Русский перевод, благодаря кривому распознаванию, мягко говоря ужасен, но я тем не менее оставил как есть - времени править у меня, наверное, просто не будет.

Очень советую тем, кого это интересует всерьез, пояснительный словарь (финско-финский) к роману: Veljesten sanoja ja sanontoja.

Aleksis Kivi: Seitsemän veljestä, 1871 (project Gutenberg)
Алексис Киви: Семеро братьев, 1961, Художественная литература, Ленинград

 

 

Luku 01 глава 

 

 

Jukolan talo, eteläisessä Hämeessä, seisoo erään mäen pohjaisella rinteellä, liki Toukolan kylää. Sen läheisin ympäristö on kivinen tanner, mutta alempana alkaa pellot, joissa, ennenkuin talo oli häviöön mennyt, aaltoili teräinen vilja. Peltojen alla on niittu, apilaäyräinen, halkileikkaama monipolvisen ojan; ja runsaasti antoi se heiniä, ennenkuin joutui laitumeksi kylän karjalle. Muutoin on talolla avaria metsiä, soita ja erämaita, jotka, tämän tilustan ensimmäisen perustajan oivallisen toiminnan kautta, olivat langenneet sille osaksi jo ison-jaon käydessä entisinä aikoina. Silloinpa Jukolan isäntä, pitäen enemmän huolta jälkeentulevainsa edusta kuin omasta parhaastansa, otti vastaan osaksensa kulon polttaman metsän ja sai sillä keinolla seitsemän vertaa enemmän kuin toiset naapurinsa. Mutta kaikki kulovalkean jäljet olivat jo kadonneet hänen piiristänsä ja tuuhea metsä kasvanut sijaan.- Ja tämä on niiden seitsemän veljen koto, joiden elämänvaiheita tässä nyt käyn kertoilemaan.

Дом Юкола,[В Финляндии усадьбы часто называются по фамилии владельца.] в южной части губернии Хяме, стоит па северном склоне холма, недалеко от деревни Тоукола. Возле дома — каменистая поляна, чуть пониже начинаются луга, на которых прежде, когда хозяйство не пришло еще в упадок, колосились тучные хлеба. За полями порогший клевером луг, перерезанный извилистой канавой; он давал много сена, пока не стал вы обширными лесами деревенского стада. Имение богато также сталось лесами, болотами и пустошами — все это досталось основателю Юколы еще в стародавние времена, при целиком размежевании земель, благодаря его дальновидности. Больше заботясь о своих потомках, чем о себе, он согласился тогда взять участок сгоревшего леса, получив таким образом в семь раз больше угодий, нежели его соседи. От былой гари теперь не осталось и следа, и на участке Юкола снова вырос густой лес. Вот это и есть родной дом семерых братьев, о которых н поведу свой рассказ.

Veljesten nimet vanhimmasta nuorimpaan ovat: Juhani, Tuomas, Aapo, Simeoni, Timo, Lauri ja Eero. Ovat heistä Tuomas ja Aapo kaksoispari ja samoin Timo ja Lauri. Juhanin, vanhimman veljen, ikä on kaksikymmentä ja viisi vuotta, mutta Eero, nuorin heistä, on tuskin nähnyt kahdeksantoista auringon kierrosta. Ruumiin vartalo heillä on tukeva ja harteva, pituus kohtalainen, paitsi Eeron, joka vielä on kovin lyhyt. Pisin heistä kaikista on Aapo, ehkä ei suinkaan hartevin. Tämä jälkimmäinen etu ja kunnia on Tuomaan, joka oikein on kuuluisa hartioittensa levyyden tähden. Omituisuus, joka heitä kaikkia yhteisesti merkitsee, on heidän ruskea ihonsa ja kankea, hampunkarvainen tukkansa, jonka karheus etenkin Juhanilla on silmään pistävä.

Зовут братьев, от старшего к младшему, так: Юхани, Туомас, Аапо, Симеони, Тимо, Лаури и Эро. Туомас и Аапо, как и Тимо с Лаури, — близнецы. Юхани, старшему из братьев, двадцать пять лет от роду, а младший, Эро, лишь восемнадцать раз успел увидеть вешнее солнце Все братья крепки, плечисты и рослы, кроме, пожалуй, Эро, который пока что маловат. Ростом особенно отличается Аапо, а вот плечистым его никак не назовешь. Эта честь принадлежит Туомасу, чьи дюжие плечи славятся на всю округу. Однако природа наделила братьев и одной общей чертой — смуглой кожей и жесткими, точно пенька, волосами; особенно бросаются в глаза упрямые космы Юхани.

Heidän isäänsä, joka oli ankaran innokas metsämies, kohtasi hänen parhaassa iässään äkisti surma, kun hän tappeli äkeän karhun kanssa. Molemmat silloin, niin metsän kontio kuin mies, löyttiin kuolleina, toinen toisensa rinnalla maaten verisellä tanterella. Pahoin oli mies haavoitettu, mutta pedonkin sekä kurkku että kylki nähtiin puukon viiltämänä ja hänen rintansa kiväärin tuiman luodin lävistämänä. Niin lopetti päivänsä roteva mies, joka oli kaatanut enemmän kuin viisikymmentä karhua.--Mutta näiden metsäretkiensä kautta löi hän laimin työn ja toimen talossansa, joka vähitellen, ilman esimiehen johtoa, joutui rappiolle. Eivät kyenneet hänen poikansakaan kyntöön ja kylvöön; sillä olivatpa he perineet isältänsä saman voimallisen innon metsä-otusten pyyntöön. He rakentelivat satimia, loukkuja, ansaita ja teerentarhoja surmaksi linnuille ja jäniksille. Niin viettivät he poikuutensa ajat, kunnes rupesivat käsittelemään tuliluikkua ja rohkenivat lähestyä otsoa korvessa.

Их родитель, страстный охотник, обрел в лучшую пору своей жизни нежданную смерть в схватке с рассвирепевшим медведем. Обоих, медведя и человека, нашли уже мертвыми. Один возле другого, они валялись на залитой кровью земле. Сильно был изранен охотник, но и у медведя глотка и бок были вспороты ножом, а грудь пробита беспощадной пулей. Так кончил свои дни этот храбрый человек, уложивший на своем веку более пятидесяти медведей. Однако из-за охоты он совсем забросил хозяйство, которое без мужского глаза мало-помалу приходило в запустение. Из его сыновей тоже не вышло пахарей и сеятелей: унаследовав от отца не меньшую страсть к ловле лесной дичи, они постоянно мастерили силки, капканы, западни и разные ловушки на погибель птицам и зайцам. Так прошло их отрочество, а потом они научились обращаться с ружьем и уже отваживались сходиться в дремучем лесу с медведем.

Äiti kyllä koetti sekä nuhteilla että kurilla saattaa heitä työhön ja ahkeruuteen, mutta heidän uppiniskaisuutensa oli jäykkä vastus kaikille hänen yrityksillensä. Oli hän muutoin kelpo vaimo; tunnettu oli hänen suora ja vilpitön, ehkä hieman jyrkkä mielensä. Kelpo mies oli myös hänen veljensä, poikien oiva eno, joka nuoruudessaan oli uljaana merimiehenä purjehtinut kaukaiset meret, nähnyt monta kansaa ja kaupunkia; mutta näkönsäpä kadotti hän viimein, käyden umpisokeaksi, ja vietti ikänsä pimeät päivät Jukolan talossa. Hän silloin usein, veistellen tunteensa viittauksen mukaan kauhoja, lusikoita, kirvesvarsia, kurikkoja ja muita huoneessa tarpeellisia kaluja, kertoili sisarensa pojille tarinoita ja merkillisiä asioita sekä omasta maasta että vieraista valtakunnista, kertoili myös ihmeitä ja tapauksia raamatusta. Näitä hänen jutelmiansa kuultelivat pojat kaikella hartaudella ja painoivat lujasti muistoonsa. Mutta yhtä mieluisasti eivät he kuullelleetkaan äitinsä käskyjä ja nuhteita, vaan olivatpa kovakorvaisia vallan, huolimatta monestakaan pieksiäis-löylystä. Useinpa kyllä, huomatessaan selkäsaunan lähestyvän, vilkasi veliparvi karkutielle, saattaen tämän kautta sekä äitillensä että muille murhetta ja kiusaa, ja sillä omaa asiaansa pahentaen.

Мать, правда, не раз пробовала и назиданиями и поркой приохотить сыновей к труду и усердию, но все ее старания разбивались об их упрямство. Вообще же она была славная женщина, прямая и честная, хотя и несколько крутого нрава. Ее брат, дядюшка этих семерых, тоже слыл славным малым. В молодости он был храбрым моряком и избороздил немало далеких морей, повидал разные народы и города, но потом потерял зрение и совсем слепой, коротал остатки своих дней в доме Юкола. На ощупь мастеря ковши, ложки, топорища; вальки и прочую утварь, он часто, бывало, рассказывал племянникам разные предания, вспоминал об удивительных делах в своем отечестве и чужеземных государствах, толковал библейские притчи и чудеса. Жадно слушали ребята его рассказы и крепко запоминали их. Зато наставления и упреки матери они выслушивали куда менее охотно и пропускали все мимо ушей, хотя она не раз секла их. Правда, частенько братья, почуяв приближение порки, стаей вылетали из избы и пускались наутек, немало досаждая этим матери и соседям и еще более отягчая собственную вину.

Tässä olkoon kerrottu eräs tapaus veljesten lapsuudesta. He tiesivät kototalonsa riihen alla kananpesän, jonka omistaja oli eräs eukko, kutsuttu »Männistön muoriksi»; sillä hänen pieni mökkinsä seisoi männistössä lähellä Jukolaa. Johtui kerran veljesten mieleen paistetut munat, ja päättivät he lopulta riistää pesän ja lähteä metsään nauttimaan saaliistansa. He täyttivät myös päätöksensä, tyhjensivät pesän ja läksivät yksimielisesti metsään, kuusi veljestä; Eero pyöri silloin vielä äitinsä jalkain juurella. Mutta koska he ehtivät eräälle solisevalle ojalle pimeässä kuusistossa, rakensivat he valkean äyräälle, käärivät munat ryysyihin, kastoivat ne veteen ja panivat paistumaan kihisevään tuhkaan. Ja kun herkut olivat viimein kypsyneet, söivät he maittavan atrian ja astelivat siitä tyytyväisinä kotiansa taas. Mutta kotomäelle ehdittyä, kohtasi heitä hirmumyrsky; sillä olipa jo heidän tekonsa tullut ilmi. Männistön muori ärhenteli ja riehui, ja kiivaalla katsannolla kiirehti veljeksiä vastaan heidän äitinsä, kädessä vinkuva ruoska. Mutta eivätpä mielineetkään pojat käydä kohden tuota vihuria, vaan kääntyivät takaisin ja pakenivat jälleen metsien turvaan, huolimatta äitinsä huudoista.

Вот один случай из детства братьев. Они знали, что иод их овином несется соседская курица. Соседку все иили бабкой Лесовичкой: ее крохотная избушка стояла и сосняке неподалеку от Юколы. Как-то братьям очень уж шхотелось печеных яиц, и в конце концов они решили разорить гнездо, убежать в лес и там насладиться добычей. Сказано — сделано. Гнездо опустошили, и все шестеро братьев, — Эро тогда еще путался под ногами у матери, — в полном согласии отправились в лес. Возле журчащей в темном ельнике речушки они развели костер, завернули яйца в мокрую тряпку и зарыли их и шипящую золу. Когда лакомство было готово, они с наслаждением съели его и, довольные, двинулись к дому. Но едва поднялись они на свой пригорок, как были встречены настоящей бурей, потому что их проделка уже обнаружилась. Бабка Лесовичка ругалась ил чем свет стоит, рассерженная мать бежала ребятам навстречу, размахивая посвистывающей в воздухе розгой. Но братья вовсе не хотели встречи с этим ураганом и, показав спины, снова бежали под надежный покров леса, не обращая внимания на призывы матери.

Meni nyt päivä, meni vielä toinen, mutta karkureita ei kuulunut; ja tämä heidän viipymisensä saattoi äitin lopulta kovin levottomaksi; ja vihansa muuttui pian murheeksi ja säälin kyyneleiksi. Hän läksi heitä etsimään, etsi metsät ristiin rastiin, mutta löytämättä lapsiansa. Saipa asia yhä kamalamman muodon ja vaati viimein kruununmiehiä käymään asiaan käsiksi. Sana saatettiin jahtivoudille, joka viipymättä kokoonkutsui koko Toukolan kylän ja sen ympäristön. Ja nyt läksi joukko sekä nuoria että vanhoja, naisia niinkuin miehiäkin, jahtivoudin johtamana, pitkänä rivinä urkkimaan ympäri metsää. Ensimmäisenä päivänä etsivät he läheisimmillä tienoilla, mutta ilman toivottua seurausta; toisena päivänä siirtyivät he kauemmas, ja koska astuivat korkealle mäelle, näkivät he etäältä erään suon partaalta sinisen savupatsaan kiertoilevan ylös ilmaan. Tarkasti merkitsivät he suunnan, josta savu suitsusi, ja sitä kohden jatkoivat he retkensä taas. Viimein likemmin jouduttuansa kuulivat he äänen, joka lauloi seuraavalla tavalla:

Прошел день, за ним другой, но беглецы не появлядись. Их долгое отсутствие в конце концов сильно ветре-пожило мать, и ее гнев сменился горем и слезами. Она отравилась на поиски, обошла вдоль и поперек весь .мне, но так и не нашла своих детей. Дело принимало серьезный оборот, и наконец потребовалось вмешательство властей. Сообщили яхтфохту, который немедленно собрал всех жителей Тоуколы и ее окрестностей. И вот Чолпа мужчин и женщин, старых и малых, длинной нгреницей, с яхтфохтом во главе, двинулась по окрестным лесам. В первый день искали поблизости, но безутешно; на другой день пошли вглубь и, поднявшись н

»Elettiinpä ennenkin,
Vaikk' ojan takan' oltiin,
Ojapuita poltettiin
Ja ojast' oltta juotiin».

Не раз еловой чащи кров
Бывал жильем счастливым;
И для костров хватало дров,
И ров был полон пивом.
[Здесь и далее стихи переведены С. Хмельницким.]

Silloinpa Jukolan emäntä, kuultuansa laulun, ilahtui suuresti; sillä hän tunsi sen poikansa Juhanin ääneksi. Ja kumahteli usein metsä tulinuijan paukkeesta; josta kaikesta etsijät nyt varmaan havaitsivat lähestyvänsä karkulaisten leiriä. Siitä antoi jahtivouti käskyn piirittämään pojat ja sitten heitä lähenemään hiljaisuudessa, mutta pysäymään kuitenkin matkan päähän heidän majapaikastansa.

Услышав песенку, хозяйка Юколы сильно обрадовалась: она узнала голос своего сына Юхани, хотя его и заглушал какой-то дикий грохот. Люди поняли, что приближаются к лагерю беглецов. Яхтфохт приказал окружить братьев, потом тихо подкрасться к ним, но все же остановиться на некотором расстоянии от их убежища.

Tapahtui niinkuin hän käski. Ja koska joukko, piirittäin veljekset kaikin puolin, oli heitä likeynyt noin viisikymmentä askelta, seisahtui se silloin; ja ilmestyi nyt seuraava näky: Rakettu oli kiven juurelle havuista pieni koiju, jonka ovella makasi Juhani sammaleisella sijalla, katsellen ylös pilviin ja lauleskellen. Kaksi, kolme syltää koijusta loimotti iloinen valkea, ja sen hiilistössä korventeli Simeoni ansalla pyyttyä teereä päivälliseksi. Aapo ja Timo no'etuilla kasvoilla--sillä olivatpa he äskettäin olleet tonttusilla--paistelivat nauriita kuumassa tuhassa. Pienen saviropakon partaalla istui äänetönnä Lauri, tehden savikukkoja, härkiä ja uljaita varsoja; ja oli hänellä heitä jo aika rivi kuivamassa sammaleisen hirren kyljellä. Mutta tulinuijaa paukutteli Tuomas: sylki maakivelle vahtoisen syljen, asetti siihen tulisen hiilen, ja tämän päälle viskasi hän kaikin voimin toisen kiven, ja jyske, usein tuima kuin tavallinen kiväärin paukaus, kajahti ympärille, ja nokinen savu kivien välistä pyörähteli ilmaan.

Все произошло так, как велел яхтфохт. Люди окружили братьев и шагах в пятидесяти остановились. И глазам их представилась следующая картина: возле большого камня был сооружен из хвои небольшой шалаш, у входа на моховой постели, глядя на облака и распевая песни, лежал Юхани. В двух-трех саженях от шалаша весело пылал костер, и Симеони жарил на углях попавшуюся в силок тетерку. Аапо и Тимо с черными от сажи лицами, — они только что играли в гномов,— пекли в горячей золе репу. На краю грязной лужицы молча сидел Лаури и лепил глиняных петушков, бычков и резвых жеребят; длинный ряд их уже сушился на поросшем мхом бревне. А Туомас грохотал камнями: сначала он смачно плевал на один камень, клал горячий уголек и изо всей мочи бросал на него другой камень, и грохот, гулкий как ружейный выстрел, раскатывался по окрестностям, а из-под камня вырывался черный клуб дыма.

JUHANI:
Elettiinpä ennenkin,
Vaikk' ojan takan' oltiin...
Mutta peijakas meidän kuitenkin viimein täällä perii. Se on niinkuin kädessä, te mullisaukon pojat.

ЮХАНИ:
Не раз еловой чащи кров
Бывал жильем счастливым..,
А все-таки мы здесь попадем черту в лапы. Этого нам, балбесам, не миновать!

AAPO: Senhän minä kohta sanoin käydessämme jäniksen passiin. Voi meitä hulluja! Sissit ja mustalaiset tällä tavalla rähmästelkööt ilmi-taivaan alla.

ААПО: Это я сказал сразу, как мы дали тягу. Эх, и дураки же мы! Только разбойники да цыгане скитаются так под открытым небом.

TIMO: Jumalan taivas kuitenkin.

ТИМО: Но небо как-никак божье.

AAPO: Asua täällä susien ja karhujen kanssa.

ААПО: Жить тут с волками и с медведями!

TUOMAS: Ja Jumalan kanssa.

ТУОМАС: И с господом богом.

JUHANI: Oikein, Tuomas! Jumalan ja hänen enkeleinsä kanssa. Ah! jos nyt taitaisimme katsoa autuaan sielun ja ruumiin silmällä, niin selvästipä näkisimme, kuinka koko joukko suojelevia siipi-enkeliä on meidän piirittänyt ja kuinka itse Jumala harmaana äijänä istuu vallan keskellämme tässä kuin armahin isä.

ЮХАНИ: Верно, Туомас! С господом и его ангелами. Ах! Если б мы только смогли взглянуть теперь на мир глазами праведника, мы бы воочию увидели, как нас окружают целые толпы ангелов-хранителей с крылышками и как сам бог, этакий седенький старичок, сидит между нами, точно любящий папаша.

SIMEONI: Mutta mitä aattelee nyt äitiparka?

СИМЕОНИ: А каково-то теперь нашей бедной ма«. тер и ?

TUOMAS: Hän mielisi peitota meitä paistikkaiksi, koska vaan kynsiinsä joutuisimme.

ТУОМАС: Попадись мы ей только в руки, она из нас печеную репку сделает!

JUHANI: Ai poika, saisimmepa saunan!

ЮХАНИ: Да, парень, и задали бы нам баню!

TUOMAS: Saunan, saunan!

ТУОМАС: Баню, баню!

JUHANI: Kipinöitsevän saunan! Niin, kylläs sen tiedät.

ЮХАНИ: Горячую баню, будьте уверены!

AAPO: Se viimeinkin on saatavamme.

ААПО: В конце концов бани нам не миновать.

SIMEONI: Hyvin tietysti. Sentähden on parasta mennä ottamaan se sauna ja päästä kerran näistä härkäpäivistä.

СИМЕОНИ: Это уж ясно. А коли так, то лучше сейчас же принять порку и разом покончить с этой скотской жизнью.

JUHANI: Härkä ei juuri käyskelekkään vapaa-ehtoisesti teuraspenkkiin, veikkoseni.

ЮХАНИ: Э-э, братец ты мой! Скот-то как раз и не идет на бойню по доброй воле.

AAPO: Mitä jaarittelet, poika? Talvi lähestyy ja meille ei annettukaan syntyissämme turkkia niskaan.

ААПО: Что ты крутишь, парень? На носу зима, а ро-дились-то мы не в шубах.

SIMEONI: Ei siis muuta kuin kotia mars! ja tulla löylytetyksi ja syystä kyllä, syystä kyllä.

СИМЕОНИ: Так что марш домой! А выпорют, так за дело, ей-ей за дело.

JUHANI: Säästyköön, veljet, säästyköön selkämme vielä kuitenkin muutamat vuorokaudet. Emmehän tiedä mitä pelastus-keinoa Jumala meille keksii vielä mennessä parin kolmen päivän. Niin, täällä, täällä pyllyilkäämme vielä: tuossa päivämme, tuon kantosen valkean ympärillä, ja yömme havuisessa koijussa, röhötellen rinnakkain rivissä kuin emän naskit pahnoilla.--Mutta mitä sanot sinä, Lauri pokko, siellä savilaukussa? Mitä? Käymmekö koreasti pieksiäis-löylyyn?

ЮХАНИ: Подождемте, братцы, побережемте свои спины еще немного. Ведь мы же не знаем, что придумает для нашего спасения господь бог не сегодня-завтра. Посидим-ка еще тут: днем вокруг костра, а ночью в шалаше, полеживая рядком и похрюкивая, будто поросята на подстилке... А ты, Лаури, что скажешь из своей лужи? Ну как, пойдем ли послушно на порку?

LAURI: Ollaanhan täällä vielä.

ЛАУРИ: Побудем еще тут.

JUHANI: Senhän minäkin parhaaksi harkitsen. Juuri niin!--Mutta onpa sinulla siellä karjaa oikein aika lailla.

ЮХАНИ: Вот и я так думаю. Конечно, так! Э, да у тебя там уйма скотинки!

TUOMAS: On sekä karjaa että siipi-eläimiä sillä pojalla.

ТУОМАС: Да, у этого парня и скота и птицы вдосталь.

JUHANI: Huikea liuta. Tulispa sinusta oikein kukkomaakari.

ЮХАНИ: Видимо-невидимо. А из тебя вышел бы славный глиномаз.

TUOMAS: Oikein fläätälä.

ТУОМАС: Прямо-таки гончар.

JUHANI: Oivallinen fläätälä.--Mikä ryssänkukla sieltä nyt taasen heltii kynsistäsi?

ЮХАНИ: Отменный гончар! Что это за матрешку ты опять там лепишь?

LAURI: Tämä on vaan tuommoinen pikkuinen poika.

ЛАУРИ: Это мальчик,

JUHANI: Kas tuota nallikkaa!

ЮХАНИ: Нет, вы только поглядите на этого карапуза!

TUOMAS: Tekee poikia kuin mies.

ТУОМАС: Мастерит ребят, как заправский мужик.

JUHANI: Poikia kuin tervaskannon päitä; ja ruokkii kuin mies sekä pojat että karjat.--Mutta veljet, veljet, jouduttakaa jo päivällinen pöytään; sillä mahani rupee motkottamaan. Pane mujua, pane kiehuvaa mujua tuon nauriin paistavalle kyljelle tuossa.--Kenenpä on vuoro lähteä nauriita varkaisin?

ЮХАНИ: И ребятки — что пеньки смолистые! Вот ведь молодец — и стадо и ребят кормит. Но, братцы, дакайте же обедать! А то у меня в животе уже урчит. Прикрой-ка золой вон ту репку, чтобы не подгорела. А чей теперь черед идти репу воровать?

SIMEONI: Minunpa on taasen käyminen synnin työhön.

СИМЕОНИ: Видно, мне опять отправляться на это грешное дело.

JUHANI: Henkemme piteiksi täytyy meidän hieman nypistellä toisen omasta. Jos tämä on syntiä, niin on se niitä pienimpiä kuin tehdään tässä matoisessa maassa. Ja katso, jos kuolen ilman muuta synninmerkkiä kirjassani, niin eihän tuo pieni variksenjalka minua juuri estäisi pääsemästä vähän parempaan elämään. Siitä oikeasta hääsalista minua piankin nääsättäisi ulos, sen mä kyllä luulen, mutta ainahan annettaisi pojalle siellä jokin ovenvartijan virka, ja sekin olisi hirmuisesti lystiä.--Niin, uskokaamme niin, ja ottakaamme suruttomasti mitä kerralla kupuumme mahtuu.

ЮХАНИ: Чтоб не умереть, нам придется малость попользоваться чужим добром. Коли это и грех, то из самых пустячных в нашем грешном мире. И если я умру без иной помарки в своей книге жизни, то вряд ли такое пятнышко помешает мне обрести жизнь чуть получше этой. Правда, из настоящих райских чертогов меня бы скоро выгнали в шею, в этом я уверен, но место какого-нибудь привратника для такого парня там всегда найдется, и это было бы страшно весело. Да, будем верить и это и беспечально набивать брюхо до отвала.

AAPO: Mutta katsonpa jo parhaaksi että heitämme Kuokkalan naurismaan ja etsimme itsellemme toisen. Vähentyminen päivä päivältä saattaa pian omistajan vartioimaan maatansa yöt ja päivät.

ААПО: А по-моему, лучше оставить уже в покое огород Куоккалы и подыскать новый. Репы день ото дня становится псе меньше, и как бы хозяин не начал караулить свой огород и днем и ночью.

JAHTIVOUTI. Ei yhtään surua siitä juonesta enää, poikaset, ei yhtään. No no, miksi hätäilette? Katsokaa: joukko suojelevia enkeliä on teidän piirittänyt aivan sukkelasti.

ЯХТФОХТ: Не стоит больше горевать об этом, ребятки, не стоит. Ну-ну, что вы заметались? Глядите — целая толпа ангелов-хранителей разом окружила вас!

Niin haasteli vouti veljeksille, jotka pahoin peljästyneinä rynkäsivät ylös ja kaapasivat juoksemaan mikä minnekkin, mutta huomasivat pian kauhistuen tiensä teljetyksi kaikkialta. Silloin lausui taasen vouti: »apajassahan olette, luikkarit, koreasti apajassa, josta ette pääse ennenkuin on teitä hieman suomustettu muistoksi, pieneksi muistoksi teille, mitkä jalkajuonet olette meille saattaneet, luikkarit. Tänne, muori, koivun-oksallanne, ja antakaat heille oikein lämpöisestä kourasta. Jos niin, että kohtaisitte vastakynttä, niin onpa tässä teille apumuijia». Seurasi nyt kuritus äitin kädestä, käyden miehestä mieheen yli koko poikaparven; ja kova oli Kuokkalan korvessa rähinä. Kiivaasti kyllä käyttikin vitsaansa muori, mutta jahtivouti vakuutti heidän kuitenkin saaneen liian liepeän saunan.

Так обратился к братьям яхтфохт, и те, страшно перепугавшись, вскочили на ноги и рванулись кто куда, но с ужасом убедились, что все пути к бегству отрезаны. — Вы в капкане, беглецы, — вновь заговорил яхт-фохг,— да еще в каком капкане! Из него вам не вы-рплться пока вам не намылят малость головы, чтоб помнили, какую гонку вы нам задали. А ну, тетушка, сюда со своими розгами, да отвалите-ка им любящей рукой! А будут противиться — бабы подсобят. И последовала тут расплата, не миновавшая ни пинок) из братьев, и невообразимый крик поднялся и несу Куоккалы. Бойко орудовала баба, однако яхт-фпщ все же уверял, что братья отделались слишком легко.

Mutta koska tämä viimeinen toimi oli tehty, läksivät he kukin kotiansa, niin myös äiti poikinensa. Kaiken tien hän pauhasi ja toreli karkulaisia; eikä vielä heidän kotia tultuansakaan lakannut myrsky. Vieläpä rakentaessaan pojillensa atriaa laukkutuolille metelöitsi eukko, uhaten heitä uudella pieksiäis-saunalla. Mutta nähtyään, millä nälän ahneudella he iskivät hampain leipään ja silakkaan, käänsi hän kasvonsa heistä, pyhkäisten salaa kyyneleen ruskealta, karhealta poskeltansa.

А когда с этим было покончено, все разошлись по домам; братья побрели за матерью. Всю дорогу бранилась она, и даже дома буря еще не совсем утихла. Подавая сыновьям еду, она грозила задать им новую трепку, но, увидев, с какой жадностью они впились зубами в хлеб и салаку, отвернулась и украдкой смахнула слезу с загорелой шершавой щеки.

Niin päättyi poikien karkuretki. Ja tämä oli tapaus heidän lapsuutensa ajasta, johon kertomuksestani poikkesin.

Так окончилось бегство братьев — случай, который я не мог обойти в своем повествовании.

Veljesten parhaita huvituksia oli myös kiekonlyöminen, jota leikkiä he vielä miehuutensakin iässä rakastelivat harjoitella. He silloin, jaettuina kahteen joukkoon, taistelivat kiivaasti, kumpikin puoli pyrkien kohden määrättyä esinettä. Kova oli silloin huuto, juoksu ja temmellys, ja tulvana virtasi hiki heidän kasvoiltansa. Humisten hyppeli kiekko pitkin tietä, ja ponnahti usein kartusta miehelle vasten kasvoja, niin että kun he palasivat leikistä, oli yhden ja toisen otsa varustettuna aika sarvella, tai poski ajettuneena simpulaksi. Niin kului heidän nuoruutensa päivät: kesät metsissä tai maantiellä kiekkoa heittäessä, talvet kodon uunin päällä hiottavassa kuumuudessa.

Любимой забавой братьев было также катание деревянного круга, ею они тешились и став взрослыми. Разделившись на две партии, они ревностно состязались между собою, и обе стороны стремились достичь назначенного рубежа. Немало было тогда крику, беготни и шума, и пот ручьями струился по их лицам. С шумом мчался по дороге круг и нередко, отскочив от палки, угождал кому-нибудь прямо в лицо, так что когда братья возвращались с игры, их лбы были украшены изрядными шишками, а щеки вздувались от синяков. Так проходили дни их юности: летом — в лесах или на дороге за игрой в круг, зимой — в родной избе на пышущей жаром печи.

Mutta huomasivatpa veljetkin aikojen muuttuvan. Tapahtuipa asioita, jotka saattoivat heitä enemmän kuin ennen muistelemaan huomis-päivää ja siirtymään vähän entisistä menoistansa.--Heidän äitinsä oli kuollut, ja tuli nyt yhden heistä astua isännyyteen, hillitsemään taloa pääsemästä perin kumoukseen ja huolta pitämään kruununveron maksosta, joka Jukolan avarien maiden ja metsien suhteen ei kuitenkaan ollut suuri. Mutta puuhaa ja tekemistä on ainakin hävinneessä talossa. Tuli vielä harjaksi kaikelle tälle, että pitäjän uusi rovasti oli kaikessa virkansa toimessa peloittavan ankara mies. Liioinkin laiskalukijoille oli hän armoton, käytellen heitä kohtaan kaikkia keinoja, myös jalkapuun rangaistusta. Niinpä oli hän Jukolan poikihinkin teroittanut tarkan silmänsä. Oikeinpa lautamiehen kautta oli hän antanut heille kiivaan käskyn, että he tavallista vikkelämmin saattaisivat itsensä lukkarin luoksi oppiaksensa lukemaan.--Muistellen näitä seikkoja, istuessaan kotona avarassa tuvassa eräänä iltana syksykesällä, haastelivat veljekset keskenänsä seuraavalla tavalla:

Однако и братьям пришлось убедиться, что времена меняются. Обстоятельства заставляли их все чаще задумываться о завтрашнем дне и забывать былые привычки. Мать их скончалась, и одному из братьев надлежало стать хозяином в доме, чтобы спасти его от полного развала и позаботиться об уплате казенной подати, которая, однако же, в хозяйстве Юкола с его обширными лесами не была особенно велика. Но в запущенном доме всегда найдется вдоволь работы и хлопот. Вдобавок ко всему новый приходский пастор был слишком ретив в исполнении своей должности. Он заставлял всех учиться грамоте и к людям, уклоняющимся от этого, не знал жалости, придумывая разные способы наказания, вплоть до деревянной ножной колодки. Вот и на братьев Юкола он обратил свой строгий взор. И не как-нибудь, а через судебного заседателя прислал им строжайший приказ немедленно явиться к кантору учиться грамоте. И вот однажды осенним вечером братья сидели в своей просторной избе, размышляли обо всех этих делах и вели между собой следующую беседу:

AAPO: Sanonpa: tämä hurja elämä ei käy päisin, vaan on sen loppu viimein hävitys ja turmio. Veljet! toiset tavat ja toimet, jos toivomme onnea ja rauhaa.

ААПО: Я вот что скажу: эта беспутная жизнь никуда не годится. Все кончится для нас разорением и гибелью. Братья! Пора нам бросить былые привычки, коль желаем себе счастья и покоя.

JUHANI: Haasteletpa oikein, sitä ei taida kieltää.

ЮХАНИ: Твоя правда, против ничего не скажешь.

SIMEONI: Jumala paratkoon! hillitön, villitty on elämämme ollut aina tähän päivään asti.

СИМЕОНИ: Помоги нам господь! Бесшабашную, дикую жизнь вели мы до сего дня.

