kuin miestä hutkitaan», se on tietty se.

ЮХАНИ: Сперва дело разбери, а потом и дери, как говорится.

MÄKELÄ. Mutta toinen kysymys, tuo lukemisen seikka, sepä kuitenkin antaa hänelle joltisen vallan kirkkolain kautta, jota hän nyt varmaan on vihoissansa käyttävä teitä kohtaan.

МЯКЕЛЯ: Тут и другое дельце есть — ваше учение. Тут уж пастору по церковному уставу власть дана, и в сердцах он, верно, не упустит случая воспользо-илться ею.

JUHANI: Lukupuuhassa on puolellamme Jumalan asetus ja laki, joka lyö sitä yritystä vastaan. Katsokaas, hän on jo äitimme kohdussa antanut meille niin kovat päät, että lukemaan oppiminen on meiltä mahdoton asia. Mitäs tehdään, Mäkelä? Kovin epätasaisesti lankeevat täällä hengenlahjat päämme päälle.

ЮХАНИ: Что до грамоты, так тут сам закон, уста? копленный богом, не даст нас в обиду. Сами посудите, причем тут мы, коль господь бог еще в утробе матери наградил нас такими тупыми головами, что мы никак не можем осилить грамоту? Что тут поделаешь, Мят-ля? Уж слишком не поровну розданы людям таланты.

MÄKELÄ. Päänne kovuus on teiltä tyhjä luuloitus. Ahkeruus ja jokapäiväinen harjoitus voittaa viimein kaikki.--Isänne oli parhaita lukijoita.

МЯКЕЛЯ: Тупые головы — это ваша собственная выдумка. Терпение и труд все перетрут. Отец ваш был одним из первых грамотеев.

AAPO: Mutta äitimme ei tuntenut yhtään ainoata kirjaintakaan, ja kuitenkin oli hän totinen kristitty.

ААПО: Зато мать не знала ни единой буквы, а все же была истой христианкой.

JUHANI: Ja kasvatti ja kuritti poikiansa Jumalan pelossa. Jumala siunatkoon muijaa!

ЮХАНИ: И растила своих сыновей в страхе божьем, царство ей небесное!

MÄKELÄ. Eikö koettanut hän teitä kohtaan apua muiden taidosta.

МЯКЕЛЯ: А не пробовала ли она, чтоб другие вам подсобили?

JUHANI: Koetti kyllä parastansa; hän koettikin Männistön-muorin kautta. Mutta äkeä ämmä rupesi kohta löylyttelemään selkäämme, ja tupansa muuttui silmissämme hirveämmäksi peikkoin luolaa; emmekä lopulta astuneetkaan mökkiin sisään, vaikka he meitä pieksivät kuin tulta pohtaen.

ЮХАНИ: Как же не пробовала! Вот, например, просила она бабку Лесовичку учить нас. Но злая старуха так принялась нас драть, что ее избушка показалась нам страшнее пещеры горных духов. Оттого-то, как нас ни били, мы больше и не показывали туда носа.

MÄKELÄ. Olittepa silloin ymmärtämättöminä, mutta nyt seisotte miehinä kannallanne; ja järkevä, terve mies voi mitä hän tahtoo; sentähden osoittakaat sekä provastille että koko maailmalle mitä miehuus voi.--Sinua, Aapo, jolla on niin järkevä mieli ja jolta ei puutu yhtä ja toista tietoakaan, vaan jonka tarkka muisto säilyttää kaiken nähdyn ja kuullun, sinua minun täytyy ihmetellä ettet jo ole tehnyt toisin.

МЯКЕЛЯ: Но тогда вы были несмышленыши, а теперь вон какие молодцы. А взрослый и мыслящий человек все может сделать. Вот и вы — возьмитесь-ка да покажите пастору и всему свету, на что способны. А что до тебя, Аапо, так я диву даюсь, как это ты еще не образумился: у тебя здравый ум, знания есть кой-какие, 'ты на лету схватываешь все, что видишь и слышишь.

AAPO: Vähänpä tiedän minä; noh tiedän toki yhtä ja toista. Vainaa sokea-enommehan kertoili meille monta asiaa, kertoili raamatusta, merimatkoiltansa ja maailman rakennosta, ja silloinpa aina häntä kuultelimme hartaalla mielellä.

ААПО: Мало, мало у меня знаний, но кое-что я все-таки знаю. Ведь наш покойный дядюшка многое нам порассказал — и о библии, и о своих странствиях, и как устроен мир. Мы всегда слушали его с большой охотой.

JUHANI: Kuultelimme korvat pystyssä kuin jänikset, koska ukko meille jutteli Mooseksesta, Israelin lapsista, tapauksista kuningasten kirjassa ja ilmestysraamatun ihmeistä. »Ja heidän siipeinsä havina oli kuin ratasten kituna, koska he sotaan juoksevat». Herrajesta! me tunnemme paljon ihmeitä ja asioita, emmekä olekkaan juuri niin villittyjä pakanoita kuin luullaan.

ЮХАНИ: Слушали, как зайцы, навострив уши. А старик все толковал нам о Моисее, о детях Израилевых, о библейских чудесах и разных случаях из Книги Царстз. «А шум от крыльев ее, как стук от колесниц, когда множество коней бежит на войну». О господи, мы знаем немало разных чудес да случаев и вовсе не такие уж язычники и дикари, как о нас думают.

MÄKELÄ. Mutta aapiskirjasta täytyy teidän alkaa, päästäksenne kristillisen seurakunnan oikeiksi jäseniksi.

МЯКЕЛЯ: Но начать-то вам все-таки придется с букваря, чтоб стать настоящими христианами.

AAPO: Mäkelä, tuolla laudalla näette seitsemän aapiaista, jotka ovat ostetut Linnasta, ja tämä ilmestys todistakoon meidän pyrkivän oppia kohden. Provastimme osoittakoon meitä kohtaan hieman vielä kärsimystä, ja minä luulen, että asiastamme sikiää, syntyy ja kasvaa jotain.

ААПО: Мякеля, вон там на полочке семь букварей. Их нам купили в Хяменлинне, и пусть хоть они убедят вас, что мы всерьез помышляем об ученье. Пускай пастор наберется еще немножечко терпения, и я думаю, что из нас еще выйдет толк.

JUHANI: Hän osoittakoon kärsimystä, ja tahdonpa maksaa hänelle kymmenykset kahdenkertaisesta ja nuoren linnun lihaa ei pidä hänen kupistansa puuttuman lailliseen aikaan.

ЮХАНИ: Только немножечко терпения, и я заплачу ему двойную десятину, и на столе у него никогда не переведется свежая дичь. Конечно, в положенное для охоты время.

MÄKELÄ. Eipä auta tässä, luulen minä, rukoukset ja koreat lupaukset, koska muistelen hänen kiivasta ja oikeata vihaansa teitä kohtaan.

МЯКЕЛЯ: Боюсь, мольбы и щедрые посулы не помогут, — уж очень он зол на вас.

JUHANI: Mitä tahtoo hän sitten meistä ja mitä tahdotte te? Hyvä! Tulkaapas seitsemänkymmenen miehen kanssa, ja verta pitää sittenkin ruiskuaman.

ЮХАНИ: Так чего же он хочет от нас, да и вам что надо? Хорошо! Приходите сюда хоть с семью десятками людей. Видно, без крови не обойтись.

MÄKELÄ. Mutta sanokaat kuinka aiotte käydä käsiin, oppiaksenne aapiaista ja vähääkatkismusta, joka on provastimme tärkein määräys.

МЯКЕЛЯ: Но скажите все же, как вы думаете взяться за букварь и малый катехизис, чтобы исполнить пасторский приказ?

JUHANI: Kokea tässä kotona Männistönmuorin tai hänen tyttärensä Venlan opetusta. Hyvälukijoita naisia molemmat.

ЮХАНИ: Да вот тут, на дому, попробуем еще раз поучиться у бабки Лесовички или у ее дочки Венлы. Ведь они обе хорошо читают.

MÄKELÄ. Tahdonpa ilmoittaa aikeenne provastille. Mutta oman rauhanne tähden käykäät pyytämään häneltä anteeksi hävytöntä elkeänne.

МЯКЕЛЯ: Я сообщу пастору о вашем намерении. Но для собственной же пользы сходите-ка еще сами к нему да попросите прощения за свое бесстыдство.

JUHANI: Sitä pykälää tahdomme harkita.

ЮХАНИ:. Об этом мы как раз и подумывали.

MÄKELÄ. Tehkäät niinkuin sanon; ja tietäkäät, ellei hän teissä huomaa vilpitöntä, ahkerata harrastusta, niin jalkapuussa, jalkapuussa istutte koreasti joku sunnuntaipäivä kirkon kivijalan juurella. Sen sanon; ja jääkäät hyvästi!

МЯКЕЛЯ: Да, да, сделайте, как я сказал. И знайте: если он только не увидит в вас чистосердечного раскаяния, сидеть вам всем в ножных колодках у церкви. Таково мое слово. Прощайте!

JUHANI: Hyvästi, hyvästi!

ЮХАНИ: Прощайте, прощайте!

TUOMAS: Täyttä päätäkö sinä haastelit hänelle Männistön-muorista ja hänen tyttärestään? Täyttä päätäkö sinä puoleksi melkein lupasit käydä konttimaan provastin edessä?

ТУОМАС: Неужто ты всерьез говорил ему о бабке Лесовичке и ее дочке? И в самом деле собираешься ползать в ногах у пастора?

JUHANI: Ei ollut siinä merkiksikään täyttä päätä, ja todentekoa ei merkiksikään. Ajan voittamisen tähden poika lörpötteli näin. Männistönmuori tai Venla johdattamaan tässä kirja-tikkuamme! Sitähän jo naurelisivat kaikki Toukolan siatkin. Te kuulitte, meitä uhattiin varmaan jalkapuulla, häpeän hirsipuulla. Tuhannen tulimmaista! eikö ole miehellä valta elää rauhassa ja tahtonsa mukaan omalla kannallansa, koska ei hän seiso kenenkään tiellä, ei loukkaa kenenkään oikeutta? Kuka voi sen kieltää? Mutta sanonpa kerran vielä: papit ja virkamiehet kirjoinensa ja protokollinensa ovat ihmisten häijyt henget.--Oh sinä musta sika! Voi päivää kirottua täällä! Niinpä nyt ylisniskoin meitä kohtaa kovan onnen nuijaukset ja ihmisten kiusanteot, että olen valmis juoksemaan pääni seinään. Oh sinä musta sonni! Venla meille antoi rukkaset; tehneet ovat he meistä myrkyllisen pilkkaveisun; lukkari meitä rääkkäsi kuin pahalainen itse; Toukolan pojat meitä hakkasivat kuin nummea vaan, selkäämme saimme kuin jouluporsaat ja oikeinhan joulupukkeina käyskelemme tässä ykssilmäisinä tonttuina, ryysyt päässä. Mitä vielä? Onhan kotomme nyt ilman köyhän ainoata kestiä, ilman kiukaan kohisevaa löylyä. Tuollahan kytee ja savuaa entisen armaan saunamme aherrus. Ja sittenhän on jäljellä vielä perkeleistä pahin. Hmh! Kymmenellä lävellä irvistelee meitä vastaan kirkonporstuasta jalkatukki. Kirkas tuli! Ellei tämänkaltainen kiusantemppujen rykelmä vie partaveistä miehen kurkkuun, mikä sitten? Oh sinä sarvipää sonni!

ЮХАНИ: Правды тут ни на грош. Я просто зубы заговаривал, чтобы выиграть время. Бабке Лесовичке п Венле учить нас грамоте! Даже свиньи в Гоуколе подавились бы со смеху. Слышали, нам угрожали ножными колодками, позорными колодками. Тысяча чертей! Разве человек не волен жить в покое, так, как его душе угодно, если он никому не мешает и никого не задевает? Кто может ему запретить? Но я еще раз говорю: попы да чиновники с их книгами да протоколами—ведь это злые духи. Ох, черт побери! И что за распроклятый день! Так и валятся на нас удары судьбы да разные напасти, прямо хоть головой об стенку бейся. Венла оставила нас с носом; про нас сложили мерзкую песенку; кантор мучил нас, как сам дьявол, а парни Тоуколы так отделали нас, что наши спины зудят, точно у рождественских поросят, да и сами мы бродим тут, будто одноглазые домовые, с тряпками на голове. И это еще не все. Ведь дом-то наш остался без последней отрады бедняка — без жаркого шипящего пара. Вон они тлеют и дымятся, остатки нашей родимой бани. А впереди у нас еще самая худшая* бесовская мука. Ох! Всеми десятью дырами скалит на нас зубы ножная колодка. Черт побери! Если от таких мук не полоснешь себя бритвой по горлу, то что же еще остается? О бык рогатый!

EERO: Nyt muistat hieman väärin; jalkapuussa ei olekkaan kymmentä läpeä.

ЭРО: Ты немножко запамятовал. В ножных колодках ведь не десять дыр.

JUHANI: Kuinka monta sitten?

ЮХАНИ: А сколько же?

EERO: Kuinka monta tähteä otavassa, kuinka monta poikaa Jukolassa?

ЭРО: Ну-ка, сколько звезд в Большой Медведице, сколько парней в Юколе?

JUHANI: Seitsemän poikaa meitä on. Siis seitsemän läpeä ja seitsemän poikaa. No sitä hullumpi. Seitsemän läpeä! Aina sitä hullumpi vaan. Kas kuinka ihmiset ja kova sallimus ovat yhdessä juonessa meitä vastaan. Seitsemän läpeä kuin myllynkiven silmää! Mikä pilkka kovalta onnelta! Mutta ampukoot he päällemme kaikki kiukkunsa nuolet, mehän puremme läpikiusatut sydämemme kovaksi kuin kipenöitsevä teräs. Puhaltakoot meitä kohtaan joka haaralta myrkkyä kuin kärmeet, ja taivas satakoon päällemme paljasta sappea, me kuitenkin, silmät ummessa, kiristäen hammasta ja myristen kuin villit härjät, rynkäämme päisin. Ja jos viimein kiskottaisiin meitä jalka-pihtiin kruunun voimalla, niin ihanalla ilollapa istuisin kontti-puussa minä.

ЮХАНИ: Нас семеро братьев. Выходит, по дыре на брата. Тем хуже. Семь дыр! Хуже некуда. И люди и сама судьба — все заодно, все против нас! Семь дыр, точно в мельничном жернове! Какая насмешка судьбы!; Но пусть, пусть выпускают в нас все стрелы своей злости! Наши измученные сердца только закалятся. Пусть брызжут на нас змеиным ядом со всех сторон, пусть небо поливает нас желчыо — мы зажмурим глаза, стиснем зубы и с ревом бросимся вперед головой, будто дикие быки. А ежели нас силой закона закуют в колодки, я буду радешенек посидеть там.

AAPO: Miksi ilolla?

ААПО: Чему же тут радоваться?

JUHANI: Ethän sinä käsitä, mun veljeni, vihan tuomiovoimaa. Koston tuuma saattaisi pojan unohtamaan kaiken häpeän; ja häpeähän on heidän tarkoituksensa. Aatos, veristää tuota herra provastiamme, sehän maistuisi vihaiselle mielelleni kuin hunajakaste. Enkä tuossa veistä, en pyssyä käyttelis, kuin entinen Karjan mies, en, vaan kynsillä ja hampailla iskisin hänen kurkkuunsa kuin susi-ilves. Kappaleiksi, tuhanneksi kappaleeksi repisin miehen, ja niinpä saisin oikein maiskutella kostoni herkkua. Tekisinpä niin, vaikka olisin kymmenen hengen omistaja ja jokaista henkeä kymmenen vuotta rääkättäisiin piikki-tynnörissä. Eihän tuo mitään olis koston hekuman suhteen.

ЮХАНИ: Э-э, братец! Тебе не понять силы ненависти. Я бы сидел и о мести думал. С такой думой и стыд нипочем, а ведь они захотят пристыдить нас. Ах!: Пустить кровь пастору — для моей злости это было бы лучше всякого меда. И не надо мне тогда ни ножа, ни ружья, как тому молодцу из Карьи. Нет, я, как рысь, вцеплюсь ногтями и зубами в пасторскую глотку и разорву ее на тысячу кусочков. Вот когда я упьюсь местью! И будь у меня хоть десять душ и пусть каждую из них десять лет катают в бочке с гвоздями, я все равно сделаю так. Ведь все это пустяки, лишь бы насладиться местыо.

AAPO: Sinä myllerrät ylös kaiken olentosi perin pohjin. Valeleppas, kurja veli, sydämesi tulikuohuvata kattilaa viileällä vedellä kärsivällisyyden lirisevästä ojasta, joka halki niitun vaeltaa eteenpäin, koukistellen hiljaa.

ААПО: Ты же все нутро себе разбередил. Мой несчастный брат, облей-ка свое бурлящее сердце студеной водицей из ручья долготерпения.

SIMEONI: Onhan muotos pikimusta, ja veripunaisina, pistävinä pyörähtelee silmäs. Armahda itseäs.

СИМЕОНИ: Ты даже с лица почернел, а глаза налились кровью и так и вертятся. Ты хоть себя-то пожалей.

TUOMAS: Tosin kostaisimme, jos pantaisiin meidät istumaan häpeän istuimelle, mutta olkoon sydämemme rauhassa kunnes tämä on tapahtuva. Eihän ole vielä kaikki toivo mennyt.

ТУОМАС: Если они и вправду вздумают выставить нас на позорище, то мы им живо отомстим. Но пока это еще не случилось, и наши души могут быть спокойны. Надежда еще не пропала.

JUHANI: Yhdestä maailman kulmasta kuumoittaa meille vieläkin rauhan päivä. Ilvesjärvi tuolla Impivaaran kupeilla on se satama, jonne purjehdimme myrskyistä pois. Nyt olen päättänyt.

ЮХАНИ: Эхма! Только один уголочек остался на всем белом свете, где нас ждут приволье и покой. Вот она, Импиваара на берегу Ильвесъярви! Вот оно, то пристанище, где мы укроемся от житейских бурь! Те-перь-то я решил.

LAURI: Sen tein minä jo menneenä vuonna.

Л аур и. Я еще в прошлом году решил.

EERO: Minä seuraan teitä vaikka Impivaaran syvimpään luolaan, jossa, niinkuin sanotaan, vanha vuoren-ukko keittelee pikiä, päässä kypärä sadasta lammasnahasta.

ЭРО: Я последую за вами хоть в самую глубокую пещеру Импиваары, где, как сказывают, старик хозяин горы варит смолу. У него, говорят, на голове шапка из целой сотни овчин.

TUOMAS: Sinne tästä siirrymme kaikki.

ТУОМАС: Мы все переберемся туда.

JUHANI: Sinne siirrymme ja rakennamme uuden maailman.

ЮХАНИ: Переберемся и построим там новый мир.

AAPO: Eikö käsittäisi meitä sielläkin esivallan koura?

А а по. А не дотянется ли и туда рука власти?

JUHANI: Metsä penikoitansa suojelee. Siellä vasta kannallamme seistään; syvälle kuin tirisilmäiset myyrät siellä itsemme kaivamme aina maan ytimeen asti. Ja miellyttäiskö heitä sielläkin ahdistella poikia, niin pitää heidän havaitseman miltä tuntuu häiritä seitsemää karhua konnossansa.--Nyt nahkapeitturille kaupat kirjallisesti vahvistamaan. Kymmeneksi vuodeksi menköön talomme toisen kouriin.

ЮХАНИ: Лес убережет своих детенышей. Вот уж где мы заживем! Точно кроты, зароемся в землю, в самую глубь. Пусть только вздумают и там преследовать нас — живо узнают, что значит растревожить берлогу семерых медведей. Ну, идем к кожевнику заключать письменную сделку! Пускай забирает на десять лет наше хозяйство.

SIMEONI: Halaanpa minäkin rauhan kammioon. Veljet, uusi koto ja uusi sydän luokaamme itsellemme metsien kohdussa.

СИМЕОНИ: Я тоже хочу в мирное гнездышко. Братья, построим себе в лесу новую избу и обновим свои сердца.

JUHANI: Kaikki yksimielisesti!

ЮХАНИ: Все как один!

AAPO: Kuinka päätät, Timo?

ААПО: А ты, Тимо, что надумал?

TIMO: »Siinä minä, missä muutkin», sanoo sananlasku.

ТИМО: Куда все, туда и я.

AAPO: Te muutatte, ja minäkö jäisin tähän yksinäiseksi hongaksi Jukolan pihalle? Ah! kovin lujasti ovat olentoni kaikki juuret ja oksat yhtyneet teidän piiriinne. Olkoon menneeksi, ja toivokaamme parasta tästä retkestämme. Minä seuraan.

ААПО: Все уходят, а мне оставаться и торчать одинокой сосенкой на дворе Юколы? Но я всеми корнями сросся с вами! Так и быть, пойдем. И будем надеяться — это к лучшему.

JUHANI: Oivallista! Nyt nahkapeitturille joka mies, laillista välikirjaa tekemään. Kaikki yksimielisesti!

ЮХАНИ: Вот и хорошо! А теперь все к кожевнику заключать законную сделку. Все как один!

Läksivät he miehissä välikirjan tekoon, vourasivat talonsa nahkapeitturille kymmeneksi vuodeksi; ja kirjallisesti määrättiin seuraavat pykälät. Nahkapeitturi hallitsee ja viljelee taloa kymmenen vuotta, kolme ensimmäistä vuotta ilman yhtään vouraa, mutta siitälähin maksakoon hän veljeksille seitsemän tynnöriä rukiita vuodelta ja rakentakoon uuden saunan ennen voura-ajan loputtua. Vapaasti ja joka paikassa Jukolan metsissä pyydystelkööt veljekset, ja mitä otuksia hyväänsä, joihin vaan on laillinen lupa. Talon piirin pohjoisessa osassa, Impivaaran seudussa, olkoon heillä valta tehdä ja elää tahtonsa mukaan sekä maalla että metsissä. Pyhäinmiesten päivänä ottaa nahkapeitturi haltuunsa talon, mutta veljeksillä, jos heitä niin miellyttää, olkoon syntymäkodossaan vielä tulevan talven suoja. Nämät olivat pää-ehdot välikirjassa.

И братья гурьбой отправились составлять договор и сдали свое хозяйство на десять лет в аренду кожевнику. В бумаге были оговорены следующие условия: кожевник распоряжается и пользуется хозяйством десять лет — первые три года без всякой арендной платы, а затем платит братьям ежегодно семь бочек ржи и построит новую баню. За братьями сохраняется право охотиться во всех лесах Юколы на любого зверя, охота на которого разрешена законом. Братья будут жить в северной части Юколы, вблизи Импиваары, и вольны делать с лесами и пустошами все, что им заблагорассудится. Кожевник примет хозяйство в день всех святых, но братья при желании могут провести в своем старом доме еще следующую зиму. Таковы были главные условия договора.

Tuli Marraskuu, ja nahkapeitturi oli kuorminensa Jukolan pihalla ja vastaan-otti talon hallituksen määrätyksi ajaksi. Mutta veljekset, karttaaksensa provastia ja hänen käskyläisiänsä, elelivät tämän talven enimmin metsissä, hiihdellen ympäri ja pyydystellen; ja majailivat sysikoijussa Impivaaran aholla. Muutto ei kuitenkaan ollut vielä oikeammiten tehty hevosella ja muilla välttämättömillä kappaleilla. Tämä oli määrätty tapahtumaan koska suvi oli tullut. Kuitenkin pitivät he jo tulevasta pirtistänsä huolta: hakkasivat hirret kevääksi kuivamaan ja vierittelivät perustuskiviä kantoiselle aholle, jyrkän vuoren alle.

Наступил ноябрь, и кожевник с возами появился на дворе Юколы и принял на условленный срок хозяйство. А братья, избегая пастора с его людьми, провели зиму большей частью в лесах, облазив на лыжах все окрестности в поисках зверя. Жили они в землянке на поляне Импиваары. Однако лошадь и даже самый необходимый скарб еще оставались на старом месте. Братья решили повременить с окончательным переселением до лета, но уже сейчас позаботились о своей будущей избе: заготовили бревна, чтобы они весной подсохли, и подкатили для фундамента камни, лежавшие теперь под крутой горой на усеянной пнями поляне.

Niin meni talvi, ja sen kuluessa ei joutunut veljeksille provastilta minkäänlaista käskyä, ei muistutusta. Odottiko hän, vai oliko hän heittänyt heidät kohtalon huomaan?

Так прошла зима. От пастора братья не получили никакого приказа, никакой весточки. Выжидал ли он или уже совсем оставил их на волю судьбы?

Luku 05 глава

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kevät oli tullut, kinokset olivat sulaneet, suojasti puhalteli tuuli, maa rupesi viheriöitsemään ja koivisto kävi lehteen.

Пришла весна, растаяли сугробы, подул теплый ветерок, земля покрылась зеленью, березовые рощи оделись в свой вешний убор.

Veljekset nyt retkeilevät muuttomatkallansa Jukolan ja Impivaaran välillä. Kulkevat pitkin kivistä, polvellista metsätietä, pyssyt olalla ja tuohikontit seljässä, joissa on heidän ampuma-varansa. Edellä astuu Juhani ja hänen rinnallansa Jukolan suuret, äkeät koirat, Killi ja Kiiski. Heidän jäljessään, vetäen reteliä, kulkee, Timon ajamana, veljesten silmäpuoli hevonen, vanha Valko. Mutta kuormaa seuraavat muut veljekset, pyssyt olalla ja kontit seljässä, autellen Valkoa tien pahimmissa paikoissa. Viimeisenä käyskelee Eero, kantaen sylissään Jukolan uljasta kukkoa, josta eivät veljekset mielineet erota, vaan ottivat sen myötänsä päiväntiedon antajaksi Impivaaran erämaassa. Rattailla näit arkun, suden- ja ketun-rautoja, padan ja padassa kaksi tammipöytyriä, kauhan, seitsemän lusikkaa ja muita keittokonstiin kuuluvia kappaleita. Padalle peitteeksi oli pantu karkea, herneillä täytetty säkki; ja ylimmäisenä tämän päällä putkisteli ja naukui pienessä pussissa Jukolan vanha kissa.--Niin läksivät veljekset entisestä kodostansa, vaelsivat alakuloisina, äänettöminä pitkin vaikeata, kivistä metsätietä. Taivas oli kirkas, ilma tyyni ja alasmäkeä länteen juoksi jo auringon pyörä.

Братья переселяются из Юколы в Импиваару. Они шагают по каменистой, вьющейся по лесу дороге, за плечами у них ружья и кошели с охотничьими припасами. Впереди идет Юхани с огромными злыми псами Юколы — Килли и Кийски, а вслед за ними плетется с возом одноглазая лошадка братьев, старая Валко, которой правит Тимо. И уже за повозкой следуют остальные братья с ружьями и кошелями за спиной, подсобляя Валко в самых трудных местах пути. Эро шагает последним, неся на руках славного петуха Юколы, с которым братья не пожелали расстаться и которого они взяли с собой в глушь Импиваары, чтоб узнавать время. На повозке — сундук, волчьи и лисьи капканы, котел, в нем две дубовые ступы, поварешка, семь ложек и прочая кухонная утварь. Котел прикрыт мешком с горохом, а на мешке, на самом верху, в маленьком узелке извивается и мяукает старый юколаский кот. Так вот и покинули братья родной дом и теперь, удрученные и молчаливые, бредут по трудной, каменистой дороге. Стояла тихая погода, небо было прозрачно, вечернее солнце катилось уже под гору к западу.

JUHANI: Ihminen on merenkulkija elämän myrskyisellä merellä. Niinhän mekin nyt purjehdimme armaista syntymänurkistamme pois, purjehdimme vankkurilaivallamme eksyttävien metsien halki Impivaaran jyrkkää saarta kohden. Ah!

ЮХАНИ: Человек — все равно что моряк в бурном житейском море. Вот и мы теперь отчалили от родного уголочка и плывем на своем корабле сквозь дремучие леса к скалистому острову Импиваара. Ах!

TIMO: Eihän paljon puutu, etten tuhri kyyneleitä poskiltani, minä sammakko kanssa.

ТИМО: Еще немножко, и мне придется утирать слезы, жалкий я человек!

JUHANI: Sitä en ihmettele, katsottuani omaan poveeni tällä murheen hetkellä. Mutta ei auta tässä maailmassa, vaan olkoon miehen sydän aina kova kuin valkoinen harakankivi. Matkamieheksi on ihmislapsi syntynyt tänne, täällä ei ole hänellä yhtään pysyväistä sijaa.

ЮХАНИ: Этим ты меня не очень удивишь — у меня и у самого на душе кошки скребут. Но на этом свете слезами горю не поможешь, так что сердце у молодца должно быть крепче камня. Человек рожден вечным странником, и нет у него прочного пристанища.