TIMO: Onpa tässä elämässä elämää ja maailmassa maailmaa. Kyllä kelpaa, jos käskeekin. Ohhoo!

ТИМО: Что ж, можно и по-другому попробовать. Ох-хо-хо!

JUHANI: Liian hurjasti, tai oikeammin sanottu, liian huolimattomasti olemme eläneet, sitä ei taida kieltää. Muistakaamme toki: »nuoruus ja hulluus, vanhuus ja viisaus».

ЮХАНИ: Что и говорить — бесшабашно мы жили, вернее — неразумно. А всему дурь молодая виной, с годами, глядишь, поумнеем.

AAPO: Mutta jo on aika viisastua, aika on panna kaikki halut ja himot järjen ikeen alle ja etunenässä tehdä se, joka tuo hyötyä, vaan ei sitä joka makeammalle maistuu. Nyt viipymättä rakentamaan taloamme kunnialliseen kuntoon taas!

ААПО: Пора бы уж набраться ума и жить не по хотению, а по разумению, чтоб польза была. Немедленно возьмемся за хозяйство и приведем его в порядок!

JUHANI: Oikein haasteltu! Ensiksi käykäämme lannan kimppuun niinkuin sontiaiset, ja paukahtelkoon havutukki Jukolan nurkissa aamusta iltaan; karja, uhkea karja antakoon moskaa puolestansa korotteeksi myös; ja nouskoon tarhaamme kasat korkeat kuin kuninkaan linnan kultaiset muurit. Niin teemme. Ensi maanantaina aloitamme ja juuresta jaksain.

ЮХАНИ: Золотые слова! Прежде всего примемся за навоз, как навозные жуки. И хвою рубить будем от зари до зари да на поля ее возить. И наше славное стадо пусть тоже дает нам свое добро, чтоб кучи во дворе поднимались, как золотые стены королевского замка! Так мы и сделаем: приступим к работе с понедельника и уж начнем с самого основания.

AAPO: Miksi ei jo huomenna?

ААПО: Почему же не завтра?

JUHANI: Vasta ensi maanantaina. Eihän ole vahinko harkita asiaa vielä kypsemmäksi. Niin, olkoon sanottu: ensi maanantaina.

ЮХАНИ: Только с понедельника. Не мешает хорошенько все обмозговать. Да, на том и порешим: со следующего понедельника.

AAPO: Mutta yksi pykälä on meillä kohta suoritettavana. Tämä on laita: Jos talonpitoomme toivomme järjestystä ja pysyväisyyttä, niin yksi olkoon esimies ja isäntä. Me tiedämme, että tämä oikeus ja velvollisuus on Juhanin sekä hänen esikoisuutensa että äitimme määräyksen kautta.

ААПО: Но одно дело нам нужно решить сейчас же. А оно вот какое: коль хотим, чтоб наше хозяйство встало на ноги и в нем был порядок, один из нас должен быть 1 лавою и хозяином. Мы знаем, что это право и обязанность принадлежит Юхани, — он старший из нас, да и мать так наказывала.

JUHANI: Niin, niin se oikeus, valta ja voima on minun!

ЮХАНИ: Да, и право, и власть, и сила — все мое!

AAPO: Mutta katso, että sitä sopuisasti käyttelet ja yhteiseksi hyödyksi.

ААПО: Но смотри, пользуйся всем этим в меру и для общего блага.

JUHANI: Parastani tahdon koettaa. Mutta kun vaan tottelisitte ilman könistämistä ja ruoskaa! Mutta parastani tahdon koettaa.

ЮХАНИ: Буду стараться вовсю. Только б вы слушались меня без понуканий и без розги! А уж я вовсю буду стараться.

AAPO: Ruoskaa?

ААПО: Что, розги?

JUHANI: Jos niin tarvitaan, näetkös.

ЮХАНИ: Если понадобится, видишь ли.

TUOMAS: Puhu koirillesi ruoskasta.

ТУОМАС: Ты собакам толкуй о розгах!

TIMO: Et pehmitä kruununmaatani sinä, et koskaan; sen tehköön lain ja oikeuden hulja, jos selkäni syystä syhyy.

ТИМО: Нет уж, моих угодий тебе вспахать не удаст* ся. Пусть этим займутся закон и правосудие, если понадобится.

JUHANI: Miksi iskette kiinni löysään sanaan? Onhan meillä tässä onnemme sijaa, jos vaan sovinto vallitsee ja sarvet pannaan syrjään.

ЮХАНИ: И чего вы прицепились к пустому слову? Хватит нам тут места, если перестанем бодаться и заживем в согласии.

EERO: Tarkasti kuitenkin määrättäköön keskinäiset suhteemme.

ЭРО: Но лучше, пожалуй, все в точности оговорить.

AAPO: Ja kuulkaamme jokaisen mieli.

ААПО: И выслушаем мнение каждого.

JUHANI: Mitä sanot, Lauri, harvasanainen aina?

ЮХАНИ: Что скажет Лаури, вечный молчун?

LAURI: Sanoisinpa jotain. Muuttakaamme metsään ja heittäkäämme hiiteen tämän maailman pauhu.

ЛАУРИ: Я бы вот что сказал. Давайте переселимся в лес и бросим к чертям эту мирскую суету.

JUHANI: Häh?

ЮХАНИ: Что?

AAPO: Mies hourii taas.

ААПО: Опять парень чепуху мелет.

JUHANI: Muuttaisimme metsään? Mitä hulluuksia!

ЮХАНИ: Чтоб мы перебрались в лес? Глупости!

AAPO: Ole huolimatta.--Katso näin olen tuumaillut. Sinulla, Juhani, on ensiksi valta astua isännyyteen, jos niin tahdot.

ААПО: Подожди, брат, выслушай, что я надумал. Твое право, Юхани, стать хозяином, коли этого хочешь.

JUHANI: Minä kun tahdon.

ЮХАНИ: Да, хочу.

AAPO: Me toiset, niin kauan kuin viivymme kotomme rakkaissa nurkissa ja olemme naimattomia miehiä, teemme talon työtä, syömme talon ruokaa ja saamme talosta vaatteet. Kuun ensimmäinen maanantai, paitsi kylvö- ja leikkuu-aikana, olkoon aina oma päivämme, mutta tulkoon meille silloinkin talosta ruoka. Vuosittain antakoon talo meille kullekin puolen tynnyrin kauroja kylvöön, ja vuosittain olkoon meillä valta raketa yhteishuhta, jonka suuruus on vähintäkin kolmen tynnyrin ala. Näin ovat tuumani kotomme ja naimattomuuden kannalta. Mutta minä tiedän, ettei yksikään meistä kernaasti siirry Jukolan armaitten alojen vaiheilta pois, ja eihän pakoita siihen tilamme ahtaus, vaan onpa väljyyttä seitsemälle veljelle näillä mantereilla. Mutta hän, joka aikaa voittain tuntisi halun perustamaan itsellensä oman asunnon ja perheen eikä kuitenkaan mieli tässä lain voimalla ja maamittarikustannuksilla käydä pirstoilemaan taloa, eikö taitaisi hän tyytyä seuraavaan etuun? Periköön hän talosta kappaleen maata, johon hän rakentaa huoneensa ja pellot sen ympärille. Saakoon hän myös osaksensa jonkunmoisen niittulohon, ja olkoon hänellä valta raivata itsellensä metsästä heinämaata lisäksi, niin että voi elättää pari hevosta ja neljä, viisi nautaa. Ja ilman yhtään veroa ja ulostekoa viljelköön tilaansa ja nauttikoon sen tuotteita niin hän kuin hänen lapsensa, eleskellen rauhassa omalla pohjallansa.--Niin olen minä asiaa aprikoinut. Mitä sanotte.

ААПО: А мы, остальные, пока не женимся и не покинем дорогих уголков нашего родного крова, будем работать в доме, с хозяйской одеждой и на хозяйских харчах. Первый понедельник в каждом месяце, кроме сева и жатвы, пусть будет нашим свободным днем, но и в этот день пусть хозяин кормит нас. За нами будет право каждый год получать по полбочки овса на семена и засевать не меньше трех тунландов общей пожоги. Таковы мои думы о нашем хозяйстве, пока мы холосты. Но я знаю, что ни один из нас по доброй воле не покинет родной Юколы, да и теснота нас к этому не принудит, — на этих землях есть где поразгуляться семерым братьям. Но все-таки, если кто-нибудь из нас задумает свить себе гнездышко и обзавестись семьей, ведь не захочет же он дробить хозяйство с помощью властей да землемеров! Не согласится ли он вот на какое условие: пусть унаследует надел земли и заведет там хозяйство. Пускай берет себе еще какой-нибудь участок луга, да вдобавок будет ему дано право выжечь лесу под травы, чтобы он смог прокормить пару лошадей и четыре-пять коров. И пускай себе без всякого оброка и отработки засевает свои поля и вместе с детьми пользуется их благами, живя спокойно в своем гнезде. Вот как я думаю. А вы что на это скажете?

JUHANI: Jotenkin järkevästi aprikoittu. Ottakaamme punnittaviksi ne pykälät.

ЮХАНИ: Умно придумано. Давайте обсудим все хорошенько.

LAURI: Mutta toisin tehty vielä järkevämmin tehty. Muuttakaamme metsien kohtuun ja myykäämme viheliäinen Jukola, tai pankaamme se vuokralle Rajaportin nahkapeitturille. Hän on meille ilmoittanut halunsa siihen kauppaan; mutta vähintäkin kymmeneksi vuodeksi tahtoo hän haltuunsa talon. Tehkäämme niinkuin sanon ja muuttakaamme hevosinemme, koirinemme ja pyssyinemme juurelle jyrkän Impivaaran vuoren. Sinne rakentakaamme itsellemme iloinen pirtti iloiselle päivänkaltevalle aholle, ja siellä, pyydellen salojen otuksia, elämme rauhassa kaukana maailman menosta ja kiukkuisista ihmisistä.--Näinpä olen itsekseni tuumiskellut yöt ja päivät vuosien kuluessa.

ЛАУРИ: А по-другому будет еще лучше. Переберемся в лес и продадим нашу жалкую Юколу или сдадим ее в аренду кожевнику из Раяпортти. Он уже сообщил о своем желании, только он хочет получить аренду не меньше чем на десять лет. Давайте сделаем по-моему: переселимся вместе с лошадьми, собаками и ружьями к подножию крутой горы Импиваара. Построим себе славную избушку на веселой солнечной полянке, и, охотясь на лесных зверей, мы спокойно заживем там, вдали от мирской суеты и злых людей. Уже долгие годы эта думка не дает мне покоя ни днем, ни ночью.

JUHANI: Onko peeveli riivannut sun aivos, poika?

ЮХАНИ: Не бес ли помутил твой разум, парень?

EERO: Ellei peeveli, niin metsäneito.

ЭРО: Если не бес, то лесная фея.

LAURI: Niin tuumailen ja kerran teen. Siellä eläisimme vasta herroina, pyydellen lintuja, oravia, jäniksiä, kettuja, susia, mäyriä ja pöyrykarvaisia karhuja.

ЛАУРИ: Это у меня давно на уме, и когда-нибудь я так и сделаю. Там мы зажили бы настоящими господами, охотясь на птиц, белок, зайцев, лисиц, волков, барсуков и косматых медведей.

JUHANI: No peijakas! annapas mennä koko Noakin arkki aina hiirestä hirveen asti.

ЮХАНИ: Ишь, черт возьми! Вали заодно весь Ноев ковчег, от мышонка до лося.

EERO: Siinä vasta neuvo: sanoa jäähyväiset suolalle ja leivälle ja imeä verta, hilloa lihaa kuin hyttyset ja Lapin noidat. Ja söisimmekö vielä kettua ja suttakin Impivaaran komeroissa kuin karvaiset vuoripeikot?

ЭРО: Вот так совет! Распрощаться с хлебом и солью и, подобно комарам и лапландским ведьмам, сосать кровь и уплетать мясо! Может быть, в пещерах Импи-ваары мы будем пожирать еще и лисиц с волками, как косматые горные гномы?

LAURI: Ketuista ja susista saamme nahkoja, nahoista rahaa, rahalla suolaa ja leipää.

ЛАУРИ: От лисиц и волков будут у нас шкуры, на шкуры получим деньги, а на деньги — хлеб и соль.

EERO: Nahoista saamme vaatteet, mutta liha, verinen, höyryävä liha olkoon ainoa ruokamme; suolaa ja leipää eivät tarvitse apinat ja papiaanit metsässä.

ЭРО: Из шкур мы сошьем одежду, а пищей нам пусть уж будет только мясо — кровавое, дымящееся мясо. Хлеб и соль ни к чему лесным обезьянам-павиа-нам.

LAURI: Niin tuumailen ja kerran teen.

ЛАУРИ: Это у меня давно на уме, и когда-нибудь и так и сделаю.

TIMO: Ottakaamme asia harkittavaksi juuresta jaksain. Miksi emme taitaisi pureskella metsässäkin suolaa ja leipää? Miks' emme? Mutta Eero on irvihammas, aina tiellämme, aina pitkänä kantona kaskessamme. Ken voi kieltää metsän asukasta tuolloin tällöin lähestymästä kylienkin nurkkia, tuolloin tällöin, aina kuinka tarpeet vaativat? Vai isketkö minua silloin puulla päähän, Eero?

ТИМО: Давайте-ка обсудим все как следует. Почему бы нам и в лесу не есть хлеб и соль? Почему бы нет? А вот Эро, зубоскал, вечно мешает, как пень на пашне. II в самом деле, кто запретит лесному жителю заглянуть кое-когда и в деревню, если на то будет нужда? Или ты меня колом по лбу хватишь тогда, Эро?

EERO: En, veljeni, vaan vieläpä »suolojakin saat jos marjoja tuot».--Muuttakaa, pojat, muuttakaa, minä en kiellä, vaan tulenpa teitä vielä kyytiinkin, vien teitä tästä oikein suden travia.

ЭРО: Что ть^ брат мой! «Еще и сольцы получишь, коль ягод принесешь». Перебирайтесь, ребятки, перебирайтесь, я вам не перечу, даже отвезу вас прямо-таки волчьей рысью.

JUHANI: Mutta pianpa kyydittäisivät metsänhaltijat heidän sieltä takaisin, minä takaan sen.

ЮХАНИ: Но лешие живо зададут им оттуда ходу, за это могу поручиться.

LAURI: »Toisen kerran tullessa on kotoinen kynnys korkee», minä tiedän sen, ja älä luule, että kolkutan ovellesi enää, koska sen kerran heitin.--Vappuna muutan.

ЛАУРИ: Назад, брат, возвращаться — родной парог высок. Это я и без тебя знаю, и не думай, что постучусь в твою дверь, коль уж однажды ее захлопнул. Первого мая я переселюсь.

TIMO: Kukatiesi tulen minä kanssas.

ТИМО: А может, и я с тобой пойду.

LAURI: Minä en kiellä, en käske; tee niinkuin sydämesi parhaaksi katsoo.--Minä muutan tulevana Vappuna Impivaaran aholle. Ensiksihän siellä, kunnes pieni, lämmin pirttini on valmis, asun isoisämme turpeentuneessa sysikoijussa. No, silloinpa, tehtyäni oman päivätyöni, lepään vasta rauhan majassa, kuullellen kuinka kontio korvessa viheltää ja teeri puhaltelee Sompiossa.

ЛАУРИ: Я тебе не приказываю, но и не запрещаю. Делай как сердце подскажет. А я с первого мая переселюсь на поляну Импиваары. Сперва, пока не срублю себе маленькую теплую избушку, поживу в замшелой землянке, где жил наш дед, когда выжигал уголь. И до чего же славно я буду отдыхать там после дневных забот, слушая, как в лесу медведь ревет или тетерева токуют в Сомпио!

TIMO: Minä tulen, Lauri; olkoon sanottu, Lauri.

ТИМО: Решено! Я иду с тобой, Лаури!

TUOMAS: Elleivät parane tässä ajat, niin seuraan teitä minäkin.

ТУОМАС: Коль времена не поправятся, то и я последую за вами.

JUHANI: Tuomaskin! Sinäkö muuttaisit myös?

ЮХАНИ: И Туомас! И ты переберешься туда?

TUOMAS: Elleivät ajat parane.

ТУОМАС: Коль времена не поправятся.

LAURI: Minä muutan Vappuna vaikka lähestyisi Jukolan taloa makean leivän päivät.

ЛАУРИ: А по мне пусть Юкола зальется хоть медом, я все равно в мае переберусь.

TIMO: Sinä ja minä, me kaksi, me muutamme tästä Sompion suolle kuin keväiset kurjet; ja ilma ja tuulet soi!

ТИМО: Ты и я, Лаури! Мы с тобой, как вешние журавли, полетим на болото Сомпио. Только ветер в ушах засвистит.

JUHANI: Haidjai! Mutta kas jos totuuden tunnustan, niin Laurin aikeessa on salaista vetoa. Metsä houkuttelee. Voi peeveli! tuntuupa kuin näkisin sen metsän takana ilman ihanan lakeuden.

ЮХАНИ: А, куда ни шло! По правде признаться, в затее Лаури таится соблазн. Ведь лес-то — он, брат, так и манит к себе, черт возьми! Мне уже чудится там такое приволье, что дух захватывает.

AAPO: Te hullut, mitä aattelette?--Muuttaa metsään! Miksi? Onhan meillä talo ja huoneet; katto kultainen päämme päällä!

ААПО: Что вы задумали, безумцы? Перебираться в лес! Зачем? Ведь у нас есть хозяйство и дом. Свой золотой кров над головой.

JUHANI: Tosi, meillä on talo, jossa riipumme kynsin ja hampain, niin kauan kuin se vähänkin suurukselle hajahtaa. Mutta katsos, jos nyt kova onni kiertäisi tässä kaikki nurin niskoin, vastoin miehen parhaita tuumia, niin olkoon metsä takataloni, jonne piankin tästä vilkaisen, koska viimeiset tuutissa kolisee.--Niin, talonpidon toimeen ja raatamiseen nyt iskemme peloittavalla vauhdilla; ja käykäämme taasen pykälään, joka tässä oikeammiten olikin kysymyksenä.--Minun tyhmän pääkalloni mukaan on Aapo ylimalkaan harkinnut asiat jotenkin järkevästi; ja kaikki käy hyvin, jos vaan itse kukin kohdastamme harrastelemme yksimielisyyttä ja sovintoa. Mutta kas jos riitaa etsimme, niin kylläpä löydämme aina syitä niskaharjastemme kohotteiksi.

ЮХАНИ: Что правда, то правда — дом у нас есть, и пока от него есть хоть немного пользы, мы будем держаться за него зубами и ногтями. Но если судьбе-зло-дейке вдруг вздумается перевернуть все вверх дном, все наши старания пойдут прахом, тогда пусть лес будет моим убежищем. И коль в амбаре будет пусто, хоть шаром покати, я мигом помчусь туда. А теперь возьмемся за хозяйство и станем трудиться всем на удивление. Так что вернемся-ка к тому, о чем была речь. Моей глупой голове сдается, что Аапо очень здраво рассуди, наши дела. И все будет хорошо, коли мы сами будег блюсти мир и согласие. А если станем искать ссорь: так повод ведь всегда найдется.

SIMEONI: Missä emme löydä sitä niinkauan kuin tuo vanha Aatami kutittelee ja kutkuttaa meissä täällä luun ja nahan välissä?

СИМЕОНИ: Да уж найдется, пока в душе и тел каждого из пас сидит старый Адам и так и норовит под бить на грех.

TIMO: Vanhan Aatamin olen aina aatellut vanhaksi, vakavaksi taatoksi vilttihatussa, mustassa pitkätakissa, polvihousuissa ja punaisissa liiveissä, jotka ulottuvat aina alipuolelle miehen napaa. Sellaisena ukkona astelee hän aatoksissaan ja ajelee härkäparia.

ТИМО: Он почему-то всегда представляется мне эта ким степенным дедом в войлочной шляпе, в длинно* черном сюртуке, коротких штанах и красном жилет» пониже пупа. И в этаком наряде знай себе погоняе: пару волов и все о чем-то думает.

SIMEONI: Vanhalla Aatamilla tarkoitetaan synnin juurta, perisyntiä.

СИМЕОНИ: Но ведь под старым Адамом понимаю: первородный грех.

TIMO: Minä tiedän, että hän on perisynnin tunnusmerkki ja esikuva, se sarvipää saatana helvetistä, mutta sellaisena pokkona, kuin sanoin, hän astelee edessäni, ajellen härkäparia. Sitä en voi auttaa.

ТИМО: Да я знаю, что он первейший греховодник сам рогатый дьявол из ада. Но что ж тут поделаешь коль он все ходит предо мной вот этаким мужичком де погоняет волов.

JUHANI: Tämä uskon-pykälä jääköön, ja pysykäämme asiassa.--Aapo, mitä tuumiskelemme noista kahdesta meidän torpistamme: Vuohenkalmasta ja Kekkurista?

ЮХАНИ: Оставим Адама в покое и будем держаться ближе к делу. Аапо, что же мы придумаем для наших двух торп: Вуохенкалмы и Кеккури?

AAPO: Muistettava on, että niiden molempain hallitsijat möyrivät kerran maansa raa'asta, kolkosta korvesta, ja heitä ei siis karkoiteta turpeiltansa pois--joka oliskin väärin--niinkauan kuin on heillä mahtia pitää sarkojansa ruokossa, ja sittenkin määrää laki heille tilasta jonkun vanhuuden turvan. Niin on laita siinä kohdassa.--Mutta katsellaanpas erästä toista seikkaa, joka luullakseni on jotenkin napakassa. Sillä se on täällä meidän tärkein askelemme, se joko saattaa pään harmaaksi ennen aikoja tai tuo meille elämän poudan ja päättää viimein päivämme illan kultaruskoon. Ja sinuunpa, Juhani, se ensiksi nyt koskee. Huomaa siis mitä sanon: Emännätön isännyys on puoletonta ja ontuvaa; talo ilman aitan polulla astelevaa emäntää...

ААПО: Не надо забывать, что оба арендатора возделали свои поля на месте глухого леса, и потому нам грех гнать их с насиженных клочков, — это было бы несправедливо,— до тех пор, пока у них хватит сил обрабатывать свои поля. Да и тогда еще они должны получить по закону какую-нибудь поддержку на старость. Это уж так положено. Но есть еще одно дельце, и, по-моему, весьма важное. Ведь это такой шаг, от которого либо поседеешь раньше времени, либо обретешь светлую жизнь и мирно доживешь до заката дней своих. И первым делом это касается тебя, Юхани. Вдумайся же в мои слова: хозяйство без хозяйки—эго только полхозяйства, вроде калеки на одной ноге. Дом без хозяйки, которая поутру спешит в амбар...

TIMO: On niinkuin suden pesä ilman naarassutta, tai niinkuin saapas ilman toista saapasta; totisesti ontuupa se, niinkuin Aapo sanoi.

ТИМО: Это ни дать ни взять волчье логово без волчицы или сапог без пары. Тут и впрямь всё на одной ноге, как сказал Аапо.

AAPO: Talo ilman aitan polulla astelevata emäntää on niinkuin pilvinen päivä, ja sen perheenpöydän päässä asuu ikävyys kuin riutuva syksy-ilta. Mutta hyvä emäntä on talon kirkas aurinko, joka valaisee ja lämmittää.--Katso: ensimmäisenä jättää hän aamulla vuoteen, sotkee taikinansa, rakentaa miehellensä suurusta pöytään, evästää heidän metsään ja siitä kiirehtii hän kiulu kourassa tarhaan, lypsämään kirjavan karjansa. Nyt hän leipoo, hyörii ja pyörii; nyt on hän pöydän ääressä, nyt keikahtaa hän tuolla peräpenkin päässä leipä kämmenillä, ja nyt hän pyrynä kohentelee uunia, joka ammentaa hohtavasta kidastansa tulta ja savua. Nyt hän, leipäin noustessa, viimein itsekin, lapsi rinnoilla, einehtii, syö kimpaleen leipää, paistetun silakan ja ryyppää haarikosta piimää päälle. Mutta eipä unohda hän halliakaan, talon uskollista vartijaa portaalla, eikä kissaa, joka unisena uuninpäältä killistellen katsahtelee.--Ja nyt hän taasen hyörii ja pyörii, kääntyy ja keikkuu, sotkee vielä toisen taikinan kaukaloonsa nousemaan, leipoo sen leiväksi ja paistaa, ja virtana juoksee hiki hänen otsaltansa. Mutta katso: päivän laskiessa on hänellä leivät katossa, varras ladottuna vartaasen, joista raitis elämä liehahtaa alas. Ja silloinpa, miesten tullessa metsästä, vartoo heitä höyryävä illallinen pestyllä pöydällä. Mutta missä on emäntä itse? Tuolla hän pihalla taasen lypsää vääräsarvisia nautojansa, ja kiulussa helluu rieskan sohiseva, vahtoinen harja.--Niin hän hyörii ja pyörii, niin hän kääntyy ja keikkuu; ja vasta, koska toiset jyräävät jo sikeimmässä unessa, kallistuu hän siunaten vuoteellensa. Mutta eihän vieläkään ole työnsä ja toimensa kaikki. Tuskittelematta hän yön kuluessa nousee sijaltansa hetkettäisin, tunnittaisin, nousee viihdyttämään pienoista lastaan, joka tuossa itkee hyyryttelee kehdossansa.--Tämä, veljet, on oivallinen emäntä.

ААПО: Дом без хозяйки, которая поутру спешит н амбар, — это все равно что хмурый день, и вечно и таком доме за столом будет гостем смертная тоска, будто в долгий осенний вечер. А славная хозяюшка — да это же солнышко в доме, и светит оно и греет. Ты только послушай; утром, чуть свет, она раньше всех встает с постели, ставит тесто, кормит завтраком мужа и снаряжает его в лес, а потом с подойником в руках уже спешит на выгон доить пестрое стадо. Потом стряпает, и сколько тут хлопот! Вот она у стола, вот у лавки катает хлебы, вот мигом поправляет дрова в печи, пы-шущей жаром. А пока поднимаются хлебы, она присядет на минутку, с ребенком на руках, подкрепится кусочком хлеба с жареной салакой и запьет из жбана простоквашей. Не забудет она ни о собаке, верном страже дома, ни о кошке, которая таращит с печки сонные глаза. И вот она снова хлопочет и носится туда-сюда, налаживает в квашне второе тесто, катает хлебы, сажает в печь, а пот так и катится по ее лицу. И погляди: еще не село солнышко, а хлебы уже у нее на грядке под потолком и наполняют избу душистым запахом. И когда мужчины возвращаются из лесу, на вымытом столе их ожидает уже дымящийся ужин. А где же сама хозяйка? Опять она на дворе — доит криворогое стадо, и в подойнике шапкой поднимается белая пена. Так вот она и вертится день-деньской, и только когда все в доме уже охвачены глубоким сном, она, благословясь, опускается на свою постель. Но и тут еще нет конца ее заботам. То и дело приходится ей убаюкивать малютку, плачущего в колыбели. Вот это, братья, настоящая хозяйка!

JUHANI: Hyvin puhuttu, Aapo, ja käsitänpä puheesi tarkoituksen. Se, nimittäin, pyrkii taivuttamaan minua naimiseen. Niin, minä ymmärrän. Vaimo, sanoit sinä, on tarpeellinen kappale huoneenhallituksessa. Tosi! Mutta äläppäs huoli. Toivos, luullakseni, täyttyy piankin. No noh; niin! Tunnustanpa, että mieleni täyttä päätä on jo iskenyt tyttöön, josta toivon saavani avion ja hyvän, elleivät petä minua vanhat merkit.--Niin, veljet, toiset päivät ja toiset konstit meitä lähestyy, ja päälleni otettava isännyys minua ankarasti huolettaa. Isännän, isännän hartioita painaa täällä hirmuinen taakka, ja suuri on kerran tilinsä tuomiolla. Minunpa edesvastauksessani olette nyt kaikki yli summan; muistakaa se.

ЮХАНИ: Золотые слова, Аапо, и я понимаю, к чему ты клонишь. Не иначе,, как о моей женитьбе думаешь. Да, да, я понимаю. В хозяйстве, говоришь, жена нужна. Истина! Но не печалься: сдается мне, что твое желание скоро исполнится. М-да... Признаться, мое сердце уже давно приворожила одна девица, и, если меня не обманывают старые приметы, она будет мне женой — и отменной. Да, братцы мои, скоро настанут для нас иные денечки! Только вот хозяйничанье меня сильно беспокоит. Ведь это такая обуза! Хозяин за все перед богом в ответе. Так что помните: я теперь за всех вас отвечаю.

TUOMAS: Sinun? Mitä vasten?

ТУОМАС: Ты? Это почему же?

JUHANI: Minä olen isäntänne; minunpa kämmenpäistäni imetään kerran vereni teidän tähtenne.

ЮХАНИ: Я ваш хозяин, и из-за вас еще когда-нибудь высосут всю кровь нз моих пальцев.

TUOMAS: Itse vastaan minä sekä ruumiini että sieluni edestä.

ТУОМАС: Нет уж, я сам ответчик и за свою душу и за тело.

TIMO: Itse minäkin vastaan; heh!

ТИМО: Я тоже сумею ответить сам. Вот!

AAPO: Veli Juhani, huomaa, että sellaiset lauseet synnyttävät pahaa verta.

ААПО: Не забывай, брат Юхани: такие речи только кровь мутят.

JUHANI: En tarkoittanut pahaa verta enemmin kuin pahaa lihaakaan, mutta niinkuin terva, niinkuin karriainen kuumana kesänä takerrutte vimmatusti turhaan, merkittömään sanaan, vaikka tunnette sydämmeni perin pohjin. Minä närkästyn!

ЮХАНИ: Да я ни на что не намекал, а вы каксмола^ как оводы в летнюю жару — так и липнете к каждому слову, хотя отлично знаете мое сердце. Я начинаю сердиться!

AAPO: Tämä jääköön, ja sano meille nyt, jos mielit, ken on tyttö, joka sydämmesi on puoleensa vetänyt.

ААПО: Оставим это. Ты лучше скажи нам, кто же та девица, что приворожила тебя?

JUHANI: Sen tahdon sanoa huikailematta. Likka, jota armottomasti rakastan, on »Männistön muorin» Venla.

ЮХАНИ: Скажу прямо: это Венла, дочка бабки Ле-совички.

AAPO: Hm.

ААПО: Гм!..

JUHANI: Mitä sanot?

ЮХАНИ: Что ты сказал?

AAPO: Hm, minä vaan sanon.

ААПО: Гм — только и всего.

TUOMAS: Kiusallinen asia.

ТУОМАС: Пренеприятная история..,

SIMEONI: Venla. Kas, kas! Mutta olkoon kaikki taivaan isän huomassa.

СИМЕОНИ: Венла? Вот так новость. Но пусть все сам господь рассудит.

AAPO: Hm, vai Venla.

ААПО: Гм, значит, Венла?

JUHANI: Mitä te mörisette? Mutta ah! minä aavistan jotakin; ja varjelkoon meitä Herran poika! Mitä? Puhukaa suunne puhtaaksi!

ЮХАНИ: Что вы бормочете? А-а, я начинаю кое о чем догадываться! Да храни нас Христос! Ну-ка, выкладывайте все начистоту!

AAPO: Kuule: jo vuosia on aatokseni tytössä hartaasti askaroinut.

ААПО: Слушай: уже много лет я думаю о ней.

SIMEONI: Jos hänen on Luoja minulle suonut, niin miksi murehtisin?

СИМЕОНИ: Если господь создал ее для меня, то о чем мне горевать?

EERO: Älä yhtään. Hän on sinulle suotu ja minä otan hänen.

ЭРО: И не горюй. Создана она для тебя, а возьму ее я.

JUHANI: Mitä sanoo Tuomas?

ЮХАНИ: А что скажет Туомас?

TUOMAS: Kiusallinen asia; tyttö miellyttää minua kovin, sen tunnustan.

ТУОМАС: Пренеприятная история! И мне, признаюсь, девица по душе.

JUHANI: Vai niin, vai niin. Hyvä! Entäs Timo?

ЮХАНИ: Вот как, вот как. Ну хорошо. А ты, Тимо?

TIMO: Minä teen saman tunnustuksen.

ТИМО: Я скажу то же самое.

JUHANI: »Herran poika ja Kaitarannan Kusta!» Mutta Eero?

ЮХАНИ: О господи Исусе! А ты, Эро?

EERO: Teen saman vilpittömän tunnustuksen, saman vilpittömän tunnustuksen.

ЭРО: Я тоже искренне признаюсь в этом, как на духу признаюсь.

JUHANI: Hyvä, hyvin hyvä! Hahaa!--Ja Timokin, Timokin!

ЮХАНИ: Хорошо, очень хорошо! Ха-ха! И даже Тимо, даже Тимо!

TIMO: Tyttö on minulle vahvasti rakas, sen tunnustan. Tosin pieksi hän minua kerran aika lailla, huhtoi minua tiitistä silloin oikein vahvasti ja muistanpa sen löylytyksen; no noh!

ТИМО: А что ж, коли она мне по душе? Правда, один раз она меня здорово поколотила и за волосы оттаскала, так что этой взбучки я вовек не забуду. Но что...

JUHANI: Vaiti, vaiti! sillä nyt on kysymys tokko häntä rakastat.