TIMO: Täällä käyskelee hän vähän ajan, keikkuu ja kiikkuu kunnes hän vihdoin kännistyy ja nääntyy kuin rotta seinän-juureen.

ТИМО: Отбудет он тут свой недолгий срок, поскачет да попрыгает малость, а потом, глядишь, и ноги протянет, подохнет, как крыса под стенкой.

JUHANI: Oikein sanottu, viisaasti juteltu!

ЮХАНИ: Верно сказано, очень верно!

SIMEONI: Ja jos olis siinä sitten kaikki; mutta silloinpa vasta.

СИМЕОНИ: И кабы на этом и делу конец. Но нет, только тогда...

JUHANI: Tulee leivisköistämme kysymys, tahdoit sinä sanoa. Totta!

ЮХАНИ: ...нас призовут к ответу, хочешь ты сказать? Воистину!

TIMO: Silloin tulee sanottavaksi ilman yhtään vilppiä ja viekastusta: tässä olen minä ja tässä on, Herra, leiviskäs.

ТИМО: И тогда придется сказать без утайки: «Вот я, о господи, и вот мои грехи!»

SIMEONI: Aina pitäisi ihmisen muisteleman loppuansa; mutta hän on paatunut.

СИМЕОНИ: Человеку бы всегда следовало помнить о своем конце, но ведь он закоснел.

JUHANI: Paatunut, paatunut, sitä ei taida kieltää. Mutta sellaisiahan, Jumala nähköön, olemme kaikki tämän taivaan alla. Kuitenkin koetamme täyttä päätä elää tästälähin niinkuin hurskasten urosten tulee, kun kerran olemme tänne oikein ehtineet sijoittua ja saaneet itsellemme lämpöisen rauhanmajan. Tehkäämme, veljet, ankara liitto ja heittäkäämme pois kaikki synnin eljet, kaikki viha, riita ja vaino täällä lintukodossa. Pois viha, vaino ja ylpeys.

ЮХАНИ: Закоснел, закоснел, против ничего не скажешь. Но ведь на белом свете, видит бог, мы все одинаковы. И все-таки впредь мы постараемся жить по-боже-ски, как только обоснуемся здесь по-настоящему и совьем себе мирное гнездышко. Братья мои, поклянемся в этом и выкинем из головы греховные умыслы, распри и ссоры! Долой спесь, долой злобу и драки!

EERO: Ja prameus.

ЭРО: И щегольство.

JUHANI: Niin!

ЮХАНИ: Да!

EERO: Ja koreat, synnilliset vaatteet.

ЭРО: И пышные, греховные наряды.

JUHANI: Niin!

ЮХАНИ: Да!

EERO: Letkuvat kirkkokäässyt ja kaikki koreat kirkon kemputtimet.

ЭРО: И рессорные брички, в которых ездят в церковь, а заодно и все красивые церковные побрякушки.

JUHANI: Mitä? Mitä sinä puhut?

ЮХАНИ: Что? Что ты сказал?

SIMEONI: Hän veistelee taas.

СИМЕОНИ: Он опять лясы точит.

JUHANI: Minä huomaan sen. Katso etten tempaa niskastasi kiinni, jos nimittäin huolisin houkon puheista, mutta enhän sitten oliskaan mies, en totisesti oliskaan.--Kuinka pitelet, sinä peevelin kirottu nallikka, sitä kukkoa? Miksi porahtelee elikkoparka?

ЮХАНИ: Вижу, вижу. Гляди, как бы я не схватил тебя за шиворот — если бы, конечно, вздумал обращать внимание на речи глупца. Но пристало ли взрослому человеку связываться с тобой? Воистину, нет! А как ты петуха держишь, щенок? Отчего он, бедняжка, раскричался?

EERO: Korjasin vaan sen siipeä, joka riippui.

ЭРО: У него, видишь ли, крылышко повисло, и я поправил.

JUHANI: Kyllä minä sinun korjaan kohta. Katso etten ota niskastas. Tietäkäät, että on siinä paras kukko koko kihlakunnassamme virkansa toimessa; aina tarkka ja luotettava. Ensi kerran kiekuu hän kello kahdelta, toisen kerran neljältä, joka on paras nousun aika. Siitä kukosta on meille paljon hausketta täällä sydänmaassa.--Ja kissa sitten tuolla kuorman harjalla! Voi sinua Matti-poikaa! Siellähän keikut ja heilut ja katselet pussin lävestä ulos, naukuen aivan surkeasti. »Voi äijä-rukka, vanha sukka!» eihän ole sinulla enää juuri monta päivää täällä tassuteltavana. Silmäs käyvät jo kovin tummiksi ja karhealta kuuluu naukumises. Mutta ehkäpä kuitenkin kostut vielä, päästyäsi lihavien metsähiirien niskaan. Toivonpa niin. Mutta teitä, Killi ja Kiiski, armoittelen kuitenkin enimmin kaikista. Niinkuin me itse, olette tekin siinneet, syntyneet ja kasvaneet Jukolassa, kasvaneet omina veljinämme. Ah kuinka palavasti katselette minua silmiin! Niin, Killi, niin, minun Kiiski-poikani, niin! Ja heittelette häntäänne noin iloisesti! No ettehän tiedä, että nyt jätämme ihanaisen kotomme. Voi teitä kurjia! Minun täytyy itkeä, täytyy.

ЮХАНИ: Я вот тебе скоро поправлю! Того и гляди схвачу за шиворот! Знай, что это самый лучший петух во всем приходе — по тому, как он справляет свою должность. На него смело можно положиться: первый раз пропоет в два часа, потом в четыре — самое время вставать. Такой петушок в глуши — одна радость. А кот? Эх, Матти, Матти! Знай себе покачиваешься на возу в узелке и выглядываешь в дырочку. А мяукаешь-то как — просто жалость берет! Эх, бедняжка-старикашка! Недолго тебе осталось жить на белом свете. Ишь как глазки-то уже помутнели, да и мяукаешь сипловато. Но в глуши-то, глядишь, и оживешь еще, как доберешься до жирных лесных мышей. А вот вас, Килли и Кийски, мне больше всего жаль. Ведь вы, как и мы, родились и выросли в Юколе, вы все равно что наши братья. Ах, как ласково вы смотрите мне в глаза! Вот, вот, Килли, вот, вот, мой мальчик Кийски. И весело помахиваете хвостиками! Вам, верно, и невдомек, что мы теперь навсегда покидаем родной дом. Ах, бедняжки! Я вот-вот заплачу.

TIMO: Katsos kuinka neuvoit äsken itse. Pidä sydämesi jykevänä, sydämesi jykevänä.

ТИМО: А вспомни-ка, какой совет ты нам только что давал. Крепись сердцем, крепись.

JUHANI: En voi, en voi, heittäissäni kultaisen kodon.

ЮХАНИ: Не могу, не могу. Ведь я покидаю родной дом.

TUOMAS: Painaahan tämä päivä miehen mieltä; mutta Impivaarassa on meillä pian toinen koto ja kohta ehkä yhtä rakas.

ТУОМАС: Да, такой день нагонит тоску. Но ведь в Импивааре у нас скоро будет новый дом и, может статься, такой же родной.

JUHANI: Mitä sanoit, veljeni? Ei maassa eikä taivaassa ole paikkaa niin rakasta kuin se, jossa synnyimme ja kasvoimme ja jonka tantereilla pieninä piimäpartaisina piehtaroitselimme.

ЮХАНИ: Что ты говоришь, братец? Ни на небесах, ни на земле нет больше такого дорогого уголочка, как тот, в котором мы родились и выросли да резвились на травке.

AAPO: Tosin musertaa sydäntämme jäähyväishetki; sillä kotopensas on jänöllekin rakas.

ААПО: Что верно, то верно — от разлуки прямо сердце разрывается. Ведь даже зайцу дорог родимый кустик.

JUHANI: Kuinka sanoi emojänis ennen, koska hän, huomaten itsensä uudestaan tiineeksi, käski pienen poikansa luotansa pois, pois tulevien tieltä?

ЮХАНИ: Как, бишь, сказала своему сыну зайчиха, когда была снова на сносях, чтоб он убирался восвояси да не мешал новым деткам?

TIMO: »Lähdeppäs jo matkahasi, poikaseni, pienoiseni, ja muista aina mitä sanon: missä risu, siinä vipu, missä laukku, siinä loukku».

ТИМО: «Иди-ка, сынок, в путь-дорогу да помни мои слова: где сучок — там силок, где кормушка — там и ловушка».

JUHANI: Niin hän sanoi pojallensa, ja läksi poika taaputtamaan pois; hän taaputteli, töllitteli pitkin ahoa ja nummen syrjää, töllötteli, halkinen huuli vilpittömässä irvissä. Niin asteli hän kodostansa, ja murheellisesti paistoi ilta.

ЮХАНИ: Так она сказала родному сыночку. И пошел он куда глаза глядят, по полянам да косогорам; только губа подрагивала. Так вот и покинул родимый дом, и печально светило вечернее солнышко.

EERO: Se oli Jänis-Jussi.

ЭРО: Это был Янис-Юсси.

JUHANI: Anna olla vaan.--Niin hän läksi kodostansa ja niinpä lähdemme myöskin me. Jää hyvästi, koto! Porrastasi, tunkiotasi tahtoisin suudella nyt.

ЮХАНИ: Пускай, пускай. Так вот покинул родимый дом зайчонок, и мы тоже вроде него. Прощай, наш золотой дом! Сейчас я бы расцеловал твои сени, даже навозную кучу...

AAPO: Niin, veljeni. Mutta koettakaamme karkoittaa tämä mielen synkeys pois. Kohta on meillä tekeillä tuima toimi ja työ, kohta jumisevat hirret, kirveet paukkuu, ja ylös kohden taivasta kohoopi huikea pirtti Impivaaran aholla, keskellä jylhiä metsiä. Katsokaat: johan ankarassa korvessa, kuusien kohinassa retkeilemme.

ААПО: Да, брат мой. Но постараемся развеять тоску. Ведь впереди у нас столько работы и хлопот! Скоро застучат топоры, загрохочут бревна, и средь дремучего леса на поляне Импиваары до самых небес вырастет славная изба.

Niin he haastelivat keskenänsä, matkustaen halki synkeän salon. Mutta vähitellen yleni seutu ja heidän tiensä luikerteli ylös korkealle metsäiselle maalle, joka Teerimäeksi kutsuttiin. Tuolla ja täällä näkyi sammaltuneita kallion-kieluja, muodoltaan jättiläisten hautakumpujen näköisiä, joiden ympärillä matalat, juurevat männyt humisivat. Kovin ravisteli rattaita ja vanhan Valkon lapoja kallioinen tie, jossa silmä paikoin tuskin taisi eroittaa entistä raition rataa. Yli mäen kulki tie; sillä pohjattomia rämeitä levisi sen molemmilla puolilla. Mutta veljekset itse tekivät myös parastansa, keventääkseen vanhan ykssilmäisen vetäjän kuormaa. Viimein ehtivät he mäen harjulle, sallivat Valkon siinä hetken puhallella, ja katsahtivat maailman lakeuksiin alas. Heidän silmänsä näki kaukaisia kyliä, niittuja, peltoja, sinertäviä järviä ja lännen metsien reunalla kirkon korkean tornin. Mutta etelässä erään kunnaan rinteellä kuumoitti Jukolan talo kuin kadotettu onnen maa; ja riutuvat aatokset täyttivät taas veljesten rinnat. Mutta he käänsivät siitä vihdoin silmänsä Pohjaan päin, ja siellä näkyi korkea Impivaara, sen jyrkästi kaltuva viete, pimeät luolat ja partaiset, myrskyjen repimät kuuset, jotka seisoivat vuoren kyljillä. Mutta vuoren alustalla näkivät he hauskan, kantoisen ahon, vastaisen asuinpaikkansa, ja ahon alla korven, joka heille oli antava salskeita hirsiä huoneitten rakentamiseen. Tämän kaiken he näkivät, näkivät mäntyin välistä kirkkaan Ilvesjärven ja heleän auringon lähellä laskuansa loistavan vuoren luoteiselta jyrkältä; ja toivon ihana leimaus välähti heidän silmistänsä ja kohotti heidän rintansa taas.

Так беседовали они, шагая по мрачному, глухому лесу. Местность мало-помалу становилась возвышенней; извилистая дорога вела теперь на высокую, поросшую лесом гору Тэримяки. Здесь и там, словно гигантские могильные курганы, виднелись мшистые скалы, окруженные низкими ветвистыми соснами. Каменистая дорога, на которой едва можно было различить старую колею, совсем растрясла телегу и старые кости Валко. Дорога бежала прямо через гору, так как по обе стороны раскинулись бездонные трясины. Братья не жалели сил, чтобы помочь своему старому одноглазому другу, и вскоре были уже на вершине горы. Здесь они дали Валко передохнуть и стали обозревать раскинувшийся внизу мир. Они увидели далекие деревни, луга и поля, синеющие озера; на западе, у самой лесной опушки, — высокую колокольню, а там, на юге, словно потерянный рай, сверкал на склоне холма дом Юкола, и сердца братьев вновь наполнились скорбью. Но наконец они обратили взор на север и увидели высокую Импиваару с крутым склоном и темными пещерами. На выступах горы ютились бородатые, растрепанные бурей ели. А у подножия братья заметили солнечную, усеянную пнями поляну-—свое будущее пристанище; чуть пониже стоял густой лес, который должен был дать братьям отменные бревна для постройки. И когда они увидели все это, увидели между соснами светлое озеро Ильвесъярви и заходившее за ярко освещенный склон солнце, в их глазах снова блеснули веселые искорки надежды.

Siitä läksivät he taas eteenpäin ja yhä uljaammalla vauhdilla rupesivat he kiirehtimään kohden uutta kotoansa. Mäki aleni, ja he tulivat nummelle honkien pylvästöön, jossa kanerva, puolaimen varret ja kuihtuvat ruohonpiipat vaihetellen peittivät kumisevan maan. Tuli hietainen, rakettu tie, joka johdatti Viertolan kartanosta kirkkoon; he astuivat sen poikki, pitäen omaa metsätietänsä, joka kulki pitkin nummen selkää.

Опять пустились в путь братья, торопясь на свое новое местожительство. Склон стал более отлогим. Путники вошли в стройный сосновый бор. Песчаная земля была покрыта вереском, брусникой и пожелтевшей травой. Вот уже показалась проезжая дорога, ведущая из усадьбы Виэртола в церковь; братья пересекли ее и продолжали придерживаться своей лесной дороги, вьющейся по песчаному склону.

AAPO: Tässä on nummi, jossa, niinkuin vanhat ihmiset juttelee, ennen muinoin oli kärmeitten keräjäsali. Tuomarina siinä istui heidän kuninkaansa, tuo ankaran harvoin näkyvä valkea kärme, päässä verrattoman kallis kruunu. Mutta ryöväsipä tämän kruunun heiltä eräs rohkea ratsastaja, niinkuin tarina kertoilee.

ААПО: Это тот самый песчаник, где, как говорят старики, когда-то творили свой суд змеи. Судьей был сам их король — белый змей, которого мало кто и видел. На голове у него была драгоценная корона. Ее-то и отнял у змея лихой всадник, как рассказывает предание.

Ja kertoi heille Aapo seuraavan tarinan, heidän kulkeissansa pitkin nummen harjua alas kohden autiota Sompiosuota. Tuli eräs ratsastaja ja näki nummella kärmeitten kuninkaan, jolla oli kimmeltävä kruunu päässä. Hän ratsasti häntä kohden, noukkasi miekkansa kärjellä kruunun kuninkaan päästä, kannusti hevostansa ja kirmasi kalleuksinensa pois kuin tuulissa ja pilvissä. Mutta eivät olleet kärmeetkään myöhäisiä, vaan läksivät kohta kiukkuisesti vainoomaan julkeata ryöväriä. He kiitivät suhinalla päin, kierrettyinä rengoiksi, ja tuhannen kurraa pyöri silloin ratsastajan jäljissä kuin kiekko maantiellä poikien heittämänä pyörii. Pian saavuttivat he ratsastajan, parveilivat jo tiuhasti hevosen jaloissa, loiskeilivat sen lautasille ylös, ja suuri oli miehen vaara. Ja hädissään viskasi hän heille hattunsakin syötiksi alas, jonka he paikalla repivät kappaleiksi ja söivät vihansa vimmassa. Mutta miestä ei auttanut kauan tämä keino, pianpa kärmeet kiiriskelee hänen jäljissänsä taas ja santa kiertoilee korkealle tieltä. Ja yhä kiivaammin kannusti uros huohoittavaa hevostansa; virtana juoksi veri uhkean orhin rikkiviilletyistä kyljistä, ja suusta roiskahteli sohiseva vahto. Ratsastaja pakeni metsään, mutta metsä ei estänyt hänen vihollistensa juoksua. Tuli virta vastaan, ja kohahtaen ratsasti hän sen kierroksiin ja veipä orhi hänen nopeasti sen ylitse. Tuli virta kärmeillekin vastaan, ja monen kosken pauhinalla he syöksivät itsensä lainetten kohtuun, uivat myrskyn vauhdilla sen ylitse: ja korkealle nousi valkea kuohu. Mies ratsasti yhä eteenpäin, ja yhä vainosi häntä kärmetten villitty joukko. Näki hän matkan päässä hurjasti palavan kasken, ja kohden tulta hän nyt kannusti hevosensa, ja, kietoen itsensä virran kylvyssä läpikastettuun kauhtanaansa, rynkäsi hän liekkien helmaan, vaan kärmeet eivät vilaustakaan viipyneet häntä seuraamasta. Niinpä taivaan ratsastava sankari kultapilvien halki kiitää. Kerran vielä iski hän kannukset orhinsa kupeisin ja kerran vielä hän kirmasi eteenpäin, sitten kaatui pyrskivä orhi, unohtaen ainiaaksi elon kuuman leikin. Mutta vapaassa ilmassa seisoi mies, pelastettuna tulesta ja hirmuisista vihamiehistänsä; tulihan oli polttanut kärmeitten lukemattoman lauman. Siinä sankari seisoi riemuitsevalla katsannolla, kädessä ihmeellinen kalleus.

И пока братья спускались с горы к пустынному болоту Сомпиосуо, вот какое предание поведал им Аапо. В давние времена по этому склону ехал всадник и увидел короля змей со сверкающей короной на голове. Всадник подъехал к нему, подцепил острием меча королевскую корону, пришпорил коня и вихрем умчался со своим кладом. Но и змеи не дремали и бросились в погоню за наглым грабителем. Они с шипением мчались вперед, свернувшись кольцами, и тысячи таких колец катились по пятам за всадником, точно деревянный круг, которым мальчишки играют на дороге. Скоро змеи настигли всадника, извивались уже у ног коня, бросались ему на спину, и казалось — не миновать человеку беды. Со страху он бросил им даже свою шапку, и змеи тотчас же сожрали ее, разорвав в клочья. Не надолго выручила человека эта уловка. Змеи снова катились за ним, поднимая столбы пыли. Всадник еще сильнее пришпорил своего загнанного скакуна; ручьем полилась кровь из израненных боков могучего коня, изо рта вылетала шипящая пена. Всадник скрылся в лесу, но лес не остановил его врагов. На пути встретилась река, и всадник с шумом бросился в волны. Конь быстро вынес его на другой берег. Река преградила путь и змеям, но они, точно тысяча шумных водопадов, кинулись в воду и, высоко поднимая белую пену, вихрем переплыли реку. Всадник скакал все вперед, но дикое змеиное полчище не отставало от него. Вдруг он увидел перед собой пылающий лес и направил своего коня прямо в огонь. Завернувшись в насквозь промокший в реке плащ, он ринулся в объятия пламени, и змеи тоже ни на миг не прекратили погони. Так небесный богатырь мчится сквозь золотые облака. Еще раз всадник вонзил шпоры в бока своего коня, еще раз рванулся вперед добрый конь, но тут же упал в полном изнеможении и испустил дух. Зато человек, спасшийся от огня и от своих страшных врагов, был теперь на свободе, потому что все несметное змеиное полчище сгорело в огне. А храбрый всадник стоял с дивной драгоценностью в руке, и радостно блестели его глаза.

AAPO: Se oli tarina valkean kärmeen kruunusta Teerimäen nummella tässä.

ААПО: Вот это и есть предание о короне белого змея в песках Тэримяки.

JUHANI: Uhkea tarina ja vielä uhkeampi mies, joka tempasi kruunun kärmeen päästä ja kilvoitti sen viimein omaksensa. Potra mies!

ЮХАНИ: Славное предание. Да и доброму молодцу в славе не откажешь. Сорвал со змеиной головы корону — и поминай как звали. Молодец!

TIMO: Harvapas mies täällä näkee tämän kärmeen, mutta se, joka hänen näkee, tulee verrattoman viisaaksi, niinkuin vanhat ihmiset sanoo.

ТИМО: Того змея мало кто видит. Но уж если увидишь, сразу поумнеешь. Так старые люди говорят.

JUHANI: Sanotaanpa myöskin: joka keväällä ennen käen kukkumista tämän tuomarikärmeen käsittää, sen keittää ja syö, hän ymmärtää korpin puheen, josta hän saa tiedon mitä hänelle siitälähin on tapahtuva.

ЮХАНИ: Старики говорят еще так: кто весной, когда еще не кукует кукушка, поймает этого змеиного судью, сварит и съест его, тот сразу поймет вороний язык и узнает свое будущее.

EERO: Sanotaanpa vielä niinkin: joka keväällä jälkeen käen kukkumisen tekee kaiken tämän, se mies ymmärtää korpin puheen, josta hän saa tiedon mitä hänelle sitä-ennen on tapahtunut.

ЭРО: А еще и так говорят: кто сделает это весной, когда кукушка уже откуковала, тот сразу поймет вороний язык и узнает свое прошлое.

JUHANI: Voi, veikkoseni, kuinka tyhmästi nyt haastelit! Eikö tiedä sitä joka mies syömättä murenaakaan kärmeen lihaa? Kas nytpä Eero vasta näytti minä miehenä hän järkensä puolesta oikeammiten käy, tyhmänä pässinä. »Hän saa tiedon mitä hänelle sitä-ennen on tapahtunut». Onko tämä aatos kotoisin miehen päästä? Voi sinua poika-parkaa!

ЮХАНИ: Ах, братец, какую ты чушь несешь! Неужто прошлое и без того не известно каждому, хотя бы он ни кусочка не отведал змеиного мяса? Вот когда Эро показал, какой он умник. Не умник, а глупый баран! И узнает свое прошлое! Разве путный человек так скажет? Эх ты, бедняга!

AAPO: Äläs mitään, Juho. Hän joko haasteli tyhmyydestä tai konstaili ja koukisteli hän taas; kuinka hyväänsä, mutta kummassakin kohdassa viskasi hän eteemme merkittävän aatoksen. Koettakaamme tarkastella hänen lausettansa, ja luulenpa taitavamme onkia siitä jotakin viisautta. Tietää mitä on tapahtunut, sehän on, eräältä kannalta katsoen, viisaus suuri. Jos visusti harkitset mikä kylvö menneistä päivistä saattoi hyödyllisiä, mikä vahingollisia hedelmiä, ja sen mukaan asetat elämäsi, työs ja toimes, niin oletpa viisas mies. Jospa meidänkin silmämme ennemmin olisivat auenneet, niin luulenpa ettemme näin nyt kahnusteliskaan siirtolaisina tässä.

ААПО: Погоди, Юхани. Он сказал это либо по глу-пости, либо опять вздумал позубоскалить. Как бы там ни было, он навел нас на дельную мысль. Стоит подумать над его словами, из них можно выудить кое-какой толк. Знать, что с тобой было раньше, — это ведь, в не-котором смысле, великая мудрость. Если ты с умом рассудишь, какие посевы пережитых дней принесли тебе пользу, а какие — вред, да согласно этому направишь свою жизнь и труд, так будешь умницей. Кабы и у нас раньше открылись глаза, не бродили бы мы теперь, как цыгане.

JUHANI: Tässä kuin sudenpoikaset ilmi-taivaan alla. Mutta tehty on tehty.

ЮХАНИ: Как волчата под открытым небом. Но что сделано, того не воротишь.

TUOMAS: Mitä Jukolassa kadotimme, sen kieppaamme takaisin Impivaaran aholla.--Tänne koko velisarja, ja iskeköön kyntensä kuormaan joka mies, auttaen Valkoamme niinkauan kuin suota kestää. Tänne kaikki! Vaipuuhan vankkurien pyörä vaaksan syvältä mutaiseen maahan.

ТУОМАС: Что потеряли в Юколе, мы живо наверстаем в Импивааре. А ну-ка, братцы, подите все сюда да возьмитесь за воз. Надо подсобить Валко, пока не выбрались из болота. Все сюда! Вон как колеса вязнут в тине — на целую четверть!

Näin haastellen keskenään olivat he vaeltaneet nummelta alas, kulkeneet poikki Seunalan Matin lakean ahon, siitä halki tiuhan näreistön, ja seisoivat nyt Sompiosuon partaalla. Synkeäksi näytti tämä suo, jonka pinnalla vaihetteli mutaisia, rämeisiä aukkoja, sammaleisia mättäitä, karpalon kotoja, ja siellä ja täällä seisoi matala, kuihtuva koivu, alakuloisesti nyökytellen päätänsä iltatuulessa. Mutta keskeltä oli suo kaitaisin ja siinä maa myös naveampi ja kiinteämpi. Seisoi siinä lyhykäisiä mäntyjä sammaleisessa puvussa ja mättäillä tummanviheriäisiä, väkevästi hajahtavia juovuke-pensaita. Ja yli tämän taipaleen juoksi vaivaloinen tie suon toiselle rannalle, jossa taasen alkoi pimeä korpi. Pitkin tätä tietä retkeilivät nyt veljekset yli suon. Mikä heistä veti aisoista Valkon rinnalla, mikä taasen lykkäsi vankkureita. Vihdoin, vaikka työläästi, ehtivät he suon ranteesen ja matkustivat taasen kuivalla maalla korven monijuurista tietä, jota kesti noin viisi sataa askelta. Mutta viimein välkähti heidän eteensä kantoisen ahon lakeus, ja seisoivat he määrätyssä paikassa, komeroisen vuoren alla.

Беседуя, они спустились по песчаному склону, пересекли ровный луг Матти Сеуналы, потом частый ельник и остановились у Сомпиосуо. Мрачным казалось это болото. Грязные, топкие лужи на его поверхности чередовались с мшистыми кочками, изобиловавшими клюквой; там и сям, уныло покачиваясь на ветру, стояли низенькие, чахлые березки. Посередине болото суживалось, и почва тут была тверже. Здесь росли маленькие сосенки в моховом уборе, а на кочках торчали темно-зеленые, с крепким запахом, кусты голубики. Отсюда к противоположному краю болота, где опять начинался темный лес, вела плохонькая дорога, по которой и двинулись братья. Одни, рядом с Валко, тянули за оглобли, другие подталкивали повозку. Наконец, хотя и не без труда, они пересекли болото и, снова оказавшись на сухой земле, зашагали по изрезанной корнями деревьев дороге, тянувшейся шагов на пятьсот. А потом перед ними открылась усеянная пнями поляна, и здесь, у подножия изрытой пещерами горы, кончился их путь.

Tässäpä muinoin veljesten iso-isä, mainio raataja, oli viljellyt huhtia ja suitsutellut ankaria sysihautoja. Monta kaskea oli hän tämän vuoren ympärillä kaatanut ja polttanut, risu-äkeellänsä karhinut monen mustan, kylvetyn maan, ja viimein korjannut riiheensä satoisat oljet. Aherrus ahon syrjässä tuolla osoitti vielä paikan, missä oli hänen metsäriihensä seisonut, josta hän kohta kotiansa saattoi valmiin viljan, heittäen talvikeliksi oljet ja pahnat. Mutta riihen aherruksesta kappale matkaa, tuolla ahon ja metsän rajalla näkyi musta sysihaudan pohja, valtaisen suuri, jossa hän oli poltellut kiliseviä sysiä huhtamaan teloista. Niin oli tässä entinen Jukolan uhkea isäntä hyörinyt ja puuhaillut monen polttavan auringon alla, pyhkien otsaltansa monen helmeilevän hien. Mutta yönsä lepäsi hän turvekattoisessa koijussa miilunsa vartijana: ja saman koijun olivat nyt veljekset määränneet itsellensä väliaikaiseksi asuntomajaksi.