ЮХАНИ: Молчи, молчи! Дело теперь в том, любишь ли ты ее?

TIMO: Jaa-a, jaa-a, sen teen, ja vahvasti, jos nimittäin hän rakastaa minua takaisin.

ТИМО: Люблю, и еще как, — если, конечно, она меня любит.

JUHANI: Niin, niin! Astut siis tielleni myös?

ЮХАНИ: Так, так! Стало быть, ты тоже станешь мне поперек дороги?

TIMO: En suinkaan, en suinkaan, ellet todenteolla voi mieltäs hillitä, mieltäs ja kieltäs. Kuitenkin pidän tuosta luntusta paljon ja tahdon myös parastani koettaa saada häntä vaimokseni.

ТИМО: Вовсе нет, вовсе нет, если ты и впрямь не можешь ни образумиться, ни язык свой попридержать. Но все-таки девка мне очень нравится, и я тоже постараюсь сосватать ее.

JUHANI: Hyvä, hyvä! Mutta mitä sanoo Lauri?

ЮХАНИ: Хорошо, хорошо! А Лаури что скажет?

LAURI: Mitä on minun tytön kanssa tekemistä?

ЛАУРИ: Мне дела нет до этой девицы.

JUHANI: Kenen puolta pidät?

ЮХАНИ: На чьей же ты стороне?

LAURI: En takerru asiaan, en tuolta enkä täältä.

ЛАУРИ: А ни на чьей. Я в ваши дела и ввязываться не буду.

JUHANI: Tuleepa tästä kuitenkin soppa.

ЮХАНИ: Кажется, заварили мы кашу.

LAURI: Siihen en pistä lusikkaani minä.

ЛАУРИ: Сами ее и расхлебывайте.

JUHANI: Kaikki siis, paitsi Lauri. Pojat, pojat, Jukolan veljeskunta ja sukuni suuri! Nyt isketään, ja maa ja taivas täräjää! Nyt, kultaiset veljet, veitsi, kirves tai halko, ja yksi kaikkia vastaan ja kaikki yhtä vastaan kuin seitsemän sonnia! Olkoon menneeksi! Halko on aseeni; tuohon visapäiseen tartun minä, ja syyttäköön hän itseänsä, jonka pääkuori saa siitä päreen.--Ottakaa halkonne, pojat, ja astukaa esiin, jos on teissä miehen vastusta.

ЮХАНИ: Стало быть, все, кроме Лаури. Эх, парни, парни, братья Юкола, род мой великий! Уж теперь-то мы схватимся, так схватимся — задрожат земля и небо! А ну, братцы мои золотые, берите-ка ножи, топоры или поленья, и схватимся, как семеро быков! Один на всех, и все на одного! Пусть будет так! Вот оно, мое суковатое полено, и пусть пеняет на себя тот, о чью голову я отколю лучину от этого полена. Хватайтесь за поленья, братцы, и выходите вперед, если не боитесь сразиться с мужчиной!

EERO: Tässä seison aseissa, vaikka vähän matalampi muita.

ЭРО: Я готов! Не беда, что я меньше всех.

JUHANI: Sinä, kavun napu! Mutta kas kun huomaan taas tuon pilkallisen, tuon salaisen, tuon förpiiskatun irvistyksen naamassasi, ja näkyypä kuin tekisit vaan leikkiä koko asiasta. Mutta kyllä sinun opetan.

ЮХАНИ: Ты, пуговка несчастная! Я опять вижу на твоей роже эту дурацкую ухмылку, и, похоже, ты все норовишь превратить в шутку. Подожди, я тебя проучу-

EERO: Mitä huolit siitä, kun vaan halkoni tekee totta?

ЭРО: Да что тебе до ухмылки, лишь бы полено мое не шутило.

JUHANI: Kyllä sinun opetan kohta. Ottakaa halkonne, ottakaa halkonne, pojat!

ЮХАНИ: Я тебя живо проучу! Берите поленья, братцы, берите поленья!

TIMO: Tässä olen minä ja minun halkoni, jos niin tarvitaan. Minä en tahdokkaan vihaa ja riitaa, mutta jos niin tarvitaan.

ТИМО: Вот мое полено, коль на то пошло. Мне-то совсем не хочется ссоры, но если на то пошло...

JUHANI: Halkos', Tuomas!

ЮХАНИ: Полено в руки, Туомас!

TUOMAS: Mene hiiteen halkoinesi, pöllö!

ТУОМАС: Катись к черту со своим поленом, болван!

JUHANI: Istu ja pala!

ЮХАНИ: Да будь ты проклят!

SIMEONI: Hirveä, pakanallinen ja turkkilainen on tämä meteli; mutta leikistä luovun minä ja heitän naima-asiani Herran huomaan.

СИМЕОНИ: Шум-то какой подняли, нечестивцы! Гал-дите, точно турки поганые. Но я отрекаюсь от вашей затеи, и пусть моя женитьба останется на волю божью.

LAURI: Pois luovun minä.

ЛАУРИ: Я тоже умываю руки.

JUHANI: Sentähden siirtykää te sivulle, siirtykää sivulle jaloista pois!--Käy halkoos, Aapo, ja kajahdelkoot Jukolan seinät pääkallojen haljetessa. Tulta ja sarvipäitä!

ЮХАНИ: А коли так, то отойдите в сторону и не вертитесь под ногами! Хватай полено, Аапо! И пусть содрогнутся стены Юколы, когда треснут наши черепа! Тысяча чертей!

AAPO: Kurja on ihmis-lapsi. Kauhistunpa, Juhani, katsellessani muotoasi nyt, nähdessäni, kuinka silmäs pyörähtelee ja tukkas seisoo pystyssä kuin takkuheinä.

ААПО: Ах, до чего жалок человек! Мне становится страшно, глядючи на тебя, Юхани: глаза выпучены, волосы торчат, как репейник...

JUHANI: Anna seista, anna seista; se on juuri se tavallinen ja oikea jussin-tukka.

ЮХАНИ: И пусть торчат, пусть! Такие волосы как раз по мне.

EERO: Mielinpä sitä pöllyttää hieman.

ЭРО: Хотелось бы мне малость потрепать их.

JUHANI: Sinä peukalo! Parasta, ettäs pysyt koreasti nurkassa. Pois! minun tulee sinua armo.

ЮХАНИ: Сопляк ты! Убирайся-ка лучше в угол. Прочь! Мне просто жаль тебя.

EERO: Vie ajoissa nurkkaan tuo hirveä leukas. Sitähän minun tulee armo; sillä se jo tutisee ja tärisee kuin kerjäläinen.

ЭРО: Ты лучше о челюсти своей позаботься. Ее-то мне и впрямь жаль. Она у тебя трясется и подпрыгивает, как нищий на морозе.

JUHANI: Katsos, kuinka tämä halko tutisee, katsos.

ЮХАНИ: Погляди, как подпрыгнет сейчас это полено, погляди!

AAPO: Juhani!

ААПО: Юхани!

EERO: Lyö! Luulenpa, että sataa täältä takaisin ja ehkä sataa oikein rakeita suuria kuin halkoja. Lyö tänne!

ЭРО: Бей! За сдачей дело не станет. Может, и я тебя засыплю градом поленьев. Бей!

JUHANI: Kyllä.

ЮХАНИ: И ударю.

AAPO: Et lyö, Juhani!

ААПО: Не ударишь, Юхани!

JUHANI: Mene tunkiolle sinä, tai ota halkos ja puolusta itseäs, pehmitänpä muutoin pääsi. Ota halkos!

ЮХАНИ: Катись-ка подальше! Или бери полено и защищайся, не то я размозжу тебе голову. Бери полено!

AAPO: Missä on järkes?

ААПО: Да где же твой разум?

JUHANI: Tässä visapäisessä halossa; katsos, nytpä se hiiskuu sanasen.

ЮХАНИ: Вот в этом корявом полене! Погляди-ка, как оно сейчас заговорит.

AAPO: Varro, veli, varro, kunnes minäkin tempaisen kouraani aseen.--Kas niin; tässä nyt seison makkarahalko kädessä. Mutta ensin pari sanaa, sinä Jukolan kristillinen veliparvi, ja sitten tapelkaamme kuin hullut sudet.--Huomatkaat: mies vihan vimmassa on verta-janoova peto, vaan ei ihminen; hän on umpisokea näkemään, mikä on oikeus ja kohtuus; ja kaikkein vähimmin voi hän vihansa vallassa suorittaa rakkauden asioita. Mutta jos nyt kuitenkin koettaisimme järjen kannalta katsella tätä seikkaa, joka saattoi veljet halkosilleen, niin luulen, että laita on näin. Tyttö ei taida meitä kaikkia rakastaa, yhtä ainoata vaan, jos hän kehenkään meistä suostuu, jonka seurassa käsi kädessä hän mielisi vaeltaa yli elon ohdakkeisen mäen. Näenpä siis parhaaksi, että käymme kaikki miehissä ja yht'aikaa hänen luoksensa ilmoittamaan vakaasti asiamme, kysyen hartaalla mielellä ja kielellä, taitaisko hän kellenkään meistä sydämmensä lahjoittaa. Jos nyt tyttö on myöntyvä, niin se meistä, jolle lankesi toivottu arpa, kiittäköön onnensa päivää, mutta toiset tyytykööt napisematta kohtaloonsa. Hän, joka jäi osattomaksi, nielköön kiusansa, toivoen, että hänkin vielä kohtaa määrätyn siippansa täällä. Jos teemme niin, niin teemme kuin miehet ja oikeat veljet. Ja silloinpa isämme ja äitimme kirkastetut haamut astuvat ulos taivaan hehkuvasta portista ja, seisten reunalla kiiltävän pilven, katselevat alas päällemme, huutain meille korkealla äänellä: »Kas niin, Juhani, kas niin, Tuomas ja Aapo, kas niin, Simeoni, Timo ja Lauri, juuri niin, minun pikku-Eeroni! Olettepa poikia, joihin mielistymme!»

ААПО: Постой, братец, постой, пока и я возьму в руки оружие. Ну вот, теперь и я с поленом. Но прежде все-таки дайте сказать мне пару слов, крещеные братья Юкола, а потом давайте драться, как взбесившиеся волки. Не забывайте: человек в гневе — это не человек, а кровожадный зверь, он не внемлет ни правде, ни справедливости, и меньше всего он может судить б любовных делах. А коль подойти с рассудком к тому, что привело родных братьев к этой драке, то, по-моему, будет ясно: Венла всех нас сразу любить не может, а лишь одного, если она вообще согласится с кем-нибудь из нас пойти рука об руку по тернистой житейской дороге. И думается мне, что-нам лучше всего всем вместе отправиться к ней и всерьез с ней потолковать. Тогда мы и спросим честь по чести, захочет ли она кому-нибудь из нас подарить свое сердце. Коль девица согласится, то тот из нас, кому выпал счастливый жребий, пусть благодарит судьбу, а остальные пускай не ропщут. Раз уж не повезлЪ, то проглоти обиду да надейся, что ты еще найдешь свою нареченную. Вот тогда мы поступим как подобает мужчинам и настоящим братьям. Тогда раскроются сверкающие райские врата, и на край белоснежного облака оттуда выступят просветленные лики наших родителей. Посмотрят они на нас сверлу и громко воскликнут: «Так, так, Юхани, так, Туомас и Аапо, так, Симеони, Тимо и Лаури, именно так, наш маленький Эро! Вы сыны наши возлюбленные, и вот вам наше благословение».

JUHANI: Mies, haasteletpa, saakeli vie, kuin taivaan enkeli, eikä paljon puutu, ettet saata minua itkemään.

ЮХАНИ: Ты говоришь, братец, черт тебя подери, как ангел небесный. Еще немножко, и я заплачу.

SIMEONI: Me kiitämme sinua, Aapo.

СИМЕОНИ: Мы благодарим тебя, Аапо.

JUHANI: Kiitoksia vaan. Tuonne paiskaan halkoni.

ЮХАНИ: Спасибо, брат. Я бросаю полено.

TIMO: Sinne minäkin. Ja tämä riita loppui niin kuin jo alusta tahdoinkin.

ТИМО: И я тоже. Вот и всей ссоре конец, как мне и хотелось с самого начала.

SIMEONI: Aapo pitää peilin edessämme, ja siitä häntä kiittäkäämme.

СИМЕОНИ: Аапо, будто в зеркале, показывает нам самих себя; за это мы и благодарим его.

EERO: Häntä kiittäkäämme, veisatkaamme oikein »Simeonin kiitosvirsi».

ЭРО: Давайте споем благодарственный псалом Симеону, мужу праведному и благочестивому!

SIMEONI: Pilkkaa, pilkkaa ja virnistystä taas!

СИМЕОНИ: Опять зубоскальство, опять он смеется!

TIMO: Ole tekemättä pilkkaa, Eero, Jumalan sanasta, Simeonin kiitosvirrestä.

ТИМО: Не смейся, Эро, над божьим словом.

AAPO: Ah, niin nuori ja niin paatunut!

ААПО: Так молод и уже так закоснел!

SIMEONI: Niin nuori ja niin paatunut! Eero, Eero! Niin, nyt en sano muuta, vaan huokaan sinun tähtes.

СИМЕОНИ: Да, да, так молод и так закоснел. Ох, Эро, Эро! Ничего больше не остается, как только повздыхать из-за тебя.

JUHANI: Ennustanpa, Eero, meidän kerran tai kaksi täytyvämme antaa sinulle oikein isän kädestä. Sillä äiti kasvatti sinua liian hempeästi.

ЮХАНИ: Сдается мне, Эро, что нам раз-другой придется приложить к тебе отеческую руку, потому как мать была с тобою слишком мягка.

SIMEONI: Meidän tulee häntä kurittaa, niin kauan kuin sydämensä vielä on nuoruuden norja ja taipuvainen; mutta tehkäämme se rakkaalla kädellä eikä vihan kiukussa. Vihan kuritus ajaa perkeleitä sisään, vaan ei ulos.

СИМЕОНИ: Нам и впрямь следует наказывать его, пока сердце у него молодо и податливо. Но делать это надо любящей рукой, а не во власти гнева. Злая кара не изгоняет, а, наоборот, вселяет бесов в человека.

EERO: Kas tuossa, ja oikein rakkaasta kädestä.

ЭРО: Вот тебе — и самой любящей рукой!

SIMEONI: No tuota jumalatonta, kun nyt löi minua!

СИМЕОНИ: Ах, нечестивец! Ведь он ударил меня!

EERO: Ja vasten kuonoa. Vähemmästäkin on sappi haljennut.

ЭРО: И прямо по рылу. Тут ли не разозлиться!

JUHANI: Tuleppas tänne, poikaseni. Timo, anna tuo keppi tuolta nurkasta.

ЮХАНИ: А ну-ка, поди сюда, сын мой. Тимо, подай мне палку из угла.

SIMEONI: Kas niin, Juhani, pidä häntä koreasti polvillasi, minä lasken housunsa alas.

СИМЕОНИ: Так, так, Юхани! Подержи-ка его на коленях, а я спущу ему штаны.

EERO: Älkää helvetissä!

ЭРО: Отстаньте к дьяволу!

JUHANI: Turhaan pyristät, knääkkä.

ЮХАНИ: Зря брыкаешься, паршивец!

SIMEONI: Äläppäs häntä hellitä.

СИМЕОНИ: Не выпускай его!

JUHANI: Kas tuota kiiskiä. Mutta ethän pääse, et.

ЮХАНИ: Ах ты, ерш колючий! Ну нет уж, брат, не вырвешься.

EERO: Lyökääs, te sen vietävät, niin tulen pistän nurkan alle. Teenpä totisesti tulta ja savua, tulta ja savua teen!

ЭРО: Только посмейте ударить, анафемы, — сразу же подпалю избу! Ей-ей, все сожгу, все будет в огне и дыме!

JUHANI: Sitä sappea! Vai pistät tulen nurkan alle? Ah sitä sappea!

ЮХАНИ: Ну и норов! Значит, избу подпалишь? Ну и норов!

SIMEONI: Herra varjele sitä sappea!

СИМЕОНИ: Спаси бог, сколько в нем желчи!

JUHANI: Keppi tänne, Timo!

ЮХАНИ: Палку, Тимо!

TIMO: Enhän sitä löydä.

ТИМО: Да что-то никак не найду...

JUHANI: Sinä sokko, etkö näe sitä nurkassa tuolla?

ЮХАНИ: Ослеп ты, что ли? Вон она там, в углу.

TIMO: Ja tämäkö? koivuinen?

ТИМО: Вот эта? Березовая?

JUHANI: Sama juuri; saatappas se tänne.

ЮХАНИ: Та самая. Давай-ка ее сюда.

SIMEONI: Lyö, mutta järkevästi eikä vallan voimia mukaan.

СИМЕОНИ: Бей, да в меру, не изо всей силы.

JUHANI: Kyllä minä tiedän.

ЮХАНИ: Сам знаю.

LAURI: Ei yhtään iskua, sanon minä!

ЛАУРИ: Ни одного удара, я говорю!

TUOMAS: Antakaa pojan olla!

ТУОМАС: Оставьте парня в покое!

JUHANI: Hän tarvitsee vähän saparollensa.

ЮХАНИ: Он заслужил трепку.

LAURI: Et nyt koske häneen sormellaskaan.

ЛАУРИ: Ты его и пальцем не тронешь!

TUOMAS: Laske poika irti! Paikalla!

ТУОМАС: Отпусти парня! Живо!

TIMO: Saakoon hän anteeksi, se Eero-poika, tämän kerran kumminkin vielä.

ТИМО: Простим ему еще на этот раз.

SIMEONI: Anteeksi, anteeksi, kunnes ohdake ja rikkaruoho voittaa nisun.

СИМЕОНИ: Мы все прощаем да прощаем, а плевелы того и гляди совсем заглушат доброе семя.

LAURI: Älä koske häneen.

ЛАУРИ: Не трогай его!

AAPO: Antakaamme hänelle anteeksi; ja niin koetamme koota tulisia hiiliä hänen päänsä päälle.

ААПО: Так и быть, простим ему. Но пусть его совесть помучает: мы будем собирать ему на голову горящие уголья.

JUHANI: Mene nyt ja kiitä onneas.

ЮХАНИ: Убирайся и благодари свою судьбу.

SIMEONI: Ja rukoile Jumalata lahjoittamaan sinulle uuden sydämmen, mielen ja kielen.

СИМЕОНИ: И моли бога, чтоб он дал тебе новое сердце.

TIMO: Mutta minä menen ma'ata.

ТИМО: Ну, я пойду спать.

AAPO: Katselkaamme vielä yhtä pykälää.

ААПО: Разберем-ка еще одно дельце.

TIMO: Ma'ata menen. Tule kanssani, Eero; mennään ma'ata ja unohdetaan tämä maailman viholaispesä, se kurja kekonen, joka sateessa höyryy ja ryöhää. Tule, Eero!

ТИМО: Я иду спать. Идем со мной, Эро. Уляжемся спать и забудем это осиное гнездо, именуемое миром. Он ведь все равно что дрянная скирда, которая гниет под дождем. Идем, Эро!

JUHANI: Mutta mikä on pykälä, jonka suoritusta tahdot?

ЮХАНИ: Какое там дело у тебя еще осталось?

AAPO: Jumala paratkoon! onhan laita, ettemme tunne A:takaan, aapisen ensimmäistä kirjainta, ja kuitenkin on sanantaito kristillisen kansalaisen välttämätön velvollisuus. Mutta siihen voidaan meitä pakoittaa lain mahdilla, kirkkolain mahdilla. Ja te tiedätte, mikä kruunun kone meitä vartoo ja meitä mielii temmaista hampaisinsa, ellemme itsiämme opeta kiltisti lukemaan. Jalkapuuhan meitä vartoo, veljet, musta jalkapuu, joka, ammoittaen jynkästi ympyriäisillä lävillänsä, maata röhöttää tuolla kirkon porstuassa kuin musta karju. Juuri tällä helvetin pihdillä on meitä rovastimme uhannut, ja saattaapa hän uhkauksensa toteen, ellei hän näe meiltä jokapäiväistä ahkeruutta ja harjoitusta, se on varma asia.

ААПО: Да хранит нас бог! Дело-то в том, что мы даже азбуки не знаем, даже первой буквы. А грамота — она как-никак святой долг каждого христианина. Нас могут силой заставить одолеть ее, на то и церковный закон. И вы знаете, с какой штукой власти подстерегают нас, если не научимся читать. Братья мои, да ведь нас ожидает колодка, черная колодка! Вон она лежит там, у входа в церковь, как черный боров, и так и зияет своими круглыми дырами. Пастор уж не раз грозил нам этими адскими клещами, и он наверняка исполнит угрозу, если мы не выкажем ему своего усердия. Тут и думать нечего.

JUHANI: Mahdotonta oppia lukemaan.

ЮХАНИ: Ох, грамоты все равно не осилить.

AAPO: Ihmisten tekemänä on tämä konsti ollut ennenkin.

ААПО: Все во власти человека, Юхани.

TUOMAS: Saispa siinä hikoilla mies.

ТУОМАС: Тут не один пот прошибет.

JUHANI: Ja puhkailla. Minulla on niin kova pää!

ЮХАНИ: Да, и попыхтишь немало. У меня такая тупая голова!

AAPO: Mutta voimallinen tahto vie miehen läpi harmaan kiven. Käykäämme juoneen, tuottakaamme itsellemme aapiskirjat Hämeenlinnasta ja lähtekäämme lukkarille kouluun, niinkuin on rovastimme käsky. Se tehkäämme, ennen kuin viedään meitä kruunun vauhdilla.

ААПО: Воля и скалу продолбит. Возьмемтесь-ка за дело. Закажем себе буквари в Хяменлинне и пойдем на выучку к кантору, как наказывал нам пастор, пока нас еще не отправили туда силой.

JUHANI: Minä pelkään, että niin on tässä tehtävä, minä pelkään. Jumala armahtakoon meitä! Mutta olkoon jo huomiseksi tämä tuuma ja menkäämme levolle.

ЮХАНИ: Боюсь, так и придется сделать. Да помилует нас господь! Однако оставим-ка эту думу до завтра и пойдем спать.

Luku 02 глава

 

 

On tyyni syyskuun aamu. Kaste kiiltää kedolla, sumu kiiriskelee kellastuneiden lehdistöjen tutkaimilla ja haihtuu lopulta korkeuteen. Tänä aamuna ovat veljet nousneet ylös kovin äkeinä ja äänettöminä, pesneet kasvonsa, harjanneet tukkansa ja pukeutuneet pyhävaatteisinsa. Sillä tänäpänä olivat he päättäneet lähteä lukkarin luoksi kouluun.

Тихое сентябрьское утро. На поляне сверкает роса, пожелтевшие рощи окутаны туманом, который медленно исчезает в вышине. Братья проснулись в это утро сильно не в духе. Они молча умылись, причесались и оделись в праздничное платье. Сегодня они решили отправиться к кантору учиться грамоте.

Syövät he nyt aamuistansa Jukolan pitkän, honkaisen pöydän ääressä, ja näkyy heille maittavan ruskeat herneet, ehkei ollut heidän muotonsa iloinen, vaan kiusan karmeus väikkyi heidän kulmakarvoillansa; aatos kouluretkestä, johon heidän kohta tulee lähteä, on matkaan-saattanut tämän. Mutta atrioittuansa, eivät he kuitenkaan rientäneet heti matkaan, vaan istuivat vielä hetkeksi levähtämään. Vaiti he istuivat, ja mikä heistä alakuloisesti tuijotteli alas permantoon, mikä taasen katseli punakansista aapiskirjaansa, käännellen sen tukevia lehtiä. Pirtin eteläisen akkunan ääressä istuu Juhani, katsahdellen ylös kiviseen mäkeen ja tuuheaan männistöön, josta haamoitti muorin tönö punapielisellä ovellansa.

Они завтракают за длинным сосновым столом Юколы, с аппетитом уплетая горох, хотя вид у них далеко не веселый. Мысль о школе, куда им вскоре придется держать путь, заставляет их брови хмуриться от горькой досады. Покончив с завтраком, они не торопятся в дорогу и присаживаются еще на минутку отдохнуть. Братья сидят молча; одни удрученно уставились глазами в пол, другие рассматривают свои буквари и красных обложках, лениво переворачивая толстые липы. У южного окошка сидит Юхани и то и дело посматривает на каменистый пригорок с густым сосновым Лором, откуда выглядывает домик бабки Лесовички с красными дверными косяками.

JUHANI: Venla tuolla astelee pitkin polkua, ja onpa hänen käymisensä nopsa.

ЮХАНИ: Вон и Венла идет по тропинке, да как бойко!

AAPO: Ja eilen piti niin äitin kuin tyttärenkin lähtemän sukulaistensa luoksi Tikkalaan nauriita liistimään ja puolaimia poimiskelemaan, viipyäkseen siellä aina myöhään syksyyn.

ААПО: Они ведь еще вчера, и мать и дочка, собирались к родственникам в Тиккалу за брусникой и убирать репу. До поздней осени думают там остаться.

JUHANI: Aina myöhään syksyyn? Minä tulen kovin levottomaksi. Kaiketi lähtevät he; mutta Tikkalassa on tänä vuonna renki, joka on pulski poika ja suuri vekkuli, ja sinne menisi pian meidän kaikkein toivo. Parastahan siis tehdä tuossa tiimassa se merkillinen temppu, tehdä kysymys, kaikkein kysymysten kysymys. Mennään siis likalta kysymään, tahtoisiko mielensä taipua ja sydämmensä syttyä.

ЮХАНИ: До поздней осени? Я начинаю сильно беспокоиться. Видно, они и вправду пойдут. А ведь в Тик-кале нынче живет работник, видный собой парень и большой пройдоха, — того и гляди, рухнут наши надежды. Так что давайте-ка не откладывать дела — идем к девке и зададим ей вопрос, самый главный вопрос в жизни: любы ли мы ее сердцу или нет?

TUOMAS: Sen katson parhaaksi minäkin.

ТУОМАС: Так и по-моему лучше всего.

TIMO: Niin minäkin.

ТИМО: И по-моему тоже.

JUHANI: Niin, niin! ei nyt muuta tällä erällä kuin naimaan kaikki ja yht'aikaa niinkuin pojat. Niin, niin! Herra varjele meitä! Mutta ei auta, vaan naimaan, naimaan! Nyt olemme puvussa parhaassa, pestyinä ja harjattuina; koko ulkomuotomme on kristityn ihmisen kaltainen: siisti ja niinkuin uudesta syntynyt.--Minä tulen kovin levottomaksi.--Mutta Venlan luoksi! Nyt on otollinen aika.

ЮХАНИ: Вот, вот! Идемте-ка все вместе свататься, и дело с концом! Ох, храни нас господь! Но ничего не поделаешь, свататься так свататься! Платье на нас хоть куда, мы умыты и причесаны, у нас самый что ни на есть христианский вид, вроде мы заново родились. А все-таки я начинаю сильно беспокоиться. Итак, к Венле! Теперь в самый раз.

EERO: Ja olkoon se myös autuuden päivä.

ЭРО: И пусть будет этот день днем блаженства.

JUHANI: Kenen autuuden päivä, kenen? Ahaa! kuinka luulet, poika?

ЮХАНИ: Для кого днем блаженства? Для кого? Ага! Ну-ка, братец?

EERO: Vaikka meidän kaikkein.

ЭРО: Хотя бы и для всех нас.

JUHANI: Toisin sanottu, että hän tulis meidän kaikkein vaimoksi.

ЮХАНИ: Стало быть, ты хочешь сказать, чтоб девка стала всем нам женой?

EERO: Olkoon menneeksi.

ЭРО: А хотя бы и так.

JUHANI: Äläst.

ЮХАНИ: Замолчи!

SIMEONI: Kuinka Jumalan nimessä se olisi mahdollista?

СИМЕОНИ: Да разве такое дозволено богом?

EERO: Jumalan edessä ei ole mitään mahdotonta. Uskotaan, toivotaan ja rakastetaan kaikki yksimielisesti.

ЭРО: Богом все дозволено. Будем жить верой и правдой и любить все дружно.

JUHANI: Vaiti, Eero! sillä nyt mennään naimaan ja samaa tietä kouluun, haarapussit olalla.

ЮХАНИ: Замолчи, Эро! Отправимся-ка лучше свататься, а заодно — в школу с котомками за спиной.

AAPO: Mutta käyttääksemme tointa kunnollisesti, olkoon meistä yksi niinkuin puheen-kannattaja tuolla mökissä.

ААПО: Но чтобы все было честь по чести, говорить там, в избушке, должен кто-нибудь один.

JUHANI: Tärkeä pykälä. Mutta sinäpä juuri oletkin tähän toimeen niinkuin valettu. Sinulla on hyvät lahjat: puhees on aina herättävä tulta ja leimausta miehen povessa. Totisesti! oletpa syntynyt papiksi.

ЮХАНИ: Да, пожалуй, так. И ты, Аапо, будто создан для такого дела. Говорить ты мастер. Твои речи так и распаляют душу. Поистине! Тебе на роду написано стать попом.

AAPO: Mitä tiedän minä? ja miksi haastelemme lahjoista? Täällä metsissä ne katoovat tietämättömyyden sumuun, haihtuvat pois kuin lirisevä puronen santaan.

ААПО: О, много ли я знаю? И к чему толковать о талантах? Здесь, в лесах, они все равно пропадут во мраке безвестности, исчезнут, как журчащий ручеек в песке.

JUHANI: Kova onni ei päästänyt sinua kouluun.

ЮХАНИ: Это такое несчастье, что ты не попал в школу!

AAPO: Mistä olis tullut varat meidän talollemme minua kouluttaa? Muistakaa: keikkuupa siinä yksikin pussi kodon ja koulun välillä, ennenkuin saadaan poika puusäkkiin.--Mutta asiaan taasen, naima-asiaan. Olkoon niinkuin tahdotte. Minä astun esiin yhteiseksi puheenjohtajaksi ja koen haastella kuin viisas mies.

ААПО: Да разве под силу было выучить меня с на» шим достатком? Не одну котомку надо из дому утащить, чтобы из парня поп вышел. Но вернемся к сватовству. Пусть будет по-вашему. Речь за всех буду держать я и постараюсь сделать это с толком.

JUHANI: Käykäämme juoneen.--Herrajesta! Mutta eihän auta, vaan käykäämme juoneen täyttä päätä. Pussimme jätämme ulkopuolelle muorin mökkiä, ja Lauri, jolla ei ole tässä lähteessä yhtään nautaa, vartioitkoon niitä sioilta. Mennään nyt! ja astukaamme morsiushuoneesen aapiskirja kourassa; se antaa meille vähän niinkuin juhlallisuutta.

ЮХАНИ: Итак, за дело! О боже... Но теперь уж ничто нам не поможет — за дело и никаких! Котомки оставим снаружи, возле бабкиного дома, и Лаури покараулит их от свиней. Ну, пошли! И давайте войдем в невестину горницу с букварями в руках —этак будет поторжественней.

EERO: Liioinkin jos kukkolehden näkyviin käännämme.

ЭРО: Особенно, если откроем страничку с петухом.

JUHANI: Joko taas? Mutta kukostapa muistan sen kamoittavan unen, joka raivosi minua menneenä yönä.

ЮХАНИ: Ты опять за свое? А ведь петух напомнил мне про страшный сон. Всю ночь он не давал мне покоя.

SIMEONI: Kerro se; ehkä on se meille terveellinen varoitus.

СИМЕОНИ: А ну-ка, расскажи — может, в сне твоем знамение какое?

JUHANI: Uneksuinpa, että oli tuolla uunin päällä kananpesä ja siinä seitsemän munaa.

ЮХАНИ: Мне приснилось куриное гнездо вон там, на печке, а в нем семь яиц.

SIMEONI: Jukolan seitsemän poikaa!

СИМЕОНИ: Семь сыновей Юколы.

JUHANI: Mutta yksi munista oli hassun pikkuinen.

ЮХАНИ: Но одно яичко было до смешного маленькое.

SIMEONI: Eero!

СИМЕОНИ: Эро!

JUHANI: Kukko kuoli!

ЮХАНИ: Петух издох.

SIMEONI: Isämme!

СИМЕОНИ: Наш отец!

JUHANI: Kana kuoli!

Юхай и. А за петухом и курочка.

SIMEONI: Äitimme!

СИМЕОНИ: Наша мать!

JUHANI: Sittenpä kohta kaiken maailman hiiret, rotat ja kärpät pesän kimppuun.--Mitäpä nämät elävät tarkoittaa?

ЮХАНИ: И тут на гнездо набросились всякие мыши, крысы и горностаи. Что бы эти твари могли означать?

SIMEONI: Syntisiä himojamme ja maailman hekumaa.

СИМЕОНИ: Наши греховные страсти и мирской соблазн.

JUHANI: Kaiketi niin.--Tulivat kärpät, rotat ja hiiret ja kierittelivät ja vierittelivät, kolistelivat ja kalistelivat munia, jotka pian särkyivät, ja siitä pikkuisesta munasta leimahti kovin karvas haisu.

ЮХАНИ: Должно быть, так. Налетели горностаи, и крысы, и мыши и давай катать яички да постукивать ими друг о друга. Яички скоро разбились, и из того маленького как ударит в нос страшной вонью!

SIMEONI: Huomaa tämä, Eero.

СИМЕОНИ: Заметь себе это, Эро.

JUHANI: Munat rikottiin ja hirmuinen ääni, kuin monen kosken pauhu, nyt huusi mun korvaani uunin päältä: »kaikki on rikottu, ja se rikkomus oli suuri!» Niin huudettiin, mutta rupesimmepa viimein kuitenkin kokoilemaan ja keittelemään tuota seka-melskaa, ja saimme siitä lopulta sitä niin kutsuttua munakokkoa eli munakokkelia; ja me söimme sitä vallan mieluisasti ja annoimme myöskin naapureillemme.

ЮХАНИ: Яйца, значит, разбились. И вдруг страшный голос, будто грохот многих водопадов, закричал мне в ухо с печки: «Все порушено, и этот грех велик!» Вот что прокричали мне. Но мы все-таки собрали эту мешанину, стали жарить ее, и получилась у нас яичница. Мы и сами ее отведали и соседей угостили.

EERO: Hyvää unta.

ЭРО: Хороший сон.

JUHANI: Katkeraa, katkeraa: sinä haisit siinä kuin helvetti. Kovin katkeraa unta näin minä sinusta, poika.

ЮХАНИ: Дурной, очень дурной: ведь от тебя воняло, как от преисподней. Да, слишком горький сон приснился мне о тебе, братец!

EERO: Mutta minä näin sinusta oikein makeata unta; näinpä että aapiskirjan kukko muni sinulle ahkeruutesi ja viisautesi palkinnoksi aika läjän karamellia ja sokerin paloja. Sinä iloitsit kovin, maiskuttelit makeisias; annoitpa vielä minullekin.

ЭРО: Но зато я видел о тебе самый что ни на есть сладкий сон. Мне приснилось, что петух из букваря снес тебе в награду за усердие и смекалку целую кучу леденцов и кусочков сахара. Ты никак не мог нарадоваться и все посасывал их. Даже меня угостил.

JUHANI: Vai annoin sinullekin. Olihan se hyvinkin tehty.

ЮХАНИ: Вот как, и тебя угостил? Это не худо.

EERO: »Koskas anti pahaa tekee?»

ЭРО: Еще бы! Угощение никому не во вред.

JUHANI: Ei koskaan; liioinkin jos antaisin sinulle vähän kepistä.

ЮХАНИ: Ну, конечно. Особенно," если я сейчас угощу тебя малость палкой.

EERO: Miksi vaan vähän?

ЭРО: Почему только малость?

JUHANI: Kitas kiinni, mullikka!

ЮХАНИ: Заткни свою глотку, щенок!

TUOMAS: Tehkäät se molemmat ja lähtekäämme matkaan.

ТУОМАС: Да и ты вместе с ним. И айда!

AAPO: Ottakoon kukin pussinsa ja aapisensa.

ААПО: Забирайте котомки и буквари.

Niin läksivät he kosimaan naapurin tytärtä. Perätysten, äänettöminä he astelivat yli perunakuoppatöyrään, astelivat kivistä mäkeä ylös ja seisoivat lopulta ulkopuolella Männistön muorin mökkiä.

Так отправились они сватать соседскую дочку. Они шли молча, гуськом перевалили через пригорок с картофельной ямой, потом поднялись по каменистому склону и вскоре уже стояли возле избушки бабки Лесовички.

JUHANI: Tässä ollaan, tähän jätämme pussit; ja sinä, Lauri, istu uskollisena vartijana, kunnes palaamme morsiushuoneesta takaisin.

ЮХАНИ: Вот мы и пришли. Котомки оставим тут, а ты, Лаури, будь верным стражем, пока мы не вернемся.

LAURI: Viivyttekö siellä kauankin?

ЛАУРИ: А надолго ли вы?

JUHANI: Aina kuinka asiamme luonnistuminen vaatii.--Onko kellään sormusta?

ЮХАНИ: Как дело того потребует. А есть ли у кого колечко?

EERO: Sitä et tarvitse.

ЭРО: Тебе оно ни к чему.

JUHANI: Onko kellään sormusta taskussa?

ЮХАНИ: Есть ли у кого колечко в кармане?

TIMO: Ei minulla eikä, tietääkseni, muillakaan. Siinäpä se on: nuorenmiehen pitäisi aina käydä kiiltävä sormus plakkarissa.

ТИМО: У меня нет, да, пожалуй, и у других тоже. То-то и оно: молодому паршо всегда надо бы иметь колечко про запас.

JUHANI: No peijakas! Tässäpä seistään nyt. Ja eilen oli meillä reppuryssä Iisakki, jolta olisin tainnut ostaa sekä sormuksen että kaulaliinan, mutta minä sika en tuota hoksannut.

ЮХАНИ: Эх, черт возьми! Вот и торчим тут теперь. Ведь только вчера к нам заходил коробейник Ийсакки, и я мог бы купить у него и кольцо и шарф, но мне, свинье, было невдомек.

AAPO: Ne välikappaleet taidamme ostaa itsellemme jälestäpäin. Ja parasta onkin saadaksemme ensin varma tieto, tuleeko meistä kenkään ja ken meistä tulee tekemään tämän iloisen ostoksen.

ААПО: Эти штучки мы успеем купить и потом. Так-то оно будет еще лучше, когда сперва мы узнаем наверняка, надо ли нам, и кому именно, делать эту приятную покупку.

JUHANI: Ken aukaisi ovea? Venlako?

ЮХАНИ: Кто там хлопнул дверью? Не Венла ли?

TIMO: Ämmähän se oli, se kämä-leuka.

ТИМО: Нет, это бабка, беззубая карга.

JUHANI: Venlan rukki pörrää siellä kuin iloinen sontiainen kesä-iltana, ennustaen poutaa. Mennään nyt! Missä on aapiseni?

ЮХАНИ: Ишь как жужжит прялка Вейлы — будто веселый навозный жук в летний вечер, предвещая вёдро. Идем! Где мой букварь?

AAPO: Kourassasi, veljeni. Olethan, Jumalan luoma, niinkuin vähän pyörässä päästäs.

ААПО: Да у тебя в руке, брат. Похоже, ты малость потерял голову, бедняга.

JUHANI: Ei juuri hätää, veljeni. Mutta enhän ole vaan no'essa kasvoiltani?

ЮХАНИ: Не велика беда, братец. Скажи-ка, не в саже ли у меня лицо?

EERO: Et suinkaan, vaan oletpa puhdas ja lämmin kuin vasta munittu muna.

ЭРО: Нисколечко. Ты такой чистенький да тепленький, как только что снесенное яичко.

JUHANI: Mennään nyt!

ЮХАНИ: Ну, пошли!

EERO: Vartokaa! Minä olen nuorin ja mahdan aukaista teille oven ja tulla itse viimeisenä. Astukaa sisään.

ЭРО: Погодите! Я моложе всех и потому должен открыть вам дверь и войти последним. Милости прошу!

Astuivat he muorin matalaan mökkiin, Juhani edellä, silmät pöllöllään ja tukka pystyssä kuin piikkisian harjakset, ja toiset seurasivat häntä uskollisesti, vakaasti kantapäissä. Niin astuivat he sisään, ja Eero kimmautti oven heidän jälkeensä kiinni, mutta itse jäi hän ulkopuolelle, istui alas kedolle, huulilla sukkela myhäilys.

Братья вошли в низенькую избушку бабки. Впереди Юхани с вытаращенными глазами и торчащими, как щетина у кабана, волосами, а за ним чинно и важно следовали :ОСТАЛЬНЫЕ: Как только они вошли, Эро захлопнул за ними дверь, но сам остался во дворе и, лукаво ухмыляясь, уселся на лужайке.

Mutta eukko, jonka huoneessa viisi veljestä nyt seisoo kosiomiehinä, on riepas ja vireä eukko; hän käyttelee elinkeinoksensa kananhoitoa ja marjannoukkimista. Suvin ja syksyin keikkuu hän ahkerasti kantoisilla ahoilla, mansikka- ja puolain-töyräillä, keikkuu ja hikoilee tyttärensä Venlan kanssa. Kauniiksi kutsuttiin neitoa. Hänen hiuksensa olivat ruosteenkarvaiset, katsanto viekas ja terävä, suu myös sulava, ehkä melkein liian leveä. Varreltansa oli hän lyhyt, mutta harteva ja palleroinen, ja vahvaksi sanottiin häntä myös. Tämän kaltainen oli veljesten lempilintu männistön suojassa.

Хозяйка, в горнице которой теперь стоят пять брать-ев-женихов, — еще шустрая и бойкая старушка; она добывает себе пропитание тем, что держит кур и собирает ягоды. И летом и осенью она вместе с дочкой Венлой без устали обходит леса и поля, собирая землянику и бруснику. Венлу считали девушкой пригожей. У нее были рыжеватые волосы, взгляд лукавый и острый, рот был немного великоват, и, может, даже слишком. Ростом она была невысокая, но кругленькая и дюжая. Вот какая пташка укрывалась в сосновом бору.

Mutta mökin ovi kirahti, ja Juhani astui kiivaudella ulos, vihaisesti lausuen toisille, jotka vielä viipyivät sisällä: »tulkaa pois, pojat!» Ulos kävivät he viimein kaikki närkästyksen muodolla ja läksivät käyskelemään kohden kirkonkylää. Mutta koska he olivat ehtineet huoneesta noin viisikymmentä askelta, noukkasi Juhani maasta nyrkin-kokoisen kiven ja, puhisten vihasta, nakkasi hän sen vasten huoneen ovea; jyskähti mökki ja kiljahti mökissä muija, avasi oven, kiroili ja ärhenteli, heristellen nyrkkiänsä pakeneville veljille. Aapiskirja kourassa ja haarapussi olalla veljet astelivat perätysten pitkin kirkkotietä, sanaakaan vaihettamatta keskenänsä. Vihan vinhalla vauhdilla he vaelsivat: santa kihisi ja pussit keikkui; eivätkä he huomanneet, kuinka joutui tie. Äänettöminä kulkivat he kauan, kunnes Eero viimein avasi suunsa ja lausui:

Вдруг дверь скрипнула, и из избы выскочил Юхани, свирепо окликая других: «Выходите, ребята!» Вскоре они все в сильном расстройстве вывалили на двор и быстро зашагали в сторону села. Но не успели они пройти и пятидесяти шагов, как Юхани схватил камень с кулак величиной и, шипя от злости, швырнул его в дверь избы; избушка дрогнула, старуха взвизгнула за стеной и, приоткрыв дверь, долго кричала и бранилась, грозя кулаком вслед убегавшим братьям. А братья, не обмениваясь ни словом, с букварями в руках и котомками за плечами, быстро шагали по дороге в село. Злость придала им прыти; только песок шуршал под ногами да подпрыгивали котомки. Они даже не замечали пути. Долго длилось молчание, но Эро наконец не вытерпел и промолвил:

EERO: Kuinka luonnistui asia?

— Ну, как дела?

JUHANI: Jaa-ah! kuinkahan tuo luonnistui? Tulitkos sisään kanssamme, sinä harakka, sinä variksen poikanen? Mutta etpä uskaltanut, et totisesti uskaltanutkaan. Mitä tuommoisesta variksen poikasesta? Hänen peittäisi Venla huppuun. Mutta kas, kas, kuinka paljon olenkin sinusta uneksinut. Näinhän, niinkuin nyt muistan, menneenä yönä sinusta vielä toisenkin unen. Merkillistä! Tuollahan istuit männistössä Venlan vieressä rakkaassa kiemailuksessa, koska minä teitä lähenin noin hiipistellen hiljaa. Mutta kas, kun huomasitte minun, noin mitäspä teki silloin Venla? Kätki peijakas sinun hameensa liepeisin. »Mitä olet hameeses käärinyt», kysyin minä. »Ainoastaan pienen variksen poikasen», vastasi tyttö heilakka. Hi, hi, hi! Ja eipä ollutkaan tämä unta, ei koira vieköön ollutkaan! vaan itsestänsä, omasta päästänsä tämän sepitti Juhani poika. Jaa-ah! hän ei ole juuri niin tyhmä kuin luullaan.

ЮХАНИ: Ага! Как дела? Так, стало быть, ты не вошел за нами в избу, сорока ты проклятая, воронье отродье? Не посмел, конечно, не посмел! Да и куда тебе — такому вороненку! Ведь Венла утопила бы тебя в своих юбках. Ха, подумать только, а ведь ты мне еще раз приснился! Прошлой ночью. И этот сон что-нибудь да значит! Ты сидел вон там в бору, в обнимку с Вен-лой, а я возьми да и подкрадись тихонечко к вам. Но вы все-таки приметили меня, и что же сделала Венла? Схоронила тебя в своих юбках, черт ее подери! «Что это ты завернула в подол?» — спросил я ее. «Только маленького вороненка», — ответила девчонка. Хи-хи-хи! А главное — это был совсем не сон, совсем нет, пес вас возьми! Все это от начала до конца выдумал сам Юхани, из собственной головы! Да-да, он совсем не так глуп, как думают.

EERO: Merkillistä kuinka olemmekin unta uneksuneet toinen toisestamme. Minä taasen tällä lailla sinusta: Tuolla männistössä ikään seisoitte sinä ja Venla, armiaasti halaillen ja katsellen totisina ylös pilviin. Sieltähän, taivaan korkeudesta, anoitte jotakin merkkiä, niinkuin rakkautenne otollisuuden osoitteeksi. Taivas kuulteli, kuultelivat metsä, maa ja pienet lintusetkin, ja te itse syvimmässä äänettömyydessä varroitte, mitä tuosta piti tuleman. Tulipas myös lopulta eräs vanha varis, lentää kahnustaen halki tyynen ilman, ja ehdittyänsä ihan kohdallenne katsoa mulautti hän kerran alas teidän päällenne, mutta käänsi taasen pian silmänsä toisialle, levitti koipensa ja laski jotakin valkoista, joka putosi alas ja ruiskahti poikaa ja tyttöä vasten otsaa, pläiskähti vasten pläsiä vallan.--Tämä älköön suinkaan pahentako mieltäs; sillä uneksinpa niin, enkä mitään ole sepittänyt omasta päästäni.

ЭРО: Просто диву даюсь, как это мы разом приснились друг другу. Ведь я тоже видел о тебе сон, и вот какой: вы с Венлой стояли в бору и всё миловались да глядели на небеса. Вы вроде жда1ли сверху благословения вашей любви. Кругом тишь такая, точно к вам прислушиваются и небо, и земля, и лес, и даже пташечки лесные, а вы все ждете. Тут, откуда ни возьмись, старая ворона крыльями захлопала и прямо к вам летит. Взглянула на вас и сразу отвернулась, а потом расставила лапки и как капнет чем-то беленьким прямо на голову парню с девкой! Но ты, братец, не огорчайся, ведь мне все это приснилось, сам я ничего не выдумал.

JUHANI: Minä sinun riivatun...

ЮХАНИ: Вот я тебя, окаянного!..

Silloin karkasi hän julmistuneena kohden Eeroa, joka nopeasti pakeni vihaisen veljensä edestä. Loiskaten poikkesi hän tieltä, vilkaisi jäniksenä pitkin ahoa, mutta Juhani pötki villittynä karhuna hänen jälessänsä. Keikahtelivat pussit, tömisi heidän allansa kuiva tanner; ja kuului toisten veljesten huuto, manaten riitamiehiä malttiin ja sopuun. Mutta tielle takaisin kiirehti taasen Eero, ja riensivät toiset häntä pelastamaan hirmuisen Juhanin kynsistä, joka juoksi jo nuorimman veljensä kantapäissä.

И он в ярости набросился на Эро, который не замедлил удрать от своего взбешенного брата. Одним прыжком соскочил он с дороги и, точно заяц, понесся по поляне, а за ним свирепым медведем бежал Юхани. И запрыгали тут котомки, сухая поляна загудела под ногами; остальные братья стали кричать, призывая поссорившихся образумиться и помириться. Однако Эро уже мчался обратно на дорогу, и братья побежали спасать его от гнева Юхани, который почти настигал младшего брата.

TUOMAS: Seisahdappas koreasti, Juhani.

ТУОМАС: А ну-ка, остановись, Юхани!

JUHANI: Minä hänen nykistän!

ЮХАНИ: Я ему шею сверну!

TUOMAS: Koreasti, poikaseni.

ТУОМАС: Постой, постой, брат мой!

JUHANI: Istu ja pala!

ЮХАНИ: Сгинь!

AAPO: Hän palkitsi vaan kunnian kunnialla.

ААПО: Он тебе лишь отплатил той же монетой.

JUHANI: Kirottu olkoon hänen kielensä, kirottu olkoon tämä päivä! Saimmehan, Jumalan nimessä! rukkaset Venlalta. Vankosarviset kyöpelit ja korkeuden sotajoukko suuri! Eihän näe nyt silmäni syltääkään eteensä, niin on musta maa ja taivas, musta sydämmeni tähden. Istu ja pala!

ЮХАНИ: Будь проклят его злой язык, да и весь этот день! Боже ты мой! Ведь Венла всех нас оставила с носом. О крепкорогие дьяволы и великое воинство небесное! Ничего уже не видят глаза мои, всюду тьма-тьмущая— и на земле и на небе. Будьте вы прокляты!

SIMEONI: Älä kiroo, mies.

СИМЕОНИ: Не бранись, брат.

JUHANI: Kiroon että maailma pyörii, hajoo kuin vanha pakkoreki mastohirren alle!

ЮХАНИ: Буду! Я еще так побранюсь, что весь белый свет заходит ходуном и развалится, как старые дровни под мачтовым бревном!

SIMEONI: Mitäs tahdomme tehdä?

СИМЕОНИ: Так что же нам делать?

JUHANI: Tehdä? Ellei tämä aapiskirja olisi Jumalan sanaa, Jumalan oma kirja, niin säpäleiksi, säpäleiksi paikalla tämä kirja! Mutta kas tässä: ruokapussini mätkin mäskiksi mäkeen! Tahdotteko nähdä?

ЮХАНИ: Что делать? Не будь этот букварь божьим словом, я б изорвал его тут же в клочки! Но уж зато из котомки я сделаю лепешку! Хотите поглядеть?

SIMEONI: Älä Herran tähden Herran lahjaa. Muisteleppas »Paimion piikaa».

СИМЕОНИ: Ради бога не измывайся над божьим даром. Вспомни-ка «Работницу из Паймио».

JUHANI: Sydämmeni vaivassa!

ЮХАНИ: Сердце мое исстрадалось!

SIMEONI: »Kärsimys vaivass', manna taivaass'».

СИМЕОНИ: Страдания на земле — манна на небесах.

JUHANI: Minä annan palttua taivaan mannalle, koska en saanut Männistön muorin Venlaa. Voi veikkoset ja sukuni suuri! Jos tietäisitte, niin tulisittepa ymmärtämään, että aatokseni jo lähes kymmenen vuotta on pyöriskellyt tässä luntussa oikein hassusti. Mutta menihän toivoni nyt, meni kuin tuhka tuuleen.

ЮХАНИ: Наплевать мне на манну небесную, раз я остался без бабкиной Венлы! Ох, братья мои и род мой великий! Если б вы только знали, что со мной творится! Ведь целых десять лет я, как дурак, думал об этой девке, а тут вдруг вся надежда пропала, разлетелась, как пепел по ветру.

TIMO: Rukkaset saimme aamuhetkenä.

ТИМО: Да, отказали нам утречком.

JUHANI: Joka mies!

ЮХАНИ: Каждому из нас!

TIMO: Ei armahdettu ketäkään, ei pienintäkään meistä. Kaikki saimme vaan.

ТИМО: Никого не пощадили, даже самого меньшого. Всем отказ.

JUHANI: Kaikki, kaikki! Mutta parempi kuitenkin niin, kuin että joku teistä toisista olis saanut hänen siipaksensa. Panisinpa, peeveli vie! nyt selkään poikaa, jolle se temppu olis tapahtunut, sen minä tekisin.

ЮХАНИ: Всем, всем! Но так-то оно, пожалуй, и лучше. Не дай бог, чтоб она досталась кому-нибудь из нас. Эх, дьявол побери, и задал бы я трепку этому счастливчику!

TUOMAS: Me olimme kovin mahdottomia. Sen näytti likan pilkallinen irvistys koska Aapo oli maininnut yhteisen asiamme.

ТУОМАС: У нас не было никакой надежды. Ведь как ухмыльнулась девка, когда Аапо объявил о деле.

JUHANI: Selkään hän tarvitsis, koko lunttu. Tehdä pilkkaa meistä! Varro, naasikka.--Parastansa koetti Aapo, sitä ei taida kieltää, mutta eihän olisi tässä auttanut itse keruupin kieli.

ЮХАНИ: Выпороть бы ее, чертовку! Смеяться над нами! Погоди же, бестия! Аапо тут ни при чем, он из кожи лез вон, но хоть бы он пел, как херувим, все равно не помогло бы.

TIMO: Mutta jos olisimme astuneet likan eteen mustassa verka-takissa ja olisi kello pullistanut liivimme taskua kuin pulski huhta-nauris, avain vielä kilkahdellut ketjuissa ja hopeahelainen piippu ryöhännyt hampaissamme, niin olisipa, koira vie! tullut asiastamme sekä munia että poikasia.

Т и мо. Вот если бы мы явились к девке в сюртуках из черного сукна, да чтоб жилетный карман оттопыривали часы, будто ядреная репа, да ключик позвякивал на цепочке, да еще в зубах торчала бы посеребренная трубка, тогда уж, — пес ее возьми! —из нашей затеи вышел бы толк.

JUHANI: Naisella ja harakalla on molemmilla yhtä kiivas halu kiiltoaineisin.--Mutta Aapo on vaiti kuin jäätynyt järvi.

ЮХАНИ: Что баба, что сорока — обе охочи до блестящих безделушек. Но что это Аапо молчит, точно замерзшее озеро?

AAPO: Äänellämme ei ole kaikua myrskyssä. Tai rupesko jo mielesi hurjat tuulen-kierrokset asettumaan povessasi?

ААПО: В бурю, братец, сколько ни кричи, нет ответа. Или гнев твой уже начинает отходить?

JUHANI: Sydämmeni hurmeinen lammikko lainehtii vielä, lainehtii kauan. Mutta sano kuitenkin sana.

ЮХАНИ: Ах, в сердце у меня бушует кровавая буря! И она не скоро уляжется. Но все-таки скажи хоть слово.

AAPO: Kaksikin. Siis kuule nyt. Ota sydämmesi kouraan ja kuiskaa sen korvaan järjen kielellä näin: Venla ei sinusta huolinut, koska ei hän sinua rakasta, ja ettei hän sitä tee, se älköön sinua närkästyttäkö; sillä rakkauden liekin virittää taivas, vaan ei ihmisen tuumat. Kerjuutyttö rakastuu kuninkaasen, ruhtinatar rakastuu nokipoikaan aivan vimmatusti. Niin lentelee täällä ristiin rastiin rakkauden henki, ja sinä et tiedä kusta hän tulee.

ААПО: Даже два. Так слушай. Возьми свое сердце в ладошку и тихонько шепни ему: «Венла не пожелала тебя, стало быть, ты не мил ей, и обижаться тут нечего. Человек не волен в своей любви — ее огонь слетает к нам с небес. Нищенке приглянется король, принцесса может влюбиться в свинопаса. Так гуляет по белу свету дух любви, и тебе не дано знать, откуда она нагрянет».

TIMO: Rakkaus puhaltaa mistä hän tahtoo, sinä kuulet hänen humunsa, mutta etpä tiedä kusta hän tulee ja kuhunka hän menee. Niin kuulin usein entisen ruotumummon lauseilevan. Mutta Jumalan rakkauttapa hän silloin tarkoittikin, luulen minä.

ТИМО: «Любовь дышит, где хочет, и голос его слышишь, а не знаешь, откуда приходит и куда уходит». Так говаривала частенько одна бедная старушка. Но мне сдается, что она говорила о божьей любви.

AAPO: Sano vielä, Juhani, sydämellesi näin: ole potkittelematta! Venla teki oikein antaessaan sinulle kiellon; sillä avioliittohon ruveta ilman rakkauden ponnistusta, ei tahdo käydä päisin, vaan se mutkistelee ja tekee monasti ikuisen kiusan töitä, niinkuin, sen pahempi, nyt usein nähdään ja kuullaan. Niin, veljet, Venla ottakoon sen, joka on hänelle määrätty, me teemme samoin.

ААПО: И скажи, Юхани, своему сердцу еще вот что: «Не шали!» Венла правильно сделала, отказав тебе. Ведь о браке без любви нечего и думать, все равно не пойдет впрок, весь век свой будешь маяться. А это, к сожалению, теперь частенько случается. Да, братья, пусть же Венла сама выбирает себе суженого, да и мы поступим так же.

TIMO: Sen tytön, joka on tehty minun kylkiluustani, saan minä viimein, vaikka peijakas kiljuisi. Tiedänpä vielä yhden asian: miehen sydän istuu vasemmalla, mutta naisen oikealla puolella rinnassa.

ТИМО: Пусть хоть все черти завоют, но девку, сотворенную из моего ребра, я все равно заполучу. А еще вот что скажу: у молодца сердце всегда сидит слева, а у баб справа.

JUHANI: Mutta minun sydämeni ei istu, vaan loiskii ja riehuu kuin pakana.--Oi sinä hälläkkä, sinä mustalaislunttu! miksi hylkäsit minun talonpojan, oikein savitalon pojan, vanhimman pojan?

ЮХАНИ: Но мое сердце не сидит, а прыгает и беснуется, как сам черт. Ну и мерзавка, цыганское отродье! И за что она только отвергла меня, ведь я из приличного хозяйства, да притом еще старший сын.

AAPO: Siinä ei mitään ihmeteltävää. Talomme on huutavassa hukassa, ja tuo neitonen toivoo, vaikka luullakseni turhaan, pääsevänsä emännäksi paljoa parempaan taloon. Olenpa kuullut, että hyväilee häntä tuo hyväkäs Sorvarin Juhani.

ААПО: Тут нечему удивляться. Хозяйство наше того и гляди прахом пойдет, а девка надеется, хотя и зря, по-моему, стать хозяйкой в доме получше. Я слышал, к ней Юхани Сорвари примазывается, пройдоха этакий.

JUHANI: Sinä piikkileuka Jussi! olisit nyt kintaissani, pyhkeilisinpä sinua vähän. Narrata likkaa ikuiseen häpeään!

ЮХАНИ: Этот остроносый Юсси! Да попадись он мне в руки, я б ему пересчитал ребра! Соблазнять девку, чтоб навеки опозорить ее!

AAPO: Niin, niin, maailma on yht'aikaa hullu ja petollinen. Venlalta ei puutu muotoa eikä Jussilta juonia. Sorvari on julkinen talo, se houkuttelee, mutta Jukola, tämä vaivaisten pesä, on perin surkeassa tilassa, ja me itse, talon seitsemän perillistä, vieläkin surkeammassa tilassa, niin ainakin maailman edessä. Ihmiset, muistellen nuoruutemme laiskaa ja usein hurjapäistäkin elämäämme, eivät taida meistä vartoa enää juuri mitään kunnollista. Ja tiedänpä, että tuskin kymmenen-vuotinen siivo ja kaikin tavoin kunniallinen käytös voisi saattaa meitä kansalaistemme silmissä täyteen ihmisarvoon taas. Niin tukala on pääseminen pahan nimen liasta, koska se kerran on tarttunut mieheen. Mutta parempihan viimeinkin nousta, kuin ijankaikkiseksi uupua viheliäisyytemme ropakkoon. Sentähden, parannusta, parannusta harrastelkaamme kaikin voimin!

ААПО: Да, да, белый свет коварен. Ведь Венла — девка пригожая, а Юсси — мастак на всякие козни, и хозяйство у него крепкое, есть на что позариться. А Юкола наша — жалкое воронье гнездо, и сами мы, семеро наследников, еще более жалки в глазах людей. Они не забыли, какими лодырями и забияками мы были смолоду, и вряд ли ждут от нас чего-либо путного. Пожалуй, даже десять лет честной и порядочной жизни не вернут нам доброго имени. Если к молодцу пристала дурная слава, от нее нелегко отделаться. Но лучше нам все-таки выбираться из этого омута, чем навеки погрязнуть в ничтожестве. А посему, братья мои, будем исправляться, во что бы то ни стало исправляться!

JUHANI: Parannuksen tiellähän nyt ollaan. Mut tämä onneton naimaretki antoi sydämelleni iskun, josta se potee hirveästi päiviä ja viikkoja; antoi haavan.

ЮХАНИ: Да ведь мы как раз вступаем на этот благой путь. Но это несчастное сватовство так полоснуло меня по сердцу, что оно теперь не одну неделю будет болеть. Ведь в нем кровавая рана.

AAPO: Haavan, haavan, totisesti; mutta aika, tiedän minä, saattaa sen haavan unohduksen rupeen ja nahkaan.--Mikä meno tuolla tiellä.

ААПО: Рана, рана, поистине рана. Но время ее скоро залечит, и все забудется. А что это за шум на дороге?

TIMO: Toukolan poikia iloinen joukko.

ТИМО: Знать, парни из Тоуколы веселятся.

AAPO: Viettävätpä joutomaanantaita vallattomassa hummauksessa, suuri-kelmit.

ААПО: Ишь, шельмы, как лихо гуляют в шабашный понедельник.

TIMO: Ja tahtovat vahvasti meitäkin seuraansa.

ТИМО: И очень хотят, чтоб и мы к ним пристали.

JUHANI: Kiusaus lähestyy.

ЮХАНИ: Приближается искушение!

TIMO: Heidän on niin lysti.

ТИМО: Эх, и весело им!

JUHANI: Mutta meidän? Mikä seisoo edessä meillä? Tuhannen sarvipäätä! vartoohan meitä vaivaisia tulinen tukkajuhla.

ЮХАНИ: А нам? Что у нас впереди? Тысяча дьяволов! Ведь нас, несчастных, без конца будут драть за полосы.

EERO: Mikä eroitus: jänkkäillä aapistoa lukkarin ovinurkassa, tai hurraten ja laulellen viettää iloista joutomaanantaita iloisten kumppanien kanssa.

ЭРО: Какая разница—долбить ли азбуку в прихожей кантора или с песнями справлять праздник в веселой компании?

JUHANI: Eroitus on hirmuisen suuri, suuri kuin syvyyden kaivon ja taivaan välillä. Veljet, mihin astumme?

ЮХАНИ: Разница больно велика, так велика, как меж небом и адом. Так на какую же стезю мы вступим, братцы?

EERO: Astukaamme taivaasen vaan.

ЭРО: Лучше уж на небесную.

AAPO: Kaivoon, kaivoon! yltäkyllin horimaan elämän vettä. Opin, taidon ja viisauden aarnioihin tahdomme syventyä.

ААПО: К свету, братья, к свету! К кладезю житейской мудрости! Окунемся-ка в науку да наберемся ума» разума.

TUOMAS: Lukkarille, lukkarille!

ТУОМАС: К кантору, к кантору!

JUHANI: No tallustellaan!

ЮХАНИ: Ну что ж, поковыляли.

EERO: Kuulkaas Kissalan Aapelin klaneettia.

ЭРО: А вы послушайте, какие коленца Аапели Кис-сала выводит на своем кларнете!

JUHANI: Ihanata!

ЮХАНИ: До чего ж хорошо!

TIMO: Soi kuin pää-enkelin pasuuna.

ТИМО: Все одно, как труба архангела.

JUHANI: Koska taivaan sotajoukko ekseeraa ja marssii että poro priiskuu. Ihanata!

Юхани, Когда небесное воинство выходит на ученье на райские луга — только пыль стоит столбом. До чего же хорошо!

TIMO: He tahtovat meitä vahvasti kanssansa.

ТИМО: Они, верно, очень хотят, чтоб мы к ним пристали.

JUHANI: Hyvin tietty. Kiusaus lähestyy meitä, lähestyy totisesti.

ЮХАНИ: Не иначе. Искушение приближается, брат* цы, великое искушение.

Veljesten näin haastellessa, läheni heitä joukko Toukolan poikia, mutta eipä juuri niin kohteliaasti ja hyväntahtoisesti kuin Jukolaiset vartoivat. Olivatpa jotenkin päissään, ja miellytti heitä nyt hieman ilvehtiä veljesten kanssa ja lauloivat heidän edessään nykyään sepitetyn laulun, jonka olivat nimittäneet: »Seitsemän miehen voima». Niinpä he, Kissalan Aapelin puhaltaissa, likenivät koulumiehiä, laulain seuraavalla tavalla:

Пока братья вели такой разговор, ватага парней из Тоуколы подходила все ближе, но вовсе не с такими добрыми намерениями, как того ожидали братья Юкола. Парни были навеселе, и им захотелось немного подразнить братьев. И они спели, им песенку, которую только что сложили, назвав ее «Сила семерых мужчин». Аапели Киссала наигрывал на кларнете, а остальные, подойдя вплотную к великовозрастным школярам, дружно затянули:

Kiljukoon nyt kaikkein kaula,
Koska mielin virren laulaa
Voimasta seitsemän miehen.

Tähtiä kuin otavassa,
Poikia on Jukolassa,
Laiskanpulskeja jallii.

Juho pauhaa, pirtti roikkaa;
Hän on talon aika poika,
Ankara »Poika-Jussi».

Tuomas seisoo niinkuin tammi,
Koska saarnaa Aaprahammi,
Jukolan Salomon suuri.