В былые дни дед братьев, человек работящий, разделывал здесь чащобы и выжигал уголь в больших угольных ямах. Немало повалил и пожег он леса вокруг этой горы, не одно поле засеял и проборонил деревянной боронон-суковаткой, а осенью набивал свой овин богатым урожаем. На краю поляны еще и сейчас стояли развалины, указывая место его бывшего лесного овина, откуда он потом вывозил домой готовое зерно, оставляя солому до санного пути. Поодаль от развалин, на опушке виднелось черное дно огромной угольной ямы, в которой сн выжигал из поваленных на подсеках деревьев звенящие угли. В поте лица трудился под знойным солнцем этот старательный хозяин Юколы. А когда наступала ночь, он отдыхал в землянке, покрытой дерном, и караулил свои угольные ямы. В этой-то землянке и решили теперь временно пожить братья.

Avara on kantoinen aho, mutta kauemmas sen reunoja ei kuitenkaan näe sun silmäs; sillä idässä, etelässä, lännessä sulkevat metsät sun silmäsi alan ja pohjoisessa korkea vuori. Mutta jos astut tämän vuoren harvoilla kuusilla kruunatulle harjanteelle, niin kantaapa silmäsi etäälle kohden kaikkia ilmoja. Sen eteläisellä puolella näet ensiksi ihan jalkas alla tuon mainitun, juohevasti kaltevan ahon, kauempana synkeän korven, sen takana taasen Sompiosuon, ja tuolla ilman reunalla kohoo ylös vaisusti sinertävä Teerimäki. Pohjaa kohden alenee vähitellen vuori, ja sen loivalla kamaralla, jota ennen myös oli huhtina käytetty, seisoo koivisto nuori ja tiuha, jonka ruohottomilla poluilla teeret hyppelevät ja pyyt alakuloisesti viheltelee. Idässä näkyy tasainen nummi hongistonensa, lännessä ryhmyinen, sammalkallioinen maa, tuolla ja täällä, sammaleisella harjulla matala, mutta ko'okas ja tuuhea mänty. Mäntyjen takana kiiltää tuolla kirkkaana ja kalaisena Ilvesjärvi, noin tuhannen askelta ahosta pois. Mutta näetpä tuskin muuta, vaikka kauaskin katsot. Saloin tumma meri haamoittaa sun ympärilläs kaikkialla. Näet toki himmeän siinnon Viertolan kartanosta koillisessa ja kaukana tuolla luoteisen ilman rannalla kirkon harmaan tornin. Tämänkaltainen oli seutu ja sen ympäristö, jonka Jukolaiset olivat määränneet asumapaikaksensa.

Обширна усеянная пнями поляна, но дальше ее границ глаз все равно ничего не видит: с востока, юга и запада она закрыта лесом, а с севера — высокой горой. Но стоит только подняться на вершину горы, увенчанную короной редких елей, как перед глазами откроются далекие горизонты. К югу, прямо под ногами, увидишь упомянутую отлогую поляну, за ней темный, дремучий лес и потом болото Сомпиосуо, а там, на самом небосклоне, поднимается ввысь синеющая гора Тэримяки. К северу Импиваара не так крута; ее склон, где прежде тоже была чащоба, теперь порос молодым березняком, и по утоптанным, без единой травинки, тропам прыгают тетерева да уныло посвистывают рябчики. К востоку виднеется песчаный скат с сосновым бором, а к западу— неровные, поросшие мхом скалы; тут и там на мшистых вершинах можно увидеть сосну, не высокую, но густую и развесистую. За соснами, в тысяче шагов от поляны, сверкает светлое, обильное рыбой озеро Ильвесъярви. Но больше, сколько ни смотри, едва ли что увидишь. Повсюду вокруг темнеет безбрежное море лесов. Правда, на северо-востоке заметны еще смутные очертания имения Виэртола, а далеко-далеко на северо-западе— серая колокольня церкви. Такова была местность, где решили поселиться братья Юкола.

Mutta sysikoijun vaiheille olivat veljekset tänä iltana asettuneet alas, laskeneet aisoista väsyneen Valkon, kello kaulassa, laitumelle ja tehneet kannoista ja karangoista iloisen valkean aholle. Siinä paistoi Simeoni silakoita, nauriita ja naudan lihaa yhteiseksi illalliseksi, ja muut hyöriskelivät vankkurien ympärillä, purkaen kuormaa ja kantain kutakin kalua ja kapinetta paikallensa. Mutta koska tämä oli tehty ja ruoka rakettu valmiiksi, istuivat he atrioitsemaan iltaiselle aholle; ja aurinko oli vaipunut vuoren taakse.

В этот вечер они расположились возле угольной землянки, распрягли усталую Валко, привязали на шею колокольчик и пустили пастись; потом натаскали пней н коряг и развели на поляне веселый костер. Симеони поджарил на огне салаку и говядину и напек репына ужин, а остальные братья возились вокруг телеги, разгружая воз и расставляя по местам вещи. Когда все было сделано и поспела еда, братья уселись на поляне и принялись за ужин. Солнце уже скрылось за горой.

SIMEONI: Tämä on siis ensimmäinen atriamme tässä uudessa kodossa; ja tuokoon se onnen ja Jumalan rauhan kaikille muillekin atrioillemme täällä.

СИМЕОНИ: Стало быть, это наша первая трапеза на новом месте. Дай бог, чтоб все наши трапезы здесь протекали так же мирно и счастливо.

JUHANI: Onni, muhkea onni olkoon ainoa toverimme täällä kaikissa toimissa ja töissä, joihin vaan kyntemme pystyy.

ЮХАНИ: Да, пусть нам всюду сопутствует счастье, большое счастье, — за что бы мы ни взялись.

AAPO: Tahtoisinpa lausua tärkeän aatoksen.

ААПО: Мне хочется сказать о самом важном.

JUHANI: No puhkaise se sydänkarsinastas ulos.

ЮХАНИ: Ну, выкладывай.

AAPO: Päätön ruumis ei käy päisin, sanon minä.

ААПО: Телу без головы никак нельзя, вот что я хочу сказать.

JUHANI: Vaan nuijailee seiniä kuin päätön kana.

ЮХАНИ: Да уж, оно будет натыкаться на стены, будто курица с отрубленной головой.

TIMO: Vaikkei päätönkään, kun se vaan tulee riiviöön, niin pöllähtelee se noin, noin, sinne ja tänne, sinne ja tänne. Niinhän tekevät usein Männistön-muorin kanat, ja silloin sanoo muija noidan-nuolten lentelevän ilmassa.

ТИМО: А бывает, и голова на месте, но если тело взбесится, то начнет прыгать да метаться туда-сюда. С курами бабки Лесовички это частенько случается, и старушка тогда говорит, что это колдовские стрелы летают в воздухе.

JUHANI: Mutta puhdistappas suus, veli Aapo.

ЮХАНИ: Ну, братец Аапо, договаривай.

AAPO: Tämä on tuuma aivossani: Jos tahdomme täällä jotain ja kunnokkaasti matkaansaattaa, niin yksi meistä olkoon aina ensimmäisenä miehenä, keskustelemisten johtajana, ratkaisijana riitaisissa asioissa. Sanalla sanoen, yksi olkoon, jonka ääni käy etunenässä järjestyksen tähden.

ААПО: Вот какая дума запала мне в голову: если мы хотим добиться чего-то, нам нужен старшой. Он будет держать совет с нами и решать все наши споры. Словом, порядок должен налаживать кто-нибудь один.

JUHANI: Minä olen tässä vanhin.

ЮХАНИ: Старше всех здесь я.

AAPO: Sinä olet Jukolan sarjan esikoinen, ja olkoon sinulla sen oikeus myös.

ААПО: Ты первенец в семье Юкола —тебе и головой быть.

JUHANI: Olenpa rivin ensimmäinen mies, ja tiedän myös vaatia teiltä kuuliaisuutta. Mutta kun vaan tottelisitte.

ЮХАНИ: Да, я старший и имею право требовать повиновения. Но только бы вы слушались.

AAPO: Se on oikeus ja kohtuus. Mutta jokaisen sana ottakaamme kuitenkin aina kuullaksemme yhteisissä kysymyksissä.

ААПО: Это справедливо. Но в общих делах мы все-таки будем выслушивать каждого.

JUHANI: Sinun neuvoillesi varsinkin tahdon aina ja kernaasti korvani kallistaa. Mutta minä olen ensimmäinen.

ЮХАНИ: Особенно к твоим советам я всегда буду прислушиваться. Но главой все-таки буду я.

AAPO: Tosi! Mutta mikä rangaistus määrätään hänelle, joka uppiniskaisuutta, auttamatonta vastakynttä osoittelee?

ААПО: Верно. А какое наказание мы назначим тому, кто будет строптивым и вздумает упрямиться?

JUHANI: Hänen pistän tuonne vuoren komeroon ja kannan kasan kymmenleiviskäisiä kiviä teljeksi luolan kitaan. Siellä hän istukoon päivän tai kaksi, aina kuinka asiat ja asian haarat vaativat. Niin, niin, siellä imeköön hän kynsiänsä, muistellen mitä rauhaansa kuuluu.

ЮХАНИ: Я выброшу его в пещеру и завалю вход десятилисфунтовыми камнями. Пусть посидит там день-другой,— в зависимости от того, как потребует дело,— пусть погрызет свои ногти да обдумает свой проступок.

LAURI: En suostu päätökseen minä.

ЛАУРИ: Я против такого решения.

TUOMAS: Enkä minä.

ТУОМАС: Я тоже.

TIMO: Olenko minä piirtoposkinen metsäsika, jonka asunto on vuoren tunkkainen luola? Pois se.

ТИМО: Что я, дикий кабан, чтоб сидеть в затхлой дыре? Нет, это не выйдет.

JUHANI: Te rupeette kapinoitsemaan.

ЮХАНИ: Вы сразу же и бунтовать!

TUOMAS: Se rangaistuksen pykälä ei käy päisin, ei käy.

ТУОМАС: Нет, такое наказание не годится.

TIMO: »Ei käy kontoon», sanoo sananlasku. Minä en ole metsäsika, mäyrä.

ТИМО: Не быть бычку на веревочке, как гласит пословица. Я не дикий кабан и не барсук.

JUHANI: Sentähden käytä itses aina kiltisti ja siivosti, välttääksesi vihani rankaisevaa kauhistusta.

ЮХАНИ: А ты веди себя тихо да послушно, вот и избежишь моего карающего гнева.

TIMO: Mutta minä en ole mäyrä, enkä susi. Hei, hei! En ole karhukaan enkä mikään rotta! Tiedä huutia vähän. »Tiedä huutia, sanoi Jaakkolan Juuti»; Hehheh!

ТИМО: Но я тебе не барсук и не волк. Да, да! И не медведь или какая-нибудь крыса. Надо и меру знать. Вот так-то.

AAPO: Sallitaanko minulle sananvuoro?

ААПО: Можно мне вставить словечко?

JUHANI: Kernaasti. Mitä mielit sanoa?

ЮХАНИ: Давай. Что ты хочешь сказать?

AAPO: Etten kiltaa minäkään tuota rangaistus-parakraaffia, jonka tahtoisit käytettäväksi välillemme asettaa, vaan katsonpa sen veljesten keskenä liian törkeäksi, pedolliseksi.

ААПО: Я тоже не одобряю такого параграфа. Между родными братьями это было бы уж слишком бессердечно.

JUHANI: Vai et kiltaa? Etkö kiltaa? Etkö totisesti kiltaa? Sanoppas sitten viisaampi parakraaffi, koska minä en milloinkaan käsitä mikä on oikein, mikä väärin.

ЮХАНИ: Ага, не одобряешь? Не одобряешь? И впрямь не одобряешь? Тогда давай свой параграф, мудрец, раз уж мне вечно невдомек, что правильно и что нет!

AAPO: Sitä en sano.

ААПО: Я этого не говорил.

JUHANI: Sanoppas se uusi, kiilattava parakraaffi, sinä Jukolan tietäjä.

ЮХАНИ: Давай, давай, выкладывай свой разумный параграф, мудрец из Юколы!

AAPO: Kaukana tietäjän arvosta. Mutta tämä...

ААПО: До мудреца мне далеко. Но этот...

JUHANI: Parakraaffi, parakraaffi!

ЮХАНИ: Параграф, параграф!

AAPO: Tämähän on...

ААПО: Это ведь...

JUHANI: Parakraaffi, parakraaffi! Sanoppas se viisas parakraaffi!

ЮХАНИ: Параграф, параграф! Ну, выкладывай же свой разумный параграф!

AAPO: Oletko hullu? Huutelethan tuossa kuin istuisit tulisissa housuissa. Miksi kirkut ja keikuttelet päätäs kuin tarhapöllö?

ААПО: Ты с ума сошел? Орешь, будто штаны на тебе горят. И чего ты кричишь да мотаешь головой, как сыч?

JUHANI: Parakraaffi! huudan minä huikeasti. Se ihka uusi ja vanha, viisas parakraaffi! Sanoppas se, ja minä kuultelen äänetönnä kuin särki sammakon motkotusta.

ЮХАНИ: Параграф! — вот что я кричу. Ну, где он, твой новехонький и сверхумный параграф? Выкладывай! Я буду молчать и слушать тебя, как плотва — кваканье лягушки.

AAPO: Tämä on tuumani asiasta: Hän, joka ylen katsoo neuvot ja varoitukset, aina vaan ilkivaltaisuutta osoittelee, kylvellen välillemme eripuraisuuden siementä, hän siirrettäköön liitostamme, karkoitettakoon kauas pois.

ААПО: Я вот как думаю: того, кто не будет слушать советов и предостережений, кто будет строптивым и вздумает сеять раздор между нами, того мы просто выгоним, н пусть себе убирается подальше.

TUOMAS: Tämä olkoon asetus.

ТУОМАС: На том и решим.

LAURI: Siihen suostun.

ЛАУРИ: С этим я согласен.

TIMO: Niin minäkin.

ТИМО: Я тоже.

SIMEONI: Siihen suostumme kaikki yhteisesti.

СИМЕОНИ: С этим мы все согласны.

JUHANI: Hm! Olkoon päätetty. Ja muistakaat: joka tästälähin mielii vikuroita, hänellä on jäniksen passi kourassa, potkua pyllyssä ja käpälämäki edessä.--Mihin työhön iskemme huomenna kiinni, te murjaanit? Kyllä minä teidät opetan.

ЮХАНИ: Гм! Пусть будет так. Но помните: кто вздумает рыпаться— того живо выгоним, и скатертью дорога! Так за какую работу возьмемся завтра? Уж я вас научу!

AAPO: Hieman harmin vallassa; mutta eihän tuo nyt samenna meidän tyynettä ja kirkasta mieltämme tänä iltahetkenä.

ААПО: Малость досадно, что опять не обошлось без перепалки. Но пусть это не омрачит нашего спокойствии и радости в этот вечер.

JUHANI: Mihin raatamiseen rupeemme koska päivä koittaa?

ЮХАНИ: Так за какое дело мы возьмемся утром?

AAPO: Tietysti on tässä pirttimme rakennus ensimmäinen.

ААПО: Конечно, первым делом нужно рубить избу.

JUHANI: Niin onkin. Huomenna varhain käyköön neljä miestä, jokainen kirveskynä kourassa, nurkallensa, ja olkoot nämät neljä miestä: minä itse, Tuomas, Simeoni ja Aapo. Muut palhikoot ja kiiritelkööt meille hirsiä ylös. Ja koska pirtti ja pieni aitta-koppa ovat valmiit, niin kohta pojat kaasinsa haalimiseen, metsästys- ja kalastus-retkille. Se muistakaat!

ЮХАНИ: То-то. Завтра чуть свет пусть-ка четверо забирают топоры да становятся по своим углам. В эту четверку войдут: я сам, Туомас, Симеони и Аапо. Остальным тесать бревна и подавать их нам наверх. А когда будут готовы изба и амбар, все отправимся на охоту и рыбную ловлю. Так и запомните!

Näin päättivät he viimein atriansa ja kävivät lepoon sysikoijun suojaan. Tuli yö, pilvinen, mutta tyyni toukokuun yö. Korvessa huuteli huhkain käheällä äänellänsä, Ilvesjärvellä narisivat sorsat, ja tuolloin, tällöin kuului kaukaa kontion terävä vihellys. Muutoin vallitsi luonnossa rauha ja syvä hiljaisuus. Mutta veljeksiä turvemajassa ei mielinyt käydä tervehtimään hienosiipinen Unonen. Äänettöminä, mutta kierrellen itsiänsä kyljeltä kyljelle, mietiskelivät he tämän maailman menoa ja elämämme muuttuvaisuutta.

Они покончили с ужином и улеглись на покой. Настала ночь, облачная, но тихая майская ночь. В лесу хрипло кричал филин, на Ильвесъярви покрякивали утки, и где-то вдали то и дело раздавался рев медведя. В остальном вокруг дарили тишина и покой. Но легкокрылый сон не залетал в дерновую хижину братьев. Ворочаясь с боку на бок, они молча раздумывали о бренном мире и превратностях судьбы.

AAPO: Eihän ole luullakseni vielä ummistunut yhdenkään silmä.

ААПО: Кажется, никто еще не сомкнул глаз.

JUHANI: Makeasti makaa jo Timo, mutta me muut itsiämme tässä vääntelemme ja kääntelemme kuin makkarat kiehuvassa kattilassa. Miksi olemme näin virkkuja?

ЮХАНИ: Один только Тимо сладко спит, а мы ворочаемся, будто колбаски в кипящем котле. И отчего нам не спится?

AAPO: Elomme tie on tänäpänä tehnyt töykeän käännöksen.

ААПО: Нынче жизнь наша круто повернулась.

JUHANI: Siitäpä mieleni levoton, kovin levoton.

ЮХАНИ: Оттого-то у меня и неспокойно на душе, очень неспокойно!

SIMEONI: Synkeä on sydämeni tila. Mikä olen minä? Tuhlaajapoika.

СИМЕОНИ: И у меня сердце ноет. Кто я такой? Блудный сын.

JUHANI: Hm! Korpeen kadonnut lammas.

ЮХАНИ: Да! Агнец, заблудший в темном лесу.

SIMEONI: Niin heitimme naapurit ja kristilliset lähimmäiset.

СИМЕОНИ: Так покинули мы соседей и ближних своих.

TUOMAS: Tässä ollaan ja täällä pysytään niin kauan kuin metsässä tuoretta lihaa löytyy.

ТУОМАС: Да, теперь мы тут. И будем до тех пор, пока в лесу не переведется дичь.

AAPO: Kaikki onnistuu hyvin, jos käymme aina käsiin järkevällä mielellä.

ААПО: Все пойдет на славу, если только возьмемся с умом за дело.

SIMEONI: Huhkain tuolla korvessa huutelee, ja hänen huutonsa ei ennusta koskaan hyvää. Ennustaapa tulipaloa, tappeluksia ja murhia niinkuin vanhat ihmiset sanoo.

СИМЕОНИ: Ишь как филин кричит, а от его крика никогда не жди добра. Старые люди говорят, он пожары предвещает, кровавые распри с убийствами.

TUOMAS: Metsässä on huutaminen sillä virkana ja ilman mitään merkitystä.

ТУОМАС: У филина должность такая, чтоб кричать в лесу, тут нет никаких примет.

EERO: Tässä on kylä, Impivaaran turvekattoinen talo.

ЭРО: Но ведь здесь не лес, а целая деревня, дом Импиваара, крытый дерном.

SIMEONI: Mutta nyt on ennustaja muuttanut sijaa, huutelee tuolla vuoren harjulla. Siellä ennen, niinkuin tarina kertoilee, rukoili »Kalvea impi» syntejänsä anteeksi, rukoili kaikki yöt niin talvella kuin kesällä.

СИМЕОНИ: Теперь эта кликуша перебралась уже в другое место и кричит на вершине горы. По преданию, там когда-то отмаливала свои грехи Бледнолицая дева. Она молилась целые ночи напролет и зимой и летом.

JUHANI: Hänestäpä on tämä vuori saanut nimensä Impivaara. Kuulin kerran lapsena tuon tarinan, mutta onpa se jo enimmäksi haihtunut mielestäni. Veli Aapo, sinä juttele se meille tässä ikävän yömme vietteeksi.

ЮХАНИ: Оттого-то эту гору и прозвали Импиваара. Когда-то, мальчонкой, я слышал это предание, да забыл. Расскажи-ка нам, Аапо, чтоб скоротать эту длин-' ную ночь.

AAPO: Timo kuorsaa kuin mies; mutta maatkoon hän rauhassa; minä mielin teille kertoa tarinan.

ААПО: Ох, как Тимо захрапел. Но пусть спит. Я вам расскажу предание.

Seuraavan tarinan kalveasta immestä kertoi nyt Aapo veljillensä:

И Аапо рассказал братьям следующее предание о Бледнолицей деве.

Asui muinoin tämän vuoren luolissa eräs hirmuinen peikko, ihmisten kauhistus ja surma. Kaksi oli hänellä elämän himoa ja hekumaa: katsella ja pidellä aarteitansa luolien syvissä kätköissä ja juoda ihmisen-verta, jota hän ankarasti janosi. Mutta ainoastaan yhdeksän askelta vuoresta oli hänellä voima väkivaltaiseen käytökseen, ja sentähden täytyi hänen harjoitella kavaluutta retkillänsä. Hän taisi muuttaa haamunsa miksi tahtoi; ja ympäri tienoita nähtiin hänen kuljeksivan milloin kauniina nuorukaisena, milloin ihanaisena impenä, aina sitä myöten kuin hän miehen tai naisen verta janosi. Monen voitti hänen katsantonsa helvetillinen ihanuus, moni sai henkensä heittää peikon kamoittavissa luolissa. Niin tämä hirviö vietteli luokseen onnettomat uhrinsa.

Давным-давно в пещерах этой горы, на страх и погибель людям, обитал злой гном. У него были две страсти: любоваться драгоценностями, которые он хранил в глубоких тайниках пещер, и пить человеческую кровь, которой он ненасытно жаждал. Но он имел силу над человеком не дальше девяти шагов от горы и потому во время своих похождений прибегал к коварству. Он был искусным оборотнем и мог превращаться в кого угодно. Его часто видели то в облике прекрасного юноши, то очаровательной девушки — смотря по тому, чьей крови он жаждал. Многих пленила красота его дьявольских глаз, многие простились с жизнью в его страшных пещерах.

Oli lempeä kesä-yö. Viherjällä nurmella istui eräs nuorukainen, syleillen lemmittyänsä, nuorta neitoa, joka hohtavana ruusuna lepäsi hänen rinnoillansa. Tämä oli heidän jäähyväis-syleilyksensä; sillä pois tuli pojan matkustaa ja erota ajaksi sydämensä ystävästä.--»Impeni», niin haasteli nuorukainen, »nyt lähden sinulta pois, mutta tuskin ehtii sata aurinkoa nousta ja laskea ennenkuin sun kohtaan taas».--Lausui neito: »eikä aurinko läskeissänsä heitä niin armasta jäähyväis-silmäystä maailmallensa, kuin minä mun kultaselleni koska hän poistuu, eikä noustessansa säteile niin ihanasti taivaan loimo, kuin säteilee mun silmäni, koska taasen kiirehdin sua vastaan. Ja mitä kirkkaan päivän pituuteen sielustani mahtuu, se on aatos sinusta, ja unieni himmeässä maailmassa käyskelen sun kanssas».--Niinpä neito; mutta taasen nuorukainen lausui: »Ihanasti haastelit; mutta miksi aavistaa mun sieluni pahaa? Impeni, nyt vannokaamme toinentoisellemme ijäinen uskollisuus tässä taivaan kasvoin alla». Ja he vannoivat pyhän valan, vannoivat Jumalan ja taivaan edessä, ja hengähtämättä kuultelivat heidän sanojansa metsät ja vuoret. Mutta viimein aamun koittaessa syleilivät he viimeisen kerran ja erosivat toinentoisestansa. Pois riensi nuorukainen, mutta kauan käyskeli neito yksin metsän hämärässä, muistellen kaunista kultastansa.

Была дивная летняя ночь. На зеленой лужайке, обнимая свою возлюбленную, сидел юноша. Как пылающая роза, покоилась дева на его груди. То было их прощальное объятие: юноша должен был отправиться в долгий путь и оставить свою подругу. «Любовь моя, — так говорил юноша, — я покидаю тебя, но не успеет солнце изойти и зайти сто раз, как я снова буду с тобой». А дева ответила: «Заходящее солнышко не кинет такого нежного прощального взора на мир, как я — своему милому на прощание, и лучи утренней зари не загорятся так ярко, как загорятся мои очи, когда я снова поспешу навстречу тебе. И как бы долог ни был день, я буду каждый миг думать о тебе, и ночами, в царстве сновидений, я буду всегда с тобой». Так сказала красавица, и юноша ей ответил: «Твои слова прекрасны. Но почему мое сердце чует беду? Любовь моя, поклянемся перед небом в вечной верности». И они дали священный обет перед небесами и господом богом. Леса и горы внимали им в полной тишине. Наступил рассвет, они обнялись последний раз и расстались. Юноша ушел, а дева еще долго бродила в одиночестве по сумрачному лесу, вспоминая прекрасного друга.

Koska näin hän käyskelee tuuhean männistön kohdussa, mikä ihmeellinen haamu käy häntä vastaan? Hän näkee nuoren miehen, jalon kuin ruhtinas ja ihanan kuin tämä kultainen aamu. Kuin tulen liekki väikkyy ja kimmeltää hänen hattunsa höyhen-töyhtö. Hänen hartioillansa riippuu kauhtana, sinertävä kuin taivas ja kuin taivas kirjava kiiltävistä tähdistä. Hänen ihotakkinsa on valkea kuin lumi, ja miehustalla on hänellä purppuranpunainen vyö. Impeen hän katsahtaa ja katsannosta virtaa liekehtivä rakkaus, ja autuaasti kaikuu hänen äänensä, koska hän neidolle haastelee: »Älä mua pelkää, suloinen impi, olenpa sun ystäväs ja saatan sulle äärettömän onnen, jos vaan kerran saan sinua syleillä. Minä olen voimallinen mies, on minulla aarteita ja kalleita kiviä ilman lukua ja määrää, ja taitaisinpa ostaa vaikka kaiken tämän maailman. Tule mun kullakseni, minä tahdon viedä sun komeaan linnaan ja asettaa sinun viereeni loistavalle istuimelle». Niin hän haasteli viehättävällä äänellä ja hämmästyneenä seisoi neito. Hän muisteli äsken vannottua valaansa, ja poispäin hän kallistui, mutta kallistui taasen mieheen päin ja eriskummallinen häiriö käsitti hänen mielensä. Miestä kohden hän kääntyi, peittäen kädellään kasvonsa kuin paistavan auringon edessä; pois hän taasen kääntyi, mutta katsahti kerran vielä ihmeelliseen haamuun. Voimallinen ihastus säteili sieltä häntä vastaan, ja äkisti vaipui neito kauniin ruhtinaan syliin. Mutta pois riensi ruhtinas saaliinensa, joka niinkuin houreessa lepäsi hänen käsivarsillansa. Yli jyrkkien mäkien, halki syvien laaksojen he lakkaamatta kulkivat, ja yhä pimeämmäksi muuttui metsä heidän ympärillään. Levottomasti tytkyi immen sydän ja tuskan hiki juoksi hänen otsaltansa alas; sillä viimein hän huomasi niinkuin jotain pedollista, hirveätä haamun silmien lumoovassa liekissä. Hän katsahteli ympärillensä, ja nopeasti sinkoilivat ohitse synkeät kuuset, hänen kantajansa vinhasti juostessa; hän katsahteli nuorukaisen kasvoihin, ja kamoittavat väristykset karsivat hänen ruumistansa, mutta kummallinen ihastus vallitsi kuitenkin hänen sydämessään.

Вот она идет по густому сосновому бору. Но что за странное видение приближается к ней? Она видит юношу, благородного, как князь, и прекрасного, как золотое утро. Огнем пылают перья на его шляпе. На плечи накинут кафтан, голубой, как небо, и, как небо, усеянный сверкающими звездами. Его рубашка бела как снег, и стаи опоясан пурпурным поясом. Он смотрит на девушку, и взгляд его пылает любовью, и нежно звучит его голос, когда он говорит ей: «Не бойся меня, красавица, я твой друг и принесу тебе большое счастье, если позволишь хоть раз обнять тебя. Я могущественный человек, неисчислимы мои сокровища и драгоценности, я мог бы купить весь мир. Стань моей возлюбленной, и я увезу тебя в чудесный замок и посажу рядом с собою на сверкающий трон». Так говорил он своим чарующим голосом, и в изумлении стояла дева. Она вспомнила недавнюю клятву и отшатнулась от незнакомца, но тут же снова склонилась к нему, и странное смятение вкралось ей в душу. Словно от знойного солнца закрыв рукою лицо, она снова повернулась к нему', опять отшатнулась и еще раз взглянула на дивное видение. Его глаза сияли восторгом. Й вдруг дева упала в объятия прекрасного князя. Он тотчас помчался прочь, а на руках у него, словно в беспамятстве, лежала жертва. Он бежал по крутым горам, по глубоким оврагам, и лес вокруг становился все темней. Трепетно забилось сердце девушки, холодный пот выступил на ее челе: она заметила что-то звериное, страшное в пылающем взоре спутника. Девушка оглянулась. Только мрачные ели мелькали по сторонам: так мчался похититель. Она взглянула в лицо юноши и вздрогнула от ужаса, хотя сердце и было полно дивного восторга.