Simeoni, liuhuparta,
Valittaa se »ihmisparka,
Syntinen, saatana, kurja».

Simeoni herneet keittää,
Timo sekaan rasvat heittää,
Patahan kuohuvaan sylkee.

Lauri-poika metsäss' häärii,
Katselevi puita väärii,
Mäyränä nummia tonkii.

Viimein tulee hännän huippu,
Pikku-Eero, liukas luikku,
Jukolan tiuskea rakki.

Siinä onpi velisarja,
Jalo niinkuin sonnikarja,
Voimalla seitsemän miehen.

Ну-ка, глотки понатужим
И семи повесам дюжим
Посвятим-ка нашу песенку,

Столько в Юколе лентяев,
Здоровенных шалопаев,
Сколько звезд в Большой Медведице,

Дом трясется, как в ознобе, —
Юхо там бушует в злобе;
Старший, нынче он хозяином.

Туомас дубом неподвижным
Внемлет проповедям пышным
Аапо — мудреца великого.

Симеони безутешен,
Причитает — «жалок, грешен»,
Бороденку щиплет жидкую.

Сварит суп он из гороха;
Сум заправить бы неплохо:
Тимо нлюнет с чан — заправлено.

Лаури п чащу заберется,—
Где иы, деревца-уродцы?
Барсуком в земле он роется.

Хпост семейства — Эро, младший,
Из породы злой собачьей,—
Вот н вся тут свора буйная.

Что сравнится с их величьем?
Силы н них, что в стаде бычьем,—
В семерых мальцах из Юколы.

Äänettöminä, vaikka purren hammasta, kuultelivat veljet tätä laulua. Mutta kun kiusaajien pilkka ei päättynyt vielä siihen, vaan sateli ivasanoja lakkaamatta, varsinkin aapiskukosta ja sen munimisesta, niin rupesi veljesten sappi paisumaan ja heidän silmänsä kävivät teräviksi, supistuivat pieniksi kuin tihkurin silmät, koska hän kannon alta mustassa korvessa katsahtaa ulos päivän valkeuteen. Mutta nyt tapahtui että Toukolaisista eräs luikkari, mennessään Juhanin ohitse, tempasi äkisti aapiskirjan hänen kädestänsä ja läksi juoksemaan kaikin voimin, mutta julmistuneena kaappasi Juhani hänen perässään. Silloin karkasivat myös toiset veljet tulisella vauhdilla pilkkaajiensa päälle, ja tappelu oli yleinen. Ensiksi moiskahtelivat korvapuustit, moiskahtelivat kahdenpuolen, mutta siitä iskivät he toinen toisensa kurkkuihin ja rupesivat--sokeasti, äheltäen--repimään, riistomaan ja huhtoen käyttelemään nyrkkiänsä. Tuimasti iskivät vastaan Toukolaiset, mutta tuimemmin vielä läimäyttelivät Jukolan miehet; ja raskaasti kuin rautanuijat putosivat veljesten rusikat heidän vihamiestensä päitä vasten. Kiiriskeltiin tomussa ja pölyssä, joka kuivalta tieltä nousi palloellen ilmaan, ja santa ja somero kahisi heidän ympärillänsä lehdistössä. Näin kesti hetken rähisevä ottelu, ja veljet, melkein jo voittajina, huusivat korkealla äänellä: »rukoiletteko, sen vietävät, armoa?»; ja kaiku pilvistä vastasi: »armoa!» Mutta kauan pinnistelivät Toukolaiset vastaan, kunnes he viimein voimattomina vaipuivat maahan. Siinä he makasivat revityillä takinliepeillä ja turpuneilla kasvoilla, niellen ahneesti raikasta ilmaa kuumaan, huokuvaan sisustaansa. Voiton miehinä seisoivat veljet, mutta näytti heidän muotonsakin että oli heille tarpeeksi taistelossa ja mieluisa heillekin nyt hetken levähdys. Varsinkin oli Eeron kanssa melskeessä pahoin menetelty; sillä vartalonsa lyhyys saattoi riitakumppanillensa suuren edun. Useinpa hän tappeluksen kestäessä pyöriskeli pienenä mäyräkoirana toisten urosten jaloissa, ja ainoastaan kerkeä apu toisilta veljiltänsä esti hänen perin runtoutumasta. Pöyrytetyllä tukalla istui hän nyt ojan äyräällä ja kokoili uusia voimia, puuskuttaen kovin.

Стиснув зубы, братья молча выслушали песню.. Но насмешники на этом не остановились; посыпались колкие остроты, особенно о петушке из букваря и снесенных им будто бы яичках. И тогда ярость закипела в сердцах братьев, глаза их сузились, как у хорька, когда он в темном бору выглядывает из-под пня на свет божий. Между тем один из проказников Тоуколы, проходя мимо Юхани, неожиданно выхватил у него из рук букварь и пустился бежать что было духу. Взбешенный, Юхани помчался за ним. Тогда и остальные братья бурей налетели на своих обидчиков, и завязалась всеобщая драка.. Вначале с обеих сторон раздавались ввонкие пощечины, но потом недруги вцепились друг другу в глотки и, ничего не видя от злобы, пыхтя и отдуваясь, принялись отчаянно молотить кулаками. Жестоко дрались парни из Тоуколы, но еще ожесточенней Гшлись братья. Точно стальные молоты, опускались их кулаки на головы врагов. Над сухой дорогой клубилась пыль, из-под ног летели песок и мелкая галька. Недолго продолжалась шумная схватка; братья, уже почуяв победу, громко закричали: «Просите пощады, мер-ллицыЬ» — и эхо из поднебесья вторило: «Пощады!» Парни из Тоуколы попытались было еще сопротивляться, но, вконец обессиленные, свалились наземь. Полы их курток были изорваны, лица опухли, и они жадно глотали свежий воздух. Братья торжествовали победу, однако по их виду можно было судить, что им тоже изрядно досталось; передышка и для них была более чем кстати. Особенно туго пришлось Эро, чей малый рост был большим козырем в руках его врагов. Точно маленькая дворняжка, вертелся он под ногами у бойцов, и только поспешная помощь братьев спасала его от неминуемой гибели. Со взъерошенными волосами сидел он теперь на обочине канавы и никак не мог отдышаться.

Mutta toisten juuri lakatessa tappelemasta, lähestyi Juhani miehensä kanssa, kiskoen häntä kauluksesta ja välimmiten kiristäen häntä kurkusta. Peloittava, hirmuinen oli nyt muoto Jukolan vanhimman veljen. Viha tuiskahteli tulena hänen ainakin jotenkin pienistä silmistänsä, jotka, nyt kiukusta veripunaisina, pyörähtelivät vimmatusti hänen päässänsä; karvas hiki virtasi alas hänen poskiltansa, ja niinkuin sotaorhi hän puhalteli ja huohotteli.

Когда все утихло, к месту схватки подошел Юхани, таща за ворот своего пленника и изредка сдавливая ему горло. Лют и страшен был теперь старший брат Юкола. Его маленькие, налитые кровью глаза пылали гневом; по лицу струился жаркий пот, и сам он пыхтел и отдувался, как конь.

JUHANI: Ha'e aapiseni, ha'e a-p-c-kirjani, paikalla! Katsos, likistänpä sinut muutoin niin että rapas lentää. Ha'e Herran tähden se punakansinen aapiseni, sinä junkkari. Katsos näin minä sinulle annan, katsos näin!

ЮХАНИ: Подай мне букварь, мою азбуку, сию минуту! Не то я из тебя дух вышибу, только грязь брызнет. Богом тебя заклинаю, сейчас же разыщи мой букварь, каналья! Вот как я тебя отделаю, вот как!

TOUKOLAINEN. Älä lyö!

ПАРЕН ИЗ ТОУКОЛЫ: Не бей!

JUHANI: A-p-c-kirja!

ЮХАНИ: Азбуку!

TOUKOLAINEN. Tuonnehan sen viskasin pensaasen.

ПАРЕН ИЗ ТОУКОЛЫ: Я ее в куст забросил.

JUHANI: Anna se kouraani oikein korealla kädellä, lilli-hankulla, sinä junkkari. Luuletko tässä näin vaan tanssielevasi, junkkari? Etkö sinä riivattu anna sitä punakansista aapelusta kouraani?

ЮХАНИ: А ну-ка, положь мне ее в руку, каналья! Или ты думаешь, это все шуточки? Так подашь ли ты мне мой красный букварь?

TOUKOLAINEN. Muserrathan kurkkuni, kurkkuni!

ПАРЕН ИЗ ТОУКОЛЫ: Ты же глотку мне раздавишь, глотку!

JUHANI: A-p-c-kirja! Herra varjelkoon meitä! A-p-c-kirja!

ЮХАНИ: Азбуку! Не то — храни нас господь! Азбуку!

TOUKOLAINEN. Tässä, sinä hirveä mies.

ПАРЕН ИЗ ТОУКОЛЫ: На, бери. Ну и зверь же ты!

JUHANI: Annappa sille pieni suukkonen. Niin, suutele sitä koreasti.

ЮХАНИ: А теперь подари-ка ей маленький поце-луйчик. Ну, ну, чмокни-ка разочек.

TOUKOLAINEN. Mitä? Suudella?

ПАРЕН ИЗ ТОУКОЛЫ: Что? Книжку?

JUHANI: Oikein nätisti. Ja tee se Herran tähden, mun veljeni, jos selkäsi syhyy ja henkesi on sinulle rakas. Tee se, tee se, muutoin huutaa jo tällä hetkellä sun veresi kostoa mun päälleni, kuin ennen hurskaan Aapelin veri. Sillä sinä näet, että olen vihasta kasvoiltani musta kuin saunan tonttu. Sentähden suutele aapistani. Minä rukoilen sinua meidän molempain puolesta!--Kas niin.

ЮХАНИ: Да, и хорошенько. Богом заклинаю, не упрямься, коль тебе дорога жизнь. И не мешкай, не то твоя кровь возопиет о мести, как кровь праведного Авеля. Не видишь, как я почернел от гнева, точно домовой? А потому целуй букварь. Ради нас обоих, заклинаю тебя! Вот так.

TOUKOLAINEN. Oletko tyytyväinen?

ПАРЕН ИЗ ТОУКОЛЫ: Доволен?

JUHANI: Vallan tyytyväinen. Mene nyt ja kiitä Luojaasi, että pääsit tällä. Ja jos tuossa välimaassa, hartioittesi ja tuon päänuijas välillä, olet havaitseva joitakin jälkiä, ikäänkuin kruuvipenkin hampaista, ja varsinkin jos huomenna tunnet siellä vielä niinkuin siantaudin tapaista kankeutta, niin äläppäs juuri kovin tuota ihmettele. Niin, mene nyt. Mutta yksi sana vielä, yksi sana, veikkoseni. Kenen sepittämä on veisu, jota meidän äsken täytyi kuullella korvat pystyssä?

ЮХАНИ: Вполне. А теперь убирайся восвояси да благодари бога, что Дешево отделался. И коль заметишь на своем загривке да на глотке кое-какие отметины, точно от железных зубьев, а наутро не сможешь повернуть шеи, точно свинка у тебя, то не особенно удивляйся. А теперь проваливай. Да, еще одно словечко, братец. Кто сложил эти вирши, что нам пришлось выслушать?

TOUKOLAINEN. Sitä en tiedä.

ПАРЕН ИЗ ТОУКОЛЫ: Не знаю.

JUHANI: Sano kidastasi!

ЮХАНИ: Выкладывай!

TOUKOLAINEN. Minä en tiedä.

ПАРЕН ИЗ ТОУКОЛЫ: Да не знаю я.

JUHANI: No, no, kyllähän siitä aina tiedon saan. Mutta vie minulta terveisiä Kissalan Aapelille ja sano hänelle, että koska hänen kohtaan, niin soipa hänen kurkkunsa vielä kileämmin kuin äsken hänen klaneettinsa. Mene nyt; sillä minun läsnäoloni ei ole sinulle juuri terveellistä.--Ole mököttelemättä kostosta. Varo etten saa sitä pistosta päähäni että kaapaisen perässäsi, antamaan sinulle hieman kaupan päälle.

ЮХАНИ: Ладно, ладно, все равно узнаю. Передай-ка 01 меня поклон Аапели Кисале да скажи, что, как только он попадется мне в руки, его глотка заиграет не хуже его кларнета. А теперь проваливай, а то мое соседство тебе не на пользу. Э-э, да ты еще бормочешь о мести! Берегись, как бы мне не пришло в голову догнать тебя да еще поддать.

TUOMAS: Olkoon hän jo rauhassa, kurja mies.

ТУОМАС: Полно тебе, оставь его, беднягу, в покое.

JUHANI: Hän on saanut köniinsä, minä takaan sen.--Mutta jättäkäämme tämä hirveästi kynnetty, tuhanteen ristiin viilletty maantiensarka. Tässä ei ole nyt hyvä viipyä: sillä tappelu maantiellä on, lain kannalta katsoen, kovin vaikea asia ja taitaa saattaa miehensä koviin kiipaleisin.

ЮХАНИ: Он, клянусь, свое получил. Но, пока не поздно, уйдемте-ка подальше. Мешкать тут не к добру: иодь по закону драка на дороге — тяжкий проступок, и могут быть большие неприятности.

AAPO: Rientäkäämme!--Mutta sepä vasta leivotus; ja olisinpa tullut siinä höyhennetyksi ilman Simeonia; hän levitti vähän kasaa päältäni.

ААПО: Айда! Но заваруха была изрядная. Не будь Симеони, меня б совсем подмяли. Он малость порасшкырял с меня эту кучу.

SIMEONI: Miksi koskimme heihin? Mutta ihminen on heikko, eikä voi hillitä vihansa ja synnin voimaa. Ah! katsellessani kuinka Tuomaan nyrkki kumoili miehiä, aattelinpa: nyt ei ole miesmurha kaukana.

СИМЕОНИ: И зачем нам было трогать их? Но че-нжок слаб, никак не может обуздать свой гнев и воздержаться от греха. Ах! Глядя на Туомаса, как он валил кулаком молодцов, я уже подумывал: не миновать смертоубийства!

TUOMAS: Löinpä kenties liian varomatta, mutta onhan jo vähemmästäkin lyöty.--Astukaamme huikeammin; päivä joutuu.

ТУОМАС: Может, я и вправду тузил их не слишком бережно, но что из того? И за меньшую провинность.'модой бивали. Идемте поживей. Время не ждет.

Kiivaasti he astelivat, mutta närkästys ja harmi ei tahtonut haihtua heidän kasvoiltansa, vaan kipeästi pisteli heidän sydäntänsä, koska he muistelivat Toukolan poikain herjaus-veisua. Äänetönnä asteli Juhani edellä, asteli kiukun tuimuudella, syljeskellen ja välimmiten ravistaen päätänsä. Viimein kuitenkin, kääntyen toisten puoleen, avasi hän suunsa.

И они быстро зашагали. Но долго еще не исчезали | их лиц досада и раздражение. Стоило им вспомнить иЛидиую песенку парней Тоуколы, и сердца их болезненно сжимались. Впереди, злой и молчаливый, то и дело сплесиывая и мотая головой, шагал Юхани. Наконец, повергнувшись к братьям, он заговорил:

JUHANI: Kenen riivatun sepittämä on tämä laulu?

Какая бестия выдумала эту песенку?

EERO: Kissalan Aapelin.

ЭРО: Аапели Киссала.

AAPO: Sitä kohden uumoon minäkin; sillä hän on kiukkuinen pilkkakirves. Tekipä hän kylläkin häijynaikaisen pilkkarunon tuosta kappalaisukostamme, joka--Jumala paratkoon!--sattui hieman tahrimaan nenänsä lukukinkerillä.

ААПО: Я тоже так думаю. Язычок у него злой. Это и и, ои сложил срамные вирши о старике капеллане, которого однажды, помилуй его господь, угораздило измазать нос во время богослужения.

TIMO: Mutta olisi minulla kortteli viinaa ja pari sanaa kuiskata Nikulan Ananian korvaan, niin kuulisimmepa piankin vaikka syllän pituisen veisun, jossa kyllä näytettäisiin mikä mies hän on tämä Aapeli. Suuri lurjus ja hunsvotti hän on; kävelee pitkin kyliä klaneetti kädessä, tekee pii'oille lapsia ja elää vanhan äitinsä niskoilla. Uuspeili koko mies.

ТИМО: Будь у меня четверть водки, я б шепнул пару словечек на ухо Ананию Никуле, и мы б живо услышали ответную песенку хоть в целую сажень длиной. Уж тогда-то все узнали бы, что за птица этот Аапели. А он ведь не кто иной, как подлец и бездельник. Живет на шее старушки матери, шляется по деревням со своим кларнетом да служанкам ребятишек мастерит. Каналья!

JUHANI: Olisi lorulaulu, jonka he kutsuivat seitsemän miehen voimaksi, kotoisin hänen pääkallostansa, niin katso, koska ensiksi hänen kohtaan, vaikka kirkon-mäellä, niin pää-nahkansa nyljen tuppeen niskasta aina silmäkarvoihin asti, se olkoon sanottu.--Mutta emmekö taitaisi iskeä mieheen lain voimalla.

ЮХАНИ: Если б я только знал наверняка, что эти вирши про нас вышли из его башки, уж я ему показал бы! При первой же встрече, пусть это будет даже возле божьего храма, я от затылка до бровей сдеру шкуру с его черепа, так и знайте. А нельзя ли нам припереть его к стенке какой-нибудь статьей закона?

AAPO: Laki ei tuomitse ketään ilman ankaria todistusmiehiä.

ААПО: Закон без свидетелей судить не возьмется.

JUHANI: Astukoon hän sitten puhdistus-valalle; ja luulenpa hänen ensin vähän arvelevan, ennen kuin viskaa sielunsa pimeyden alhoon. Mutta jos hän sen surkean tempun tekis, niin--hyvää yötä sitten, naapurini, makaa rauhassa minun puolestani.

ЮХАНИ: Ну, тогда пусть поклянется, что невиновен. Небось призадумается малость, прежде чем взять на себя смертный грех. А коль уж он рискнет, тогда — спи спокойно, дорогой соседушка, и совесть твоя пусть спит.

AAPO: Mutta luulenpa, ettei laki tämänkaltaisessa seikassa päästäkkään valantekoon kannustettua miestä.

ААПО: По-моему, в таком случае закон клятвы не требует.

JUHANI: Hän saakoon sitten omasta nyrkistäni, ja onpa hänelle siitä, luulen minä, sama terveellinen karvastus kuin lain ja oikeudenkin suolasta.

ЮХАНИ: Тогда я своим собственным кулаком учиню над ним суд и расправу, и проку от этого будет не меньше, чем от закона.

SIMEONI: Mutta heittäkäämme jo tällä erällä sikseen sekä laulu että tuo pedollinen tuiskaus tiellä.--Tuossa on se tervaskanto, jonka juurella kerran karjassa käydessäni nukuin ihmeelliseen unennäköön, vaikka naukuilikin vatsassani nälkä. Olinhan olevanani taivaassa, istuin pehmeällä, helluvalla sohvallani ja edessäni höyrysi harjallinen ruokapöytä. Maittavia, kovin maittavia olivatkin ne ruuat ja niin rasvaisia. Minä söin ja join, ja pienet keruupi-pojat passasivat minua kuin mahtavata persoonaa. Kaikki oli verrattoman kaunista ja juhlallista: siinä lähellä, kultaisessa salissa, kaikui enkelien kuori, ja minä kuulin veisattavan sen uuden ja suuren virren. Niin uneksuin, ja silloinpa sain tämän kipinän rintaani, joka älköön siitä enää koskaan sammuko!

СИМЕОНИ: Забудемте, братья, и эту песню и драку на дороге. Вон тот смолистый пень, возле которого я однажды задремал, когда пас стадо. Ах, какой чудной сон мне тогда приснился, хотя в брюхе было совсем пусто! Я будто бы в рай попал и посиживал в мягком кресле, а еды предо мной видимо-невидимо. И еда была такая вкусная да жирная! Я ел-ел, пил-пил, а прислуживали мне маленькие херувимчики, словно важной особе. Кругом все было так красиво и празднично; рядом, в золотом чертоге, пел хор ангелов? и тут я услышал ту новую величественную песнь. Вот какой сон я видел. Тогда-то в мое сердце и запала божья искорка, и пусть она никогда не погаснет.

JUHANI: Se isolukija paimen-ukko, se puna-silmä, liuhaparta Tervakosken Tuomas, silloinen kumppanisi karjassa, saattoi sinun vähän kaistapäiseksi; ja siinäpä se kipinä.

ЮХАНИ: Да полно городить-то! Это тот книжник, пастух Туомас Тервакоски затуманил тебе голову, когда вы вместе пасли стадо. Тот самый красноглазый старичок с жиденькой бороденкой. Он-то и вбил тебе дурь в башку — вот и вся твоя искорка!

SIMEONI: Niin, niin, kyllähän viimeisenä päivänä nähdään!

СИМЕОНИ: Ну, ну, в судный день всё увидим.

TUOMAS: Mutta tuossahan on kuusi, josta isämme kaatoi kerran aika ilveksen; ja olikin se hänen viimeinen ilveksensä.

ТУОМАС: А вот та ель, на которой наш родитель однажды подстрелил большую рысь. Это была последняя на его счету рысь.

TIMO: Niinpä, sen kerran perästä ei hän enää taaputtanut kotiansa takaisin, vaan kylmänä kiskottiin metsästä.

ТИМО: Да, после того случая он уж больше не вернулся. Мертвым из лесу приволокли.

JUHANI: Potra ja huikea mies, mutta kova ja kiinteä kuin kallio poikiansa kohtaan. Harvoinpa hän kuitenkin asteli Jukolan pihoilla, vaan metsissä hän asui, ja kotona oli hiirillä elämä.

ЮХАНИ: Славный был человек, хотя с сыновьями бывал крут и тверд, как скала. Впрочем, в Юколе его не часто можно было видеть, все больше в лесу пропадал, а дома было сущее раздолье мышам.

AAPO: Tosin unohti hän paljon kotonsa tuon ehkä noidutun pyyntihimonsa tähden, mutta olipa hän kuitenkin kelpo isä, ja kunnian miehenä hän kuoli. Levätköön hän rauhassa!

ААПО: Правда. О хозяйстве он почти совсем забыл из-за бесовской охотничьей страсти. И все-таки он был хорошим отцом и с честью кончил свой век. Да будет земля ему пухом!

TIMO: Ja kaksinkerroin äitimme.

ТИМО: А матери нашей — вдвойне.

JUHANI: Siinä oli kunnon emäntä ja hurskas ihminen, vaikka ei hän lukeakkaan osannut.

ЮХАНИ: Да, она была отличная хозяйка. И благочестивая женщина, хотя даже читать не умела.

SIMEONI: Kuitenkin rukoili hän polvillansa illoin ja aamuin.

СИМЕОНИ: Но молилась и утром и вечером.

JUHANI: Sen hän teki. Verraton äiti ja emäntä! Muistelenpa aina, koska asteli hän sahrojen sarvissa, jykevänä kuin jättiläis-eukko.

ЮХАНИ: Да, да. Несравненная мать и хозяйка. Вовек не забуду, как она шагала за сохой, дюжая, точно великанша.

EERO: Oli hän oiva äiti, mutta miksi emme olleet tottelevia lapsia me, miks' emme raataneet silloin pellolla kuin seitsemän karhua? Olisipa Jukola nyt toisenmoinen. Mutta mitä ymmärsin minä silloin, pieni paita-ressu?

ЭРО: Мать-то она была хорошая. Только отчего мы были такими непослушными сынками? Отчего не ворочали на полях, как семеро медведей? Небось Юкола была бы теперь совсем иной. Но что я тогда понимал, ведь еще без штанов ходил.

JUHANI: Kitas kiinni siinä! Muistanpa vielä tuon häijyn ja tiuskean käytöksesi äiti parkaa kohtaan. Mutta ainapa hän sinua armahteli, niinkuin tavallisesti sekä isä että äiti nuorimpaa lastansa; mutta kas vanhimman turkki on lakkaamatta pöllytyksessä, niinkuin tuon itsestäni parhain tiedän. Onhan, peevelissä, minua aikanani peitottu kuin hallia vaan, mutta toivonpa kaiken olleen hyväksi, Jumalan avulla.

ЮХАНИ: Заткни свою глотку! Я еще не забыл, как ты донимал бедную мать своим упрямством. А она все спускала тебе. Меньшого всегда балуют и мать и отец, а шишки завсегда старшему достаются, уж это я по себе знаю. Меня, черт побери, драли, как щенка. Но, с божьей помощью, все пошло впрок.

SIMEONI: Totisesti tekee kuritus hyvää, varsinkin, jos siunaat ruoskan ja kuritat Herran nimessä.

СИМЕОНИ: Воистину, наказание на пользу, особенно, коль благословить розгу да покарать во имя господа.

EERO: Varsinkin jos vielä lämmität ruoskan.

ЭРО: А особенно если еще распарить розгу.

SIMEONI: Minä en kuule sinun viheliäisiä kompasanojas, sinä umpisokea, sinä hempeästi kuritettu lapsi.

СИМЕОНИ: Не слышу, не слышу твоих жалких насмешек, слепец! Сразу видать, что мало тебя наказывали.

TIMO: »Hyvä lapsi kurittaa itse itsensä», mutta tämän tempun tahtoisin nähdä.

ТИМО: Говорят, хороший ребенок сам себя наказывает, но хотел бы я поглядеть на это.

SIMEONI: Tässä on Sonnimäen tien-risti, tännepä asti aina kirkkotarhasta vainosi kuolleen haamu tuota ilkivaltaista Kiikalan lasimiestä, joka kulkeissansa yöllä ohi kirkon, laski, jumalaton, huikean kirouksen suustansa. Tämä olkoon teille varoitukseksi karttamaan kirous-syntiä.

СИМЕОНИ: Вот уже и развилка дорог у горы Соннимяки. Помните, до этого места призрак гнал с самого погоста стекольщика Кийкалу, за то что этот безбожник, идя ночью мимо церкви, выругался дурным словом. Пускай это будет всем вам уроком и удержит вас от богохульства.

JUHANI: Mutta Sonnimäen harjulla seisomme, kirkko näkyy ja tuolla loistaa lukkarin punainen puustelli kuin liekehtivä perkelten pesä! Hih! tuossahan koko helvetin herraus, tuossa se peloittava viisaus ja hirmuinen kunnia. Nyt kaikki jäseneni puutuvat ja jalkani iskevät armottomasti vastakynttä. Ah! mitä teen tällä pyövelin hetkellä, mitä teen, minä teidän kurja vanhin veljenne?

ЮХАНИ: Э-э, да мы уже стоим на вершине Соннимяки. Вон церковь виднеется, а вон и красный дом кантора сверкает, точно бесовское логово в адском пламени. Ох-хо-хо! Вот он, ад кромешный, вот она, грозная премудрость и слава превеликая. У меня даже ноги подкашиваются и не хотят идти дальше. Что мне делать в эту страшную минуту, мне, вашему горемычному старшему брату?

EERO: Koska olet vanhin veljemme, astele edellämme hyvillä esimerkeillä ja käänny takaisin helvetin tieltä. Minä olen valmis käymään seuraasi.

ЭРО: Раз уж ты старший, то покажи нам пример и сверни с этой дороги, что ведет прямо в преисподнюю. Я хоть сейчас готов за тобой.

TUOMAS: Vaiti, Eero! Nyt ei askeltakaan takaisin.

ТУОМАС: Молчи, Эро! Ни шагу назад.

JUHANI: Oi sarvipäät! Lukkarin ovi on mielestäni surman kita.

ЮХАНИ: Эх вы, черти рогатые! Да ведь канторская дверь — это пасть смерти.

AAPO: Juuri siinä on ihmis-arvomme ja kunniamme alku.

ААПО: Но зато, войдя в эту дверь, мы вернем себе доброе имя и уважение людей.

JUHANI: Kuuma kunnia, kuuma kunnia! Voi meitä! Tuollahan näen koko lukkarin komeuden, pappilan peloittavan prameuden, ja luontoni iskee vastaan--Jumala auta meitä!--iskee vastaan. Mitä sanot, Timo?

ЮХАНИ: Дорого нам обойдется это уважение. Горе нам! Вот он красуется, канторский дом, вот она, поповская роскошь! Все мое нутро, помилуй нас господи, переворачивается, когда я гляжу на это. Что скажешь, Тимо?

TIMO: Vahvastihan se iskee.

ТИМО: Так и воротит.

AAPO: Sen uskon, mutta täällä ei tanssita aina ruusuilla ja kukkasilla.

ААПО: Охотно верю. Но на этом свете не всегда путь усыпан розами.

JUHANI: Ruusuilla ja kukkasilla? Olemmeko tanssineet ruusuilla ja kukkasilla?

ЮХАНИ: Розами? Разве судьба баловала нас розами?

AAPO: Saammepa niellä täällä montakin karvasta marjaa, veikkoseni.

ААПО: Нам придется проглотить не одну горькую ягодку, брат мой.

JUHANI: Karvasta marjaa? Emmekö jo tarpeiksi ole nielleet karvaita marjoja? Voi Aapo parka! monessa liemessä olemme jo keitetyt, monessa tuulessa on tukkamme tuiskinut. Ja minkätähden? Missä on voittomme? Tämä maailma on aika tunkiokasa, vaan ei muuta. Hiiteen lukkarit ja papit, lukukinkerit ja kirjat ja nimismiehet paperi-pakkoinensa! Mailman kiusanhenkiä kaikki! Mainitsin kirjat, mutta silloin en juuri tarkoittanut pipliaa, virsikirjaa, katkismusta ja aapista enkä myöskään »huutavan ääntä korvessa»--se hirvittävä kirja--niitä en juuri nyt tarkoittanut. Mutta miksi synnyin tänne?

ЮХАНИ: Горькую ягодку! Неужто мы еще не наглотались их по горло? Ох, бедняга Аапо! Жизнь не в одном котле нас выварила и не один вихрь потрепал наши чубы. И за что? И какая нам от этого выгода? Весь мир — только здоровенная куча навоза, и больше ничего. К черту всех канторов и пасторов, к черту все книжки и школы, и ленсманов с бумагами туда же! Все они — наши мучители. О книжках-то я сказал совсем о других. Я не имел в виду библию, псалтырь и катехизис, а также букварь и «Глас вопиющего в пустыне»,— ох, до чего страшная книга! Но сейчас я не о них. Ох-хо-хо, зачем я только родился на свет божий!

SIMEONI: Älä sadattele päiviäsi, armon-aikasi päiviä.

СИМЕОНИ: Не проклинай дни, дарованные тебе.

JUHANI: Miksi synnyin tänne, miksi synnyin?

ЮХАНИ: Ну, зачем я только родился?

TIMO: Tännepä synnyin kurjaksi matkamieheksi. Miksi en avannut ennen silmääni halkihuulisena jäniksen poikasena tuon näreen alla tuossa?

ТИМО: Вот и меня бросили в эту земную юдоль. Уж лучше бы мне родиться длинноухим зайчонком под той вот елочкой.

JUHANI: Tai minä tuona oravana, joka männyn haarukalla häntä pystyssä virskuttelee? Suruton leipänsä on käpy ja kuusen parta lämmin peittonsa sammaleisessa tuvassa.

ЮХАНИ: А мне вон той белкой, что знай себе посиживает на сосновой веточке, хвост трубой. Ей и горя мало — грызет шишки да греется в моховом гнездышке.

TIMO: Eikä tarvitse hänen lukea.

ТИМО: И читать ей не надо.

JUHANI: Ei tarvitse hänen lukea!

ЮХАНИ: Да, и читать ей не надо.

AAPO: Jokaiselle on osansa annettu, ja ainapa »miekka miestä mukaan». Ja täällä ei auta valitus ja murhe, vaan työ ja toimi. Eteenpäin nyt vaan, mun veljeni!

ААПО: Каждому свое, по воину и меч. Стенания и жалобы тут не помогут. Трудиться надо, дело делать. Вперед, братья мои, только вперед!

TUOMAS: Eteenpäin, lukkarille, vaikka yli meren kuohuvan kurkun!

ТУОМАС: Вперед, к кантору, пусть бы перед нами разверзлась хоть бездна!

JUHANI: Mitä mietit, Eero-poika?

ЮХАНИ: О чем задумался, Эро?

EERO: Mietin mennä lukkarille kouluun.

ЭРО: Думаю идти к кантору в ученье.

JUHANI: Hm! Mennään sitten, astutaan sitten. Ah Herran poika! Mutta laula, Timo-veljeni, laula!

ЮХАНИ: Гм! Ну что ж, пойдем. О господи! Затяни-ка хоть песню, Тимо! Пой!

TIMO: Laulanpa oravasta sammaleisessa kammiossaan.

ТИМО: Спеть, что ли, о белке в моховой келейке?

JUHANI: Niin, niin!

ЮХАНИ: Давай!

TIMO:

ТИМО:

Makeasti oravainen
Makaa sammalhuoneessansa;
Sinnepä ei Hallin hammas
Eikä metsämiehen ansa
Ehtineet milloinkaan.

Kammiostaan korkeasta
Katselee hän mailman piirii,
Taisteloa allans' monta;
Havu-oksan rauhan-viiri
Päällänsä liepoittaa.

Mikä elo onnellinen
Keinuvassa kehtolinnass'!
Siellä kiikkuu oravainen
Armaan kuusen äitinrinnass':
Metsolan kantele soi!