Kulkivat he alati eteenpäin halki metsien, ja näkyi viimein korkea vuori ja sen pimeät luolat. Ja nyt, koska he olivat ainoastaan muutaman askeleen vuoresta, tapahtui hirveätä. Mies kuninkaallisessa puvussa muuttui äkisti hirmuiseksi peikoksi: sarvet tunkeusivat ulos hänen päästään, niskassansa kahisivat kankeat harjakset, ja kurja tyttö nyt tunsi kipeästi povessaan hänen terävät kyntensä. Ja siinä onneton impi huusi, reutoili ja tempaili tuskissansa, mutta turhaan. Ilkeällä kiljunalla raahasi hänen peikko syvimpään luolaansa ja imi hänestä veren aina viimeiseen pisaraan asti. Mutta tapahtui ihme: henki ei lähtenytkään neitosen jäsenistä, vaan hän jäi elämään verettömänä, lumivalkeana; murheellisena kuoleman haamuna Kalman maasta. Kummastuen huomasi tämän peikko, käytti uhriansa kohtaan kynsiään ja hampaitansa kaikin voimin, mutta eipä voinutkaan häntä kuolettaa. Viimein päätti hän pitää häntä ainiaan luonansa uumentojen yössä. Mutta mitä palvelusta taisi hän tehdä, mitä hyötyä matkaansaattaa peikolle? Tämä määräsi immen puhdistamaan aarteitansa ja kalleita kiviänsä, niitä hänen eteensä lakkaamatta pinoilemaan, sillä eipä hän väsynyt niitä ihaellen katselemasta.

Так они мчались сквозь темные леса, и уже показалась высокая гора с мрачными пещерами. И когда они были в нескольких шагах от горы, случилось что-то ужасное: юноша в княжеских одеждах вдруг обратился в страшное чудовище. На его голове появились рога, на затылке зашуршала жесткая щетина, а на своей груди бедная девушка ощутила его острые когти. Несчастная закричала и заметалась в ужасе, стараясь вырваться, но все было напрасно. Дико вопя, гном затащил ее в самую глубокую пещеру и выпил ее кровь до последней капли. Но тут произошло чудо: душа не покинула девы, она осталась жива — бескровная, белоснежная, бу'дто печальный призрак из царства смерти. Гном в удивлении заметил это и изо всех сил принялся рвать ее когтями и зубами, но умертвить так и не смог. Тогда он решил навсегда оставить ее у себя, в вечной тьме подземелья. Но что она могла делать, какую пользу приносить злому духу? Он приказал девушке чистить его сокровища и драгоценные камни и без конца раскладывать их перед ним, потому что он никогда не уставал восхищаться ими.

Näin vuosia elelee kelmeä, veretön impi vangittuna vuoren kohtuun. Mutta yöllä toki nähdään hänen seisovan äänettömänä rukoilijana vuoren harjulla. Ken antoi hänelle tämän vapauden? Taivaanko voima?--Mutta yöt kaikki, myrskyssä, sateessa ja kireässä pakkasessa hän seisoo vuoren kiireellä, rukoillen syntejänsä anteeksi. Verettömänä, lumivalkeana ja kuin kuva, niin liikkumattomana, äänetönnä hän seisoo, kädet rinnoilla ja pää kallistuneena rinnoille alas. Ei rohkene kurja nostaa otsaansa kohden taivasta yhtään ainoata kertaa, vaan päin kirkon torniin, metsien etäiselle reunalle on hänen silmänsä lakkaamatta teroitettu. Sillä ainapa toki salainen ääni hänen korvaansa toivosta kuiskaa; vaikka kaukaisena kipenänä, kuin tuhansien peninkulmien päästä, pilkoittaa hänelle tämä toivo. Niin hän yönsä vuorella viettää, eikä kuulu hänen huuliltansa valitusta milloinkaan; ei nouse, ei vaivu huokauksista rukoilevan povi. Niin kuluu synkeä yö, mutta aamun koittaessa tempaisee hänen taasen luoliinsa armoton peikko.

Проходят годы, а бледная, бескровная девушка все живет в горном заточении. По ночам, однако, можно увидеть, как она стоит на вершине горы и безмолвно молится. Кто же дал ей свободу? Всесильное небо? В бурю, в дождь, в трескучие морозы она простаивает ночи напролет на горной вершине и отмаливает свои грехи. Бескровная, белоснежная и неподвижная, как ста-туя, она стоит молча, с поникшей головой, сложив на груди руки. Но ни разу не осмелится несчастная поднять взор к небу. Туда, к церковной колокольне за дальними лесами, прикован ее взгляд, и какой-то таинственный голос неустанно нашептывает ей слова надежды, которая сияет, как далекая искра. Так коротает она свои ночи на горной вершине. Никогда с ее уст не сорвется жалоба, никогда не колыхнется от вздоха ее грудь. Проходит темная ночь, наступает рассвет, и безжалостный гном снова прячет ее в свои пещеры.

Tuskinpa oli sata aurinkoa ehtinyt valkaista maata, ennen kuin nuorukainen, neidon lemmitty, palasi iloisena kotiinsa matkaltaan. Mutta ihana impensä ei rientänytkään häntä vastaan tervetuloa toivottamaan. Hän kyseli missä kaunoinen viipyi, vaan ei saanut tietoa keltään. Kaikkialta hän etsiskeli häntä yöt ja päivät, väsymättä, mutta aina turhaan; impi oli kadonnut ilman jälkeä kuin aamun kaste. Viimein heitti hän kaiken toivon, unohti kaiken elämän ilon ja käyskeli täällä vielä ajan mykkänä varjona. Kerran viimein, koska hohtava päivä oli nousnut, pimitti kuoleman yö hänen silmänsä valon.

Не успело солнце сто раз осветить мир, как юноша^ возлюбленный девы, радостный возвратился домой. Но не кинулась ему навстречу прелестная девушка, не приветствовала его. Он спросил, куда скрылась его красавица, но никто не мог дать ответ. Он разыскивал ее повсюду дни и ночи, не зная усталости, но напрасно: дева исчезла без следа, словно утренняя роса. Он потерял всякую надежду, для него в жизни не было больше радости, и он бродил как тень. Однажды, когда уже занимался багряный рассвет, смерть затуманила его взор.

Mutta vuosia hirmuisen pitkiä viettää kalvea impi: päivät peikon luolissa lakkaamatta puhdistellen ja latoen aarteita julman kiusaajansa silmäin alla; mutta yöt hän vuoren harjanteella kuluttaa. Verettömänä, lumivalkeana ja kuin kuva, niin liikkumattomana, äänetönnä hän seisoo kädet rinnoilla ja pää kallistuneena rinnoille asti. Ei rohkene hän nostaa otsaansa kohden taivasta, vaan päin kirkon tornia, metsien etäiselle reunalle, on hänen silmänsä lakkaamatta teroitettu. Ei hän valita; ei nouse, ei vaivu huokauksista rukoilevan povi.

Долгие-долгие годы провела в заточении Бледнолицая дева: днем в пещерах гнома начищала она без конца сокровища и раскладывала их перед глазами своего мучителя, а ночью на горной вершине бескровная, белоснежная и неподвижная, как статуя, она молча стоит с поникшей головой, скрестив на груди руки. Не смеет она поднять взор к небу; к церковной колокольне за далекими лесами прикован ее взгляд. Ни жалоб, ни вздохов не слышно из уст молящейся девушки.

On vaalea kesä-yö. Vuorella seisoo taasen neito, muistelee aikaa, jonka hän on viettänyt tuskallisessa vankeudessansa; ja vuosia sata on mennyt siitä päivästä, jona hän erosi sydämensä ystävästä. Hän kauhistuu, aatoksensa pyörtyy ja kylmiä hikihelmiä kiirahtelee hänen otsaltansa alas vuoren sammaleiselle kamaralle, koska hän kuvailee menneitten vuoskymmenien pituutta. Silloin rohkeni hän ensimmäisen kerran katsahtaa korkeuteen ylös, ja hetken päästä huomasi hän ihmeellisen valon, joka lentävänä tähtenä näkyi häntä lähestyvän kaukaisista avaruuksista. Mutta jota lähemmäs tämä valo häntä ehti, sitä enemmin muutti se muotoansa. Eikä ollutkaan se mikään lentävä tähti; vaan kirkastettu nuorukainen, välähtelevä miekka kädessä. Kajastipa niistä kasvoista ihana tuttavuus, ja kiivaasti rupesi lyömään neidon sydän; sillä nyt hän tunsi entisen ylkänsä. Mutta miksi lähestyi hän miekka kädessä? Tämä neitoa arvelutti, ja hän lausui heikeällä äänellä: »Tämäkö miekka mun tuskani viimein lopettaa? Tässä on poveni, nuori sankari, iske sun kirkkaalla teräkselläs tänne, ja, jos taidat, lahjoita mulle kuolema, jota jo kauan, kauan olen ikävöinnyt». Niin haasteli hän vuorella, mutta eipä tuonut hänelle nuorukainen kuolemaa, vaan elämän suloisen liehauksen, joka jo tuoksuavana aamutuulena hymisten kierteli ympäri kalvean immen. Lemmekkäästi katsahtava nuori mies otti hänen syliinsä, suuteli häntä, ja kohta tunsi veretön impi hienon veren virran suloisena koskena juoksevan suonissansa, hänen poskensa hohti kuin aamuruskon pilvi, ja ilosta läikkyi heleä otsa. Ja hän heitti kiharaisen päänsä yli ylkänsä käsivarren, katsahti ylös kirkkaasen korkeuteen, huoaten povestansa ulos vuoskymmenien tuskat; ja nuorukaisen sormet harhailivat hänen kiharissaan, jotka somasti liehahtelivat hiljaisessa tuulessa. Ihana oli pelastuksen hetki ja pääsinpäivän aamu. Linnut visertelivät kuusissa tuon jylhän vuoren reunoilla ja koillisesta nousi auringon hohtava viilu. Oli tämä aamu sen aamun kaltainen koska ystävykset kerran viherjällä nurmella erosivat pitkäksi ajaksi.

Светлая летняя ночь. Дева снова стоит на горе, вспо-’ миная годы, проведенные в мучительном заточении. Сто лет прошло с того дня, как она • рассталась с другом1 сердца. И когда она представляет себе, какими долгими были эти минувшие десятилетия, ее охватывает ужас, мысли путаются, на мшистую скалу падают- капли холодного пота. И вот она впервые осмелилась взглянуть на небо и заметила там дивный свет, точно падающая звезда приближалась к ней из бесконечной дали. И чем* ближе был этот свет, тем больше он преображался. Нет, то была не падающая звезда, а лучезарный юноша со сверкающим мечом в руке. Его лицо светилось чем-то знакомым, и сильно забилось сердце девы. Она узнала своего суженого. Но почему в его руке меч? Она терялась в догадках и слабым голосом промолвила: «Не этот ли меч положит конец моим страданиям? Вот, моя грудь, юноша, вонзи в нее свою блестящую сталь и. подари мне смерть, если можешь. Уже давно я жажду ее». Так сказала она. Но не смерть принес ей юноша, а вдохнул в нее жизнь, которая, как пленительное дуновение утреннего ветра, овеяла деву. И он с нежностью во взоре обнял ее, поцеловал, и она почувствовала, как в ней журчащим ручейком заструилась кровь; точно облако на утренней заре, запылали ее щеки, и радостью засветилось лицо. Она склонила голову на руки суженого и, взглянув на ясное небо, выдохнула из груди муки минувших десятилетий. И пальцы юноши нежно перебирали ее локоны, развевавшиеся на ветру. Дивен был этот миг искупления! В еловом бору на крутом склоне горы щебетали птицы, на востоке величественно всходило солнце. И это утро напомнило им другое утро, когда они на долгие годы простились друг с другом на зеленой лужайке.

Mutta nytpä äkeä peikko, vihan pyrstöt pystyssä, kiipesi vuorelle ylös, temmataksensa impeä komeroihinsa taas. Vaan tuskin oli hän kuroittanut kyntensä neitoa kohden, niin nuorukaisen miekka, nopea kuin salama, hänen rintansa lävisti; ja vuorelle roiskahti musta verensä. Pois käänsi impi kasvonsa tästä nä'ystä, painaen otsansa vasten ystävänsä povea, koska peikko, pahasti kiljahtaen, heitti henkensä ja putosi vuoren rinteeltä alas. Niin pelastui maailma kamoittavasta hirviöstä. Mutta hopeaisen pilven kirkkaassa helmassa väikkyivät nuorukainen ja impi ylös korkeuden tienoihin. Ylkänsä polvilla lepäsi morsian ja, painain otsansa vasten hänen poveansa, hymyili onnellisna. Halki avaruuksien he kiitivät, ja alas kaukaiseen syvyyteen jäi heistä metsät, vuoret ja laaksoin monipolviset haarat. Ja kaikkipa viimein heidän silmistänsä katosi kuin sinertävään savuun.

Вдруг гном, ощетинившись от ярости, вскарабкался на гору, чтобы снова увести деву в подземелье. Но едва он протянул к ней свои когти, как меч юноши, быстрый, точно молния, пронзил его грудь, и наземь брызнула черная кровь. В ужасе отвернулась дева, крепко прижалась к груди милого, а гном, дико взревев, испустил дух и покатился вниз по склону. Так был опасен мир от этого страшного чудовища. А юноша и дева неслись уже в сверкающих серебром облаках, поднимаясь в неведомую высь. Невеста отдыхала на коленях своего суженого и, склонившись к нему головой, счастливо улыбалась. Они улетели в небесную даль, и в глубокой бездне остались леса, горы и извилистые долины. Потом все исчезло из виду, словно окуталось голубой дымкой.

Tämä oli tarina kalveasta immestä, jonka Aapo kertoi veljillensä turpeisessa koijussa sinä unettomana yönä Impivaaran aholla.

Вот какое предание о Бледнолицей деве рассказал братьям Аапо в эту бессонную ночь, когда они лежали в крытой дерном хижине на поляне Импиваары.

JUHANI: Mutta heräyypä Timo juuri tarinamme päättyessä.

ЮХАНИ: Вот и Тимо проснулся, когда преданию конец.

TIMO: Miksi ette makaa rauhassa, pojat?

ТИМО: Отчего вы не спите, ребята?

JUHANI: Tässä tarinoitaan vahvasti.--Niin, siinähän oli tarina entisestä tytöstä ja peikosta.

ЮХАНИ: Мы тут побасенками забавляемся. Да, вот оно какое, предание.

SIMEONI: Mutta sanotaanpa tuon hirveän peikon eleskelevän vieläkin. Metsämiehet ovat hänen nähneet; ja hänellä onkin vaan yksi silmä, joka yön pimeydessä loistaa kuin hehkuva hiili.

СИМЕОНИ: Но говорят, этот злой гном и нынче жив. Охотники видели его. У него всего-навсего один глаз — ночью сверкает, точно горящий уголек.

JUHANI: Mitästäpä tapahtui muutama vuosi takaperin Kuokkalan vanhalle ukolle, joka nyt Herran huomassa lepää. Yhtenä keväänä, ollessansa metson-soitimella ja vartoessaan puolyönhetken kulumista nuotionsa vieressä tässä aholla, näki hän tuolla vuoren-juurella saman loistavan hohteen ja kuuli äänen, joka lakkaamatta kyseli: »nakkaanko ma, nakkaanko ma?» Niin hän kyseli monet tuhannet kerrat, että ukko, joka olikin sitä vanhaa juurta ja jonka sydän ei pamppaillut juuri turhasta, lopulta vihastui ja vastasi häntä tiuskealla äänellä: »nakkaa, sen tulla ja viedä!»

ЮХАНИ: А вы послушайте, что приключилось несколько лет тому назад со старым дедом Куоккалой, с тем, что недавно отдал богу душу. Как-то весной он ходил на глухариные тока и вот на этой самой поляне коротал ночь у костра; и вдруг увидел там, у горы, блеск, и еще услышал голос, который беспрестанно вопрошал: «Швырнуть, что ли? Швырнуть, что ли?» Итак тысячи раз. А старик-то попался не из пугливых, еще старой закалки. Слушал, слушал, наконец обозлился и в сердцах ответил: «Швыряй, черт тебя побери!»

TIMO: Mutta kas silloin ei muuta tarvinnut.

ТИМО: А тому больше ничего и не надо было.

JUHANI: Niin, jutteleppas Timo, kuinka kävi.

ЮХАНИ: Да, расскажи-ка, Тимо, чем все это кончилось.

TIMO: Kas kun tuli hetken päästä irvistävä luuranko ukon nuotiolle, että ropsahti, tuli kuin kymmenen miehen kourasta ja sammutti tulen aina viimeiseen kipenään asti. Mutta ukkopas nyt sieppasi kiväärin kouraansa ja tapsutti koreasti pois koko vuoren näkyvistä, vaikka, niinkuin Juhani sanoi, hän olikin sitä vanhaa juurta eikä sydämensä juuri turhasta pamppaillut.

ТИМО: Не прошло и минуты, у костра появился, оскалив зубы, страшный скелет — так внезапно, точно его десять молодцов сюда швырнули, — и мигом погасил костер, до самой последней искорки. Старик живо схватил ружье и быстренько засеменил от этой горы, хотя и был не из пугливых, как сказал Юхани.

SIMEONI: Olemme siis muuttaneet tänne peikkojen ja paholaisten kaupunkiin.

СИМЕОНИ: Выходит, мы поселились во граде бесов и всякой нечисти?

AAPO: Tänne muutimme ja täällä asumme ilman pelkoa. Peikko, jos hän oliskin hengissä vielä, on jo perin voimaton; senpä juuri osoitti hänen käytöksensä Kuokkalan ukkoa kohtaan. Vihoissaan taisi hän ainoastaan sammuttaa tulen, senkin vasta miehen omalla luvalla. Hänen mahtinsa masensi ainiaaksi pyhän nuorukaisen miekka.

ААПО: Так вот и поселились, и нам нечего бояться. Если этот гном и жив еще, силы у него уже никакой нет. По тому видать, как он обошелся со стариком Куок-калой. Ведь в гневе своем он только огонь сумел потушить, да и то лишь с позволения самого старика. Нет уж, его силу навеки сломил меч того святого юноши.

JUHANI: Mutta tyttöä uumentojen pimeydessä täytyy minun armoitella, tyttöä tuon riivatun harjasniskan kanssa.

ЮХАНИ: Но девицу в темной пещере, с тем волосатым дьяволом, мне все-таки жаль.

SIMEONI: Miksi ei hän seisnut kiusausta vastaan.

СИМЕОНИ: А зачем она поддалась искушению?

JUHANI: Ai, poika, älä sano niin! Kuinkahan kävis, jos esimerkiksi jossain kukoistavassa rauhanlaaksossa sinua vastaan astelisi kuninkaantytär, kaunis kuin ruusu ja kukkanen, kepsauttelis luokses silkissä, saaleissa ja pumaatan hajussa, hehkuvassa kultahepenessä kuin riikinkukko, ja tällainen epeli astuis sinua vastaan ja tahtoisi halailla ja suudella sinua, niin kuinkahan kurjan sydämes kävisi? Minä kysyn, Simeoni.

ЮХАНИ: Э, брат, не говори! Что было бы с тобой, если б тебе повстречалась, к примеру, королевна, красивая, будто роза, вся в шелках и золотых одеждах, точно пава, и от нее так и несло бы помадой? И вдруг такая красотка подкатила бы к тебе и захотела бы тебя обнять и расцеловать — что бы тогда сталось с твоим бедным сердцем? Ответь мне, Симеони.

SIMEONI: Minä rukoilisin voimaa uskossa.

СИМЕОНИ: Я б призвал бога на помощь.

JUHANI: Hm.

ЮХАНИ: Гм...

TIMO: Minä en päästäisi häntä halailemaan itseäni ja vielä vähemmin suuta muiskuttelemaan. Pysy minusta pois, sanoisin minä, pysy peijooni, matkan päässä, otanpa muutoin karahkan tuolta viidasta ja roitelen että selkäsi huomenna loistaa kirjavammalta leppätertun siipiä. Niin minä tekisin ilman yhtään armoa. Kyllähän sitten kelpais.

ТИМО: Я бы не позволил ей обнять себя и того меньше— поцеловать. «Не прикасайся ко мне, — сказал бы н, — держись подальше, нечистая сила, не то выхвачу корягу и так отдубашу, что завтра твоя спина будет пестрее крыла горихвостки». Вот как бы я сделал безо всякой жалости. И поделом ей.

JUHANI: Voi, veikkoseni! luulenpa että haastelisit vähän toisin, jos hieman enemmin olisit katsellut ympärilles tässä maailmassa, jos esimerkiksi olisit käynyt Turun kaupungissa. Sen olen minä tehnyt, koska ajoin sinne härkiä Viertolan kartanosta. Näinpä siellä yhtäkin ihmeekseni, näin kuinka prameus ja komu voi panna pyörään ihmislasten päät. Voi teitä, voi pauhaavata kylää, voi häilyväistä elämää kumminkin! Tuolta jyrisee vaunut, täältä jyrisee vaunut, ja vaunuissa istuu sen vietäviä viiksinaamaisia narreja, istuu tyttöjä kuin posliinivauvoja, tuoksuttaen kauas ympärillensä sakean hajun kalleista öljyistä ja rasvoista. Mutta katsoppas tuonne! Jesta ja varjele! sieltähän nyt hipsuttelee esiin kultahöyhenissä oikein aika vekama mamselli tai röökinä mitä hän lie. Kas hänen kaulaansa! Valkea kuin rieskamaito, poski ruttopunainen, ja silmät palaa hänen päässään kuin päiväpaisteessa kaksi roviotulta, koska häntä vastaan käy oikea kekkale mieheksi, hatussa, kiiltomustassa hännystakissa, ja tirkist...--no vie sinun pirkele itseäskin!--tirkistelee läpi nelikulmaisen lasin, joka välkkyy vekkulin vasemmalla silmällä. Mutta kas nyt...--no sinun seitsemän seppää!--nytpä keksautetaan kummaltakin puolelta, ja kas kun naara nyt oikein rypistää suunsa mansikkasuuksi ja livertelee kuin pääskynen päiväisellä katolla, ja teikari hänen edessänsä viskelee kättänsä ja häntäänsä, heilauttelee hattuansa ja raappaisee jalallansa että kivikatu kipenöitsee, kas sepä vasta leikkiä oli. Voi, te harakat itsiänne! aattelin minä, poika-nalliainen, seistessäni kadun kulmalla, rykelmä tuoreita härjänvuotia olalla, ja suu mareissa katsellen tuota teerenpeliä.

ЮХАНИ: Э, брат мой! Думаю, ты заговорил бы совсем иначе, если б повидал больше свет — побывал бы, например, в городе Турку. А я там был, когда гнал быков из имения Виэртола. И немало повидал там чудес. Насмотрелся, как щегольство да роскошь могут вскружить людям головы. О вы, падшие веси, о суета сует! Оттуда громыхают кареты, отсюда громыхают кареты, а в каретах восседают усатые шуты и девицы, точно фарфоровые куклы, и вокруг пахнет дорогими маслами и помадами. Но взгляните-ка туда! Боже спаси! Там семенит в золотом оперении настоящая мамзель или фрёкен, кто ее разберет. Посмотрите-ка на ее шею! Белая, будто парное молоко; на щеках—румянец, а глаза горят, точно два костра, — и все потому, что навстречу ей спешит щеголь в шляпе, в блестящем черном фраке да щур... — эх, забери тебя нечистая сила!—щурит на нее левый глаз, а в него вставлено четырехугольное стеклышко. И теперь — вот потеха-то! — как они раскланиваются и приседают друг перед другом: самка даже губки подбирает, точно земляничкой лакомится, и щебечет, будто ласточка на солнечной крыше, а щеголь машет перед нею ручкой и своим хвостиком, потом еще шляпой, и до того шаркает ножкой, что даже искры высекает из мостовой. Вот была потеха! А я, мальчонка, стою на углу со связкой сырых кож на плече, ухмыляюсь про себя и думаю, глядя на этот тетеревиный ток: «Эх вы, сороки!»

TUOMAS: Herrat ovat narreja.

ТУОМАС: Господа и впрямь шуты.

TIMO: Ja lapsekkaita kuin piimänaamaiset kakarat. Niinpä syövätkin, ryysyt rinnoilla, ja eivätpä--koira vieköön!--osaa lusikkaansakaan nuolla, koska pöydästä nousevat; sen olen nähnyt omilla silmilläni suureksi ihmeekseni.

ТИМО: И ребячливы, точно младенцы. И едят они с тряпицей под подбородком, а пообедавши, пес их возьми, даже ложки не умеют облизать. Я собственными глазами видел это и страшно удивился.

SIMEONI: Mutta peijata ja nylkeä talonpoikaa, siihen kyllä ovat miehiä.

СИМЕОНИ: Зато надувать и драть семь шкур с крестьянина—это они молодцы.

JUHANI: Tosi, että löytyy herrasmaailmassa paljon ämmällistä ja naurettavaa, sen huomasin Turku-retkelläni. Mutta kas kun meitä lähenee oikein rasvojen hajussa ja liehuvissa krooseissa tuollainen liehakoitseva lunttu, niin eipä ilman ettei hemmahtele ihmislapsen sydän. Jaa, jaa, pojat! maailman hekuma houkuttelee vahvasti; sen huomasin Turku-retkelläni. Ja sanonpa kerran vielä, että sydämeni surkuttelee tyttöä tuolla vuorella. Ja oli hänellä jo aika pelastua helvetistä ja seilata ystävänsä kanssa rauhan satamaan, jonne Jumala meitäkin viimein auttakoon. Siinä toivossa koetamme nukkua nyt. Tosin on tästä vuoresta vielä yksi merkillinen tarina, mutta jääköön se toistaiseksi, ja koettakaamme nukkua nyt.--Meneppäs kuitenkin, Simeoni, peittämään hiilustaa tuhalla, ettei minun tarvitse huomen-aamulla karkkua kilkuttaa ja heinävihkoa heilutella, vaan pääsen kohta nakuttelemaan hirren päätä kuin punaharjainen tikka. Meneppäs.

ЮХАНИ: Да, в господском мире немало потешного, это я в Турку заметил. А все-таки попадись нам навстречу этакая расфуфыренная и надушенная красотка и поверти она юбками — небось затрепещет у парня сердце. Да, да, ребята! Велики мирские соблазны, это я еще в Турку приметил. И потому еще раз скажу: мне жаль ту девку на горе. Уж пора ей было спастись из ада и вместе с милым дружком причалить к мирной пристани, куда дай бог и нам попасть в свое время. А теперь, с этой надеждой в душе, давайте-ка попробуем уснуть. Правда, об этой горе есть еще одно необыкновенное предание, но оставим его до другого раза и ляжем спать. Симеони, сходи-ка, накрой угли золой, чтобы мне утром не маяться с огнивом и не размахивать пучком сена, а сразу же приняться за бревно и постукивать, точно дятел. Поди же.

Lähti Simeoni tekemään Juhanin käskyä, mutta astui pian takaisin, tukka pystyssä ja silmät selällään päässä. Mököttäen haasteli hän jotain eräästä kummallisesta, palavasta silmästä siellä ulkona vankkurien ääressä. Tästäpä muutkin pöllähtivät, siunasivat sieluansa ja ruumistansa, ja astuivat miehissä ulos koijustansa; ja muistutti heidän tukkansa tuulenpesää koivussa. Liikkumattomina, mykkinä patsaina he seisoivat, tuijotellen suuntaan, jonne Simeonin sormi osoitti. He katsoivat rävähtämättä ja näkivätkin varmaan ratasten takana kummallisen kiillon, joka välimmiten katosi, mutta pian taas näytti hohtavan valonsa. Tämän olisivat he kenties pitäneet hevosensa Valkon ainoana silmänä, mutta eihän sieltä haamoittanut mitään valkeata, vaan päin vastoin jotakin mustaa, eikä kuulunut kellon kilausta. Näin arvellen seisoivat veljekset järkähtämättä; mutta viimein toki lausui Tuomas jotenkin tuikealla äänellä:

Симеони вышел исполнить приказание Юхани, но тотчас же вернулся, волосы дыбом и глаза навыкат. Заикаясь, он бормотал о каком-то странном, горящем глазе возле телеги. Остальные тоже испугались и, доверивши господу свое тело и душу, вышли из землянки; они стояли в оцепенении, точно столбы, и вглядывались в темноту, туда, куда Симеони показывал пальцем. Они и в самом деле заметили за телегой странный блеск, то исчезавший, то вновь появлявшийся. Братья, пожалуй, приняли бы его за единственный глаз своей кобылки, но там ничего не белело — напротив, виднелось что-то черное, да и колокольчик не позвякивал. Братья терялись в догадках и не смели шевельнуться. Но вот Туомас сердито крикнул:

TUOMAS: Mitä puuttuu?

[ТУОМАС:]— Чего тебе надо?

JUHANI: Älä Herran tähden rupea praakailemaan hänen kanssansa niin turskisti.--Se on hän! Mitäs nyt teemme, veljet? Se on hän! Mitä sanoisimme hänelle?

ЮХАНИ: Ради бога, не дерзи ему. Это он! Что же нам делать теперь, братцы? Это он! Что ему сказать?

AAPO: Enhän totisesti tiedä.

ААПО: Хоть убей, не знаю.

TIMO: Nytpä virrenvärssy hyvää tekis.

ТИМО: Сейчас бы в самый раз спеть стих из псалма.

JUHANI: Eikö kenkään meistä osaa ulkoa yhtään ainoata rukousta. Lukekaat, armaat veljet, hellittäkäät Herran nimessä mitä vaan muistatte, mitä vaan päähän pistää, ilman yhtään sovittelemista raamatunkappaletta ainetta myöten. Lukekaat vaikka hätäkasteesta, veljet armaat.

ЮХАНИ: Неужто никто из нас не помнит ни одной молитвы? Помолитесь, дорогие братья, выложите с богом все, что только помните, что только в голову взбредет, и меньше всего думайте, к месту это или не к месту. Прочтите хоть ту молитву, какую читают при срочном крещении.

TIMO: Olenpa tainnut yhden ja toisen jakson virsikirjasta, mutta nyt on niinkuin hirveä puskuri pääni ovella.

ТИМО: Я что-то знал из духовного песенника, но теперь мне ничего не выудить из своей памяти, словно на нее замок повесили.

SIMEONI: Henki ei salli sinun puhua enemmin kuin minunkaan.

СИМЕОНИ: Это привидение не позволит говорить пи тебе, ни мне.

TIMO: Eipä hän salli.

ТИМО: Не иначе.

JUHANI: Tämä on hirmuista!

ЮХАНИ: Ужас!

AAPO: Hirmuista!

ААПО: Ужас!

TIMO: Totisesti hirmuista.

ТИМО: Воистину ужас!

JUHANI: Mitä tehdä?

Ю хан и. Что делать?

TUOMAS: Luja käytös häntä kohtaan on luullakseni paras. Kysykäämme kuka hän on ja mitä hän tahtoo.

ТУОМАС: Всего лучше, по-моему, не робеть. Давайте спросим у него, кто он и что ему надо.

JUHANI: Annas kun minä kysyn. Kukas olet? Kukas olet? Kukas olet ja mitä tahdot meistä?--Ei sanaakaan vastimeksi.

ЮХАНИ: А ну-ка, я спрошу. Кто ты? Кто ты такой? Кто ты и чего ты хочешь от нас? Ни звука в ответ.

LAURI: Otamme tuliskekäleet.

ЛАУРИ: Возьмем-ка в руки головни.

JUHANI: Otamme tuliskekäleet ja peittoomme sinun paistiksi, ellet sano nimeäs, sukuas ja asiaas.

ЮХАНИ: Мы возьмем головни и сделаем из тебя жаркое, если не скажешь своего имени, роду-племени и зачем к нам пожаловал.

LAURI: Ei, mutta tarkoitinpa iskeä kekäleisin kohta.

ЛАУРИ: Да не то! Я говорю, что надо швырнуть в него головней.

JUHANI: Kun uskaltais.

ЮХАНИ: Кабы осмелиться...

TUOMAS: Yksi kuolema Herralle velkaa.

ТУОМАС: Э, двум смертям не бывать!

JUHANI: Niin, yksi kuolema Herralle velkaa! Kekäleet kouraamme, pojat!

ЮХАНИ: Да, да, и одной не миновать! Хватайте головни, ребята!

Seisoivat he pian rivissä, tuliset kekäleet aseina käsissä. Etunenässä seisoi Juhani, silmät ympyrjäisinä kuin huhkaimen, ja katsellen silmää vankkurien takana, joka erinomaisella hohteella katseli häntä vastaan. Niin seisoivat veljekset säkenöitsevissä aseissa öisellä aholla; ja hyypiö huuteli vuoren kuusilta, kolkko korpi heidän allansa hohisi raskaasti, ja pimeät pilvet peittivät taivaan kannen.

И они выстроились в ряд с пылающими головнями в руках. Впереди стоял Юхани с круглыми, как у филина, глазами, которые он не сводил с огненной точки за телегой, а точка взирала на него. Так стояли братья на ночной поляне с искрометным оружием в руках; а на горных елях кричал филин, внизу шумел темный лес, и небосвод был затянут тучами.

JUHANI: Kun minä sanon: nyt, pojat! niin silloin lentäkööt kekäleet kouristamme perkeleen niskaan.

ЮХАНИ: Как только я скомандую: «Давай, ребята!»— сразу швыряйте головни в этого дьявола!

SIMEONI: Mutta koettakaamme vielä vähän manausta.

СИМЕОНИ: Испробуем-ка еще заклинания.

JUHANI: Oikein harkittu! Vähän manausta ensin. Mutta mitä sanoisin hänelle? Kuiskaa minulle, Simeoni; sillä itse olen tällä hetkellä merkillisen typerä. Mutta kuiskaa sinä minulle sanat, ja heitänpä ne hänelle vasten naamaa että korpi kaikuu.

ЮХАНИ: Верно! Сперва заклинания. Но что же ему сказать? Шепни-ка мне, Симеони, на ухо, а то сам я сейчас немного отупел. Ты мне подскажешь слова, а я их так выпалю, что лес загудит.

SIMEONI: Huomaa sitten kuinka sanelen.--Tässä seisomme.

СИМЕОНИ: Так слушай: Мы стоим тут...

JUHANI: Tässä seisomme!

ЮХАНИ: Мы стоим тут!

SIMEONI: Kuin uskon sankarit, tuliset miekat kourissa.

СИМЕОНИ: Как мученики за веру, с огненными мечами в руках...

JUHANI: Kuin uskon sankarit, tuliset miekat kourissa!

ЮХАНИ: Как мученики за веру, с огненными мечами в руках!

SIMEONI: Mene tiehes.

СИМЕОНИ: Убирайся восвояси.

JUHANI: Mene helvettiis!

ЮХАНИ: Убирайся в свой ад!

SIMEONI: Me olemme kastettuja kristittyjä, Jumalan sotamiehiä.

СИМЕОНИ: Мы крещеные христиане, божьи воины..*

JUHANI: Me olemme kastettuja kristittyjä, Jumalan sotamiehiä, Kristuksen soltaatteja.

ЮХАНИ: Мы крещеные христиане, божьи воины, Христовы солдаты!

SIMEONI: Vaikka emme lukeakkaan osaa.

СИМЕОНИ: И хоть мы и читать не умеем...

JUHANI: Vaikka emme lukeakkaan osaa.

ЮХАНИ: И хоть мы и читать не умеем!

SIMEONI: Mutta uskomme kuitenkin.

СИМЕОНИ: Но в бога все-таки веруем...

JUHANI: Mutta uskomme kuitenkin ja luotamme lujasti siihen.

ЮХАНИ: Но в бога все-таки веруем и твердо на него уповаем!

SIMEONI: Mene nyt.

С и м ео н и. А теперь уходи...

JUHANI: Mene nyt!

ЮХАНИ: А теперь уходи!

SIMEONI: Kohta kukko kiekuu.

СИМЕОНИ: Скоро петух запоет...

JUHANI: Kohta kukko kiekuu!

ЮХАНИ: Скоро петух запоет!

SIMEONI: Ja Herran valkeutta huutaa.

СИМЕОНИ: И возвестит новый божий день...

JUHANI: Ja Herran Zebaothin valkeutta huutaa!

ЮХАНИ: И возвестит день бога Саваофа!

SIMEONI: Mutta hän ei ole huomaavinansa.

СИМЕОНИ: А он и в ус не дует.

JUHANI: Mutta hän ei huom... Niin, hän ei huoli vaikka kirkkuisin hänelle enkelin kielellä. Herra siunatkoon meitä, veljet! sillä ei nyt muuta tällä erällä kuin--nyt pojat!

ЮХАНИ: А он и в ус не ду... Вот, вот, ему и дела нет, хотя бы я ангелом пел. Да благословит нас господь, братья! Ничего не поделаешь — давай, ребята!

Silloin he kaikki viskasivat kekäleensä kohden kummitusta, joka vasaman vauhdilla läksi juoksemaan pois neljän jalan jytinällä, ja kauan vilahtivat hohtavat hiilet hänen seljässänsä halki öisen pimeyden. Niin hän pakeni tulisesta kahakasta, ja ehdittyään ahon reunalle alas, rohkeni hän lopulta seisahtua, puhaltaen kerran, kaksi kaikuvasti. Ja veljesten aave, kamoittava körri oli kuitenkin heidän ykssilmäinen hevosensa, joka hetkeksi oli kadottanut valkean värinsä suon mustissa mutarapakoissa, joihin kaiketi oli vaipunut ja kauan niissä kiiriskellyt ennenkuin pääsi kuivalle jälleen. Siinäpä piehtaroimisessa oli hän myös temmaisnut kellon kaulastaan, joka seikka tällä hetkellä paljon saattoi veljesten luulon harhateille. Tämä oli silmä, joka vankkurien takaa yön hämärässä loisti, niinkuin monen elikon silmä loistaa pimeydessä.--Mutta vasta hetken mentyä, ja silloinkin varoten, rohkenivat veljekset lähestyä Valkoansa, ja huomasivat erhetyksen vihdoin. Tästä he äkeillä kasvoilla palasivat koijuunsa takaisin; ja viimein aamun valjetessa lepäsivät he jokainen sikeässä unessa.

Тут они все разом бросили головни в привидение, и оно стремглав помчалось от них, стуча копытами; долго на его спине сверкали в ночной тьме пылающие угли. Вырвавшись из огненного вихря и домчавшись до края поляны, оно осмелилось наконец остановиться и пронзительно заржало. Устрашившее братьев чудовище оказалось все-таки их одноглазой Валко, которая, провалившись в темную болотную жижу и вволю побарахтавшись в ней, временно утратила свой белый цвет. Она потеряла колокольчик, чем окончательно сбила с толку братьев. В ночном мраке за телегой сверкал именно ее'единственный глаз. Только погодя, и то с опаской, отважились братья подойти к Валко, чтоб убедиться в своей ошибке. Раздосадованные, вернулись они в землянку. И когда забрезжил рассвет, все наконец уснули крепким сном.

Luku 06 глава

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Oli vihdoin valmis veljesten pirtti. Viisi syltää oli sen pituus ja kolme sen leveys; itään päin antoi sen toinen, länteen toinen pää. Tultuas sisään ovesta, joka oli huoneen itäisessä päässä, seisoi oikealla suuri kiuvas-uuni, vasemmalla hinkalo, rakettu Valkoa varten talveksi. Kynnyksestä eteenpäin, lähes keskelle huonetta, oli allasi havutettu maa, mutta peripuolella oli uhkea permanto leveistä palkeista rakettu ja ylös tämän kohdalle väljä parvi. Sillä sekä asuintupana että saunana käyttelivät veljekset uutta pirttiänsä. Asuntohuoneesta noin kaksikymmentä askelta seisoi heidän aittansa, liitetty yhteen pienistä, ympyrjäisistä kuusista.

Изба братьев была наконец готова. Длиной в пять сажен, шириной — в три. Одной узкой стеной она смотрела на восток, другой — на запад. Войдя в дверь, справа увидишь ггечъ-каменку, слева — стойло, сооруженное на зиму для Валко. От порога почти до середины избы пол был земляной, покрытый хвоей, а на другой половине он был настлан из крепких досок. Над ним братья устроили просторный полок, потому что новая изба служила им и жильем и баней. Шагах в двадцати от избы стоял амбар, срубленный из тонких неотесанных елей.

Oli siis veljeksillä oivallinen suoja sadetta, myrskyä ja talvipakkasta vastaan, oli myös varahuone heidän ruoka-aineitansa varten. Ja nytpä taisivat he täyttä tointa käydä käsin metsästämiseen ja kaikellaiseen pyydystykseen. Ja lähestyi silloin surma metsoille, teereille ja pyille, jäniksille, oraville ja jynkkämielisille mäyrille, niinmyös Ilvesjärven sorsille ja kaloille. Silloin kiivaan Killin ja Kiiskin haukkinasta ja pyssyjen jyskeestä kajahtelivat mäet ja äärettömät kuusiset salot. Kaatoi myös veljesten luoti tuolloin, tällöin pyöreäkarvaisen kontion; mutta ei kuitenkaan ollut vielä mesikämmenen pyyntiin oikea aika.

Теперь братья имели надежную защиту от дождя, ненастья и зимней стужи, а также и амбар для хранения снеди, и могли целыми днями охотиться или ловить рыбу. Гибель грозила глухарям, тетеревам и рябчикам, зайцам, белкам и мрачным барсукам, уткам, а также рыбам в Ильвесъярви. Горы и глухие леса гулко отвечали на звонкий лай Килли и Кийски и ружейные выстрелы. Подчас пуля братьев валила и косматого, однако пора настоящей охоты на медведей еще не наступила.

Tuli halla-öinen syksy, ja kuolivat tai pakenivat syviin kätköihinsä heinäsirkat, sisiliskot ja sammakot, ja olipa aika pyydystellä kettuja kiiltävillä sangoilla; tämän konstin olivat veljekset oppineet isältänsä. Saipa nyt moni vikkeläjalkainen Mikko maksaa hienolla nahallansa muutaman makean palan.--Jänisten tiedetään metsässä polkeilevan teitä pehmeään lumeen, ja näillepä teille virittelivät veljekset sadoittaisin messinkipauloja monen valkeaturkkisen surmaksi. Vielä olivat he rakentaneet itsellensä oivallisen, kalteva-aitaisen sudentarhan pensastoiseen ojankoon ahon itäiselle reunalle. Ja paitsi tätä olivat he, suden pyyntiä varten myös, kaivaneet kuopan, valtaisen syvän, kappaleen pirtistä kuivaan santaiseen tantereesen päin. Paisti vietteli jykevään aitaukseen monen nälkäisen suden; ja silloin, koska veljekset huomasivat saaliinsa ahdingossa, nousi tarhassa pauhua ja ryskettä pimeänä syksy-yönä. Silloin yksi veljeksistä seisoi aidan nojalla, pyssy kädessä, kiehtoen luodilla kaataaksensa karheakarvaista petoa; toinen hänen rinnallansa, pitäen tulta, tervaskalikallista, loimottavaa soittoa. Mikä taasen heistä autteli Killiä ja Kiiskiä ajelemaan pensastosta ulos synkeänaamaisia, irvisteleviä petoja, väikkyen tervasloimoinensa tuonne, tänne. Kova oli meteli miesten huudoista, koirien reuhusta ja pyssyjen paukkinasta ja väsymättä remahteli korpi ja Impivaaran komeroinen seinä. Niin temmellettiin, lumi tahraantui, punertui yhä enemmin ja enemmin, sotkettiin tuhanteen suuntaan, kunnes viimein kaikki häntyrit makasivat veressänsä. Ja siitä saattoi taasen saaliin nylkeminen veljeksille työtä ja tointa, mutta olipa heille kuitenkin tämä toimi vallan hauskaa.--Myös kuoppaan, ahon läntisellä partaalla, kiiruhti yksi ja toinen metsän viistosilmä.

Пришла осень с ночными заморозками. Кузнечики, ящерицы, лягушки либо погибли, либо скрылись в глубокие убежища. Подошло время ловить лисиц капканами. Этому искусству братья научились у покойного родителя. Немало быстроногих Микко поплатились своей пушистой шкуркой из-за лакомого кусочка. Зайцы обычно протаптывают в лесу дорожки в рыхлом снегу, и братья расставили на них сотни медных силков на ' погибель многим обладателям белых шубок. В заросшем кустарником овраге у восточной окраины поляны они устроили большой волчий загон, а на сухом песчаном склоне недалеко от избы выкопали глубокую волчью яму. Не одного голодного волка соблазнила приманка, и когда братья убеждались, что добыча попала в загон, в овраге средь темной осенней ночи поднимался шум и треск. Один из братьев обычно становился с ружьем в руках возле изгороди, готовый не мешкая уложить серого пулей, другой стоял рядом и светил ему пылающим смолистым суком. А остальные, рыская в кустарнике с факелами в руках, помогали Килли и Кийски выгонять разъяренных зверей. Воздух наполнялся криком, визгом собак и ружейной пальбой, а в ответ беспрерывно грохотали лес и изрытая пещерами стена Импиваары. Схватка продолжалась до тех пор, пока все истекающие кровью хищники не валялись на истоптанном снегу. Тогда братья начинали сдирать шкуры, и хлопот было немало, но эта работа братьям была по душе. Случалось, что волки попадали и в яму у западной окраины поляны.

Tapahtui kerran, että varhain eräänä aamuna, muiden vielä maatessa, Timo läksi katsomaan viritettyä kuoppaa, jonka puoleksi vajonnut peite jo matkan päästä antoi miehelle hyvän toivon. Ja ehdittyänsä kuopan reunalle, näkikin hänen iloinen silmänsä syvyydessä hallavan esineen, näki aika suden, joka, kuono painettuna vasten maata, makasi liikkumatta, kyräten silmillään ylös kohden miestä.--Mitä päätti nyt Timo? Yksin nykistää sudelta hengen ja muiden suureksi huviksi astua pirttiin, karvainen taakka olalla. Kävi hän juoneen, kantoi esiin tikapuut pirtin seinykseltä, asetti ne varoten kuoppaan, ja itse, raskas halkonuija kädessä, astui hän alas pitkin pykäliä, aikoen rouhaista myrskäksi pedon pään. Kauan huhtoili hän nuijallansa, hampaat irvissä, mutta ainapa vaan tyhjää ilmaa. Suden pää pujahteli aivan vikkelästi, pujahteli oikealle, vasemmalle, koska mies läimäytteli hankalalla aseellansa. Viimein pudotti hän nuijansa sudelle, eikä keksinyt silloin muuta neuvoa kuin astua ylös ja rientää pirttiin ilmoittamaan mitä oli tapahtunut.

Как-то раз на рассвете, когда все еще спали, Тимо отправился проверить волчью яму и уже издали увидел наполовину провалившийся настил. Подойдя к самому ее краю, Тимо, к великой своей радости, заметил в глубине что-то серое; уткнувшись мордой в землю, там неподвижно лежал огромный волк и не сводил глаз с человека. И тут Тимо вздумал расправиться со зверем в одиночку, чтобы всем на удивление войти в избу с мохнатой ношей за плечами. Он тут же приступил к делу: сходил за стоявшей у избы лестницей, осторожно спустил ее в яму и вскоре и сам был уже там с увесистой дубиной в руках, намереваясь раздробить хищнику череп. Стиснув зубы, он долго размахивал своей дубинкой, но все без толку. При каждом его ударе волк проворно поворачивал голову то вправо, то влево. А тут еще дубинка вылетела у Тимо из рук, упав возле волка, и Тимо ничего больше не оставалось, как выбраться из ямы и бежать в избу, чтобы сообщить братьям о случившемся.

Siitä, hetken päästä läksivät veljekset, varustettuna seipäillä, köysillä ja kuristimilla, saavuttamaan saalistansa. Mutta tyhjä oli kuoppa heidän ehdittyänsä esiin. Pitkin tikapuita, jotka Timo oli jättänyt jälkeensä kuoppaan, oli heidän sutensa koreasti astunut ylös ja vilkaisnut tiehensä, kiittäen onneansa. Sen huomasivat veljekset paikalla, ja, kiroten ja kiristellen hampaita, nyt etsi heidän julmistunut silmänsä Timoa; mutta hän ei ollutkaan enään saapuvilla. Hän juoksi jo paeten tuolla metsän reunalla, jossa pian peittyi männistön suojaan. Hän ymmärsi, ettei ollut hyvä jäädä asiasta enemmän keskustelemaan. Mutta muut kiljuivat hänen peräänsä, nyrkit pystyssä, luvaten peitota hänen hillukaksi aina päästä kantapäihin asti, jos hän vielä uskaltaisi pirtin ovea raoittaa. Niin he uhkailivat, jättivät kuopan äkeinä ja vihaisina, ja astuivat pirttiinsä takaisin. Mutta pakolaisena käyskeli metsässä Timo, ja pian rupesivat veljekset katumaan käytöstänsä häntä kohtaan, huomaten vahingon tapahtuneen hänen ymmärtämättömyytensä kautta, vaan ei häijystä koiranjuonesta. Sentähden astui Juhani jo ennen iltaa Impivaaran harjulle ylös, huuteli sieltä vahvalla äänellänsä kohden kaikkia ilmoja, ja kutsui Timoa, vakuuttain ja vannoin hänen ei tarvitsevan pelätä palatakseen paikalla takaisin. Niin hän huuteli, ja hetken mentyä palasi Timo, kyräten pahasti ja mulkoillen silmiänsä. Lausumatta sanaakaan riisui hän päältänsä, kallistui vuoteellensa alas, ja pian kuorsasi hän syvässä unessa.

Братья, вооруженные копьями, веревками и петлями, поспешили за добычей. Однако, придя к яме, они нашли ее пустой. По той самой лестнице, которую Тимо оставил в яме, волк выбрался наверх и, поблагодарив судьбу, дал тягу. Братья тотчас же сообразили, в чем дело, и, бранясь и скрежеща зубами, стали искать Тимо. Но не тут-то было — Тимо бежал уже у опушки леса и вскоре скрылся в сосновом бору. Он понимал, что с братьями теперь разговоры плохи. А братья кричали ему вслед и грозили кулаками, обещая не оставить на нем живого места, пусть только он посмеет сунуться в избу. С этими угрозами разгневанные братья оставили яму и вернулись домой. А беглец Тимо бродил по лесу. Скоро братьями овладело раскаяние, они поняли, что виной всему была его глупость, а не злой умысел. И потому Юхани еще до наступления вечера поднялся на вершину Импиваары и своим громоподобным голосом принялся кричать на все четыре стороны. Он клялся и божился, что Тимо совсем нечего бояться и он сейчас же может вернуться домой. Долго кричал Юхани, и наконец Тимо действительно вернулся, сопя н кидая исподлобья угрюмые взгляды. Не промолвив ни « лова, он разделся, лег в постель и уже через минуту храпел.

Tullut oli myös karhunpyynnin otollisin aika. Silloin ottivat veljekset keihäänsä, painoivat kivääreihinsä tuikeat luodit ja läksivät herättämään salon ruhtinasta, joka jo pimeässä konnossaan uneksui syvällä lumisten kuusien alla. Ja kaatoi heidän luikkunsa monen turpaisen kontion, koska hän vihaisena rynkäsi rauhankammiostaan ulos. Silloin nousi usein tuima taistelo, lumi suoksahteli kauas ympärille ja punertui vuotavasta verestä, kun haavoja annettiin kahden-puolen. Niinpä taisteltiin kunnes viimein karheanaamainen otso makasi rauhallisna. Mutta veljekset, ehdittyään iloisesti kotiansa taakkanensa, voitelivat haavojansa lääkkeellä, joka oli rakennettu viinasta, suolasta, kruudista ja tulikivijauhoista. Sillä he voitelivat haavojansa ja pyhkäisivät keltaruskeata tervaa päälle.

Наконец наступила пора охоты на медведя. Захватив рогатины и зарядив отменными зарядами ружья, братья отправились будить лесного властелина, крепко спавшего в своей темной берлоге под заснеженными елями. Не одного медведя свалила пуля братьев, когда тот сердито вылезал из своего мирного убежища. Часто вспыхивала жестокая схватка, во все стороны летел снег, алея от льющейся крови, ибо у обеих сторон не было недостатка в ранах. А схватка не прекращалась, пока мохнатый лесной царь не валился замертво на снег. Радостные, братья возвращались с ношей домой и смазывали раны снадобьем из вина, соли, пороха и серы, а сверху покрывали их еще смолой.

Niin haalivat he elantoansa korvesta ja mäkien viidoista, täyttäin varahuoneensa monellaisella otuksella: linnuilla, jäniksillä, mäyrillä ja karhun-lihalla. Olivat he myös pitäneet huolta vanhan uskollisen Valkonsa talvisesta muonasta. Nähtiin suon rannalla tuolla valtainen, sirpillä niitetty ja sileäksi harjattu heinäsuova, kylliksi riittävä talven kestäessä. Ei ollut myös unohdettu heidän pirttinsä talvilämpymän varoja. Seisoi huikea halkopino lähellä aittaa ja vielä tervaskantoja korkea kasa, kuin aika röykkiö Hiiden hirven sarvia, pirtin seinyksellä, ulettuen maasta ylös katon räystääsen asti.--Niin varustettuna taisivat he vakaasti katsoa talvea vasten hyyrteistä partaa.

Так добывали братья пропитание, рыская по лесам и горным кустарникам и наполняя клеть разными запасами — птицей, зайцами, барсуками и медвежатиной. Позаботились они и о корме на зиму для своей старой верной Валко: возле болота вырос большой, ровно сметанный стог сжатого серпом сена, которого с лихвой должно было хватить на зиму. Не забыли они и о топливе для избы: у амбара была сложена высокая поленница дров, а возле избы высилась еще огромная, до самой крыши, груда смолистых пней с корнями, похожими на рога у лося злой старухи Хийси. С такими запасами братья могли смело встретить суровую зиму.

On joulu-ilta. Ilma on suoja, harmaat pilvet peittää taivaan ja vasta tullut lumi peittää vuoret ja laaksot. Kuuluu metsästä hiljainen kohina, teeri illastaa urpuisessa koivussa, tilhiparvi punoittavassa pihlajassa, ja harakka, männistön kärkäs neito, kantelee varpuja vastaisen pesänsä perusteeksi. Niin mökissä kuin komeassa kartanossa on iloa ja rauhaa, niinmyös veljesten pirtissä Impivaaran aholla. Ulkopuolella sen ovea näet olkikuorman, jonka Valko on vetänyt Viertolan kartanosta joulun kunnioiksi pirtin laattialle. Ei tainneet veljekset täälläkään unohtaa joulu-olkien kahinata, joka oli ihanin muistonsa lapsuuden ajoista.

Настал рождественский сочельник. На дворе стоит оттепель, небо затянуто серыми тучами, только что выпавший снег покрывает горы и долины. Из лесу доносится тихий шорох; тетерев сидит на ветке березы; стайка свиристелей поклевывает на рябине красные ягодки; сорока, любопытная дочь сосновых лесов, таскает веточки для своего будущего гнезда. И в бедной лачужке и в роскошных хоромах в этот вечер царят радость и покой; в избушке братьев на поляне Импиваары тоже царит покой. У самого входа стоит воз соломы, который они привезли из имения Виэртола, чтобы застелить в честь рождества пол. Братья и здесь не могли забыть шелеста рождественской соломы, самого радостного воспоминания их детских лет.

Mutta pirtistä kuuluu löylyn kohina kiukaan kuumilta kiviltä ja pehmeitten vihtojen hutkina. Ottavat nyt veljekset ankaran joulukylvyn. Ja koska viimein polttavan helteinen löylytys oli päätetty, astuivat he alas, pukivat päällensä ja istuivat levähtämään palkeille, jotka rahien verosta olivat asetetut pitkin seiniä. Siinä he istuivat, puhallellen ja vuodattaen hikeä. Loimottava päre valkaisi huonetta; Valko hinkalossaan rouskutteli kauroja, koska oli muistettu hänenkin jouluansa; torkkuen ja haukoitellen istui orrellansa kukko; Killi ja Kiiski, leu'at käpälillään, makasivat lähellä uunia, ja Juhanin polvilla kehräili entinen Jukolan vanha, vesiharmaa kissa.

Из избы доносятся шипение раскаленной каменки н мягкие шлепки веников. Братья решили на славу попариться под рождество. Вдоволь побаловав себя жарким парком, они сходят вниз, одеваются и присаживаются отдохнуть на бревна, положенные вдоль стен вместо лавок. Они сидят, отдуваясь и обливаясь потом. В избе светит пылающая лучина. Валко в стойле похрустывает овсом: братья и для нее устроили праздник; дремлет на жердочке петух, у печи лежат Килли и Кийски, положив морды на лапы, а на коленях у Юхани мурлычет старый юколаский кот.