Siellä torkkuu heiluhäntä
Akkunalla pienoisella,
Linnut laulain taivaan alla
Saattaa hänen iltasella
Unien Kultalaan.

Сладко спит на ели белка
В моховой своей избушке.
Там ни грозный клык собачий.
Ни охотника ловушки
Не страшны для шубки беличьей.

Мир зеленый, бой звериный
Видит белка под собою.
Высока ее светелка,
И колышет мирно хвою
Ветра легкое дыхание.

Счастлив день и ночь прекрасна
В этой зыбкой колыбели.
Белка слушает, качаясь
На груди у милой ели,
Как звенит лесное кантеле.

У зеленого оконца
Тихо дремлется пушистой.
Ей поют под вечер птицы
И, толпою голосистой,
Провожают в сновидения.

Luku 03 глава

 

 

Kaksi päivää on mennyt. Lukkarin väkituvassa pöydän ympärillä istuvat veljet, jämäten aapistoa niinkuin sanelee heille milloin lukkari itse ja milloin hänen pieni kahdeksan-vuotias tyttärensä. Niin he, aapiskirjat avattuina kourissa, harjoittelevat lukua hartaasti, hikisillä otsilla. Mutta ainoastaan viisi Jukolan poikaa nähdään istuvan penkillä pöydän takana. Missä ovat Juhani ja Timo? Tuollahan häpeänurkassa lähellä ovea he seisovat, ja heidän tukkansa, jossa äsken oli kiemarrellut lukkarin jäntevä koura, töröttää vielä korkeassa pörrössä.

Прошло два дня. Братья сидят за столом в людской у кантора и зубрят азбуку, то вслед за самим кантором, то за его восьмилетней дочкой. В руках у них раскрытые буквари, и они в поте лица своего силятся одолеть грамоту. Однако на лавке за столом сидят только пять братьев Юкола. А где же Юхани и Тимо? Вон они стоят — в позорном углу, у самых дверей. Их волосы, по которым совсем недавно прошлась цепкая рука кантора, еще и сейчас торчат взъерошенной щетиной.

Vallan vitkaa edistyi veljesten oppi, jota ei jouduttanut heidän opettajansa peloittava kiinteys, vaan päinvastoin kangisti aina enemmin heidän haluansa ja mieltänsä. Juhani ja Timo tunsivat tuskin enemmin kuin A:n; toisten taito oli kuitenkin astunut muutaman kirjaimen kauvemmas. Mutta huikean poikkeuksen heistä kaikista teki veli Eero, joka jo oli jättänyt aapiston ja harjoitteli tavaamista oikein vikkelästi.

Черепашьим шагом продвигается ученье братьев, и даже усердие учителя не в силах ускорить дело — напротив, строгость окончательно убивает в братьях всякую охоту к чтению. Юхани и Тимо едва ли знали что-нибудь, кроме А; остальные, правда, все же шагнули в своих познаниях несколько дальше. Поразительным исключением был Эро, который уже выучил всю азбуку и бойко упражнялся в чтении по складам.

Ilta läheni, mutta tämän päivän kuluessa eivät olleet veljet vielä maistaneet ruuan einettä. Sillä lukkari, joka oli pannut heidän eväänsä takavarikkoon, koetti nälänkin piinalla kiihoittaa heidän haluansa lukuun. Niinpä, kiukkuisen nälän likistämänä, seisoi Juhani loukossansa, ravistellen pyöreätä päätänsä, syljeskellen ja heitellen opettajansa puoleen mulkoilevia häränsilmiä. Mutta torkkuen seisoi hänen rinnallansa Timo, huolimatta maailman menosta.--Vihdoin kuitenkin pysäytti lukkari lukemisen ja lausui: »Pidättäkää nyt ja syökää, te puuhevoset, möykyttäkää kuin märehtivät pukit tarhassa. Mutta muistakaa, tämän atrian perästä ei pidä tuleman huulillenne yhtään suuruksen murenata ennen kuin aapisto on päässänne, te visa-kalloiset sonnit. Tunnin annan teille atrian-ajaksi, mutta ovesta ette käy vielä askeltakaan ulos. Katsonpa terveelliseksi pidentää arestianne aina iltaan asti, hyvin terveelliseksi. Mutta avatkaa nyt kitanne, sillä paikalla saatte eväs-laukkunne kynsiinne.» Niin hän haasteli, poistui ja lähetti piian kautta veljeksille heidän eväänsä, mutta ovi teljettiin tuikeasti.

Близился вечер, а у братьев с самого утра не было во рту и маковой росинки. Кантор убедился, что сытое брюхо к ученью глухо, и наложил запрет на их котомки, желая воздействием голода приумножить их рвение к науке. И вот, томясь от голода, Юхани стоял в своем углу и беспрерывно мотал круглой головой, сплевывая на пол и сердито, по-бычьи поглядывая на своего учителя. А стоявший рядом Тимо безмятежно клевал носом, не обращая внимания на мирскую суету. Наконец кантор прервал учение и объявил: «Ну, передохните теперь и поешьте, жеребцы вы дубовые. Жуйте, как козлы в огороде. Но запомните: после этой трапезы вы не получите ни крошки, пока не вдолбите в свои головы азбуку, быки вы твердолобые. Даю час на обед, но за дверь покамест ни шагу. Сдается мне, вам полезно будет посидеть до вечера под арестом, весьма полезно. Ну-ну, раскрывайте пасти, сейчас вам принесут котомки». Сказавши это, кантор вышел, и немного спустя служанка принесла братьям котомки. Дверь, однако, тут же была опять накрепко заперта.

TIMO: Missä on pussini?

ТИМО: Где моя котомка?

LAURI: Tuossa sinun, tässä minun. Syönpä vaikka pieniä kiviä nyt.

ЛАУРИ: Вот она, а это моя. Теперь мне хоть камни подавай — все съем.

JUHANI: Nyt ei syödä yhtään ainoata einettä!

ЮХАНИ: Мы не попробуем даже маленькой крошечки!

LAURI: Mitä? Eikö syötäisi nyt?

ЛАУРИ: Что? Чтоб теперь да не поесть?

JUHANI: Ei einettäkään!

ЮХАНИ: Ни крошки!

LAURI: Sulje ennen kämmenelläsi meren kurkku.

ЛАУРИ: Ты прежде море закрой своей ладонью.

JUHANI: Olkoot pussit koreasti rauhassa.

ЮХАНИ: Оставьте котомки в покое!

AAPO: Mikä on tarkoitukses?

ААПО: Что ты задумал?

JUHANI: Tehdä lukkarille kiusaa. Ei nyt syödä ennen kuin on nousnut huomispäivä. Vereni kiehuu, pojat, ja Keitulan tuulimyllynä pyörii pääni. Mutta kiusa vasten kiusaa!

ЮХАНИ: Позлить кантора. До утра есть не будем!] Кровь моя кипит, ребята, и голова кружится, как ветряная мельница Кейтулы. Но еще посмотрим, кто кого!

AAPO: Sille kiusalle nauraisi ukkomme aivan sulavasti.

ААПО: Над твоей местью старик только посмеется.

JUHANI: Anna hänen nauraa! Minä en syö.--Eero tavailee jo, kas, kas.--Minä en syö.

ЮХАНИ: Ну и пусть смеется! Все равно есть не буду. Ишь, Эро уже. по складам читает. Ну-ну... А я все равно есть не буду!

TUOMAS: En minäkään tässä, mutta Sonnimäen nummella tuolla. Siellä istun kohta kanervaisella polstarilla.

ТУОМАС: Здесь-то и я не буду. Лучше поем на склоне Соннимяки. Скоро я там растянусь на душистом вереске.

JUHANI: Oikein! Siellä, siellä kohta pyllyilemme.

ЮХАНИ: Вот это верно! Скоро мы все будем там,

EERO: Minä suostun tuumaan, pojat.

ЭРО: Я согласен, ребята!

AAPO: Mitä hulluuksia taas?

ААПО: Что вы опять дурака валяете?

JUHANI: Vankeudesta pois!

ЮХАНИ: Вон из каталажки!

AAPO: Ymmärrys hoi!

ААПО: Эй, опомнитесь!

JUHANI: Sonnimäen hongisto hoi!

ЮХАНИ: Айда к соснам на Соннимяки! Они зовут нас.

EERO: Niin juuri! Ja ymmärrys vastasi: hoi.

ЭРО: И мы откликаемся.

JUHANI: Vastasi kuin poika.

ЮХАНИ: Да, мы будем мужчинами!

AAPO: Simeoni, koeta parastas.

ААПО: Симеони, хоть бы ты их образумил!

SIMEONI: Siivosti, veljet! Mutta sanonpa, ettei ole meistä lukumiehiksi, ja sentähden jääkööt hyvästi siinä kohdassa kaikki puuhat. Olkoon toki elämämme nuhteeton ja siivo; sillä me taidamme elää kristittyinä ihmisinä ilman luvun-taitoakin, kun vaan uskomme.

СИМЕОНИ: Усмиритесь, братья! Но и мне, право, кажется, — не быть нам грамотеями. А потому оста-иИМ-ка все хлопоты. Мы и так можем жить безупречно и благочестиво и без грамоты будем добрыми христиа-илми, коль не забудем бога.

AAPO: Kaadathan sinä riivattu, vaan et nosta.

ААПО: Ты же топишь их, бестия, а не спасаешь!

JUHANI: Simeoni haastelee oikeuden ja kohtuuden kieltä. Pois tästä, pojat; luontoni ei kestä kauemmin.

ЮХАНИ: Устами Симеони говорят истина и спра-игцлшюсть. Прочь отсюда, ребята! Нет больше моего и рпопия.

TUOMAS: Sydäntäni niristelee nähdessäni kuinka Juhania jauhetaan. Pois, pojat!

ТУОМАС: У меня прямо сердце разрывается, когда помню, как измывались над Юхани. Прочь, ребята!

JUHANI: Päätetty asia. Mutta älä surkuttele minua, Tuomas; sillä kosto on kädessäni. Onhan minua kuranssattu, revitty kuin kravunsyöttiä, totisesti! Ja onpa taskussani aika hamppu-pivo, lukkarin rohtima hamppu-pivo. Mutta ellei se vihko kerran tukkee lukkarin kitaa, niin tapahtuu se siitä syystä, että teen tavarastani jonkunlaisen koneen ja kappaleen. Lukkarilla on kaula, jaa, hänellä on kaula; mutta enpä hiiskahdakkaan enemmin nyt.

Юхани, Решено! Но ты, Туомас, обо мне не го-|ип|| я за все отомщу. Меня же драли и рвали, как нримлику на раков, ей-богу! У меня в кармане целый мои полос, выдранных кантором. Я ему еще заткну мнгку этой паклей, если только не совью из нее одну штучку. Ведь и у кантора есть шея, да, да, и у него есть шея. Но я пока помалкиваю.

EERO: Minä ehkä tiedän toisen ja paremman neuvon. Hius-kiemurasta, jota säilyttelet plakkarissas, kierrämme oivan ongen-siiman lukkarille lahjaksi hyvän opetuksen edestä. Mutta miksi yllytän syntiin, koska tiedän ja kaikki yksimielisesti myönnämme, että kuritus tekee sanomattoman hyvää, niinkuin veljellisesti juttelimme tiellä.

ЭРО: Я тебе дам совет получше. Давай-ка из этой пакли, что ты хранишь в кошельке, сплетем отличную леску и подарим ее кантору за его труды. Но что это я вас на грех подбиваю — вы же сами говорили, от наказания одна только польза! Мы же еще по дороге вели об этом полюбовную беседу.

JUHANI: Eero tavailee jo. Kas kilttiä poikaa vaan.

ЮХАНИ: Ах да, умница Эро уже по складам читает. Славный мальчик!

EERO: Häpeä kyllä näin vanhan vasta tavaamista harjoitella.

ЭРО: Мне просто стыдно за себя: столько лет, а всего лишь по складам читаю.

JUHANI: Vanhan? Entäs meidän toisten ikä?

ЮХАНИ: Столько лет? А нам?

SIMEONI: Hän pistelee.

СИМЕОНИ: Он опять подкусывает.

JUHANI: Niin, pisteletpä taas, sinä ohdake nisupellossamme, sinä katkera happamus Jukolan kristillisessä veli-taikinassa, sinä piikki-sika, piikki-porsas, sinä sammakko!

ЮХАНИ: Так, так, он опять за свое. Ты — плевел на нашей доброй ниве, старая закваска в нашей братской квашне! Дикобраз, поросенок, жаба!

SIMEONI: Hiljaa, lukkarin tähden hiljaa!

СИМЕОНИ: Потише, ради кантора потише!

JUHANI: Korttikaalista ulos kaikki yksimielisesti! Joka nyt vastaan pinnistää, köniinsä saa.

ЮХАНИ: Вон из этой каталажки! Все до одного! И пусть только кто-нибудь попробует стать поперек дороги, —я с ним живо расправлюсь.

TUOMAS: Kaikki liriin, kaikki!

ТУОМАС: Айда все наутек, все разом!

AAPO: Timo, lujamielinen veljeni, mitä sanot?

ААПО: Тимо, разумный брат мой, а ты что скажешь?

TIMO: »Ettei tule tuohesta takkia, eikä vanhasta pappia», sentähden »pillit pussiin ja pois» ja kaikki yhdestä päästä. Taidanpa kiinnittää asiani vielä yhdellä sanalla: »kahden puolen kirves hiotaan».

ТИМО: Из бересты не сошьешь сюртука, а старого не выучишь на попа — вот что я скажу. А коли так — сматывай удочки! Могу добавить еще одно присловье: топор с двух сторон точат.

AAPO: Lauri, kuinka teet?

ААПО: А ты как, Лаури?

LAURI: Käyn tästä Sonnimäelle.

ЛАУРИ: Пойду на Соннимяки.

AAPO: Ah! vaikka kuolleet haudoistansa huutaisivat: te niskurit, te hullut miehet!

ААПО: Ах! Хоть бы мертвые крикнули вам из могил: упрямцы вы безрассудные!

JUHANI: Ei auttais sittenkään, vaan mars, poika! Tuletko? Muutoin--Herra Kiesus!--tästä leimahtaa ja läimähtää. Tuletko?

ЮХАНИ: И это не помогло бы. Так что айда! Идешь? Не то, господи Исусе, сейчас вылетишь отсюда с громом. Идешь?

AAPO: Minä tulen. Mutta vielä yksi sana.

ААПО: Иду, иду. Но еще одно слово!

TUOMAS: Ei auttaisi nyt tässä tuhannenkaan sanaa.

ТУОМАС: И тысяча не поможет.

JUHANI: Ei vaikka jokaisella sanalla olisi tuhannen miekkaa.

ЮХАНИ: Даже если у каждого слова будет тысяча мечей.

EERO: Ja jokaisella miekalla tuhannen terää.

ЭРО: И у каждого меча тысяча остриев.

JUHANI: Tuhannen tulta-iskevää terää. Niin juuri; ei auttais sittenkään. Maarstrannista pois, Sipirjasta pois, pois hirmuisesta aarniosta kuin seitsemän luotia kanuunan kidasta! Tässäpä on sekä luoti että kanuuna, ladattu kanuuna, joka kuumenee kuumenemistaan, nyt se on tulipunainen, ja kohta paukahtaa. Voi armaat veljet ja sukulaiset ja saman äitin kantamat! te näitte kuinka hän lierutti tämän otsavihkoni etusormensa ympäri, kahmasi sitten kaikella kourallansa näin, kas tällä tavalla, ja sitten ravisti hän, että hampaat helähti. Hm!

ЮХАНИ: Хоть тысяча огненных остриев! Вот.именно — тысяча, и то не поможет. Вон с этой каторги, вон из Сибири, вон из Марстрандской крепости! Мы вылетим отсюда, точно семь ядер из пушечного жерла. Ведь тут, и в самом деле, пушка с ядром. Она все раскаляется да раскаляется — того и гляди выпалит. Ах, братья мои родные, дети единой матери! Вы же видели, как он накрутил на палец мой чуб, а потом сграбастал мой веник всей пятерней и так рванул, что у меня зубы лязгнули. Ох!

TUOMAS: Minä näin sen ja poski-lihani pullistuivat vihasta.

ТУОМАС: Я видел это, и у меня даже желваки заходили от злости.

EERO: Minä kuulin kuinka Juhanin hampaat helähti, näin kuinka Tuomaan poski-lihat pullistuivat, ja minä kauhistuin, mutta kiitinpä sentähden Jumalaa teidän puolestanne, muistaissani kuinka hyvää kuri kuitenkin tekee.

ЭРО: Я тоже слышал, как лязгнули зубы у Юхани, видел, как перекатывались желваки у Туомаса, и поначалу испугался. Но потом вспомнил, что от наказания, кроме пользы, ничего не бывает, и возблагодарил за вас господа бога.

JUHANI: Älä, rakas veljeni, saata tuli-lunttua kanuunan vänkypannuihin, nimittäin näihin kahteen korvaani, sitä älä tee.

ЮХАНИ: Эх, дорогой брат, не подноси горящего фитиля к заряженной пушке, не подзуживай меня. Ей-ей, не делай этого.

TUOMAS: Miksi häntä äköittelet, Eero?

ТУОМАС: Зачем ты его злишь, Эро?

JUHANI: Eero onkin lukkarin lillipoika. No hyvähän sekin, vallan hyvä. Mutta mitä pahaa olen minä tehnyt, että lukkari minua näin rääkkää? Onko se rikos, että on minulla niin kova pää? Eihän paljon puutu etten itke.

ЮХАНИ: Эро же канторский любимчик. Ну и пусть, пусть его! Но я-то что натворил, чтоб кантору так измываться надо мной? Разве это преступление, что у меня такая глупая голова? Еще немного, и я заплачу!

TIMO: Mitä olen minä tehnyt, koska näin riivatusti tukkaani vanutetaan? Siitäkö syystä, että on minulla se järki, jonka Jumala minulle kerran viisaudessansa antoi?

ТИМО: А я в чем провинился, что меня так немилосердно таскают за волосы? Или в том, что господь бог в своей премудрости наградил меня таким разумом?

LAURI: Kolme tukkapöllyä olen minä saanut.

ЛАУРИ: Мне тоже досталось три головомойки.

JUHANI: Kaikilla meillä on täältä makeita muistoja.--Ovi auki!

ЮХАНИ: У всех нас об этом доме сладкие воспоминания. Прочь отсюда!

AAPO: Huomaa, että olemme telkien takana.

ААПО: Вспомни, мы заперты.

TIMO: Puskuri on päällä, vahva puskuri.

ТИМО: Дверь на запоре, на крепком запоре.

JUHANI: Katkee kuin korsi; mutta toiseksi: onhan tuossa akkuna. Yksi huhmaus pussillani, ja kuuluupa korea helinä ja kilinä.

ЮХАНИ: Разломится, как прутик! К тому же есть окно. Стоит раз хватить котомкой — и стекла вылетят.

AAPO: Onhan pääsi jo perin pyörässä.

ААПО: Ты совсем спятил!

JUHANI: Kahden päivän pyörittämisestä, kahden päivän pyörittämisestä, veikkoni!

ЮХАНИ: Поневоле спятишь: целых два дня меня крутили и вертели, братец, целых два дня!

SIMEONI: Ei akkunaa sentähden särjetä, vaan keskustelkaamme koreasti lukkarin kanssa.

СИМЕОНИ: Но окна из-за этого мы, конечно, бить не станем. Лучше честь по чести потолкуем с кантором.

JUHANI: Mene helvettiin keskustelemaan perkeleen kanssa!--Akkuna säpäleiksi ja vankeudesta pois! »Ulos koko pataljoona!» huusi kapteeni vihoissansa.

ЮХАНИ: Иди к дьяволу и толкуй с ним! Окно вдре-Гммгн, и прочь из неволи! Батальон, шагом марш! — как, бывало, командовал храбрый капитан.

TUOMAS: Ovi hakaan, Eero!

ТУОМАС: Дверь на крючок, Эро!

EERO: Niin juuri; linnan isoportti kiini pataljonan marssiessa västingin takaportista ulos.--Ha'assa on ovi.

61Э р о. Именно! На запоры главные крепостные ворота, когда батальон ретируется черным ходом. Дверь на крючке!

AAPO: Minä varoitan teitä!

ААПО: Я предостерегаю вас!

JUHANI: Tehty on tehty. Katsos tuossa!

ЮХАНИ: Эх, была не была! Раз!

AAPO: Sinä hirmuinen, julkijumalaton!

ААПО: Ах, бешеный, безбожник ты!

SIMEONI: Kas niin! Se on tehty! Siinähän akkuna sälähti!

СИМЕОНИ: Ну вот, дело сделано. Только стекла зазвенели!

JUHANI: Akkuna sälähti ja taivas välähti, kun kerran vaan keikahti Jussin pussi! Se oli Laiska-Jaakon mälli.

ЮХАНИ: Стекла зазвенели и небеса прогремели, стоило Юсси раз хватить котомкой! Этак только Ленивый Яакко умел!

SIMEONI: Meitä poloisia!

СИМЕОНИ: Бедняги мы несчастные!

JUHANI: Tie on auki, lähdetkö liikkeille?

ЮХАНИ: Путь свободен! Намерен ты сдвинуться?

SIMEONI: Minä seuraan teitä, velikulta!

СИМЕОНИ: Я за тобой, братец!

JUHANI: Aapo, tie on auki, lähdetkö liikkeille?

ЮХАНИ: Путь свободен, Аапо! Намерен ты сдвинуться с места?

AAPO: Miksi nyrkki pystyssä, sinä hullu? Minä seuraan, seuraan! Mitähän tässä enää muuta, koska kerran on palanen kelkassamme.

ААПО: Да что ты с кулаком своим лезешь, сумасшедший? Я пойду, пойду! Коли уж навострили лыжи, так делать нечего.

JUHANI: Istu ja pala!

ЮХАНИ: Гром и молния!

TUOMAS: Kaikki pussit selkään ja akkunasta ulos! Porstua tömisee.

ТУОМАС: Хватайте котомки да прыгайте в окно! В сенях кто-то ходит.

JUHANI: Onko se lukkari? Minä sivuun häntä.

ЮХАНИ: Уж не кантор ли? А ну-ка, я малость намну ему бока.

TUOMAS: Tule!

ТУОМАС: Иди!

JUHANI: Se on lukkari. Minä sivuun häntä hieman.

ЮХАНИ: Да, это кантор. Я слегка потолкую с ним.

TUOMAS: Pois! sanon minä.

ТУОМАС: Иди, говорю!

JUHANI: Älä astu tielleni nyt. Minä rakastan sinua, Tuomas veljeni.

ЮХАНИ: Не мешай мне сейчас! Я, ей-ей, люблю тебя, братец Туомас.

TUOMAS: En päästä sinua tekemään hirmutöitä. Riennä nyt vaan kanssani akkunasta ulos; tuollahan jo pelto-murulla kaapaisevat toiset. Tule!

ТУОМАС: Нет, не пущу тебя на разбой! Лучше прыгнем вместе в окно. Остальные вон уже несутся по полю. Ну, быстрей!

JUHANI: Hellitä! Mitä pelkäät sinä hirmutöitä? Hänen otan vaan koreasti polvilleni, nostan ylös takkinsa pitkät liepeet ja nassielen häntä paljaalla kämmenelläni, ja totta on tekevä tämä kämmen. Hellitä, armas veljeni, muutoin sydämmeni halkee kuin Korkin säkkipilli. Hellitä! sinä näet kuinka pääni höyryy.

ЮХАНИ: Отстань! Какого разбоя ты боишься? Я просто положу его к себе на колени, задеру полы сюртука и отшлепаю голой ладошкой. А уж эта ладонь знает свое дело. Отпусти, братец, не то сердце мое лопнет, как волынка старика Коркки. Отпусти же! Сам видишь, с меня пар валит.

TUOMAS: Olemmepa ikuiset vihamiehet, ellet tottele minua nyt. Huomaa mitä sanoin.

ТУОМАС: Если не послушаешься, мы навеки будем врагами. Помяни мое слово.

JUHANI: Mennään sitten. Mutta enpä suostuisi tähän, jos en sydämestäni sinua rakastaisi.

ЮХАНИ: Что ж, пойдем. Но, не люби я тебя всем сердцем, ни за что бы не отступился.

He vaikenivat, viskasivat itsensä akkunasta mäelle ja juoksivat nopeasti yli lukkarin perunapellon. Saralla kilkahtelivat pienet kivet, multa-kokkareet lentelivät korkealle ilmaan, ja pian he katosivat tiheään lepistöön toisten jäljessä. Silloin lukkari vihan hirmuisella muodolla rynkäs sisään, heiluttaen kourassansa meren-ruokoista, jykevätä sauvaa. Korkealla, kiljuvalla äänellä huuteli hän karkureita, mutta turhaan. Ulos lepistöstä kirmasivat veljekset, juoksivat yli kivisen, kallionkieluisen tienoon, siitä halki ahtaan katajiston, siitä yli pappilan avaran, kaisla-rantaisen Neulaniemen niitun, viimein poikki lakean, kumisevan ahon, ja seisoivat santaisella tiellä, Sonnimäen kaltevan nummen alla. Ylös pitkin mukulakivistä rinnettä he astuivat ja ehdittyänsä nummen harjulle, päättivät he rakentaa itsellensä leiriä honkien juurille, kanervaiselle maalle; ja pian suitsuili heidän tuleltansa savu ylös puitten latvoille.

Они кончили пререкаться и, выпрыгнув в окно, бросились бежать по картофельному полю кантора. Только галька позвякивала под ногами да высоко вздымались комья земли. И вскоре братья вслед за остальными скрылись в густом ольшанике. Между тем в комнату, размахивая длинной тростью, ворвался разгневанный кантор и принялся громко окликать беглецов. Но тщетно! Братья уже вынырнули из ольшаника и понеслись по скалистому склону, затем продрались сквозь частый можжевельник, пересекли пасторский луг на мысе Неуланниеми, наконец вышли на ровную, гудевшую под ногами поляну и остановились на песчаной дороге у подножия отлогой горы Сонни-мяки. Они стали подниматься по усеянному валунами склону и, взобравшись на вершину, расположились на вереске под высокими соснами. Вскоре над лесом вился уж дым от костра»

Korkea oli seutu, jossa veljekset majailivat. Näkyi sinne mäen takaa pappilan murros-katto, mutta mäen huipulla lukkarin punainen talo, suuri kirkonkylä, ja tuolla kuusien helmassa pitäjän kivi-kirkko, juhlallinen, komea. Näkyi vielä moniluotoinen järvi, jota viivaili itäpohjoinen, vaisusti ja liepeästi liehtoen kirkkaan taivaan alla, liehtoen yli järven, yli niittuin ja metsien, yli Sonnimäen hongiston, jonka juurilla veljekset nyt lepäsivät ja paistelivat nauriita loimottavalla nuotiolla.

Братья растянулись на склоне горы. У подножия холма виднелась крутая крыша пасторской усадьбы, а на самой его вершине стоял красный дом кантора; вокруг раскинулось большое село, и там, среди елей, торжественная и нарядная, высилась каменная приходская церковь. Внизу сверкало озеро с его бесчисленными островками. Под прозрачным небом мягко -веял слабый северо-восточный ветерок и рябил озерную гладь, торопливо убегая все дальше и дальше через луга и леса, через стройные сосны на Соннимяки, иод сенью которых теперь отдыхали братья и пекли на костре репу.

JUHANI: Nyt syömme oikein kuninkaallisen atrian.

ЮХАНИ: Теперь-то уж мы пообедаем по-царски.

TIMO: Oikein herran-päiväisen.

ТИМО: Прямо как господа на сейме.

JUHANI: Naudan-lihaa pussista ja nauris-hillukkoja mujusta. Ne ovat kypsiä tuossa paikassa.

ЮХАНИ: Вот, вот. Закусим говядинкой из котомки и еще печеной репой. Она, должно быть, уже готова.

Tuuli se puhaltaa ja puun-latvat taipuu,
Kultani ääni se kaukana kaikuu...

Ветер бушует, и дерево гнется,
Голос любимой вдали раздается.

Mikä härkäpäinen tyhmyys meiltä, istua lukkarin penkillä aapinen kourassa, istua kaksi peevelillistä päivää.

И что за телячья глупость — сидеть с букварем в руках на кангорской лавке. Просидеть целых два дня!

EERO: Mutta kas seista sen ovi-nurkassa, sehän vasta toista.

ЭРО: Но зато проторчать в углу — это что-нибудь да иинчит»

JUHANI: Hyvä, Eeroseni, sinä viisas Eeroseni, sinä kuus-tuumainen Eeroseni, sinä napa-taatta.--Lukkarin ovi-nurkassa! Minä sinun saakelin opetan.

ЮХАНИ: Ах, мой милый Эро, мой умница Эро, мой шестидюймовый коротышка Эро! Стало быть, простоять в углу у канторских дверей! Уж я тебя проучу, сатана!

AAPO: Hiljaa, hiljaa, te pakanat!

ААПО: Да замолчите вы, антихристы!

TUOMAS: Istu rauhassa, Juhani, ja ole huolimatta hänen puheistansa.

ТУОМАС: Сиди спокойно, Юхани, и наплюй на его болтовню.

JUHANI: Lakki päästäs kun syöt, sinä kokkare.

ЮХАНИ: Сними шапку, коль принялся за еду, каналья!

TUOMAS: Lakki päästäs, sanon minäkin.

ТУОМАС: Сними шапку, скажу и я.

JUHANI: Kas niin. Totella täytyy sinun; ei auta.

ЮХАНИ: Давно бы так. Никуда не денешься, придется слушаться.

SIMEONI: Aina vaan nalkutusta, paljasta nalkutusta. Jumala teidän sielunne ja mielenne kerran valaiskoon!

СИМЕОНИ: Вечно вы грызетесь попусту. Хоть бы бог когда-нибудь просветил ваш разум!

JUHANI: Ainapa hän on kiusan kapula.

ЮХАНИ: Это он всегда виноват.

EERO: Ainapa olen kirotuissa hampaissanne »se turvikko ja peukalo, se pikkunappula Eero». Mutta senpä tähden olen sitkeä.

ЭРО: Вы сами вечно точите на меня зубы. И карапуз-то я, и каналья, и коротышка. Потому я и стою за себя.

JUHANI: Sinä olet vihainen rakkikoira, niinkuin kuului veisussa »seitsemän miehen voima».

ЮХАНИ: Ты злая дворняжка из той самой песни — «Сила семерых мужчин».

EERO: Purenpa takaisin ja terävästi.

ЭРО: Вот и хорошо: укушу в отместку, и пребольно.

JUHANI: Sinä olet karvautta täys.

ЮХАНИ: Желчи-то в тебе хоть отбавляй.

AAPO: Sallipas minullekin sananen. Eero lausui jotakin, jossa luullakseni löytyi hieman totuutta. Katso: sitä karvautta, jota hän välimmiten jakelee ympärillensä, olemme kenties itse paljon keitelleet. Muistakaamme toki: kaikki olemme saman Luojan luontokappaleita.

ААПО: Дай-ка и мне вставить слово. В речи Эро есть доля правды. Ведь эту самую желчь, которую он частенько выливает на нас, мы, может, сами и распаляем. Не забывайте, что все мы божьи твари.

TIMO: Vallan niin. Jos minulla on kaksi »nokkaa, toinen kuin lesti ja toinen kuin leivän puolikas», niin mitäs muiden siihen tulee? Itse mä niitä kannan. Mutta heittäkäämme jo nokat ja nakat, Luojat ja luomiset tuperin tuhkaan. Kas täältä, Juhani, saat nauriin, pehmeän kuin tuhkulaisen. Iskeppäs sen niskaan ja älä ole milläskään tuon joutavan puheista. Hän on nuori ja ymmärtämätön.--Syö, veljeni.

ТИМО: И вправду. Если даже у меня два носа, один как сапожная колодка, а другой с полкаравая, то кому это мешает? Ведь ношу я их сам. Но оставим в покое и носы и творца с его тварями. Бери, Юхани, репку, она уже мягкая. Вцепись-ка в нее зубами да плюнь на болтовню этого пустомели — он молод и несмышлен. Ешь, брат мой.

JUHANI: Syön kyllä.

ЮХАНИ: И так стараюсь.

TIMO: Nyt elämme kuin häissä vaan täällä korkealla, kaikuvalla mäellä.

ТИМО: Теперь у нас тут пир на весь мир. Знай себе пей да гуляй на привольном пригорке.

JUHANI: Kuin taivaan häissä. Mutta rääkättiinpä meitä äsken vielä oikein surkeasti helvetissä tuolla alhaalla.

ЮХАНИ: Все равно как на райском пиру. А ведь совсем недавно нас мучили, как в преисподней, вон там внизу.

TIMO: »Toisinaan alaslasketaan, toisinaan ylösnostetaan» tässä maailmassa.

Тим о. Так-то оно и бывает на белом свете. То совсем вниз сбросят, а то, глядишь, опять поднимут.

JUHANI: Niin on laita. Mitä sanot, veli Aapo?

ЮХАНИ: Это верно. Что скажешь, братец Аапо?

AAPO: Olenpa koettanut parastani, mutta turhaan. Nyt suutun kuitenkin kerran ja heitän elomme haaksen perämelan kohtalon kouraan. Tässä istun.