Rupesivat viimein Timo ja Simeoni rakentelemaan ehtoollista; mutta muut nostelivat lyhteitä sisään. Aukaisivat he siteet, levittelivät oljet permannolle noin korttelin paksulta, mutta paksummalta parvelle vielä, jossa he tavallisesti viettivät iltansa ja yönsä.--Valmis vihdoin oli ehtoollinen: seitsemän reikäleipää, kaksi tammipöytyrillistä höyryävää karhun-lihaa ja kiulullinen olutta seisoi pöydällä. Itse olivat he keittäneet oluensa, muistain tarkasti äitinsä menetystä tämän juoman panossa. Mutta olivatpa sen laittaneet väkevämmäksi tavallista talonpojan olutta. Mustanpunaisena kuohui se kiulussa; ja jos kannullisen sitä nielaisit, tunsitpa hieman huimausta aivossas.--Mutta pöydässä istuivat he jo kaikki, nauttien lihaa ja leipää ja kiulusta vaahtoavaa olutta.

Тимо и Симеони наконец принялись готовить ужин, а остальные — таскать в избу снопы соломы. Развязав их, братья расстелили солому по полу слоем с четверть аршина, а на полке, где они обычно коротали вечера и ночи, и того толще. Ужин скоро был готов: семь хлебов, дымящаяся медвежатина в двух дубовых мисках и жбан пива стояли на столе. Пиво братья сварили сами — они не забыли, как готовила этот напиток их покойная мать. Однако они сварили его чуть покрепче обычного крестьянского пива. Совсем темно-бурое, оно пенилось в жбане, и стоило выпить один лишь ковш, как в голове уже начинало мутиться. И вот братья сели за стол, чтобы отведать и мяса, и хлеба, и пенящегося пива.

AAPO: Onpa tässä runsaastikin pinottu etehemme einettä.

ААПО: Угощения у нас хоть отбавляй.

JUHANI: Syödään ja juodaan, pojat, sillä nyt on meillä joulu, joulu kaikilla, niin elikoilla kuin ihmisilläkin. Valeleppas, Timo-veikkoseni, oluella Valko-raiskan kaurakasaa tuolla soimessa.--Kas niin! olkoon menneeksi tuoppi kumminkin. Tänä iltana ei yhtään kitsautta, vaan kaikki saakoot, niin hepo, koira ja kissa kuin Jukolan iloiset veljekset. Kukko maatkoon rauhassa ja periköön osansa huomenna. Tuossa teille, Killi ja Kiiski, huikea kimpale karhun koivesta, ja tuossa sinulle, kissa-rukka. Mutta ensin kättä, sinä killisilmä!--Kas niin! Ja sitten molemmilla käsillä! Katselkaapas kissamme konsteja ja sanokaat, että minäkin olen hieman opetusmestaria. Kättä paiskelee hän jo molemmilla kääpillä yht'aikaa, ja silloinpa hän asettaa itsensä istumaan kuin vakava ukko ja pistää, veitikka, kumpaisetkin etu-tallukkansa kouraani. Noin!

ЮХАНИ: Ешь-пей, ребята, на то ведь и рождество. Всем рождество — и людям и скотинке. А ну-ка, братец Тимо, полей пивом овес в яслях. Вот так! От одного ковша не убудет. В такой вечер нечего скупиться, пусть псе получают свое — и лошадка, и собаки, и кот вместе ( веселыми братьями Юкола. А петушок пусть спокойно поспит, он свою долю получит завтра. Вот вам, Килли и Кийски, добрый кусок мяса, а вот и тебе, мой бедный кот. Но сперва, пучеглазый, подай лапку! Вот так! А теперь другую! Поглядите-ка, что наш кот выделы-пает, — небось сразу скажете, что и я могу кое-чему научить. Ишь ведь, уже обе лапки подает. Сидит важно, будто степенный дед, и лапки мне сует, проказник! Нот так!

AAPO: Voi tuota pilaa!

ААПО: Ох и шутник!

TUOMAS: Mitä miehen vielä vanhoilla päivillänsäkin pitää oppiman.

ТУОМАС: Чему только не приходится учиться на старости лет!

JUHANI: On mar' se oppi vetänyt aikaakin. Mutta enpä hellittänyt poikaa ennen kuin hän molemmilla käpälillä kiitti opettajaansa. Nyt hän sen tekee kuin mies, ja maisteri on maksettu.--Sepä vasta kissa! Kas tuossa! pistäppäs poskees kappale karhua. Ja Kiiski ja Killi sitten. Niin, niin! »Visko miestä, mutta älä hänen koiraansa». Oikein! Mutta tähän tahdon lisätä: visko Jukolan Jussia, mutta älä hänen kissaansa.

ЮХАНИ: Не вдруг далась эта наука. Но я не отстал от плутишки, пока он обеими лапками не поблагодарил своего учителя. А теперь он совсем молодец, и учитель вознагражден сторицей. Вот это кот! На-ка, съешь кусочек медвежатины. А теперь и вам, Килли и Кийски. Вот, вот! Недаром говорится: лучше хозяина обижай, но не его собаку. Верно сказано! Я только хочу добавить: лучше обижай Юсси Юколу, но не его кота.

EERO: Noudatappas tänne sitä olut-kiulua, Juhani.

ЭРО: Передай-ка, Юхани, пиво.

JUHANI: Saaman pitää. Juo, veikkonen, Jumalan luoma, juo, sillä nyt on joulu, ja varoja ei puutu aitasta. Mikä on meidän täällä ollaksemme? Mitä huolisimme vaikka pöllähtäisi tulessa tuhaksi ja tomuksi koko tämä maailma paitsi Impivaara ja sen ympäristö. Täällä elämme kuin huhdassa vaan, omalla kannallamme ilman kuurtamista ja kaartamista kiukkuisista ihmisistä. Täällä on meidän hyvä olla. Metsä on niittumme, peltomme, myllymme ja pesämme ijankaikkinen.

ЮХАНИ: На, возьми. Пей, братец, пей, раб божий, раз теперь рождество и в клети не пусто. И чем нам здесь не житье? О чем тужить? Пусть хоть весь белый свет сгорит дотла, лишь бы Импиваара с окрестностями уцелела! Мы живем да поживаем сами по себе, и не надо нам кланяться злым людям. Хорошо нам здесь! Лес для нас — и луг, и иоле, и мельница, и дом на веки вечные.

TIMO: Ja liha-aittamme.

ТИМО: И кладовая с мясом.

JUHANI: Juuri niin! Täällä on hyvä olla! Kiitoksia, Lauri, keinostas, jonka meille keksit, päästäksemme maailman markkinoilta. Täällä on vapaus ja rauha. Kysynpä vielä: mitä huolisimme, vaikka polttaisi kultainen tuli tämän maailman kaiken, kun vaan säästyy pohjapuoli Jukolan talosta ja sen seitsemän poikaa?

ЮХАНИ: Вот именно! Хорошо нам тут! Спасибо тебе, Лаури, что надоумил нас выбраться из мирской суеты. А тут вольная волюшка да покой. Еще раз спрашиваю: о чем нам тужить, пускай хоть весь свет сгорит в жарком огне, — лишь бы уцелела северная часть Юколы и семеро ее сыновей.

TIMO: Lähtis kulovalkea kerran karsimaan yli koko maailman, niin tuhaksi ja poroksi menis myös Jukolan pohjapuoli ja vielä sen seitsemän poikaakin kaupan päälle.

ТИМО: Э, брат, дай только красному петушку разгуляться по белу свету, как от Юколы и ее семерых сыновей останется один пепел.

JUHANI: Sen hyvin tiedän. Mutta katsos kun mies taitaa aatella mitä hän tahtoo, aatella itsensä koko maailman herraksi tai tönkeileväksi sontiaiseksi. Kas hän taitaa aatella kuolleiksi Jumalan, perkeleet, enkelit ja koko ihmissuvun ja elikot maassa, meressä ja ilmassa, aatella maan, helvetin ja taivaan katoovan kuin tappuratukko tulessa, ja pimeyden astuvan sijaan, jossa kenokaula sinä ilmoisna ikänä ei Herran valkeutta huuda. Niin sinkoilee täällä miehen aatos: ja ken taitaa viskellä verkkoja sen teille?

ЮХАНИ: Это я и без тебя знаю. Но ведь человек волен думать что угодно. Он может вообразить себя властелином мира или навозным жуком; или представить, как вдруг сгинут и бог, и дьявол, и ангелы, и весь род человеческий, все живые твари на земле, в воде и воздухе; или как исчезнут земля, небо и ад, будто комок пакли в огне, и настанет тьма беспросветная, и уж никогда больше петух не возвестит божьего дня. Вот как летает мысль человеческая, и кто бы мог расставить сети на ее пути?

TIMO: Kuka käsittää tämän maailman rakennusta? Ei ihmislapsi, joka on typerä ja tyhmä kuin määkivä jäärä. Mutta parasta ottaa päivä tultuansa, sallia sen mennä mentyänsä, käyköön sitten puuhun tai mäntyyn. Täällä ollaan vaan.

ТИМО: А кому дано понять устройство мира? Только не смертному — он туп и глуп, как баран. И лучше всего принимать все как есть, пускай все идет своим путем, а там будь что будет. Будем себе поживать.

JUHANI: Mikä on meidän täällä ollaksemme? Mitä puuttuu?

ЮХАНИ: И чего нам не жить? Чего нам не хватает?

TIMO: »Ei Jumalan armoa eikä linnunkaan piimää». Aitta on ruokaa täys ja pirttimme lämmin. Täälläkin kiiriskelemme oljilla.

ТИМО: «Ни милости божьей, ни птичьего молока!» В амбаре полно снеди, а в избе тепло. Знай себе валяйся на соломе.

JUHANI: Täällä kiiriskelemme kuin mullikat kahisevilla oljilla. Kylpeä taidamme koska miellyttää, koska vaan päähämme pistää, ja syödä koska maistaa.--Mutta olemmehan jo ravitut miehet. Ei siis muuta kuin siunaamme säkkiämme ja korjaamme pöydän.

ЮХАНИ: Вот, вот. Валяемся, как бычки на свежей подстилке. Париться можем, когда на ум взбредет, и поесть, когда захочется. Но сейчас мы как будто уж сыты. Остается только благословить себя и убирать со стола.

SIMEONI: Odottakaas siks kun olen lukenut lyhykäisen ruokaluvun ja laulanut värssyn päälle.

СИМЕОНИ: Погодите, я прочту застольную молитву да спою псалом.

JUHANI: Se jääköön tällä kerralla. Miksi et tehnyt sitä ennen atriaa?--Käyppäs, Eero-poika, nuorimmakses laskemaan tynnöristä olutta.

ЮХАНИ: Оставь до другого раза. Что ж ты до еды не прочел молитвы? А ну, Эро, ты моложе всех, сходи-ка нацеди пива из бочки.

SIMEONI: Et salli siis laulettavan virrenvärssyä joulu-illan kunnioiksi?

СИМЕОНИ: Стало быть, ты не позволишь спеть псалом в честь рождества?

JUHANI: Eihän meistä laulajiksi, velikulta. Lauletaan ja luetaan sydämmissämme, joka onkin Jumalalle otollisin uhri.--Mutta tuossa taasen olutkiulu, kuohuva ja vahtoova kuin Kyrön koski. Tattis, poika, vaan! Saadaanpas tästä! Kimauta tuosta, veli Tuomas, ja oikein aika mekosta.

ЮХАНИ: Какие, брат, из нас теперь певцы! Споем да помолимся каждый про себя, так будет угоднее богу. А вот и пиво опять тут. Пенится и шипит, как водопад Кюрё. Спасибо, братец! Ну-ка, Туомас, выпей, да не жалеючи.

TUOMAS: Enhän tuossa kauankaan huikaile.

ТУОМАС: Я долго раздумывать не стану.

JUHANI: Niinhän mies kulauttaa. Sellaiset siemaukset saattaa kurkuistamme oikein lukkarin-kurkut.

ЮХАНИ: Вот так пьет настоящий мужчина! После этаких глотков мы споем не хуже кантора:

»Elettiinpä ennenkin,
Vaikk' ojan takan' oltiin;
Ojapuita poltettiin
Ja ojast' oltta juotiin».

Не раз еловой чащи кров
Бывал жильем счастливым:
И для костров хватало дров,
И ров был полон пивом.

Juuri niin. Mutta onhan juomanamme ohran ruskea neste, polttopuunamme halko ja tervaskanto, ja allamme on pehmeä, olkinen polstari, oiva painitanner vaikka kuninkaille ja suuriruhtinaille.--Yksi sana, Tuomas. Takasihan kerran veli Aapo sinun väkes ja voimas käyvän jo huikeasti yli Juhon, mutta sitä en juuri mielisi uskoa. Kuinkahan tuossa pyörähtelisimme? Koetetaan!

Именно так. Мы пьем бурое ячменное пиво, нас согревают жаркие дрова да смолистые пни, а под нами — мягкая солома, и на ней, пожалуй, не отказались бы испробовать свои силы даже короли или великие князья. Одно словечко, Туомас. Как-то Аапо уверял, что ты гораздо сильнее Юхани, но мне что-то не верится. Уж не схватиться ли нам, а? Попробуем?

SIMEONI: Alallamme! ja armahtakaat noita kiiltäviä olkia edes huomispäivään.

СИМЕОНИ: Да полно вам! Пожалейте свежую солому— хотя бы до завтрашнего дня.

JUHANI: Nythän ilo parhaimmallansa, »aatosta juhla korkein»; ja pahnoiksihan on olkien mentävä.--Miellyttääkö Tuomasta?

ЮХАНИ: Веселью только теперь и разгораться. Ведь канун праздника всегда важнее самого праздника, а солома все равно пойдет на подстилку. Ну что, Туомас?

TUOMAS: Käyhän tuota koettaa.

ТУОМАС: Что ж, можно испробовать.

JUHANI: Ristipainia!

ЮХАНИ: Будем бороться накрест?

TUOMAS: Olkoon menneeksi!

ТУОМАС: Ладно.

JUHANI: Isketäänpäs, isketäänpäs!

ЮХАНИ: Давай начнем!

AAPO: Varro, poika! Saakoon Tuomaskin lujan kahmauksen housusi kaulureista.

ААПО: Погоди, брат! Дай и 'Гуомасу взяться за пояс твоих штанов.

JUHANI: Hän saakoon, hän saakoon!

ЮХАНИ: Пусть берется, пусть берется!

EERO: Juho, miksi irvistät ja väännät silmiäs kuin härkä penkissä? Voi veljeäni! Mutta katso, ettet itseäsi häväise nyt.

ЭРО: Отчего ты, Юхо, зубы скалишь да косишь глаза, будто бык перед плахой? Ох, брат мой! Смотри не осрамись.

AAPO: Kaikki hyvin. Kenen on ensimmäinen heitto?

ААПО: Все как нельзя лучше. Кто же начнет?

JUHANI: Olkoon se Tuomaan.

ЮХАНИ: Туомас.

TUOMAS: Olkoon se vanhimman veljen.

ТУОМАС: Нет уж, пусть старший брат.

JUHANI: Seiso sitten kannallas.

ЮХАНИ: Ну, держись!

TUOMAS: Tahdon koettaa.

ТУОМАС: Постараюсь.

JUHANI: Seisotko, seisotko?

ЮХАНИ: Устоишь ли?

TUOMAS: Tahdon koettaa.

ТУОМАС: Постараюсь.

AAPO: Heleijaa, pojat! Sillä lailla, juuri niin! Taistelettepa kuin uskon sankarit. Juho kimpustaa ja vääntää kuin Israeli itse ja »Tuomas seisoo niinkuin tammi».

ААПО: Ну?, давай, ребята! Вот так, вот так! Вы боретесь, что божьи воины. У Юхо ухватка, как у самого Иакова, а Туомас стоит «дубом неподвижным».

EERO: »Koska saarnaa Aaprahammi». Mutta katso Juhon suuta ja kauhistu. Ah! pistäisin nyt vaikka teräspuikon hänen hampaittensa väliin--roiskis! ja olispa se kohta kahtena kappaleena. Kauhistunpa, kauhistunpa!

ЭРО: «Внемлет проповедям пышным Аапо — мудреца великого». Но каков Юхо? Узри и устрашись! Уф! Сунь ему теперь хоть стальную спицу в зубы — только хрясь! — и она тут же разломится пополам. Мне страшно, страшно!

AAPO: Miesten otteloa vaan. Nousee ja vaipuuhan allamme palkit.

ААПО: Самая молодецкая схватка. Только половицы ходят ходуном.

EERO: Kuin urkujen polkimet; ja Tuomaan töppöset kyntää laattiata kuin järeät metsä-sahrat.

ЭРО: Будто педали органа. А Туомас, что лесная борона, бороздит ногами пол.

AAPO: Ei siinä juuri sivelläkkään maitosormilla. Peijakas! olis tämä pinnistys tuolla vuorella, niin iskisivätpä korkkoraudat säkeniä kalliosta.

ААПО: Это тебе, брат, не щелчок мизинцем. Эх, черт возьми! Ведись эта борьба вон там, на горе, подковы на каблуках высекали бы искры из скалы.

EERO: Oikein kultaisia tähtiä lentelis metsään, ja nousispa tuosta iloinen kulovalkia.--Mutta aina seisoo Tuomas.

ЭРО: А по лесу разлетались бы настоящие золотые звездочки, и все кругом запылало бы веселым пламенем. А Туомас все еще стоит.

TUOMAS: Oletko jo nytkinyt tarpeekses?

ТУОМАС: Ну, ты уже вдоволь попрыгал?

JUHANI: Heitäs sinä.

10 х а и и. Вали теперь ты.

TUOMAS: Tahdon koettaa. Mutta katso nyt, niin laattia pyörii.

ТУОМАС: Попробую. Берегись, не то пол завертится.

EERO: Muista, muista, Juho!--

ЭРО: Держись, Юхо!

AAPO: Se oli heitto.

ААПО: Вот так бросок!

EERO: Se oli jumaus kuin »Haamaan halkonuijasta» kuin isku »taivaan tulivasarasta».

ЭРО: Хватил как поленом, как небесным молотом.

TIMO: Ja tuossa makaa Juhani kuin mallassäkki.

ТИМО: И Юхани лежит, будто мешок с солодом.

EERO: Voi »Poika-Jussia»!

ЭРО: Эх ты, Юсси-паренек!

TIMO: Niin kutsui hän itseänsä pikku-poikana.

ТИМО: Да, так он называл себя малышом.

AAPO: Pitää kuitenkin tietämän kuinka miestä heittää. Muista, Tuomas: eihän ole ihmisen ruumis raudasta, vaan lihasta ja luusta.

ААПО: Но все же надо бы знать, как швырять парня. Не забывай, Туомас, что человек-то не железный, а из мяса да костей.

TIMO: Niin, vaikka hän housujakin kantaa.

ТИМО: Хотя и носит штаны.

TUOMAS: Turmelinko sinua?

ТУОМАС: Я ушиб тебя?

JUHANI: Katso itses.

10 х а и и. Ты себя побереги!

TUOMAS: Nouse ylös.

ТУОМАС: Вставай же.

JUHANI: Nousen kyllä ja näytän sinulle miesvoiman käsikapulassa. Siinä leikissä voimat punnitaan.

ЮХАНИ: И встану и еще покажу тебе молодецкую силу, только давай тягаться на палке. Тут-то мы померимся силой.

TUOMAS: Tuoppas, Eero, haara tuolta nurkasta.--Kas tässä, Juhani.

ТУОМАС: А ну-ка, Эро, подай палку из угла. Вот она, Юхани.

JUHANI: Tässä olen. Ja nyt takatassu vasten takatassua ja ympäri haarua kynnet!

ЮХАНИ: Я готов. А теперь сядем, подошвы к подошвам, и возьмемся за палку!

AAPO: Ja koska luihkaan, silloin vetäkäät, mutta ilman yhtään tempausta. Haara varpaitten kohdalle, juuri varpaitten kohdalle, ei tuumaa kummallekaan puolelle.--Nyt, pojat!

ААПО: Как только я крикну, сразу же тяните, но чтобы без рывков. А палку держите посередине, как раз над пальцами ног, и ни дюйма в сторону. А ну, ребята!

TIMO: Juho nousee ylös että kääkähtää vaan.

ТИМО: Ого! Юхо уже приподнимается, только кряхтит.

AAPO: Eihän siinä armotkaan auta.

ААПО: Тут молись не молись —все равно но поможет.

JUHANI: Mene laskemaan olutta, Timo.

ЮХАНИ: Поди нацеди пива, Тимо.

TIMO: Onnuthan, veli.

ТИМО: Ты, братец, как будто прихрамываешь?

JUHANI: Olutta laskemaan, sinä riivatun nallikka! Kuulitko? Vai tahdotko korvilles?

ЮХАНИ: Иди цедить пиво, чертов сын! Слышишь? Или тебе захотелось оплеухи?

TUOMAS: Vioitinko jalkas?

ТУОМАС: Никак я тебе ногу ушиб?

JUHANI: Mitä huolit siitä? Katso oma käpäläs. Mitä koskee se minuun, jos korkkoni heltikin saappaastani? Heltihän se painissa kuin nauriin liuska. Mutta katso itses, sinä. Näkyy, että voitat minun painissa ja käsikapulassa; mutta tules tappelemaan.

ЮХАНИ: А тебе-то что? Ты лучше свои лапы побереги. Что из того, что в схватке слетел каблук? Отскочил, будто срезанная кожица у репы. А ты о себе беспокойся. В борьбе-то, видать, ты меня одолеешь да и на палке перетянешь, но давай-ка вот подеремся.

AAPO: Tappelus ei kuulu asiaan nyt.

ААПО: Э-э, брат, это не годится.

JUHANI: Kyllä, jos vaan tahdomme.

ЮХАНИ: Как не годится? Стоит только нам захотеть.

TUOMAS: Minä en tahdo.

ТУОМАС: Я не хочу.

JUHANI: Et uskalla.

ЮХАНИ: Боишься!

AAPO: Tiedä paini leikiksi.

ААПО: Не забывай, Юхани, что борются только ради потехи.

SIMEONI: Minä tiedän sen leikiksi, josta syntyy usein tappelus ja murha.

СИМЕОНИ: Но эта потеха частенько доводит до драк и убийств.

JUHANI: Tuomas voittakoon, mutta ei notkista Juhania tässä kukaan muu. Sen vannon ja näytän miehestä mieheen yli kaiken komppanian.--Yksi nappaus, Aapo! Pitääkös kaulukses? Pitääkös?

ЮХАНИ: Пускай Туомас победил, но больше-то уж никому не сладить с Юхани! Тут уж я головой ручаюсь и любому из вас готов доказать. А ну-ка, Аапо, давай разочек! Выдержат ли твои штаны? Выдержат?

AAPO: Hurjapää ilman pienintäkään syytä! Malta, malta, ja painikaamme kunnon tavalla.

ААПО: Вот, дурень, разошелся! Ну, хорошо ж, возьмемся как следует.

JUHANI: Kirkas leimaus!

ЮХАНИ: Гром и молния!

AAPO: Malta, sanon minä.--Kas niin, nyt heitä.

ААПО: Да погоди, говорю. Ну, а теперь вали!

EERO: Juho tanssii polskaa niinkuin poika, vaikka ontuenkin.

ЭРО: Ишь, как Юхани отплясывает польку, не беда, что прихрамывает.

JUHANI: Mitä lausut nyt, veli Aapo?

ЮХАНИ: Что теперь скажешь, братец Аапо?

AAPO: Että makaan sun allas.

ААПО: Что лежу под тобой.

JUHANI: Astuppas numeroon, Simeoni.

ЮХАНИ: А ну-ка, следующий! Давай, Симеони.

SIMEONI: En tuhannen riksin edestä rikkomaan korkeata juhlaa.

СИМЕОНИ: Ни за какие деньги не оскверню я святого праздника.

JUHANI: Kunnioitettu olkoon joulu-juhla! Eihän sitä viattomassa painissa rikota, jossa mielemme on iloinen ja sydämemme puhdas. Yksi koetus, Simeoni!

ЮХАНИ: Хвала рождеству! Невинной-то борьбой мы его никак не оскверним, лишь бы было весело да совесть была чиста. Один разочек, Симеони!

SIMEONI: Miksi kiusaat minua?

СИМЕОНИ: Зачем ты искушаешь меня?

JUHANI: Yksi rynnistys!

ЮХАНИ: Только разочек!

SIMEONI: Sinä saatana!

СИМЕОНИ: Сатана ты!

AAPO: Rauhaa hänelle, Juhani, rauhaa!

ААПО: Оставь ты его в покое, Юхани!

JUHANI: Sopiihan meidän koettaa. Kas niin, yksi ainoa kiekaus kauluksesta!

ЮХАНИ: Но можно же попробовать. Только вот этак разочек рвануть за пояс!

SIMEONI: Mene helvettiin, häijy henki! Minä myönnän, että voitat.

СИМЕОНИ: Убирайся в преисподнюю, нечистая сила! Я наперед говорю, что ты одолеешь.

TUOMAS: Sen uskon vasta koska näen. En luule Simeoninkaan jänteitä juuri vasikanlihaksi.

ТУОМАС: А я поверю, когда сам увижу. И у Симеони, по-моему, не телячьи мышцы.

JUHANI: Sentähden tulkoon hän koettamaan. Siinähän nähdään, ovatko vasikkaa vai mustaa, saartuvallista karhua.

ЮХАНИ: Коли так, пусть попробует. Тогда увидим, телячьи мышцы или медвежьи.

AAPO: Olkoon hän oloillansa ja astukoon esiin toinen uros, mieluisampi rinnustukseen. Veli Timo, aina uljas mies!

ААПО: Оставьте его в покое, пусть выходит другой, кому борьба больше по душе. Брат Тимо, ты ведь у нас храбрец!

JUHANI: Haluttaisko?

ЮХАНИ: Хочешь? -

AAPO: Päin tuuleen, Timo! Ethän ole koskaan nurru-poika.

ААПО: А ну, Тимо! Ты же никогда не трусишь.

TUOMAS: Ei koskaan, vaan aina reipas, aina niinkuin omassa talossansa. Enhän unohda tempausta, jonka hän teki tuossa ainoisessa melakassa Toukolaisten kanssa. Saipa hän ensin huomaamatta nupillensa aika nassauksen, mutta, siitä suuriakaan huolimatta, kääntyi hän vakaasti ympäri, sieppasi seipään miehensä kourasta ja nytpä iski hän takaisin vasten pääkuorta--ja seiväs poikki. Seiväs poikki että sälähti, ja alas maahan lotkahti mies kuin tyhjä säkki. Niin teki Jukolan Timo. Ja minä tiedän, että löytyy hänessä miehen-vastusta vieläkin.

ТУОМАС: Где это видано, чтоб Тимо струсил! Всегда храбр и никогда не теряется. Мне не забыть, какую штуку он выкинул в той перепалке с парнями Тоуколы. Сперва-то его тоже стукнули исподтишка по голове, но он и бровью не повел, спокойно отвернулся, выхватил у недруга кол из рук да отвалил ему такой сдачи, Что и кол пополам. Так с треском и сломался, а парень, будто порожний мешок, рухнул наземь! Вот что сделал Тимо Юкола. Я знаю, что он и сейчас сумеет постоять за себя.

TIMO: Tuleppas, poika.

ТИМО: Ну, иди-ка сюда, братец.

JUHANI: Sitähän juuri mielin. Mutta annas kun kieppaisen pielistäsi kiinni minä myös. Nyt olen valmis.

ЮХАНИ: Только того мне и хочется. Дай-ка и мне взяться за тебя. Я готов!

AAPO: Ensimmäinen olkoon Timon.

ААПО: Первый черед Тимо.

JUHANI: Olkoon niin. Ehdinpä vähän puuskuttamaan.

ЮХАНИ: Пускай, пускай. Я хоть немного отдышусь.

TIMO: Kas tuossa!

ТИМО: На-ка, получай!

JUHANI: Ei, poikaseni!

ЮХАНИ: Не тут-то было, братец!

TUOMAS: Jotenkin tuima tempaus, Timo, sinä urhoollinen Timo! Mutta onkos varaa parantaa?

ТУОМАС: Вот это рывок! Ай да Тимо! А нельзя ли еще поднажать?

JUHANI: Ei tästä näin vaan mennä.

ЮХАНИ: Не так-то просто меня выжить отсюда!

TUOMAS: Timo, onkos varaa parantaa?

ТУОМАС: Найдется ли силенки поднажать, Тимо?

TIMO: Pitäis olla.--Mitä tämä sanoo?

ТИМО: Должно найтись... А вот так?

JUHANI: »Ei tästä näin vaan mennä, sanoi Hyvänmäen kerjäläinen.»

ЮХАНИ: «Не так-то просто меня выжить отсюда», — как сказал нищий из Хювянмяки.

AAPO: Kerran vielä, Timo.

ААПО: Еще разок, Тимо!

TUOMAS: Onkos varaa parantaa?

ТУОМАС: Найдется ли силенки поднажать?

TIMO: Pitäis olla.--Entäs tämä?

ТИМО: Должно найтись. А вот так?

JUHANI: »Ei tästä näin vaan mennä, sanoi Hyvänmäen kerjäläinen.»

ЮХАНИ: «Не так-то просто меня выжить отсюда»,— сказал нищий из Хювянмяки.

TUOMAS: Mutta se oli nykäys, joka tuntui.

ТУОМАС: Но рывок-то был изрядный.

EERO: Ei vaaraa, ainoastaan hieman ja juuri viattomasti tärähti Juhanin ääni.

ЭРО: Не беда, у Юхани только голос чуть дрогнул.

JUHANI: Pystyssä seison.

ЮХАНИ: Я все еще на ногах!

TUOMAS: Kerran vielä, Timo.

ТУОМАС: Еще разочек, Тимо!

TIMO: Koetetaan, koetetaan.

ТИМО: Попробуем, попробуем.

JUHANI: »Ventta-holl!» Housuni putoo!

ЮХАНИ: Погоди! Вентга-хол! [Стой, остановись! (шведск.)] У меня штаны падают!

TIMO: »Mutta nyt, sanoi Kaitaranta».

ТИМО: «А ну-ка теперь!» — сказал Кайтаранта.

JUHANI: Housuni putoo! Kuuletko sinä?

ЮХАНИ: Штаны падают! Слышишь ты?

TIMO: Kas noin, veljeni!

ТИМО: Вот так, брат мой!

AAPO: Tuossako makaa Juhani taas, suudellen permantoa?

ААПО: Никак, Юхани опять валяется да целует пол?

EERO: Ja puhaltaen niinkuin sonni-härkä. Mutta hyvä että »ehtii hän vähän puuskuttamaan».

ЭРО: И отдувается, как бык. Но это не худо, он все-таки успеет, как он сам говорит, хоть немного отдышаться.

TIMO: Allani makaa poika kuin märkä tallukka vaan.

ТИМО: Да, растянулся подо мной, что мокрый башмак.

TUOMAS: Mutta housunsa tekivät hänelle teposet.

ТУОМАС: Но его штаны подвели.

AAPO: Olkoon se sanottu totuuden nimessä. Juhanin omat housut olivat tässä herraansa vastaan ja rupesivat liittolaisiksi Timolle.

ААПО: Да, будем справедливы: штаны Юхани «а сей раз изменили хозяину и заключили союз с Тимо.

EERO: Niin on asia. Sentähden kaikki housut pois ja uudistukoon leikki.

ЭРО: Поистине так. А потому — долой штаны и начнем всю игру сначала!

SIMEONI: Pidä nyt kitas, sinä rääkkä! Annanpa muutoin vasten nokkaas. Eikö ole sinulle jo kylliksi tätä helvetin leikkiä?

СИМЕОНИ: Заткнись ты, коростель! Не то я щелкну тебя по клюву. Мало тебе еще этой адской кутерьмы?

EERO: No muuttukoon se taivaan leikiksi. Housut ja paidat pois, ja painikaat kuin kaksi enkeliä Paratiisin pelloilla.

ЭРО: А пусть она станет райской потехой. Долой штаны и рубахи, и боритесь, будто пара ангелов па райских лугах!

TUOMAS: Miksi istut hänen niskoillansa, Timo?

ТУОМАС: Почему ты сидишь у него на загривке, Тимо?

TIMO: Olis nyt halko, niin panis niin pitkin pakaroja että pläikkyis.

ТИМО: Будь у меня под рукой полено, я бы так хватил его пониже спины, что только треск бы раздался.

AAPO: Miksi niin? Tämä on painia, vaan ei tappelusta.

ААПО: Это почему же? Ведь тут борьба, а не драка.

EERO: Onko Timo suutuksissaan?

ЭРО: Разве Тимо рассердился?

TIMO: Ei suinkaan, ei suinkaan, mutta sanonpa: olis nyt halko tai ympyriäinen tela, niin panis niin pitkin pakaroja, että pläikkyis.

ТИМО: Нисколечко, нисколечко, но все-таки, будь у меня под рукой полено или кругляк, я бы так хватил его пониже спины, что только треск бы раздался!

TUOMAS: Laske hän ylös.

ТУОМАС: Отпусти его!

TIMO: Nouse, Jumalan luoma.

ТИМО: Вставай, божье создание.

JUHANI: Minä nousen, ja tiedä, saatuani housut kiinni taas, on vuoro sinun taas painua alas, ja toisin kuin äsken minä. Minähän, poloinen poika, kämärryin alles onnettomuuden kautta, jonka sinä niin vikkelästi käytit hyödyksesi, hunsvotti, saapasvedin!

ЮХАНИ: Встану, встану, и знай, что, как только застегну штаны, ты будешь валяться на полу, и не хуже меня. Мне, бедняге, просто не повезло, а ты, каналья, сапожная колодка, только того и ждал,

AAPO: Vihastuminen kauas! Minä tiedän että hän tuskin huomasi housuvahinkoas, ennen kuin heitto oli tehty. Sen teki hän tiimmellyksen kuumuudessa, poika-parka.

ААПО: Ну, не сердиться! Ручаюсь, он вовсе и не заметил беды с твоими штанами, пока не швырнул тебя на пол. Это он в азарте сделал.

JUHANI: Sen hän kyllä tiesi, se mullisaukko. Mutta olettepa kaikki niinkuin korpit niskoillani. Vai ei hän tiennyt. Enkö huutanut kuin rajamies huikealla äänellä: ventta-holl, housut putoo? Mutta hän ei siitä huolinut, vaan tempaili kynsineen ja hampaineen kuin kissa. Mutta istu ja pala! Kyllä sinun opetan tästedes käyttelemään onneksesi toisen sylttyhousuja, kyllä sinun opetan.

ЮХАНИ: Все он видел, выдра проклятая! А вы все, будто вороны, налетаете на меня. Ишь ты, он не видел! Разве я не вопил, что было мочи: «Погоди, вентта-хол, штаны падают!» Но он и ухом не повел, рвал меня когтями и зубами, как кошка. Гром и молния! Я тебя проучу, как радоваться беде с чужими штанами, уж я тебя проучу!

TIMO: Sen tein minä tiimmellyksen kuumuudessa, poika-parka.

ТИМО: Да ведь я это в азарте сделал.

JUHANI: Minä sinun opetan, saatuani housut ylös ja nälkävyön kiinni kuin nalkitun vanteen.

ЮХАНИ: Я тебя проучу, дай только подтянуть штаны да прихватить их покрепче ремнем.

TIMO: Minä annan palttua koko painille; koska kerran voitin, niin voitin, eihän siinä mitään muuta mutinata. Mitä kuuluu housut tänne? Painissa painii mies, vaan ei housut ja säärykset tai muut lumisukat.

ТИМО: К черту всю эту борьбу! Коль я победил, значит, победил, и кончен разговор. При чем тут штаны? Ведь борется-то человек, а не штаньг или какие-нибудь паголенки и носки.

JUHANI: Kourat kaulukseen taas ja rinta vasten rintaa! Istu ja pala!

ЮХАНИ: Становись снова и берись за пояс! Гром и молния!

TIMO: Menenkö ma hänen kanssansa tuohon lapsekkaasen työhön?

ТИМО: Идти мне с ним на эту ребячью возню?

EERO: Mitä hän kysyy vielä. Mene, Jumalan luoma, mene koska pääset.

ЭРО: Ты еще спрашиваешь? Иди, иди, раб божий, иди, коль выдался случай.

SIMEONI: Älä mene, sanon minä.

СИМЕОНИ: Не смей, говорю!

EERO: Älä mene, jos pelkäät ja vapiset.

ЭРО: Что ж, не ходи, раз боишься да дрожишь.

JUHANI: Nyt ei auta pelko eikä vapistus, vaan täytyy hänen käydä uuteen kilvoitukseen ja juuri tällä Jumalan hetkellä.

ЮХАНИ: Нет уж, сейчас ни страх, ни дрожь не помогут. Сию же минуту ему придется схватиться снова!

EERO: Armahda häntä, Juhani, armahda!

ЭРО: Смилуйся над ним, Юхани, смилуйся!

TIMO: Minkätähden? Eero, minkätähden? Olkoon menneeksi yksi pinnistys vielä, yksi tai kaksi. Tersii vaan!

Т и мо. Это с чего же? С чего, Эро? Так и быть, еще разок поднатужусь. Раз-другой. Только тэрсий! [Держись! (русск., искаж.),]

JUHANI: Tässä, poika!

ЮХАНИ: Я тут, братец!

TUOMAS: Koreasti, Juho!

ТУОМАС: Смелей, Юхо!

AAPO: Koreasti! Noinhan tappelee kaksi nälkäistä haukkaa.

ААПО: Смелей? Да ведь этак только два голодных ястреба дерутся.

SIMEONI: Tappelua, sulaa tappelua!

СИМЕОНИ: Драка, настоящая драка!

AAPO: Järkevästi, Juhani!

ААПО: Не теряй рассудка, Юхани!

SIMEONI: Voi teitä hirmuja, voi teitä hirmuja!

СИМЕОНИ: Ах вы, звери! Ах вы, звери!

EERO: Älähän veljeäsi runno!

ЭРО: Не калечь родного брата!

SIMEONI: Aha, aha! johan kelmenee Eerokin. Siinä ovat kalas, joita onkeilit.

СИМЕОНИ: Ага, ага! И Эро испугался? Вот тебе то, чего добивался!

TUOMAS: Juhani!

ТУОМАС: Юхани!

SIMEONI: Hajoohan jo pirttikin, te pedot ja perkeleet!

СИМЕОНИ: Изба сейчас развалится, звери вы, нехристи!

JUHANI: »Votti, poika, sanoi Ryssä!» No miksi makaat siinä, ja killistelet ylös kattoon?

ЮХАНИ: Вотти,[Вот (русск., искаж.)] парень! — сказал русский. Ну, чего ж ты растянулся да глаза таращишь в потолок?

TIMO: Sinä voitat minun nyt, mutta annappas ajan vähän muokata vielä: sinä vanhenet ja kasvat pikkuiseksi, mutta minä vartun ja voimistun.

ТИМО: Сейчас-то ты одолел меня, но пусть-ка пройдет немного времени: ты состаришься и будешь расти вниз, а я возмужаю и наберусь сил.

JUHANI: Kerran ransistuu ja loppuu tämä maailmakin, saati syntinen ihmis-parka. Aika tasii meitä kaikkia, veljeni. Mutta nouse ylös ja kulauta naamaas siemaus olutta ja tunnusta että on sinussa pari luotia vähemmin voimaa kuin minussa.

ЮХАНИ: Когда-нибудь весь белый свет одряхлеет, не то что грешный человек. Время, брат мой, всех нас сравняет. Но встань-ка да отхлебни глоток пива и признайся по совести — силенки-то у тебя меньше, чем у меня.

TIMO: Se nähtiin. Tuossahan makasin rähmäkkäänä allas ja sinä päälläni kuin röyheä karhu.

ТИМО: Видно, так. Ведь я пластом лежал под тобой, а ты взгромоздился на меня, как матерый медведь.

JUHANI: »Saappas tästä, Saparamatti, Kiikka-Heikin kannusta!»--Olen siis Jukolan laumassa toinen mies mitä voimaan kosee. Lauri ja Eero ovat tosin koettamatta vielä, mutta he tietäkööt että mesiäisiä he kuultelisivat koetuksessa; ja Simeoni on itsensä tunnustanut heikommaksi minua. Mutta pikkusormen mies ei ole Jukolan veljeksistä yksikään, sen takaan minä. Tulkoon tänne vaikka viisikymmentä Toukolaista, nyrkki vasten nyrkkiä. Viisi tynnöriähän minä niskallani kannan, ja Tuomas vähän enemmin; viisi tynnyriä, kun toinen vaan painon selkääni pinoo.

ЮХАНИ: На-ка, отхлебни! Выходит, я второй силач средь юколаской братии. Правда, с Лаури и Эро я еще не боролся. Но пусть они знают, что при первой же попытке пришлось бы им нюхать землю. А Симеони сам признал себя слабее меня. Но ни один из братьев Юкола не замухрышка какой-нибудь, за это я ручаюсь. Пускай сюда сунется хоть полсотни парней Тоуколы, кулак будет встречен кулаком. Ведь я утащу на своем хребте целых двадцать четвериков, а Туомас даже чуть побольше. Да, двадцать четвериков, только б на спину подсобили подкинуть.

TUOMAS: Mutta mielisinpä nähdä Laurin ja Eeron lyövän painia oikein tiukasti.

ТУОМАС: А хотелось бы мне поглядеть, как борются Лаури с Эро!

AAPO: Totisesti jotain nähtävää. Toinen vakava ja tyyni kuin talven suoja, toinen pikkuinen kuin keri, mutta niinkuin leimaus vilkas ja terävä. Päin tuuleen, ja siinäpä ottelevat kärppä ja koiras-jänis. En vertaa sinua jänikseen arkuudesta, siihen ei ole syytä, en liikuntoskaan tähden, sillä Lauri astelee kuin seppä Könnin kuokkamies,--jonka jalkoja ja kuokkaa käytteli sukkela kellovärkki mahassa--mutta näyttäispä mielestäni ottelo kuin kärpän ja uhkean koiras-jäniksen paini.

ААПО: И впрямь, тут было бы на что поглядеть. Один тих да смирен, как оттепель среди зимы, а другой мал, как клубок, но зато ловок и быстр, что молния. А ну-ка, за дело! Вот уж где сцепятся горностай с зайцем! С зайцем-то я тебя сравнил, Лаури, совсем не из-за твоей трусости, на то нет оснований, да и не из-за проворства, потому что ты шагаешь, точно пахарь Кенни, у которого в животе сидела машинка и двигала его ногами-руками и мотыгой. И все-таки ваша борьба, сдается мне, будет похожа на схватку горностая с зайцем.

JUHANI: Yksi rinnustus, pojat, yksi rinnustus tai ristipaini!

ЮХАНИ: Ну, схватитесь разок, ребятки, только один разочек!

LAURI: Mitä tiimellyksestä Eeron kanssa? Hänestä et saa kunnon nappausta koskaan, vaan tuolla hän teiskaa haaroissa kuin kissa, kynsii ja likistelee toisen ohimia sen riivatun tavalla, että tuskin voit vetää hengen pihausta rintaas. Niinpä hän teki koska menneenä syksynä painiskelimme Aroniitulla. Ja kuka siinä voitti, kuka alle meni, sitä »ei ymmärtänyt Iivarikaan». Mitäs minä hänen kanssansa enään menisin?

ЛАУРИ: Чтоб я стал бороться с Эро? Да за него и не ухватиться по-настоящему — крутится под ногами, как кошка, и царапается, как черт, даже вздохнуть некогда. Так он и прошлой осенью боролся на Аронийтту. Кто там победил, кто был бит — сам Соломон не разберет. И чтоб я снова связался с ним?

EERO: En ollut vahvempi sinua hiuskarvankaan vertaa. Usko jos tahdot.

ЭРО: Верь не верь, но я ни на волосок не был сильнее тебя.

LAURI: Sen uskon, koska tiedän sinun heikommaksi.

ЛАУРИ: Чего ж мне не верить, — я знаю, что тебе со мной не сладить.

JUHANI: Sen näyttäköön rehellinen paini.

ЮХАНИ: Это пусть честная борьба покажет.

LAURI: Mitäs minä hänen kanssansa enään menisin?

ЛАУРИ: Чтоб я снова связался с ним?

SIMEONI: Pankaamme jo ma'ata, te villityt.

СИМЕОНИ: Спать уже пора, бесноватые вы.

JUHANI: Öitä on monta, mutta joulu on vaan kerran vuodessa, ja sentähden iloitkaamme nyt. Iloitse, sinä jouluhuone, iloitse koko Israelin maa! Tänä yönä, tällä hetkellä on tapahtunut suuri ihme Babylonin kaupungissa. Iloitkaamme!--Mitä leikkiä löisimme? Syömmekö joulupaistia? pistämmekö sikaa, vai sohimmeko suutaria?

ЮХАНИ: Ночей-то много, а рождество бывает только раз в году, так что будем веселиться. Ликуй, народ, ликуй, земля Израильская! В эту самую ночь, в этот час случилось превеликое чудо во граде Вавилонском. Возрадуемся же, братья! Во что бы нам еще сыграть? Или поесть еще жаркого? А то в свинью сыграть? Или в сапожника?

SIMEONI: Kas niin! Tässäkö vielä uisakoittelisimme kuin vallattomat kakarat? Mene pois!

СИМЕОНИ: Еще что! Только и не хватало — барахтаться, как озорным ребятишкам. Угомонись!

JUHANI: Nuoren miehen naimattoman elämä on tanssia. Eikös niin, Timo?

ЮХАНИ: Э, жизнь молодого да холостого — сплошная пляска! Не так ли, Тимо?

TIMO: Hi, hi, hi!

ТИМО: Хи-хи-хи!

JUHANI: Eikös niin?

ЮХАНИ: Не так ли?

TIMO: Kyllähän se semmoista on.

ТИМО: Пожалуй, так.

EERO: Juuri niin, »Jussi-kulta».

ЭРО: Точно так, милый Юсси.

JUHANI: Sanoi kettu jänikselle. Oikein! Tämä elämä käy laatuun; onhan se välimmiten lystiäkin ja nostelee hieman kantapäitä.--Tanssikaamme ryssää; siinä olen minä juuri mekkari. Katsokaas!

ЮХАНИ: Сказала лисонька зайцу. Верно! Такая жизнь по мне. От нее кое-когда и развеселишься да притопнешь каблуком. Отпляшем-ка рипаску,[Трепак (русск., искаж.).] я на это мастер. Поглядите-ка!

AAPO: Antaisko oluemme huimausta?

ААПО: А пиво в голову ударяет?

JUHANI: Kumauta naamaas kannua kolme, niin etköhän huomaa pientä leiskausta tuolla yli-kerrassa?--Mutta laula, Eero, koska Poika-Jussi tanssii. Hellitäppäs!

ЮХАНИ: Опрокинь ковша три —авось и ударит. А ну, запевай, Эро, раз Юсси пляшет! Начинай!

EERO: Mitä sorttia tahdotaan?

ЭРО: Что ж тебе спеть?

JUHANI: Mitä hyväänsä, kun se vaan raikkuu ja remuu. Hellitä, poika, kirkaise että multahirret nousee! Laula, sinä mulli-saukon poika, laula koska minä tanssin, loiskin niinkuin pässi, loiskin aina kattoon asti. Laula!

ЮХАНИ: Да что на ум придет, лишь бы гремело да звенело! Затягивай, парень. Гаркни так, чтоб изба задрожала! Пой, сукин сын, пой, коли я задумал плясать да прыгать козлом до потолка! Запевай!

EERO:Tahdonpa koettaa:

ЭРО: Так и быть, постараюсь:

»Iloitkaat ja riemuitkaat,
Nyt on meillä joulu;
Nyt on oltta ammeet täynnä,
Haarikat ja kiulut;
Ammeet täynnä, ammeet täynnä,
Haarikat ja kiulut!»

»Anjanpellon markkinoilla
Oltta, viinaa juotiin,
Mustan härjän hinnalla,
Nuot kihlakalut tuotiin,
Tuotiin, tuotiin;
Mustan härjän hinnalla
Nuot kihlakalut tuotiin».

Jussi, pussi, Jukolan Jussi!

[Юсси-брат, дружок мешок,
Юхани из Юколы! Песенку спою-ка я:]
«Веселиться вам желаю —
Ведь на то и святки;
Пивом все полны до краю
Кружки, жбаны, кадки;
Там — чаны вина полны,
Тут — остатки сладки.

Шум на ярмарке и крик,
Выпито по чарке;
Черный бык там продан вмиг,
Куплены подарки,
И обновки ярки;
Продан, продан черный бык,
Куплены подарки».

Юсси-брат, дружок мешок, Юхани из Юколы!
[Попляши, спою-ка я.]

AAPO: Vaiti, Eero, ja äläppäs suututa häntä.

ААПО: Замолчи, Эро, не зли его.

JUHANI: Laula päälle vaan; en minä suutu; laula päälle, ettei mun tarvitse tanssia ilman musiikkia.

ЮХАНИ: Пой дальше! Я не рассержусь. Пой, не плясать же мне без музыки!

EERO:

ЭРО:

Jussi, pussi, Jukolan Jussi!
»Jussi, Jassi, jauhokuono,
Porsaan pahnan pöllyttäjä...»

Юсси-брат, дружок мешок, Юхани из Юколы!
[Попляши, спою-ка я.] Ты мучная рожа, брат.
Чистильщик у поросят!

TIMO: Hi, hi, hi! Voi mitä hulluja lauleletkin.

ТИМО: Хи-хи-хи! Ох, какую чушь ты поешь!

JUHANI: Laula päälle vaan, laula päälle. En minä suutu.

ЮХАНИ: Пой, пой дальше! Я не рассержусь.

EERO:

ЭРО:

»Jussi, Jassi, jauhokuono»,

Ты мучная рожа, брат...

Minä laulan ja napsaan vielä sormianikin.

Я спою, да еще пальцами прищелкну.

»Porsaan pahnan pöllyttäjä,
Sikoläätin lämmittäjä!»
Jussi, pussi, Jukolan Jussi!

»Iita meni rantaan,
Kirjoitteli santaan
Nimen kultansa,
Nimen kultansa».

»Kun mä kultani äänen kuulin,
Ensi kerran nähdessäin,
Niin taivaan iloss' olevain luulin,
Serafiimein seassa;
Niin taivaan iloss' olevain luulin,
Serafiimein seassa».

Jussi, pussi, Jukolan Jussi!

»Muistatkos, Maija,
Kun mansikka syötiin
Ja iloleikki lyötiin?
Fralla ralla laa!
Mansikka syötiin
Ja iloleikki lyötiin».
Fralla ralla laa!

Jussi, pussi, Jukolan Jussi!

»Älä, sinä Aato-parka
Jussia soimaa;
Sen sinä tiedät että
Jussill' on voimaa
Jussi istuu linnass',
Pukin lapa rinnass';
Kaikki me olemme
Yhdessä hinnass'».
Fralla ralla laa!

»Vilukselan Vitka
Ja Viuvalan Pispa,
Syvän-ojan Sonni
Ja Sylvinän Jalli!
Ralla ralla laa!
Syvän-ojan Sonni
Ja Sylvinän Jalli!»
Ralla ralla laa!

»Voi minua, hurjaa poikaa,
Miks mä itsein laitoin!
Talo mull' on kotona,
Ja itse kannan rautoi,
Talo mull' on kotona,
Ja itse kannan rautoi».

Чистильщик ты в хлеве, брат,
Истопник у поросят!
Юсси-брат, дружок мешок, Юхани из Юколы!
[Песенку спою-ка я:]

«Вышла девушка к реке,
Написала на песке
Имя милого,
Имя милого.

— Когда в первый раз, любимый,
Песню слышала твою,
Мне казалось — серафимы
Окружают нас в раю».
[Мне казалось — серафимы
Окружают нас в раю».]

Юсси-брат, дружок мешок, Юхани из Юколы!
[Песенку спою-ка я:]

«Помнишь, как мы ягоды
Рвали, дорогая.
Весело играя?
Тра-ля-ля-ля-ля!
Мы срывали ягоды
И не ждали пагубы.
Тра-ля-ля-ля-ля!»

Юсси-брат, дружок мешок, Юхани из Юколы!
[Песенку спою-ка я:]

«Слушай, брата не кляни ты,
Аапо бедный мой;
Юсси — парень знаменитый,
Кончит он тюрьмой,
Сядет Юсси с козьей ножкой
У тюремного окошка;
Нам туда одна дорожка.
Эх! За нас за всех
Не дадут рубля.
Тра-ля-ля-ля-ля!»

[»Vilukselan Vitka
Ja Viuvalan Pispa,
Syvän-ojan Sonni
Ja Sylvinän Jalli!
Ralla ralla laa!
Syvän-ojan Sonni
Ja Sylvinän Jalli!»
Ralla ralla laa!]

«Что я сделал, боже мой,
Ах я, непутевый!
Ждет меня мой дом родной,
А на мне оковы.
Ждет меня мой дом родной,
А на мне оковы».

JUHANI: Noin vaan! Noin! Eihän tässä raudat paina. Laula päälle!

ЮХАНИ: Вот так, так! Никакие оковы меня не держат. Знай пой!

EERO:

ЭРО:

Jussi, pussi, Jukolan Jussi!
Jussi, Jassi, jauhokuono,
Porsaan pahnan pöllyttäjä,
Sikoläätin lämmittäjä!
Jussi, pussi, Jukolan Jussi!

Юсси-брат, дружок мешок,
Юхани из Юколы!
Попляши, спою-ка я.
Ты мучная рожа, брат,
Чистильщик у поросят!

Eikö ole jo tarpeeksi?

Не довольно ли?

JUHANI: Enemmin! Karja-Matin häitä tanssitaan. Enemmin! Enemmin!--Karja-Matin häitä!

ЮХАНИ: Давай еще! Сейчас отпляшем, как на свадьбе Матти Скотника. Еще! Еще! Как на свадьбе Матти Скотника!

SIMEONI: Kukkokin jo hirmustuen kirkaisee tälle jumalattomalle menolle ja jyskinälle.

СИМЕОНИ: Даже петух со страху закукарекал от безбожного шума.

JUHANI: Kitas kiinni, kukko, ja älä siinä kotkottele!

ЮХАНИ: Заткни глотку, петенька! Ишь распелся!

TUOMAS: Onhan tuota jo tuossa, Juhani.

ТУОМАС: Полно уж, Юхани.

AAPO: Viehän sinusta hengen tuo turkkilaistanssi.

ААПО: Ты ведь дух испустишь в этой басурманской пляске.

JUHANI: Tämä on ryssää. Eikös niin, Eero?

ЮХАНИ: Я пляшу рипаску! Не так ли, Эро?

EERO: Tämä on jussia.

ЭРО: Это пляска Юсси.

JUHANI: Olkoon niin, ja olkoon sitten menneeksi jussintanssia pari kymmentä loiskausta kerran vielä.

ЮХАНИ: Пускай так, да давай-ка еще пару десятков коленцев этой самой пляски Юсси!

SIMEONI: Sinä hurja mies!

СИМЕОНИ: Эх ты, непутевый человек.

TIMO: Kas noin, kas noin! Hi, hi, hi! No vie sinun riivattu!

ТИМО: Вот так! Вот так! Хи-хи-хи! Ах, черт тебя подери!

JUHANI: Pois tieltä! Muutoin sotken sinun liiskaksi kuin kasakan-hevonen juopuneen markkinapokon. Hih!

ЮХАНИ: Прочь с дороги! Не то я сомну тебя в лепешку, как казацкий конь пьяного ярмарочного гуляку. Ух!

AAPO: Onpa nahkahihnansa löylyssä tuolla takana. Pompahteleepa se; pompahtelee ylös, pompahtelee alas, piesten vuoroon hänen selkäänsä ja pakaroitansa. O sinä!

ААПО: Поглядите-ка, что у него ремень выделывает! Мотается то вверх, то вниз да так и хлещет его по хребту и пониже. Ну и ну!

JUHANI: Laila, laa, laa! Sepä vasta pöllytystä oli. Hehheh!--Toisen kerran ijässäni tanssahtelin. Ensimmäinen tapahtui Karja-Matin häissä, joissa ei löytynyt naisen-puolta kuin kolme vanhaa ämmää, mutta miehiä aika liuta. Mutta kas kun Matti prykäsi meille pari kupillista muikeaa kahvipunssia, niin ei sitten yhtäkään muuta kuin löylyttämään permantopalkkia, me ukot keskenämme; ja huokailipa allamme syntinen maa. Ämmä-rukat kiittivät päästyänsä koko leivotuksesta; mehän olisimme tanssittaneet heitä ryysyiksi. Voi sinun peijakas kumminkin!--Mutta nyt päältämme vaatteet aina paitaan asti, ja ylös parvelle. Emmehän kuitenkaan ummista silmiämme juuri vielä, vaan kuohuvan olutkiulun ääressä ja tervaisen päreen loimottaessa, kertoilemme iloisia satuja ja tarinoita tuolla parven lämpymässä.