ААПО: Я все сделал, что мог, но все впустую. А теперь моему терпению настал конец, и пусть наш житейский корабль плывет по воле судьбы. Буду посиживать вот тут.

JUHANI: Tässä istumme ja tuossahan makaa jalkaimme alla koko maailma. Tuolla punoittaa lukkarin talo kuin punainen kukko ja tuolla kohoo korkeuteen Herran temppelin torni.

ЮХАНИ: Вот, вот. Мы знай себе посиживаем, а под ногами у нас весь белый свет. Вон сверкает, будто красный петух, канторский дом, а там божий храм уперся колокольней в небо.

AAPO: Senpä temppelin juurella kerran istumme häpeän mustassa puussa, istumme niskat kyyryssä, kuin seitsemän variksen-poikasta aidalla, ja kuulemme ihmisten, osoittaen sormellansa, lausuvan: tuossa istuvat Jukolan laiskat veljekset.

ААПО: Возле этого храма нам когда-нибудь еще придется принять сраму в черной колодке. И будем мы сидеть пригорюнившись, точно семеро воронят на изгороди, а люди будут тыкать пальцем да приговаривать: «Вот они сидят, лежебоки из Юколы!»

JUHANI: Ei koita se päivä, jona Jukolan pojat, niskat kyyryssä kuin variksen-poikaset istuvat häpeän mustassa puussa ja kuulevat ihmisten, osoittaen sormellansa, lausuvan: tuossa istuvat Jukolan laiskat veljekset. Tämä päivä ei koita, ennen menen hirteen, tai marssin aina maailman-loppuun, Heinolan pataljoonaan kivääriä keikuttelemaan. »Mitä minä huolin, veitikka nuori?» Nyt, veljet, koska olemme syöneet, niin laulamme, heläytämme että nummi tärisee.

ЮХАНИ: Нет уж, не бывать тому, чтоб братья Юкола, точно воронята на изгороди, сидели, пригорюнившись, в черной колодке да выслушивали людские укоры. Вот еще! Тыкать в нас пальцем и называть лежебоками из Юколы! Не бывать такому дню! Лучше удавлюсь или пойду в батальон Хейнола, а там хоть на край света с ружьем на плече. «Стану ль тужить я, гуляка могучий?» А теперь, братцы, раз мы уже поели, затянем-ка песню. Да так, что гора задрожит.

SIMEONI: Siunataan itsemme ja nukutaan.

СИМЕОНИ: Благословимся да ляжем спать.

JUHANI: Ensin lauletaan: »Mitä minä huolin». Karastappas kurkkuas, Timo.

ЮХАНИ: Сначала споем: «Стану ль тужить». Прочисти-ка свое горло, Тимо.

TIMO: Minä olen valmis.

ТИМО: Я готов.

JUHANI: Entäs Eero-poika? Olemmehan ystävät taas?

ЮХАНИ: А ты, Эро? Ведь мы снова друзья?

EERO: Ystävät ja veljekset.

ЭРО: Друзья и братья.

JUHANI: Kaikki hyvin. Mutta kruuvaappas kurkkuas.

ЮХАНИ: Вот и хорошо. Настрой-ка свою глотку.

EERO: Se on jo täydessä tämmingissä.

ЭРО: Она в полном порядке.

JUHANI: Hyvä! Ja kuullelkoot nyt toiset kuinka hongisto remuaa.--Nyt pojat!

ЮХАНИ: Вот и хорошо! Пусть все слышат, как звенит сосновый бор. Начинай, ребята!

Mitä minä huolin, veitikka nuori,
Jolla on rinta kuin Tunturi-vuori?
Frallaralla rallaralla rallarallalaa!

Heinolan pokkojen uhkeaan joukkoon
Pois minä lähden, tyttöjen houkko;
Frallaralla rallaralla rallarallalaa!

Eipä mua peljätä piispa, ei pappi;
Kohta on ylläni sankarin takki.
Frallaralla rallaralla rallarallalaa!

Juokseppas, Rusko, ja pyöritä pyörää;
Keisarin knalleja karsitaan syömään.
Frallaralla rallaralla rallarallalaa!

Mitä minä huolin, veitikka nuori,
Jolla on rinta kuin Tunturin vuori?
Frallaralla rallaralla rallarallalaa!

Стану ль тужить я, гуляка могучий?
Грудь у меня — точно Тунтури кручи.
Тра-ля-ля-ля, тра-ля-ля, тра-ля-ля!

В Хейноле мне, вору девичьей чести,
Жить с удалыми солдатами вместе.
Тра-ля-ля-ля, тра-ля-ля, тра-ля-ля!

Поп и епископ, теперь не страшны вы, —
Храбрых мундир я надену красивый.
Тра-ля-ля-ля, тра-ля-ля, тра-ля-ля!

Пойте, колеса, беги ты, Гнедая!
Буду с солдатами петь я, шагая.
Тра-ля-ля-ля, тра-ля-ля, тра-ля-ля!

Стану ль тужить я, гуляка могучий?
Грудь у меня — точно Тунтури кручи,
Тра-ля-ля-ля, тра-ля-ля, тра-ля-ля!

JUHANI: Juuri niin! Kas tässähän on meidän hyvä olla.

ЮХАНИ: Эх, здорово! Худо ль нам тут?

SIMEONI: Vähemmin ääntä, vähemmin ääntä! Niinhän mekastatte kuin lekionat peikkoja.--Mutta hiljaa, hiljaa! täällä tulee ihmisiä.

СИМЕОНИ: Меньше шуму, меньше шуму! Вы орете, как свора леших. Да потише вы! Люди идут.

JUHANI: Ihmisiä? Katso tarkemmin, niin näet suljun Mustalaisia, näet »Rajamäen rykmentin».

ЮХАНИ: Люди? Да ты погляди получше, это же кочующий табор, полк Раямяки.

Matkue, joka lähestyi, oli eräs ympärikulkeva perhe, kotoisin pienestä mökistä Rajamäen ahoilla, josta syystä maailma kutsui sitä Rajamäen rykmentiksi. Sen esimies ja isäntä on tuo kaikkein tuntema Mikko, lyhyt, mutta käpeä mies, musta vilttihattu päässä. Hän kauppailee retkillänsä pikiä ja vilkuttelee vikkelästi kuoharin terävää veistä. Harjoittelee hän myös viuluniekan virkaa, vinguttelee useinkin tuota mustan-punaista ilokonettansa tanssiloissa ja talkoo-iltojen iloissa, kastellen kaulaansa aina tarjomusta mukaan.--Mutta kiltti kuppari on hänen akkansa, Kaisa, nuuskanaamainen, tuikea eukko. Harvapa on sauna, jota hän ohi-kulkeissansa ei saattaisi savuamaan kuppasaunaksi sen paikkakunnan eukoille. Silloin hyppii Kaisan kirves, suunsa massahtelee ja nuuskainen naamansa hikoilee hirveästi, mutta paisuu myöskin tuliaispussi.--On heillä joukko lapsiakin, joka seuraa heitä heidän matkoillansa kylästä kylään, talosta taloon. Kaksi niistä käyvät jo retkensä itse, hyppelevät iloisina vanhempainsa vaiheilla pitkin tietä, milloin edellä, milloin jäljessä, mutta niitä kolmea nuorempata kuljetetaan isän ja äitin kuormana vankkureissa; ja Kaisa aina aisoissa vetää, Mikko lykkää sauvallansa perään. Kova on siinä meteli, missä Rajamäen matkue on vaeltamassa; ja olipa eräs koiran-hammas sepittänyt tästä perheestä pitkän ilveellisen veisun, kutsuttu rykmentin nimellä. Tämä oli räyhäävä joukko, joka nyt matkusti pitkin tietä Sonnimäen nummen alta kohden kirkonkylää, koska veljekset, iloisena kuin oinaat, viettivät vapauden hetkeä nummen korkealla harjulla.

Приближавшаяся процессия была не чем иным, как бродячей семьей, родом из маленькой избушки на поляне Раямяки, отчего люди и прозвали ее полком Раямяки. Ее главой и хозяином был знакомый всем Микко, приземистый, но крепкий мужичок в черной войлочной шляпе. Странствуя, он торгует варом и искусно орудует острым ножом коновала. Помимо всего, он еще скрипач и на деревенских вечеринках и танцах по случаю толоки часто пиликает на своем веселом темно-красном инструменте, никогда не отказываясь от предложенной рюмки. Его хозяйка Кайса, сварливая бабенка, с неизменной понюшкой табаку в ноздре, мастерица пускать кровь. Редко встречается на ее пути баня, которую бы не истопили деревенские бабы с целью воспользоваться ее мудрым ремеслом. Бойко прыгает тогда в руках Кайсы маленький топорик, она причмокивает губами, ее пожелтевшее от табака лицо покрывается потом, но зато изрядно разбухает ее дорожная котомка. У них куча детишек, постоянно сопровождающих их из дома в дом, из деревни в деревню. Двое из них идут уже сами, весело прыгая вокруг родителей, то отставая, то убегая вперед. А трое младших сидят на возу. В оглобли всегда впрягается Кайса, а Микко сзади подталкивает телегу шестом. Где бы ни проезжал полк Раямяки, там всегда стоит шум и гам. Какой-то остряк даже сложил об этой семейке длинную, насмешливую песню «Полк Раямяки». Вот эта-то шумная компания и шла теперь по дороге с горы Соннимяки в сторону приходского села, в то время как братья, веселые точно ягнята, праздновали на вершине свое освобождение,

JUHANI: Heisaa! terve, sinä ennenmainittu rykmentti, terve!

ЮХАНИ: Э-хе-хсй! Здорово, полк Раямяки, здорово!

TIMO: »Hustote tili?» sanoi Ruotsalainen.

ТИМО: «Хустоте тилл!»[Как дела? (шведск., искаж.)] — сказал швед.

EERO: »Kappusivai!» sanoi Ryssä.

ЭРО: «Каппусивай!» [Как поживаешь? (русск., искаж.)]— сказал русский.

KAISA. Mitä tahdotte, te siellä ylhäällä?

КАЙСА: Что вам надо?

EERO: Että muori tulee ja imee oikein tuikean sarven tämän veli Juhanin ruskeaan reisi-pakaraan.

ЭРО: Чтоб баба заглянула сюда да поставила здоровенный рог на загорелый зад Юхани.

JUHANI: Muori imee ja napsuttelee, koska faari pelaa, sehän vasta yhteen-mallaa.

ЮХАНИ: Пока мамаша будет постукивать да кровь отсасывать, папаша нам сыграет. Эх, как будет славно!

MIKKO. Minä annan teille peevelin, te Jukolan sissit!

МИККО: Вот я задам вам, юколаские разбойники!

EERO: Ukko ei tahdo pelata. No laulakaamme sitten me, ja oikein huikea marssi.

ЭРО: Э-э, папаша не хочет играть. Ну, тогда мы споем, затянем бравый марш.

JUHANI: Huikea marssi, kun astelee ohitsemme Rajamäen rykmentti. No, pojat Timo ja Eero!

ЮХАНИ: Бравый марш, раз перед нами шагает полк Раямяки! А ну-ка, ребята! Начинайте, Тимо и Эро!

Karsitaan nyt kulkemahan
Ylös, alas mäkii,
Kuohintahan, kuppaamahan,
Kauppoilemaan pikii.

Aisoiss' Kaisa nuuska-naama
Itse olla tykkää,
Mikko, purren mälliänsä,
sauvall perään lykkää.

Держат путь из лога в гору,
А с горы в долину,
Вар сбывают, кровь пускают,
Холостят скотину.

Вот бежит в оглоблях Кайса,
Что твой конь надежный;
Сзади воз толкает
Микко Палкою дорожной.

JUHANI: Juuri niin! Onpa tämä vähän lystillinen laulu-remputus.

ЮХАНИ: Здорово! А ведь и впрямь занятная песенка.

KAISA. Tietäkää, te sen vietävät siellä, että me kuljemme aina kunnialla, mutta te, te kiertelette ympäri ihmisten metsiä kuin ryövärit ja raatelevat pedot. Minä kuppaan, minä, ja teen terveyttä; Mikko kuohii, hän, ja tekee lihavia kaltteja, muhkeita härkiä ja komeoita ruunia, joilla ratsastelee kuningasten kuninkaat; se tietäkäät, te perkeleet.

КАЙСА: Знайте, окаянные, что мы-то люди честные, а вот вы — вы колесите по чужим лесам, как разбойники и дикие звери. Я кровь пускаю да людей лечу. А Микко — коновал, он делает скотинке добро: боровов — жирными, быков — дородными, жеребцов — этакими красавцами, что сами короли на них скачут. Знайте это, дьяволы!

JUHANI: Pari värssyä sen saarnan päälle, pojat! Timo ja Eero, reippaat pojat! Yht'aikaa!

ЮХАНИ: А ну-ка, ребята, еще парочку куплетов после такой проповеди. А ну, Тимо и Эро, затянули разом!

Kaisan huulet massahtelee,
Napsuttelee kirves;
Kreeta-muori Kaisan kynsiss'
Juttuu hampaat irviss'.

Mutta tuolla tarhan puoless'
Mikä pauhu? Heisaa!
Kyltät, kaltit saarnailevat,
Pikku-porsaat veisaa.

Miksi kyltät hälisevät?
Miksi naskit kirkuu?
Katsos: läätin oven alla
Mikon veitsi vilkkuu.

Стукнет знахарки топорик
И причмокнут губы,
И уже в когтях у Кайсы
Бабы скалят зубы.

Но — послушай-ка, у хлева,
Что там за волненье?
Вместе с проповедью бычьей —
Поросячье пенье.

Что ж охрипли поросята
И быки от крика?
Погляди: у двери хлева
Нож сверкает Микко.

JUHANI: Totisesti lystillinen laulu-remputus; sitä ei taida kieltää, Mikko?

ЮХАНИ: И вправду занятная песенка. Тут уж спорить не будешь, а, Микко?

MIKKO. Pidä juuri kohta leipä-laukkus kiinni ja tiedä, että tässä on itse Mestari-Mikko, joka nypisti maaherran orhin puhtaan lakanan päällä, vuodattamatta yhtään ainoata veren tippaa. Ja siitäpä tempusta sai hän valtuus-kirjan, jota ei itse Rooman keisarikaan ole mies rikkomaan. Sellainen Mikko minä olen.

МИККО: Закрой-ка поживей свою пасть и знай, что я — сам мастер Микко, который на чистенькой простыне выхолостил губернаторского жеребца и не пролил ни одной капельки крови. И за это дело он получил такую бумагу, что сам римский император не может ее нарушить. Вот какой я, Микко!

EERO: Oh sinä kaksinkertainen Kuohari-Mikko noita-akkasi kanssa!

ЭРО: Эх ты, дважды Микко-коновал со своей ба-бой-ягой!

KAISA. Katso etten noidu teitä susi-laumaksi kuin äijä ennen ylpeän hääjoukon.

КАЙСА: Берегись, как бы я не заколдовала вас, не превратила бы в волчью стаю, как сделал когда-то дед с заносчивыми гуляками на пиру.

JUHANI: Tässäpä seison vielä vanhana Jukolan-Jussina omissa housuissani, ja niinpä toivon Jumalan avulla seisovani myöskin tästälähin. Eihän siitä noita-konstistasi, muija-parka, tule enemmän kuin koska toisvuonna ennustit meille maailman loppua ja saatoit monen akan pyytämään turhaan anteeksi entistä häijyyttänsä ukoltaan.

ЮХАНИ: Пока что я все еще Юсси Юкола в своих собственных штанах и с божьей помощью надеюсь остаться им и впредь. Ведь ты, тетка, еще позапрошлый год сулила нам конец света и не одну бабу заставила понапрасну молить у муженька прощения за старые грехи. Ан ничего не вышло из твоего колдовства, бедняжка, да и теперь толку будет не больше.

KAISA. Kuule mitä nyt ennustan.

КАЙСА: А вот послушай-ка, что я тебе теперь наколдую.

EERO: Ennustatpa ja toivot meille lämpöisen saunan ja sinun itsesi meitä kuppailemaan niskaan.

ЭРО: Наколдуй нам теплую баньку да сама приходи пустить нам кровь из загривка.

JUHANI: Mutta se on hullu ennustus ja toivo. Tosin ai'on kotia tullessani lämmittää saunan ja kylpeä oikein herttaisesti, mutta Aatamin-frakkia niskassani en ensinkään mieli rikkoa.

ЮХАНИ: Экое глупое желание! Я и в самом деле думаю, как только приду домой, истопить баню да вволю попариться, но портить фрак Адама на своем загривке я вовсе не собираюсь.

KAISA. Kuule, kuule! Tuleksi on menevä saunasi ja tuleksi tupasi myös, ja surkeassa tilassa lähdet sinä itse samoomaan metsiä, rämeitä ja soita, etsien suojaa paleltuvalle ruumiillesi. Ah! verisesti täytyy sinun vielä taistella sekä ihmisten että metsän petojen kanssa ja siitä, puuskuttaen kuin kuoleva jänis, kallistaa pensaasen tuo kirottu pääsi. Tämä kuulkaa ja muistakaa.

КАЙСА: Слушай, слушай! В огне сгорит твоя баня и изба тоже. И, жалкий, пойдешь ты бродить по лесам, болотам и трясинам, и нечем тебе будет прикрыть наготу свою от мороза. Ах! Не миновать тебе кровавой схватки и с людьми и с лесными зверями. И оттого, как заяц перед смертью, будешь задыхаться и сложишь под кустом свою окаянную голову. Запомните это!

JUHANI: Mene helvettiin...

ЮХАНИ: Поди к чертям!

TUOMAS: Vaikene jo, vaikene!

ТУОМАС: Хватит уж, замолчи!

SIMEONI: Sinä jumalaton, villitty!

СИМЕОНИ: Безбожница ты, чумовая!

JUHANI: Mene tulipunaiseen helvettiin! Mene lukkarille ja noidu lukkarin kurkkuun ijankaikkinen sian-tauti.

ЮХАНИ: Провалиться бы тебе в адское пекло! Катись к кантору и наколдуй ему свинку в глотку.

EERO: Että hän laulaa kuin Mikon kynsissä vanha torahampainen karju.

ЭРО: Чтоб он завизжал, как старый, клыкастей боров в когтях Микко.

JUHANI: Niin! ja rovastille, sille ulkokullatulle, tekopyhälle, ja rikkaalle rasva- ja makkara-rovastille... Mitä määräisimme hänelle? Sanoppas, Eero.

ЮХАНИ: Вот, вот! А пастору, этому святоше с сусальной позолотой, этому богатому, набитому салом и колбасой ханже, — что же мы ему посулим, а? Ну-ка, Эро.

EERO: Tapahtukoon hänelle paisti-kinkerillä niinkuin tapahtui ennen puplikaanille Oulun portilla: tulkoon hänen säkkiinsä aika kissapiirakka.

ЭРО: Пусть с ним на чтениях приключится то же, что с мытарем у ворот Оулу: пускай ему подкинут большущий пирог с котом.

JUHANI: Niin! Paltamon kalakukko, näetkös, jossa kissa, karvainen kissa on moskana sisällä.

ЮХАНИ: Вот, вот! Рыбник Палтамо с котом, лохматым котом вместо начинки.

EERO: Ja siitä tehköön hän seuraavana sunnuntaina rangaistus-saarnan niin vimmatun ja pohtavan että repee tuo rasvainen mahansa, repee kerran remahtaen vaan.

ЭРО: И чтоб он в следующее воскресенье отхватил такую карающую проповедь, что даже его толстое пузо лопнуло бы, только треск раздался.

JUHANI: Niin! ja sitten peijakas hänen periköön, ottakoon hänen niskaansa ja lennättäköön häntä niinkuin pirun on tapana pappia lennättää.

ЮХАНИ: Вот, вот! А потом пускай его заберет сам дьявол да посадит на спину и помчит во весь дух, как всегда бесы делают с попами.

EERO: Vieköön rikkaan miehen toveriksi sen mahtavan ja rikkaan rovastin.

ЭРО: Пускай унесет нашего богатого и важного пастора к его дружку, такому же богачу.

JUHANI: Siinähän ovat terveiset, joita pyydämme sinun saattamaan koreasti esiin sekä lukkarille että rovastille. Ja jos kaiken tämän teet, niin saatpa sitten noitua minun itseni vaikka sudeksi, niinkuin uhkasit.

ЮХАНИ: Вот они, наши поклоны, и передай-ка их быстрехонько и кантору и пастору. И как только исполнишь все, можешь превратить меня хоть в волка, как грозила.

EERO: Sudeksi niin ahneeksi, että hän kerralla nielee kitaansa koko Rajamäen rykmentin.

ЭРО: Да в такого жадного, чтоб он одним духом мог проглотить весь полк Раямяки.

JUHANI: Niin! ja vielä sarvi-säkin kaupan päälle.

ЮХАНИ: Да! И вдобавок еще мешок с рожками.

EERO: Vielä pikipussinkin paakelssina.

ЭРО: И мешок с варом на сладкое.

JUHANI: Niin juuri, sinä vasaran-poika!

ЮХАНИ: Верно, постреленок!

KAISA. Kaikki hyvin! rovastin ja lukkarin pitää saaman teiltä terveisenne, ja se keitto on kupissanne kerran vielä, te kirotut! Anna heille kivestä läksiäisiksi, Mikko, anna että pääkuori aukenee.

КАЙСА: Хорошо! Кантор и пастор сполна получат паши приветы, и вам, проклятым, еще когда-нибудь придется расхлебывать эту кашу. Угости-ка, Микко, их камушком на прощание. Швырни, чтоб череп раскололся.

MIKKO. Tässäpä on mukava harakan-kivi, juuri kuin käsketty.--Tuossa, te Pelttarin pukit!--Mars, Kaisa! Nyt mennään.

МИККО: Вот и камень под руку попался, как по закачу. Нате, получайте, козлы окаянные! Трогай, Кайса!

JUHANI: Tuota riivattua! Nakkasi kiven, ja liki liippasi, ettei iskenyt minua otsikkoon.

ЮХАНИ: Ах, каналья! Так-таки швырнул. Еще чуть-чуть— и угодил бы мне прямо в лоб.

EERO: Lähetetään polla takaisin.

ЭРО: Запустим камень обратно.

JUHANI: Sinkauta se ukolle takaisin, että hattu kömähtää.

ЮХАНИ: Верни ему свое да прямо по шляпе.

TUOMAS: Oleppas heittämättä, poika, jos tahdot säästää saivaristoas.

ТУОМАС: Не бросай, если дорожишь своими космами.

AAPO: Näethän, sinä konna, että siellä on lapsia.

ААПО: Ведь сам видишь, дурень, что там ребятишки.

JUHANI: Pidätä kives; he jo mennä kaapaisevat että nummi jymisee.

ЮХАНИ: Оставь камень. Они и без того улепетывают, даже земля дрожит.

SIMEONI: Voi te ilkeen-aikaiset, te kalmukit ja koiran-kuonolaiset! Eihän enää rauhallinen matkamieskään pääse kunniallisesti ohitsemme tiellä. Voi te rosvot!

СИМЕОНИ: Эх, псы вы бесстыжие, калмыки и нехристи! Уж и проходу нет от нас добрым людям. Ох, разбойники!

JUHANI: Minäkö, joka en vääristäisi heiltä hiuskarvaakaan? Mutta katsos koska mies on oikein uhossa ja huikeat puuskaukset toukaa läpi hänen potran ruumiinsa, niin--kylläs sen tiedät. Kaksi yötä ja päivää on poika istunut tornissa. Mutta lähetinpä lukkarille vallan uhkeita terveisiä sappeni lievitteeksi.

ЮХАНИ: Это я-то разбойник, кто даже волоска не тронул на их голове? Но видишь ли, когда молодца выведут из себя, то тут уж, брат, сам должен понимать... Ведь я целых два дня и две ночи просидел в каталажке! Но зато славные приветы мы послали кантору! Хоть немного от сердца отойдет.

AAPO: Ja vielä hullumpia rovastille. Niitä terveisiä taidamme vielä katkerasti katua.

ААПО: А пастору и того срамней. Как бы нам еще не пожалеть об этих приветах.

JUHANI: »Mitä minä huolin, veitikka nuori?» Elämä, nuoren miehen elämä on juuri niinkuin tämä kaikuva, kohiseva nummi. Ja tuollahan koillisessa longoittaa Impivaaran töykeä vuori ja tuolla taasen luoteisessa läikkyy kirkon-kylän järvi ja vieläpä haamoittaa tuolla muitakin järviä, tuolla ilman rannalla kuin ikuisessa kaukaisuudessa. Kolistimen kolme järveä siellä silmäni näkee.

ЮХАНИ: «Стану ль тужить я, гуляка могучий?» Ведь жизнь молодого парня все равно что эта гулкая гора. Вон виднеется высокая Импиваара, а там, к западу, блестит приходское озеро. А вон там, далекодалеко, у самого края неба, видны еще озера. Это три озера Колистин.

»Ei mun auta, ei mun auta,
Täytyy mennä järveen;
Kultani on niin vihainen
Ja puhisee kuin kärme».

Брошусь в озеро — навеки
Сердце успокою,
Милая такая злая
И шипит змеею.

Tuon järven pinnallapa tuossa istuu usein lukkari-ukkomme ongen-pahla kourassa. Ah! könöttäisi hän siellä nyt ja minä olisin tuima tuulenpuuska, äkeä hirmu-myrsky kaakosta, niin tietäisinpä mitä kohden rynkäisin pauhinalla, ja pianpa puljahtelis kumossa lukkarin ruuhi.

На берегу там частенько сидит наш старичок кантор с удочкой. Эх, если б он й сейчас торчал там, а я был бы быстрым ветром, буйным вихрем! Уж я бы знал, куда налететь, и канторская лодка живо перевернулась бы вверх дном.

SIMEONI: Mikä synnillinen toivotus!

СИМЕОНИ: Грех желать такое!

JUHANI: Sen minä tekisin, ruuhen minä kumoisin että kiehuisi vellinä järven vesi.

ЮХАНИ: Нет уж„ лодку-то я перевернул бы, и пусть все озеро забурлило бы, как ржаная каша на огне.

TIMO: Suden paistiksi koko mies.

ТИМО: К волкам бы на растерзание такого мужика.

JUHANI: Suden-kuoppaan hänen syöksisin ja itse paseerailisin riemuiten reunalla.

ЮХАНИ: Я б его сбросил в волчью яму, а сам бы весело посвистывал на краю.

AAPO: Kettu, kerran karhun pahan-suopa, narrasi kuoppaan kontio-kurjan. Kovin hän silloin nauroi ja käyskeli siinä ylhäällä ympäri ammottavan kuopan, haastellen pilkallisesti. Siitä astui hän ilveksen selkään, ilves vei hänen ylös korkeaan kuuseen, joka seisoi siinä lähellä. Rupesi laulamaan kettu iloissansa ja kutsumaan kokoon tuulia jokaisesta neljästä ilmasta; käski heitä soittamaan kuusen kanteletta hänen laulunsa mukaan. Tulivat pian itä, läntinen ja etelä, ja ankarasti kaikkui ja kohisi kuusi. Tuli myös voimallinen pohja, rynkäsi halki partaisen, pimeän korven, humisten ja ryskyin. Silloin kuusi pauhasi, vapisi ja kumartui syvään, murtui viimein ja kaatui kohden kuoppaa, viskaten kaatuessaan latvastansa ketun alas karhun syliin syvässä kuopassa.

ААПО: Жила-была лисонька и вечно желала зла медведю. И вот как-то раз ей удалось заманить бедного мишку в яму. Как она потешалась и злословила тогда, прыгая вокруг ямы! А потом уселась верхом в рысь, и та вскочила с ней на высокую ель. И прнялась лисонька петь на радостях да зазывать веры со всех четырех сторон. Приказала она им подыгрывать на еловом кантеле в лад своим песням. И подл и тут ветры с востока, запада и юга, и загудела ель, зашумела. Проснулся и могучий сиверко, рванулс* сквозь бородатый темный ельник и пошел выть-трещать. Задрожала ель, закачалась и низко склонилась, потом совсем сломалась и повалилась прямо на яму. И упала лисонька с вершины к медведю в объятия.

TIMO: No peijakas! Mutta nyt?

ТИМО: Ух, черт возьми! Ну, а потом?

JUHANI: Kylläs tuon arvaat, kuinka nyt tapahtui. Kieppasi mar' karhu oikein rotevasti kiinni ketun kamarasta ja ravisti että hampaat helähti, niinkuin teki hyvä lukkari minulle.--Mutta ymmärränpä Aapon tarkoituksen. Hän tahtoi minua muistuttaa, että joka toiselle kuoppaa kaivaa, hän putoo siihen itse. Olkoon niinkin, mutta suden-kuopan saaliiksi lukkarin soisin vaan.

ЮХАНИ: Ты и сам догадаешься, что было потом. Мишенька покрепче схватил лису за шиворот да так встряхнул бедную, что у той зубы щелкнули, кк было и со мной у кантора. Но я понимаю, на что нмекает Аапо. Он хочет мне напомнить: не копай, мол, >му соседу, сам в нее попадешь. Пусть даже так, но :антору я все равно желаю угодить в волчью яму.

TIMO: Nähdä lukkarin kuoppaan lötkähtävän, sitähän ei juuri minunkaan sydämeni vastaanlöis. Mutta en tuota ukko-rässyä sentähden kauankaan piinaisi tunkkaisessa kammiossa. Kaksi tuntia, kaksi tuntia vaan. Ja jääköön tämä tähän. Eläköön lukkari rauhassa, putoomatta edes närkästyneen sydämenikään kuoppaan. Mutta yhtä ihmettelen. Kuinka taidatte uskoa tuollaisia lorujuttuja kuin tämä ketusta ja karhusta. Voi veikkoset! eihän taida kettu edes joutaviakaan jaaritella, sitä vähemmin kutsua vielä tykönsä maailman tuulia. Te uskotte tämän, mutta minä päätän asian puhtaaksi valheeksi.

ТИМО: Поглядеть, как кантор шлепнется в нее, — от такой потехи и я не отказался бы. Но долгомучить старикашку я бы не стал. Парочку часов, толко парочку часов. Но хватит о нем. Пускай кантор живет себе да поживает, я на него зла не держу. Но вт чему я дивлюсь: как вы можете верить таким пустьИ побасенкам, хотя бы вот о лисе и медведе? Эх, брат]Ы мои! Да ведь лиса даже сущей чепухи сказать не мскет, не то чтоб зазывать еще ветры со всего света. Вы вот верите, а я все это считаю чистым враньем.

JUHANI: Se tiedetään, ettei Timon pää ole juuri terävimpiä tässä maailmassa.

ЮХАНИ: Да, уж нам-то известно: у Тимо го.овенка не из самых умных на свете.

TIMO: Vaikk'ei. Mutta tällä päällä vaellan halki tämän maailman yhtä kunniallisesti kuin sinäkin taikka jokin muu, mies tai vaimo.

ТИМО: Ну и пускай. С этой головенкой я гроживу свой век не хуже тебя, да и любого другого мужика или бабы.

AAPO: Timo ei käsitä kuvausta.

ААПО: Тимо не понимает сказок.

JUHANI: Ei ensinkään se poika parka nyt käsitä. Mutta katsoppas jos selitän sinulle seikan. Tapaus ketusta ja karhusta on arvattavasti niistä ajoista, joina kaikki luontokappaleet ja vielä puutkin taisivat puhua, niinkuin vanhassa testamentissa kerrotaan; ja sen olen kuullut vainaalta sokea-enoltamme.

ЮХАНИ: Да, ничего, бедняга, не понял. Вот послушай-ка, я тебе растолкую. Видно, с лисой да мдведем эта самая оказия случилась еще в те времена когда все твари и даже деревья умели говорить, как казано и Ветхом завете. Да и от покойного дядюшки я слышал то же самое.

AAPO: Ethän käsitä nyt sinäkään satua ja sen tarkoitusta.

ААПО: Стало быть, и ты не понял, в чем со.ь этой сказки.

TIMO: Mutta kuitenkin »pata kattilaa soimaa; musta kylki molemmilla».

ТИМО: А туда же лезет. Хулил котел горшок:—да оба в саже.

JUHANI: Mielitkö viisastella, mies? Mutta usko minua, niin kiitänpä Jumalaa siitä, etten ole niin tyhmä kuin sinä, Timo-poloinen.

ЮХАНИ: Ты решил поумничать? Поверь мне, я, слава богу, не такой олух, как бедняга Тимо.

TIMO: Vaikka et ole; enpä siinä mitään vaaraa näekkään.

ТИМО: Ну и пусть. Я в том большой беды не вижу.

EERO: Tee sinä, Timo, niinkuin puplikaani ennen: lyö ainoastaan vasten rintaasi, ja saadaanpa nähdä, kumpi teistä tästä parempana miehenä kotia marssii.

ЭРО: А ты, Тимо, поступи как мытарь в библии: знай бей себя в грудь кулаком — поглядим, кто из вас больший праведник.

JUHANI: Aih! joko sattui pikku-Eeroonkin, sinä puplikaani itse?

ЮХАНИ: Ишь ты! Значит, и Эро задело за живое, мытарь ты этакий!

EERO: Sattui oikein makeasti itse puplikaanien päämieheen, tuohon pikku-Zakeukseen.

ЭРО: Да это же старшего задело, главного мытаря Закхея.