ЮХАНИ: Лалла-ла-лаа! Вот это была встряска, хе-хе-хе! Я второй раз в жизни так пляшу. Первый раз это было на свадьбе Матти Скотника. Бабьего звания там было всего три старухи, а мужиков порядочно набралось. Но стоило Матти поднести нам по паре чашек крепкого пунша с кофе, как мы сами, без баб, пошли молотить половицы. Бабы, бедняжки, судьбу благодарили, что отделались от этой кутерьмы, не то мы закружили бы их до полусмерти. Ах, черт возьми! Ну, а теперь долой с себя всё до рубахи, и айда на полок. Нам же все равно не уснуть, а там, в тепле, за пивом будем при лучине рассказывать веселые сказки и предания.

Riisuivat he päältänsä, täyttivät kiulun oluella kerran vielä ja astuivat miehissä parvelle. Siellä he, mekkosillaan kaikki, istuivat olkisella sijalla hautovassa kuumuudessa. Ahkerasti kierteli ympäri miehestä mieheen vaahtoova kiulu ja seinähirren raossa loimotti honkaisen päreen kultainen liekki. Mutta läimähti Juhanin päähän aate ja valahti suustansa lause, jonka seuraus oli viimein kova onni.

Они разделись, еще раз наполнили жбан пивом и гурьбой забрались на полок. В одних рубахах они расселись на соломе. Было нестерпимо жарко. Братья усердно передавали по кругу пенящееся пиво. В щель стены была воткнута сосновая лучина, светившая золотым пламенем. И тут в голову Юхани забрела шальная мысль, которую он не замедлил высказать вслух. И следствием этого было большое несчастье.

JUHANI: Täällähän itsiämme oikein paistelemme kuin pyllimakkarat pätsin oljilla, ja lämmintä antaa meille kiukaan kuumat kivet. Eero, valeleppas uunille kannullinen olutta, niin tiedämmehän mille maistuu ohranesteen löyly.

ЮХАНИ: Вот и полеживаем мы тут да жаримся, точно ливерные колбасы в печи на соломенной подстилке. И в каменке хватит еще жару. Плесни-ка, Эро, на нее ковш пива, — узнаем хоть, чем пахнет пар от ячменного пива.

TUOMAS: Mikä hullu juoni olis tämä?

ТУОМАС: Это еще что за дурацкая затея?

JUHANI: Uljas juoni. Valeleppas.

ЮХАНИ: Славная затея. Плесни-ка!

EERO: Minä tahdon totella esimiestäni.

ЭРО: Я хочу выказать послушание хозяину.

JUHANI: Pari kannullista olutta kiukaalle!

ЮХАНИ: Два ковша пива на каменку!

TUOMAS: Ei pisaraakaan! Jos kuulen sieltä pienenkin pihauksen, niin onneton hän, joka saattoi sen matkaan.

ТУОМАС: Ни капельки! Если я только услышу оттуда хоть маленькое шипение — горе тому, кто это сделал!

AAPO: Olkaamme tuhlaamatta oivallista juomaa.

ААПО: Не стоит тратить попусту отличный напиток.

TIMO: Eihän ole meillä varoja olutlöylyssä elää, ei suinkaan, ei suinkaan.

ТИМО: Мы совсем не так богаты, чтобы жить в пивном пару, вовсе нет.

JUHANI: Lystipä olis tuota maistaa.

ЮХАНИ: А попробовать все-таки было бы не худо,

TUOMAS: Minä kiellän sen lujasti.

ТУОМАС: Я строго-настрого запрещаю.

JUHANI: Lystipä olis tuota maistaa.--Voitto äsköisessä painissa on aika lailla kohottanut Tuomaan niskapyrstöjä, ja luuleepa hän nyt hallitsevansa tässä huoneessa mielensä mukaan. Muistappas kuitenkin, että karvas sappi, koska se oikein paisuu, antaa pojallensa tappeluksessa seitsemän miehen voiman. Kuinka hyväänsä, mutta minun silmäni eivät vielä suinkaan mieli vartioita sinua.

ЮХАНИ: А попробовать все-таки было бы не худо, Туомас, видишь ли, уже задирает нос. Стоило ему только одолеть меня в борьбе, как он вообразил, что волен делать в доме все по-своему. Но не забывай: коль у молодца разбушуется желчь, он семерым не уступит в силе. Как бы там ни было, но я еще не собираюсь во всем оглядываться на тебя.

SIMEONI: Painin hedelmiä, painin hedelmiä kaikki!

СИМЕОНИ: Вот они, плоды вашей борьбы! Всему она виной!

JUHANI: Annappas molskahtaa, Eero. Minä vastaan asian ja puolustan miestä.

ЮХАНИ: А ну-ка, плесни, Эро! Я за все в ответе и в обиду тебя не дам.

EERO: Se on esimiehen käsky, ja minun täytyy totella; muutoin on jäniksen-passi kourassani vallan joulu-yönä.

ЭРО: Раз хозяин приказывает, я должен слушаться, не то, чего доброго, получишь в руки волчий паспорт, да еще в рождественскую ночь.

Silloin Eero, purren hammasta ja mytistäen huulensa vikkelään myhäilykseen, täytti kerkeästi Juhanin tahdon, ja pian kuului kiukaalta pläiskäys ja kohta sen jälkeen tuima kohaus. Rynkäisi nyt Tuomas julmistuen ylös ja karkasi kotkana kohden Eeroa, mutta Juhanikin kiirehti puolustamaan nuorinta veljeänsä. Siitäpä nousi nyt yleinen kärhämä, jonka vilinässä palava päre viskattiin parvelta alas laattialle. Siellä se pian, veljesten huomaamatta, viritti olkihin vilkkaan tulen. Niinkuin rinki veden pinnalla leviää tasan ja nopeasti kaikkialle, niinmyös tulen kirkas pyörö yhä suureni laattialla. Ulettui se korkeammalle yhä ja tuikkieli jo parven permantoa, ennen kuin huoneen asujamet äkkäsivät allansa vaaran. Mutta myöhään sen äkkäsivät, ehtiäksensä pelastamaan muuta kuin omat henkensä ja elikkojen, jotka löytyivät pirtissä. Laajalta jo aaltoilivat liekit, ja suuri oli hätä ja temmellys. Kaikki riensivät he kohden ovea, jonka auetessa miehet, koirat, kissa ja kukko hirveällä rähinällä karkasivat ulos melkein yht'aikaa. Näkyi niinkuin pirtti olis heidät oksentanut savuneen kidastansa ulos lumiselle maalle, jossa he nyt seisoivat, yskien kilpaa. Mutta viimeisenä astui ulos Lauri, talutellen kriimuvarresta Valkoa, joka muutoin kaiketi olisi jäänyt uhriksi paloon. Ulos tunkeusi jo väkivaltainen tuli akkunojen pienistä aukoista ja viimein sekä ovesta että katosta. Loimoin helmassa liekkui Impivaaran jykevä pirtti. Mutta lumisella tanterella seisoi pirtin miehistö suojatonna; olihan jo sysikoijukin, heidän ensimmäinen turvansa täällä, heiltä hajotettu aina maahan asti, ja varahuone tuossa seisoi rakettuna harvaksi kuin harakanpesä. Siinä oljentelivat veljekset, ja heidän ainoa verhonsa tuulia ja pakkasta vastaan oli rohtiminen, lyhykäinen paita. Ei edes lakkeja päittensä peitteeksi eikä virsuja jalkoihinsa he ehtineet pelastamaan valkean vallasta. Jäljellä huoneen entisistä kapineista löytyi ainoastaan pyssyt ja tuohikontit, jotka olivat ennen kylpemistä saatetut aittaan.--Mutta lumessa seisoivat veljekset, kaikki selin vasten humisevaa paloa, nostellen ja lämmitellen milloin oikeata, milloin vasempaa jalkaansa; ja punersivatpa ne jalat, lumen ja tulen haudottuna, punersivat kuin hanhien räpylät.

Лукаво ухмыляясь, Эро проворно встал, чтобы исполнить волю Юхани, и вскоре от каменки донесся всплеск, а затем сердитое шипение. Рассвирепевший Туомас вскочил на ноги и кинулся на Эро, но и Юхани уже спешил на выручку младшему брату. Поднялась суматоха, и в общей свалке на пол упала горящая лучина. Братья и не заметили, как от нее по соломе побежало юркое пламя. Словно круги на водной глади, увеличивался на полу огненный кружок. Пламя поднималось все выше и выше и облизывало уже полок, когда обитатели дома наконец заметили под собой опасность. Но слишком поздно. Спасти можно было только себя и животных. Широкими волнами расходились языки пламени, велик был переполох. Все бросились к выходу; как только распахнулась дверь, в нее со страшным шумом, чуть не разом, вывалились и люди, и собаки, и кот с петухом. Казалось, изба изрыгнула их из своей дымящейся пасти прямо на снег, на котором они теперь стояли, кашляя наперебой. Последним из избы вышел Лаури, ведя за повод Валко, которая, не будь Лаури, так и стала бы жертвой огня. Бушующее пламя вырвалось наружу из маленьких окон, потом через дверь и крышу. Вскоре ставная избушка у Импиваары была вся в огне, а ее беззащитные обитатели уныло стояли на снежной поляне. Угольную землянку, свое первое жилье, они успели сравнять с землей, а что до амбара, то в его стенах были такие щели, что он походил на сорочье гнездо. Единственной защитой от ветра и стужи у братьев были коротенькие посконные рубахи. Даже шапок, чтоб прикрыть голову, даже лаптей не успели они спасти из огня. От былого скарба уцелели только ружья да кошели, которые на праздник были спрятаны в амбаре. И вот братья топтались на снегу, подставляя пламени спины и отогревая то правую, то левую ногу. А ноги, горевшие и от снега и от огня, краснели, точно гусиные лапки.

He nauttivat viimeistä hyvää, jota heidän pirttinsä heille antoi vielä, nauttivat nuotion lämmintä; ja ankara oli heidän valkeansa. Valtaisesti nousi korkeuteen liekki, kaikkialle kajasti väikkyvä valkeus, ja partaiset kuuset vuoren harjulla hymyilivät suloisesti kuin aamuruskon tulessa. Nousi tervaskantoin rykelmästä savu, sakea ja pikimusta, ylös pilvihin ja kiiriskeli palloellen taivaskaton alla. Mutta aholla ja sen ympäristössä oli valkeus, vallitsi punertava päivä talviyön sydämmessä, ja oudostaen kummallista haametta, katselivat linnut tuijotellen puitten lumisilta oksilta alas, koska Impivaaran vahvasti rakettu pirtti kävi hiiliksi ja tuhaksi. Mutta kyhnien tukkaansa vihoissaan ja murheissaan seisoivat veljekset siinä ympärillä, seisoivat kaikki selin vasten tulta ja nostelivat vuoroon jalkainsa anturoita kohden lämmittävää tulta. Kuitenkin masentui vähitellen heidän ristikkovalkeansa, kukistui lopulta kekäleinä alas, ja tuhansista, räiskyvistä säkenistä täyttyi öinen ilma. Kauhistuen huomasivat veljekset silloin, että taivas alkoi kirkastua ja tuuli kääntyä etelästä pohjaan. Ilma oli muutoksessa suojasta pakkaseksi.

Братья наслаждались последней услугой, которую еще могла оказать им изба, и жадно грелись у огня.» Страшен был этот костер. Пламя без удержу рвалось кверху, ярко освещая окрестности; мохнатые ели на вершине горы весело улыбались, словно освещенные заревом восхода. От груды смолистых пней валил черный, как деготь, дым и, клубясь, поднимался ввысь. А на поляне и вокруг нее было светло, средь зимней ночи здесь царил розовый день; и птицы, дивясь необыкновенному зрелищу, глядели с запорошенных снегом ветвей, как крепко срубленная изба Импиваары превращалась в угли и пепел. Почесывая от злости и горя затылки, братья стояли спиной к пожару и поочередно протягивали к жаркому огню ступни своих ног. Но вскоре славный костер стал мало-помалу гаснуть; наконец все рухнуло наземь грудой головешек, и тысячи сверкающих искр рассыпались в ночной тьме. И тут братья с ужасом заметили, что небо начало проясняться и южный ветер уступил место северному. Оттепель сменилась морозом.

AAPO: Tulesta pelastuimme, mutta pakkasen uhreiksi. Katsokaat: taivas selkiää ja kylmästi jo puhaltaa Pohja. Veljet, vaaramme on hirvittävä.

ААПО: Из огня-то мы спаслись, да прямо в лапы морозу. Поглядите, как проясняется небо и какой студеный ветер подул с севера. Ох, велика опасность, братья!

JUHANI: Kirous ja kuolema! Kuka saattoi tämän aikaan?

ЮХАНИ: Проклятье и смерть! А кто во всем виноват?

TUOMAS: Kuka! Sinä tulen ruoka, vieläkös kysyt? Jos nyt oikein tekisin, niin tuonne sun syöksisin paistumaan tuliseen mujuun.

ТУОМАС: Кто! И ты еще спрашиваешь, жалкий червяк? Взять бы и посадить тебя сейчас на горящие угли!

JUHANI: Ei koskaan tee sitä yksi Tuomas, ei koskaan. Mutta kirottu olkoon se mies, joka saattoi matkaan tämän helvetin yön!

ЮХАНИ: Уж какому-то Туомасу этого вовек не сделать! Будь проклят тот, кто свалил на наши головы эту дьявольскую ночь!

TUOMAS: Hän itseänsä kiroo.

ТУОМАС: Сам себя проклинаешь.

JUHANI: Kirottu olkoon se mies, nimittäin Tuomas Jukola.

ЮХАНИ: Будь проклят он, а именно — Туомас Юкола.

TUOMAS: Sanos se toinen kerta.

ТУОМАС: Ну-ка, повтори еще раз.

JUHANI: Tuomas Juhanin poika Jukola on kaiken tämän syy.

ЮХАНИ: Всему виной Туомас, сын Юхани, Юкола!

AAPO: Tuomas!

ААПО: Туомас!

SIMEONI: Juhani!

СИМЕОНИ: Юхани!

LAURI: Hiljaa!

ЛАУРИ: Да тише вы!

TIMO: Nyt ette pääse iskemään yhteen, ettehän pääse, te junkkarit. Niin, niin, ollaan siivosti vaan ja lämmitellään itsiämme veljellisesti.

ТИМО: Нет уж, теперь вы не сцепитесь, ни за что не сцепитесь, канальи! Да, да, будьте смиренны и грейтесь по-братски.

SIMEONI: Te jumalattomat!

СИМЕОНИ: Антихристы!

AAPO: Viha ja riita pois, koska uhkaa meitä surkein kuolema.

ААПО: Теперь не время буянить да спорить, когда нам смерть угрожает.

TUOMAS: Kuka on syypää, kuka on syypää?

ТУОМАС: Но кто же виновник, кто виновник?

JUHANI: Viaton olen minä.

ЮХАНИ: Я не виноват.

TUOMAS: Viaton! Kirkas tuli! minä syön sinun elävältä!

ТУОМАС: Не виноват! О силы небесные! Да я тебя сейчас живьем съем!

AAPO: Siivosti, siivosti!

ААПО: Перестаньте, перестаньте!

SIMEONI: Jumalan tähden siivosti!

СИМЕОНИ: Ради бога, перестаньте!

AAPO: Syytön tai syypää, se jääköön ratkaisematta nyt, koska riento on ainoa pelastuksemme. Pirttimme on tuhkana ja melkein alastomina seisomme hangella. Miksi luen tämän rohtimisen paita-riekaleen? Hyvä kuitenkin, että jäi meille pyssyt ja ampumavarat tuonne aittaan; sillä aseita tarvitsemme nyt. Teerimäeltä kaikuu susien ulvova ääni.

ААПО: Виноват не виноват — теперь нам не до этого. Спасти нас могут только собственные ноги. Изба сгорела дотла, и сами мы стоим на снегу чуть ли не нагишом. Какой толк от этакой рубашонки? Хорошо, хоть ружья с припасами уцелели. Оружие-то нам теперь в самый раз — от Тэримяки доносится волчий вой.

TUOMAS: Mitä teemme siis?

ТУОМАС: Так что же нам делать?

AAPO: En tiedä muuta keinoa kuin kiirehtiä kohden Jukolaa, kiirehtiä kalvean kuoleman tähden. Kaksi aina ratsastakoon Valkoa ja muut heitä juosten seuratkoot. Niin tapahtukoon: juosten vuorotellen, vuorotellen ratsastaen. Hevosemme kautta pääsemme siis sotkemasta hankea kaiken tien, ja Jumalan avulla ehkä pelastumme vielä.

ААПО: Ничего больше не придумать — только бежать в Юколу, чтоб не умереть страшной смертью! Двое пускай едут верхом на Валко, а остальные побегут за ними. Так мы и сделаем: по очереди будем бежать, по очереди ехать верхом. С лошадкой хоть не всю дорогу месить сугробы, и, глядишь, с божьей помощью, еще спасемся.

JUHANI: Mutta onpa siinä tallukkamme naurishautana, ennen kuin seisomme Jukolan tuvassa, halkoisen pystyvalkean hauteessa.

ЮХАНИ: Ноги у нас будут вроде пареной репы, пока до Юколы доберемся и у огня отогреемся.

SIMEONI: Siinä kuitenkin ainoa toivomme. Ja sentähden rientäkäämme. Tuuli tuimenee jo ja taivaan kansi paljastuu! Rientäkäämme!

СИМЕОНИ: Но больше надеяться не на что. А раз так — поспешим! Ветер крепчает, небо проясняется! Поспешим!

EERO: Surmamme on tullut!

ЭРО: Эх, пришла смерть наша!

JUHANI: Siinä on Jukolan seitsemän poikaa!

ЮХАНИ: Вот они, семеро сыночков Юколы!

SIMEONI: Hätämme on hirmuinen, mutta voimallinen korkeuden Herra. Rientäkäämme!

СИМЕОНИ: Беда-то и впрямь велика, но господь всемогущ. Поспешим!

TUOMAS: Ulos aitasta pyssyt ja kontit!

ТУОМАС: Забирай из амбара ружья и кошели!

JUHANI: Kauhistava yö! Täältä uhkaa meitä paukkuva pakkanen, tuolta nälkäiset, ulvovat sudet.

ЮХАНИ: Страшная ночь! Тут нам грозит трескучий мороз, а там — голодные волки.

TIMO: Vaarassa olemme sekä Valko että me itse.

ТИМО: И сами мы в беде, и Валко тоже.

JUHANI: Me itse vielä suuremmassa. Paljas mies, niin olen kuullut, on talvella sudelle kovin mieluisa paisti.

ЮХАНИ: Нам-го хуже. Я слыхал, голый человек зимой — самый лакомый кусочек для волков.

TIMO: Ja mies ja sika, niin olen kuullut, maistuvat yhtä, ja se tiedetään, että sika on talvella Häntä-Heikin haluruoka. Tuima on edessämme pykälä ja puntti; sitä ei taida kieltää.

ТИМО: А я слышал, что человек и свинья одинаковы на вкус; а кто не знает, как волки зимой охочи до свининки? Да, угораздило нас, ничего не скажешь.

JUHANI: Mitä teemme?

ЮХАНИ: Так что же делать?

AAPO: Jukolaan kuin noidannuolet halki yön, ennen kuin pakkanen tulistuu ja löylyttää veremme jäätymään polttavalla kylmyydellä. Päin Jukolaan yli kiljuvan Teerimäen! Susia vastaan on meillä aseet, mutta ei hyydepartaista kuningas Pakkasta vastaan.

А а по. В Юколу, как стрелы из колдовского лука, пока мороз еще не разгулялся и не застудил кровь в наших жилах! В Юколу через волчью гору Тэримяки! От волков-то у нас есть ружья, а с седобородым морозом нам никак не сладить.

TUOMAS: Tässä pyssyt ja kontit. Nyt kivääri olkaan ja kontti selkään joka mies, ja kaksi käyköön ratsastamaan, me muut potkimme jäljestä mitä voimme. Mutta rientäkäämme, rientäkäämme kuolemattomien sielujemme tähden!

ТУОМАС: Вот ружья и кошели. Ружья на плечо, кошели за спину, двое пусть сядут верхом, а мы во всю прыть побежим следом. Да не мешкайте, ради наших собственных душ, не мешкайте!

JUHANI: Pohja kirkastuu ja tähdet kiiltää! Hii, haa! Mutta rientäkäämme!

ЮХАНИ: Смотрите, как небо проясняется и звезды мерцают! Ну, помчались, ребята!

AAPO: Huomenna saatamme täältä tavarat ja kalut, jotka meille valkea jätti; huomenna tulemme ja korjaamme myös kissan ja kukon. Tämän yön he kyllä tarkenevat tässä tulisen aherruksen vaiheilla. Mutta Killi ja Kiiski käykööt kanssamme retkelle kuin uskolliset kumppanit.--Missä he ovat?

ААПО: Завтра заберем отсюда все, что уцелело от огня. Завтра возьмем также кота и петуха, одну ночь они просидят у пепелища. Килли и Кийски пускай идут с нами, как верные друзья. Но где они?

TUOMAS: Heitä ei näy.-- Vaiti! kuullelkaamme.

ТУОМАС: Что-то не видно. Тише! Ну-ка, прислушайтесь!

EERO: Kaukana tästä he jo vilkaisevat. Tuoltahan kuuluu haukuntansa vuoren takaa.

ЭРО: Э-э, они уже далеко. Лай раздается там, за горой.

TUOMAS: Ilvestä he ajavat, ja kaiketi oli tämä ilves kulkenut läheltä ohi pirttimme, saattaen jälkensä koirille. Mutta ajakoot he mielensä mukaan; nyt meidän täytyy ne unohtaa ja kiirehtiä tuikeaan matkaan.

Т у о м ас. Они гонят рысь. Видать, она пробежала мимо избы и собаки напали на след. Но пускай себе гонятся, коль хотят, нам теперь не до них, надо торопиться в нелегкий путь.

JUHANI: Olkoon menneeksi! Sillä elämä ja kuolema ovat iskeneet toinen toisensa kamaraan kuin kaksi koiraskarhua.

ЮХАНИ: Да будет так! Жизнь и смерть схватились сейчас, будто два медведя.

AAPO: Nyt liikkeille kaikki voimat!

ААПО: Теперь уж сил не жалейте.

JUHANI: Sielumme ja ruumiimme kaikki voimat aina ytimeen asti!

ЮХАНИ: Сил души и плоти!

TUOMAS: Muistain että uhkaa meitä surkein kuolema.

ТУОМАС: И не забывайте, что нас подстерегает жалкая смерть.

JUHANI: Kahtialta uhkaa meitä musta kuolema. Hii, haa! nyt nokka jäässä taikka suolet maassa, ellei seiso poika hetken päästä liukkailla oljilla valkean valossa. Yksi näistä kolmesta on tapahtuva tunnin päästä. Mutta eihän auta huikailemaan tässä, ei ensinkään, vaan purren hammasta nyt halkaisen vaikka jäävuoret, peninkulmien paksut.

ЮХАНИ: С двух сторон грозит нам черная смерть. Эх-хе-хе! Или околеем в стужу, иль кишки наружу, если не доберемся до огня и мягкой соломки. Что-нибудь из трех должно случиться — через часок-другой. Но воздыханиями горю не поможешь, нет, не поможешь. Вот стисну зубы — и ледяные горы сокрушу, будь они хоть того толще!

SIMEONI: Koettakaamme Herran nimessä ja avulla.

СИМЕОНИ: Попытаемся во имя божье и с его помощью.

JUHANI: Hänen avullansa. Mitähän voi täällä omasta voimastansa vaimosta syntynyt mies? Mutta olkaamme hyvässä turvassa.

ЮХАНИ: Вот, вот, с его помощью. Что ж тут может сделать своими силами простой смертный? Да хранит нас господь!

EERO: Lähtekäämme ilman yhtään siekailusta enään!

ЭРО: Ну, быстрей в путь, без всякой задержки!

JUHANI: Ja ilman yhtään pelkoa! Mennään nyt!

ЮХАНИ: И без всякого страха! Идем!

TUOMAS: Kaikki valmiit siis. Astukaatpas selkään, Eero ja Simeoni, ja lähtekäät ratsastamaan kohden Jukolaa, mutta niin, että pysymme aina lähellä konimme hokkeja me, jotka vilkaisemme jalkasin jäljessänne lumessa.

ТУОМАС: Стало быть, все готовы. Садитесь-ка на лошадь, Эро и Симеони, и скачите пря*мо в Юколу, но не слишком быстро, чтобы нам, босым, не отстать от вас.

Niin läksivät he matkalle: alastomina, puettuina ainoastaan rohtimiseen paitaan ja kantain kukin konttiansa selässä ja pyssyänsä olalla tai kädessä. Niin he läksivät talviselle, öiselle tielle, paeten pakkasta, joka karkasi heidän päällensä Pohjolan rämeiltä. Mutta ei tullut hän kuitenkaan hirmuisimmalla naamalla, eihän käynyt tuo ilma tällä erällä ankarimmaksi ilmaksi. Tosin paljastui välimmiten taivaan otsa, mutta purjehtivat pilvet peittivät sen taas, ja kohtuullisesti liehtoi pohjonen. Olivatpa veljekset myös kylmän tuttavia, monessa kiljuvassa pakkasessa oli heidän nahkansa kamartunut, ja olivatpa he ennen, vallattomina poikina, useinkin sotkeilleet kinoksia paljainjaloin, tunnit pitkät. Mutta kamala, hirvittävän kamala oli heille nyt kuitenkin retki Impivaarasta Jukolaan. Kiivaasti he karkasivat eteenpäin, sydämmissä kauhistus. Edellä, Valkon selässä, ratsastivat Eero ja Simeoni, muut juosten heitä seurasivat kintereissä, polkien korven lunta, joka juoksusta tuiskahteli ympäri. Mutta Impivaaran aholla, hohtavan kiukaan lähellä istuivat kissa ja kukko, alakuloisesti killistellen hiiltyvään tuleen.

И они тронулись в путь, голые, в одних посконных рубахах, с кошелями за спиной, с ружьями в руках или на плече. Спасаясь от мороза, напавшего на них со студеных болот холодного севера, они ушли в зимнюю ночь. Но мороз смилостивился над ними, погода снова смягчилась. Правда, временами край неба прояснялся, но потом опять затягивался тучами, и ветер с севера дул не слишком свирепо. К тому же братьям не впервые было встречаться со стужей, не один трескучий мороз закалил их кожу; бывало, еще озорными ребятишками они часами месили босыми ногами сугробы. Но все-таки их пугал, сильно пугал этот путь от Импива-ары в Юколу, и они бежали с замирающим сердцем. Впереди, верхом на Валко, скакали Эро и Симеони, а остальные мчались за ними, так что снег клубился. А возле пышущей жаром каменки на поляне Импи-ваары сидели кот и петух и уныло посматривали на тлеющие угли.

Kohden kylää riensivät veljekset, heittivät jo Sompiosuon selkänsä taakse ja lähenivät Teerimäkeä, josta yhä kuului susien kamoittava ulvominen. Mutta näreistössä, suon ja Seunalan Jaakon ahon välillä tapahtui ratsastajain muutos: alas astuivat Eero ja Simeoni ja kaksi veljeksistä taas riensi heidän sijaansa. Viipymättä jatkoivat he retkeänsä, jälleen, kirmasivat pitkin nummen selkää, poikki Viertolan tien ja siitä halki avaran, humisevan hongiston. Mutta viimein läheni kallioinen Teerimäki, ja äkisti vaikeni susien monimelskainen ääni. Pian seisoivat he vuoren harjanteella ja antoivat hevosensa hengähtää; ratsastajat taasen astuivat seljästä alas ja kohta toista kaksi heidän sijaansa ylös. Vielä he seisoivat lumisella kalliolla; Pohjonen puhalteli, taivaan kumo kirkastui hetkeksi taas ja otavan sarvi osoitti jo puol'yön menneeksi.

Братья неслись к деревне и, оставив позади болото Сомпиосуо, подходили уже к Тэримяки, откуда все еще доносился жуткий вой волков. В ельнике, между болотом и лугом, всадники сменились: Эро с Симеони слезли с лошади, а на место их сели двое других. Ни минуты не мешкая, они снова пустились в путь и, миновав песчаный склон и дорогу в Виэртолу, понеслись по шумевшему сосновому бору. Наконец они были у скалистой гсры Тэримяки; многоголосый волчий вой внезапно стих. Скоро братья стояли уже на вершине горы и дали лошади передохнуть. Здесь всадники опять соскочили с Валко, уступив место следующей паре. Задувал ветер, на миг небосвод опять прояснился, Большая Медвеч дица показывала уже за полночь.

Mutta levättyänsä, riensivät he taasen alas pitkin sileätä vuoritietä, ja koska tämä oli loppunut, astuivat he pimeään kuusistoon ja kolkkona seisoi luonto heidän ympärillänsä. Kelmeänä katseli kuu alas, hyypiöt huutelivat ja tuolla ja täällä korven kohdussa seisoi eriskummallinen haamu, näyttäen metsän kontiolle, hir