JUHANI: Minä en huoli sinun Zakeuksistas ja makeuksistas, vaan panen itseni makeasti nukkumaan. Selin tahdon teihin kääntyä ja maata kuin viholais-pesä kinoksen alla.--Mutta Jumala auta meitä! olemmehan asettuneet kamalaan paikkaan.

ЮХАНИ: Плевать мне иа твоих Закхеев, я спать лягу. Вот повернусь сейчас к вам спиной и буду полеживать, будто муравейник под сугробом. Но храни господь! Ведь мы же остановились на самом страшном месте.

AAPO: Miksi niin?

ААПО: Это почему же?

JUHANI: Tuossahan tuo merkillinen, kamoittava kivi, joka antaa aina niin murheellisen vastauksen kirkonkelloin pauhinalle. Ja katsokaapas noita silmiä sitten, jotka tuijottelevat tuolta päällemme lakkaamatta. Minä kauhistun. Mennään tästä Herran nimeen!

ЮХАНИ: Вон тот жуткий камень, который так тоскливо отзывается на колокольный звон. Поглядите на глаза — вон как они уставились на нас сверху. Меня страх берет. Пойдем отсюда с богом!

TUOMAS: Istukaamme rauhassa.

ТУОМАС: Да сидите спокойно!

JUHANI: Mutta metsänhaltija on tässä kova ja kiukkuinen.

ЮХАНИ: Но тут живет свирепый лесовик.

AAPO: Ainoastaan heitä kohtaan, jotka kiroilevat tai osoittelevat muuta jumalattomuutta. Sentähden kavahda itses siitä. Mutta tarina noista kuvista tuolla kiven kyljessä on tapaus kaukaisista ajoista.

ААПО: Зол-то он только к тем, кто ругается да богохульствует. Вот этого и ты остерегайся. А что до рисунков на камне, то в старину действительно был такой случай.

LAURI: Tahdotko sen kertoa meille?

ЛАУРИ: Не расскажешь ли его нам?

AAPO: Mutta katselkaa ensin tarkemmin tuota kiveä. Siellä nä'ette niinkuin neljä kultaista, säteilevää pistettä. Ne ovat kahden rakastajan sulavat silmät, korean neidon ja uljaan nuorukaisen; ja heidän kuvansa nä'ette myös piirrettyinä kiveen. Katselkaa heitä, silmät vähän rakosilla. Siinä he istuvat yhdistettyinä hellimpään syleilykseen. Mutta alempana, nuorten jalkain juuressa makaa kymeröissään ja miekalla lävistettynä eräs vanha uros.

ААПО: Сначала рассмотрите получше этот камень, и вы заметите вроде как бы четыре яркие золотые точки. Это ласковые глаза двух влюбленных: прелестной девы и отважного юноши. Они-то и высечены на камне. Прищурьтесь — и сразу увидите. Вот они сидят, нежно обнявшись. А чуть пониже, в ногах у молодых, скорчился пронзенный мечом старик.

TIMO: Juuri niinkuin sanot.

ТИМО: Ну в точности как ты говоришь!

LAURI: Jotakin sellaista luulen minäkin siellä näkeväni. Mutta kerro asia.

ЛАУРИ: Я тоже вижу что-то такое. Но расскажи-ка все, как было.

Seuraavan tarinan kertoi heille Aapo.

И Аапо рассказал им такое предание.

Seisoi ennen tässä lähellä eräs komea linna, ja tämän linnan herra oli rikas ja mahtava mies. Hänellä oli tytärpuoli, äititön, mutta suloinen ja kaunis kuin aamu. Neitoa rakasti eräs nuorukainen, mutta sekä nuorukaista että neitoa vihasi linnan hirmuinen isäntä, jonka sydämessä ei koskaan löytynyt lemmen sijaa. Mutta tytär rakasti myös ylevätä nuorukaista; ja he kohtasivat toisiansa usein tällä kaikuvalla nummella, ja juuri tämän kiven juurella olikin heidän yhtymyspaikkansa. Mutta saipa isä tiedon nuorten salaisesta liitosta ja lausui kerran neitosen korviin hirmuisen valan. »Tyttäreni», sanoi hän, »katso etten saavuta teitä syleilyksessä metsien yössä. Tiedä, että miekkani teidät kohta silloin yhteen-vihkii veriseen kuolemaan. Sen lupaan ja pyhästi vannon». Niin hän lausui, ja neitonen kauhistui kuultuansa valan. Ei hän kuitenkaan unohtanut sydämensä ystävää, vaan kiivaammaksi yhä kiihtyi hänen lempensä.

Давным-давно неподалеку отсюда стоял красивый замок, и владел им богатый, могущественный человек. У него была падчерица-сирота, прекрасная, точно утренняя заря. И любил ее один юноша. Но владелец замка ненавидел их обоих, в его сердце никогда не было места для любви. Девушка тоже любила юношу, и они часто встречались на этой горе. У этого камня и было место их свиданий. Но об их тайной любви узнал отчим и произнес страшную клятву. «Дочь моя, — сказал он,— берегись, чтоб я не застал тебя в его объятиях в темном лесу. Знай, что тогда меч мой обвенчает вас с кровавой смертью. Я исполню это, и порукой тому моя священная клятва». Так сказал он, и страх охватил девушку. Но милого друга она все равно не забыла, еще сильней разгорелась ее любовь.

Oli tyyni kesä-yö; tuli aavistus immen poveen, että nuorukainen käyskeli nummella, vartoen kultastansa. Viimein, koska hän arveli kaikkein jo linnassa lepäävän syvimmässä unessa, läksi hän, käärittynä avaraan, hienoiseen huiviinsa, lemmenretkellensä, hiipi varjona ulos, katosi pian metsän kohtuun, ja liehahti kerran kasteisessa viidassa sininen liina. Mutta kaikki eivät linnassa maanneetkaan, vaan seisoipa akkunan ääressä itse linnan herra, tähtäillen neitoa, joka öisenä haamuna siirtyi pois. Silloin vyötti hän miekkansa miehustalle, tempasi käteensä keihään ja kiirehti ulos, katosi metsään neitosen jäljestä. Verta-janoova peto silloin vainosi lempeä-silmäistä karitsaa.

Была тихая летняя ночь. Сердцем почуяла она, что юноша ждет ее на горе. И когда ей показалось, что в замке все уже спят крепким сном, она накинула на себя легкую голубую шаль и устремилась навстречу любви. Точно тень, выскользнула она из замка, и вскоре лес скрыл ее, только голубая шаль мелькнула в росистой чаще. Но не все спали в замке. У окна стоял владелец замка и зорко следил за девушкой, которая, точно ночное привидение, скользнула в темный лес. Тогда он опоясался мечом, схватил копье и поспешил за нею. То кровожадный зверь преследовал яснокого ягненка.

Mutta ylös nummelle kiirehti huohottava tyttö ja kohtasi ystävänsä siellä, harmaan kiven juurella. Siinä he seisoivat, syleillen armaasti toinen toistaan, kuiskaillen rakkauden kieltä autuaana hetkenä. Eivätpä seisoneet he enää maan pinnalla täällä, vaan heidän sielunsa käyskelivät taivaan kukkas-niituilla.--Meni niin muutama silmän-rävähdys ja rynkäsi äkisti esiin linnan hirmuinen herra, syöksi terävän keihäänsä neidon vasempaan kylkeen, että sen kärki nuorukaisen oikeasta kyljestä tunkeusi ulos, ja niin hän yhdisti heidät kuolemassa. He kallistuivat vasten kiveä, ja yhtenä virtana juoksi heidän verensä nummella, punaten kanervakukkasten posket. Siinä, teräksisen siteen yhdistäminä, he istuivat kivisellä istuimella, äänettöminä, mutta aina armaasti syleillen toinen toistaan. Ja ihanasti kuin neljä kultaista tähteä säteilivät heidän silmänsä kohden linnan valtiasta isäntää, joka kummastuen katseli ihmeellistä, tyyntä kuvausta kuoleman kidassa. Syntyi äkisti ukkosen ilma, välähteli ja jyrisi taivas, mutta väläysten sinertävässä loimossa nuorten silmät säteilivät onnen-autuaasti, kuin neljä kynttilää taivaan salissa, pyhässä ilmassa loistaa. Tätä katseli murhamies, kun korkeuden viha riehui hänen päällänsä ja ympärillään. Voimallisesti puhui hänen sielullensa nuorten ihanasti riutuvat silmät, heidän koskena juokseva verensä, puhui jyrisevä taivas. Hänen mielensä liikkui, liikkui ensimmäisen kerran, koska hän, sydämessä katumus kylmä ja musta, katseli kuolevien ihmeellisiä silmiä, jotka aina lakkaamatta paistoivat hymyten häntä vastaan. Hänen sydämensä kammostui ja vapisi, kun salamat leimahtelivat ja avaruus pauhasi, ja kaikkialta karkasivat hänen päällensä kauhistuksen henget. Ääretön vimma saavutti hänen sielunsa.

А девушка поднялась на гору и там, у подножия серого камня, встретила возлюбленного. Они стояли, нежно обнявшись, и шептали друг другу слова любви. Все темные горести были забыты ими, их души витали на цветущих райских лугах. Прошло мгновение, другое, и вдруг из лесу появился жестокий рыцарь и с такой силой вонзил в левый бок девушки острое копье, что оно выступило из правого бока ее возлюбленного. Так соединил он их в объятиях смерти. Они склонились на камень, ручьем заструилась их кровь, обагряя цветы вереска. Скрепленные сталью, сидели они на каменном ложе, безмолвные, но все еще в нелепых объятиях. И точно четыре золотые звездочки, сияли их глаза, обращенные к жестокому рыцарю, и он, пораженный, смотрел на их дивное, тихое увядание. Но вдруг разразилась гроза, небо засверкало и загремело, и в голубом зареве молнии глаза возлюбленных сияли счастьем и блаженством, точно светильники в небесных чертогах. Долго смотрел на них убийца, а вокруг бушевало разгневанное небо. О многом заставили его подумать тогда и эти удивительные светильники, и кровавый поток, и рокочущее небо. И встрепенулась его душа, встрепенулась впервые в жизни, когда он в холодном и мрачном раскаянии смотрел в эти глаза, обращенные к нему с кроткой улыбкой. Его сердце дрогнуло и ужаснулось. А небеса всё бушевали, сверкала молния. Отовсюду на него нагрянули злые духи, и в сердце ему вкралось страшное отчаяние.

Katsoi hän vielä kerran nuoria kohden: mutta sieltäpä aina samat hohtavat silmät, vaikka jo sammuvina, katselivat hymyten häntä vastaan. Silloin löi hän käsivartensa ristiin ja rupesi, kuin jäätyneellä katseella, tuijottamaan itään päin, ja niin hän seisoi kauan mykkänä synkeässä yössä. Mutta viimein ja äkisti kohoitti hän povensa korkealle ja huusi pitkän huudon, pitkän ja peloittavan kovan, joka jylisten kiiriskeli ympäri tienoota. Seisoi hän taasen äänetönnä hetken, jona hän kuulteli tarkasti ja kauan, kunnes viimeinen kaiku hänen huudostansa oli vaiennut etäisimmän kunnaan povehen. Ja koska tämä oli tapahtunut silloin hän taasen, yhä tuijoittaen kohden itää, huusi hirmuisesti, ja kauan seuduissa kiiriskeli kaiku, jonka juoksua vuoresta vuoreen hän kuulteli tarkasti. Mutta viimein kuoli kaukainen, vapiseva ääni, leimaus lepäsi ja sammuneet olivat nuorten säteilevät silmät; ainoastaan raskas sade huokaili metsässä. Silloin, äkisti kuin unesta heräten, tempasi linnan herra miekkansa huotrasta, lävisti rintansa ja kaatui nuorten jalkain juureen. Ja leimahti taivas kerran vielä, leimahti ja jyrisi; mutta pian vallitsi taasen kaikkialla hiljaisuus.

Еще раз взглянул он на умирающих, и по-прежнему они улыбались ему. Он скрестил руки на груди и в оцепенении смотрел на восток. Долго стоял он безмолвно средь мрачной ночи и наконец вздохнул полной грудью и испустил громкий протяжный вопль, который с грохотом покатился по окрестностям. Снова стоял он в ожидании, пока в бескрайней дали не смолкло эхо. И когда все стихло, он опять устремил свой взор на восток и снова разразился страшным криком, и долго кружилось от одной горы к другой далекое эхо, а он все слушал и слушал. Но наконец замер последний отзвук, утихла гроза, и погасли сияющие глаза влюбленных. Только дождь тяжело вздыхал в лесу. И тут, словно очнувшись от сна, владелец замка выхватил меч и, пронзив себе грудь, повалился к ногам молодых. Еще раз сверкнула молния и загрохотал гром, но вскоре опять воцарилась тишина.

Aamu tuli, ja nummella löydettiin kuolleet harmaan kiven juurelta; pois he kannettiin ja sija heille rinnakkain rakettiin hautaan. Mutta kivessä nähtiin sen jälkeen heidän kuvansa; ja näkyi siinä kaksi nuorta, syleillen toinen toistaan, ja heidän allansa polvillaan eräs ankara, partainen uros. Ja neljä ihmeellistä nastaa, kuin neljä kultaista tähteä, kiven kyljessä säteilee sekä yöllä että päivällä, muistuttaen rakastavain ihanasti raukenevia silmiä. Ja pitkäsen nuoli, niinkuin tarina kertoilee, piirsi, leimahtaessaan, kiveen nämät kuvat. Ja niinkuin tässä kuvauksessa, niin istuvat nuorukainen ja impi onnellisina korkeuden istuimilla; ja niinkuin uros tuossa matelee, niin entinen linnan herra paahteisessa ilmassa rangaistuksen vuoteella. Ja koska soivat tornin kellot, teroittaa hän aina tarkasti korvansa, kuullellen kaikua kivestä; mutta yhä murheellinen on helinä. Kerran toki on kivestä kuuluva ihmeellisen lempeä ja iloinen ääni, ja silloin on tullut miehen sovinnon ja pelastuksen hetki, mutta lähellä on myös kaiken maailman hetki. Ja sentähden kuultelee aina kansa erinomaisella levottomuudella kaikua kivessä, koska kellot soi. He soisivat miehen sovinnon päivän valkenevan, mutta muistelevat kauhistuen maailman tuomiohetkeä.

Наступило утро. На горе возле серого камня нашли мертвецов. Их унесли, похоронили в одной могиле. Однако на камне после этого появились изображения: двое молодых сжимают друг друга в объятиях, а перед ними на коленях стоит суровый бородатый старик. Словно четыре золотые звездочки, сверкают на камне днем и ночью четыре точки, напоминая пылающие глаза влюбленных. Как рассказывает предание, молния высекла на камне это изображение. И, подобно тому, как они, запечатлены здесь, сидят теперь юноша и девушка в небесных чертогах, и, подобно этому старику на камне, извивается в адском пекле злой владелец замка, пораженный небесной карой. Чуть зазвенят колокола, он настораживает слух, силясь уловить в камне отзвук колокольного звона. А отзвук все так же печален и уныл. Но настанет час, и камень отзовется нежным, радостным звоном. Это будет миг примирения, и тогда придет конец его мукам. Но от этого часа недалек и день Страшного суда, — вот почему люди с такой тревогой прислушиваются к глухому отзвуку камня, лишь только зазвенят колокола. Им жаль грешника, и они желали бы ему избавления, но в то же время они с ужасом думают о близком конце света.

Tämä oli tarina, jonka Aapo kertoi veljillensä Sonnimäen nummella.

Вот какое предание рассказал братьям Аапо на горе Соннимяки.

TIMO: Mutta saapa ukko hikoilla. Aina tuomiopäivään asti! Ohhoo!

ТИМО: Этому старику немало еще попотеть придется — до самого судного дня! 0-хо-хо>

SIMEONI: Sinä tomppeli, katso ettei juuri tällä hetkellä möräise tuomion torvi.

СИМЕОНИ: Гляди, безумец, как бы божий глас уЖе сейчас не призвал тебя к ответу.

EERO: Maailman lopusta ei ole yhtään pelkoa niin kauan kuin pakanoita maan päällä löytyy. No Jumala paratkoon! tässähän on seitsemän villittyä pakanaa vallan kristikunnan helmassa. Mutta eihän niin pahaa, ettei siinä aina jotakuta hyvääkin. Olemmehan maailman pylväitä me.

ЭРО: Пока на свете есть поганые язычники, 1юнца света нечего бояться. А тут, боже правый, целых семь закоснелых язычников средь крещеного люда. Нет худа без добра. Зато мы столпы мира — ведь на язычьиках весь свет держится.

JUHANI: Sinäkö maailman pylväs? Kuustuumainen.

ЮХАНИ: Это ты-то столп мира? С твоими-то шестью дюймами?

SIMEONI: Vapisetpa, Eero, vapiset kuin perkele, kun lähestyy päivä, jota pilkkaat nyt.

СИМЕОНИ: Погоди, Эро, ты еще заюлишь, ка^ бес перед заутреней, когда придет тот день, над котЭрым ты теперь смеешься.

TIMO: Sitä ei hän tee, sen takaan minä. Ohhoo! silloinpa on meteliä ja mullerrusta. Kaksi mullerrusta on jo ollut, kolmas on vielä tulematta; ja silloin tapahtuu se suuri autuuden merkki; silloin maailma on menevä tuhaksi ja tomuksi kuin kuiva virsu. Silloinpa karja aholla mörää ja siat kujalla kauheasti vinkuu, jos nimittäin tämä tuho on tapahtuva kesäiseen aikaan, mutta jos se talvella tapahtuu, niin karjapa silloin ometassa teiskaa ja mörää ja läätin pahnoissa sika-parat vinkuu. Silloinpa on melskettä, pojat. Ohhoo! Kaksi mullerrusta on jo ollut, kolmas on vielä tulematta, niinkuin sokea-eno sanoi.

ТИМО: Не заюлит, ручаюсь. О-хо-хо! Вот когд3 все пойдет вверх дном! Два-то раза это уже было — и треть., его не миновать. И исполнится тогда великое знамгние. Весь мир сгорит в прах и пепел, будто сухой лапоть. И заревет же тогда на выгоне скотина, а свиньи Судут иизжать на дворе — если, конечно, эта беда слу1Ится летом; но ежели зимой, то тут уж скоту придется реветь да метаться в хлеву, а бедным чушкам визжать н} со-: ломе. Вот где суматоха-то будет, ребята! О-хо-хо! Два-то раза уже было — третьего не миновать, как гсцари-> нал наш слепой дядюшка.

SIMEONI: Niin, niin, muistelkaamme tätä päivää.

СИМЕОНИ: Вот, вот, будем помнить об этом ДНе,

JUHANI: Vai'etkaa jo, veljet. Varjele Jumala! käännättehän perin nurinniskoin tässä miehen sydämmen. Nukkukaamme, nukkukaamme!

ЮХАНИ: Полно вам, братцы, замолчите. И да хранит вас господь! Иначе вы совсем истерзаете мое сердце. Давайте спать, спать!

Niin he haastelivat, mutta kanssapuheensa vaikeni viimein ja uni kallisti heidät alas toisen toisensa perästä. Heistä viimeisenä istui valveillansa Simeoni, nojaten itseänsä vasten hongan pulloista juurta. Hän istui ja mietiskeli hartaasti näitä maailman viimeisiä aikoja ja tuomion suurta päivää. Ja punaisina, kosteina, liepeinä paloivat hänen silmänsä, mutta ruskea punerrus hänen karheista poskistansa paistoi kauas. Lopulta nukkui myöskin hän; ja niin he kaikki makeasti uneksuivat nuotion ääressä, joka loimotti vielä hetken, mutta vähitellen raukeni ja sammui.

Разговоры наконец стихли, и вскоре всех братьев, одного за другим, повалил крепкий сон. Дольше всех не мог уснуть Симеони. Он сидел, прислонившись к толстому стволу сосны, и думал о последних днях мира и о Страшном суде. Его влажные, покрасневшие глаза пылали огнем, и далеко был виден румянец его загорелых, обветренных щек. Но потом заснул и он. Братья сладко храпели вокруг костра, который, потлев еще немного, начал медленно гаснуть.

Päivä hämärtyi ja hämärä sakeni yöksi; ilma oli lenseä ja paahteinen; välähteli tuolloin tällöin koillisessa taivaan alla, koska ylös kohosi tuima ukkosilma. Kotkan vauhdilla läheni se kirkonkylää, viskeli kohdustansa tulta ja sytytti äkisti pappilan riihen, joka, kuivaa olkea täynnä, leimahti pian valtaiseen tuleen. Rupesivat kellot pauhaamaan ja tuli liikettä kylään, kaikkialta kiirehti väkeä hurjalle tulelle, virtasi miestä ja naista, mutta turhaan. Peloittavasti loimotti riihi, ja veripunaiseksi muuttui taivaan kansi. Mutta ilma nyt rynkäsi kohden Sonnimäkeä, jossa veljekset makasivat sikeässä unessa; ja heidän kuorsauksistaan remahteli nummi. Nytpä hirmuinen jyräys on heidät herättävä ja silloin he säikähtävät pahemmin kuin koskaan eläissänsä. Heidän unihouriva mielensä kauhistuu, koska viipymättä pujahtaa muistoonsa synkeä tarina, kuvailukset maailman lopusta, luonnon riehuessa heidän ympärillään kolkossa yössä. Ja mikä on valoa tässä yössä, on ukkospilven salamista ja kamala haame aaltoilevasta palosta kylässä.--Nyt välähti ja vilauksessa seurasi verraton jyräys, joka paikalla herätti veljekset. Huutaen kovasti ja kirkuvalla äänellä, loiskasivat he yhtaikaa ylös maasta, ja hiukset narreillaan pystyssä kuin kahiseva kahila, ja silmät renkaina päässä, tuijottelivat he kohden toinen toistansa muutaman silmänräpäyksen.

Стало смеркаться, а затем сумерки сгустились в темную ночь; было душно и знойно; на северо-востоке то и дело сверкала молния — начиналась сильная гроза. С орлиной быстротой надвигалась она на приходское село, беспрестанно изрыгая огонь. Вдруг молния подпалила пасторский овин, набитый сухой соломой и он вспыхнул ярким пламенем. Тревожно забил, колокол, село зашевелилось, отовсюду к пожару заспешили люди, мужики и бабы, но все было тщетно. Пламя уже разбушевалось, небо стало кроваво-багряным. А гроза перекинулась на Соннимяки, где крепким сном спали братья. На горе стоял гул от их богатырского храпа. Вот-вот их разбудит страшный удар грома, и они испугаются сильнее, чем когда-либо в жизни. Спросонья их охватит ужас, на ум сразу же придут мрачное предание и мысль о конце мира, а вокруг в непроглядной ночи будут бушевать стихии. И лишь сверкание молнии и страшное зарево пылающего в селе пожара осветят ночную мглу. Вот вспыхнула молния, за ней последовал грохочущий раскат грома, сразу же разбудивший братьев. С отчаянными воплями вскочили они все разом на ноги и — волосы дыбом, глаза навыкат — глядели несколько мгновений друг на друга.

SIMEONI: Tuomiopäivä!

СИМЕОНИ: Конец света!

JUHANI: Missä ollaan, missä ollaan?

ЮХАНИ: Где мы, где?

SIMEONI: Jokos mennään?

СИМЕОНИ: Неужто уже пропадаем?

JUHANI: Auta meitä, armo!

ЮХАНИ: Господи, помоги нам!

AAPO: Hirveätä, hirveätä!

ААПО: Страшно!

TUOMAS: Hirveätä kyllä.

ТУОМАС: Да, страшно, страшно!

TIMO: Herra varjele meitä poika parkoja!

ТИМО: Спаси нас господь, горемычных!

SIMEONI: Jopa kellot soivat!

СИМЕОНИ: Уже колокола звонят.

JUHANI: Ja kivi kilisee ja tanssii! Hii, haa!

ЮХАНИ: И камень гудит и пляшет. Ух!

SIMEONI: »Taivaan kellot soivat!»

СИМЕОНИ: «Бьет колокол небесный!»

JUHANI: »Ja vaipuvat mun voiman'!»

ЮХАНИ: «Твой крах вещает, грешник!»

SIMEONI: Ja näinkös nyt vaan mennään?

СИМЕОНИ: Так-то, стало быть, и пропадем мы.

JUHANI: Auta meitä, laupeus ja armo!

ЮХАНИ: Помоги нам, господи, смилуйся и пощади нас!

AAPO: Voi kauheutta!

ААПО: Ох, страшно!

JUHANI: Tuomas, Tuomas, tempaise tuosta takinhännästäni kiinni! Hii, haa!

ЮХАНИ: Туомас, Туомас, хватайся за полу моей куртки! Ух!

SIMEONI: Hii, haa! nyt mennään, mennään!

СИМЕОНИ: Ух! Уж теперь, вероятно, нас понесло!

JUHANI: Tuomas, minun veljeni Kristuksessa!

ЮХАНИ: Туомас, брат мой во Христе!

TUOMAS: Tässä olen; mitä tahdot?

ТУОМАС: Я тут. Что тебе?

JUHANI: Rukoile!

ЮХАНИ: Молись!

TUOMAS: Niin, rukoile tässä.

ТУОМАС: Как же, до молитв тут.

JUHANI: Rukoile, Timo, jos taidat!

ЮХАНИ: Молись, Тимо, если можешь!

TIMO: Tahdon koettaa.

ТИМО: Хочу попробовать.

JUHANI: Tee se pian!

ЮХАНИ: Да поживей!

TIMO: O Herra, suru suuri, o Bethlehemin armoistuin!

ТИМО: О боже, о горе превеликое, о милость Вифлеема!

JUHANI: Mitä sanoo Lauri?

ЮХАНИ: А ты, Лаури, что скажешь?

LAURI: Enhän tiedä mitä sanon tässä kurjuudessa.

ЛАУРИ: Не знаю, что и сказать, — такие страсти творятся.

JUHANI: Kurjuus, ääretön kurjuus! Mutta luulenpa kuitenkin, ettei ole loppu juuri vielä.

ЮХАНИ: Страсти, превеликие страсти! Но я все-таки надеюсь, что это еще не конец.

SIMEONI: Oi jos annettaisiin meille armonaikaa vielä yksi päiväkin!

СИМЕОНИ: Ой, если б нам был милостиво отпущен еще хоть один денек!

JUHANI: Tai yksi viikko, kallis viikko!--Mutta mitä aattelemme tästä kamoittavasta valosta ja kelloin sekavasta kaikunnasta?

ЮХАНИ: Или хоть одна неделя, всего одна неделя! А что вы думаете об этом страшном зареве и тревожном набате?

AAPO: Onhan tulipalo kylässä, hyvät ihmiset.

ААПО: В селе пожар, люди добрые!

JUHANI: Niin, Aapo, ja hätäkello moikaa.

ЮХАНИ: Оттого-то, верно, и бьют в набат.

EERO: Tulessa on pappilan riihi.

ЭРО: Пасторский овин в огне!

JUHANI: Menköön tuhannen riihtä kun vaan seisoo tämä matoinen maailma ja me sen seitsemän syntistä lasta. Herra auta! Uihan koko ruumiini kylmän hien virrassa.

ЮХАНИ: Пусть пропадает хоть тысяча овинов, только б уцелел этот грешный мир да мы, семеро грешников. Помоги нам господи! Я обливаюсь холодным потом.

TIMO: Eipä ilman ettei minunkin housuni vapise.

ТИМО: Да и у меня штаны трясутся.

JUHANI: Verraton hetki!

ЮХАНИ: Ну и дела!

SIMEONI: Näin meitä Jumala rankaisee syntiemme tähden.

СИМЕОНИ: Так бог карает нас за грехи наши.

JUHANI: Totta! Miksipä lauloimme tuon ilkeenaikaisen veisun Rajamäen rykmentistä?

ЮХАНИ: Верно! И зачем нам было петь эту срамную песенку о полке Раямяки?

SIMEONI: Te pilkkasitte hävyttömästi Mikkoa ja Kaisaa!

СИМЕОНИ: Вы бесстыдно насмехались над Микко и Кайсой!

JUHANI: Ettäs sanot! Mutta Jumala siunatkoon heitä! Hän siunatkoon meitä kaikkia, kaikkia, lukkariakin!

ЮХАНИ: Правду говоришь! Благослови их господи! /1а и нас заодно, всех, всех, даже кантора!

SIMEONI: Se rukous on taivaalle otollinen.

СИМЕОНИ: Вот такая молитва будет угодна небу.

JUHANI: Lähtekäämme tästä hirmuisesta paikasta. Tuoltahan leimuaa tänne palo kuin kadotuksen pätsi, ja tuolta kalustaa kiven kyljestä nuo silmätkin niin surkeasti päällemme. Tietäkää, että juuri Aapon kertomus niistä kissan-silmistä saattoi matkaan tämän ravistuksen selkäluissamme. Mutta lähtekäämme liesuun, ja älköön kukaan meistä unohtako pussiansa ja aapistoansa. Pois veljet! Tammistoon marssitaan Kyöstin luokse, Kyöstin luokse Herran avulla, ja siitä huomenna kotia, jos eletään. Mennään nyt!

ЮХАНИ: Уйдемте с этого жуткого места. Ишь как светит сюда пожар, все равно что адское пекло. А вон и камень с тоской таращит на нас глаза. Знайте, что это Аапо со своим преданием на нас такого страху на-гнал. Но пошли быстрее, и не забудьте котомок и букварей. Пошли, братцы! Доберемся до Таммисто, к Кюэсти, С божьей помощью к Кюэсти, а оттуда поутру домой, коль будем живы. Идем!

LAURI: Mutta kohta on niskassamme roima sade ja kastummepa kuin rotat.

ЛАУРИ: Скоро ливень хлынет, промокнем, точно крысы.

JUHANI: Anna kastua, anna kastua! Saatiinhan vielä armo. Mennään nyt!

ЮХАНИ: Пускай! Главное — нас пока пощадили.; Идемте!

He riensivät pois, astellen kiivaasti toinen-toisensa jäljestä, joutuivat pian santaiselle tielle ja teroittivat suuntansa kohden Tammiston taloa. Tulen iskussa ja jyrinässä, joka monialle kiiriskeli taivaan alla, he käyskelivät hetken, kunnes rupesi heitä valelemaan rankka sade. Silloin tuimensivat he käymisensä juoksuksi ja lähenivät »Kulomäen kuusta», joka, korkeutensa ja tuuheutensa tähden kuuluisa, seisoi juuri maantien varrella suojana monelle sateessa kulkevalle. Tämän juurelle veljekset istuivat kuuron kestäessä ja pauhatessa valtaisen kuusen; mutta koska ilma yleni, jatkoivat he kulkunsa taas. Asettuipa luonto, tuuli taukosi, pilvet pakenivat ja kelmeänä kohosi kuu metsän latvoisa ylös. Ilman kiirettä ja huolta astelivat jo veljeksetkin läiskyvällä tiellä.

И они поспешно выбрались из леса, вышли на песчаную дорогу и направили свои стопы к избушке Таммисто. Некоторое время они шли под вспышками молнии и громовыми раскатами, пока их не захватил проливной дождь. Тут братья перешли на рысь и побежали к «ели Куломяки»; она стояла как раз у дороги и, славясь своей высотой и развесистыми ветвями, давала многим путникам защиту от дождя. Братья присели у ее корней, а дождь все лил и лил, и глухо шумела могучая ель. Но чуть только улеглась непогода, ветер стих, умчались тучи и из-за леса выглянул светлый месяц, как братья снова пустились в путь. Они тоже успокоились и не спеша зашагали по мокрой, покрытой лужами дороге.

TUOMAS: Olenpa usein aatellut mistä ja mitä on ukkonen, tuo leimaus ja jyrinä.

ТУОМАС: Мне часто приходило на ум: что это за штука такая — гроза с молнией и громом?

AAPO: Siitähän sanoi sokea-eno syntyvän taivaalle tämän kapinan, koska pilvilohkareitten väliin on sijoittunut kuivaa hietaa, tuulenkierrosten nostamana ylös ilmaan.

ААПО: Слепой дядюшка говаривал нам, что это небо бунтует: ветер вздымает сухой песок, и он-го и застревает между тучами.

TUOMAS: Kuinkahan ollee.

ТУОМАС: Кто его знает!

JUHANI: Mutta lapsenpa mieli yhtäkin kuvailee. Kuinkaspa ennen tuonpäiväisenä paitaressuna aattelin ukkosesta minä? Jumalahan, näetkös, silloin ajeli jyritteli pitkin taivaan katuja, ja tulta iski kivinen tie ja pyörän rautainen kenkä. Hähhäh! Lapsella on lapsen mieli.

ЮХАНИ: Чего только не выдумает ребячий ум! Ведь что я, бывало, думал о грозе мальчонкой! Будто это бог катается и грохочет по небесным мостовым, а железный обод высекает искры из булыжника. Ха-ха! У ребенка и ум ребячий!

TIMO: Entäs minä? Samaan suuntaanhan tuumiskelin minäkin, koska mokomana pienenä peijakkaan peukalona kapsuttelin kujalla ukon jyskyessä, tapsuttelin, tapsuttelin paitatilkku päällä. Jumala jyrää peltoansa, aattelin minä, jyrää ja livauttelee oikein makeita iskuja sonninsuoroisella piiskallansa, ja iskuistapa noin nyt säkenöitsee pulskin ruunan pullea reisi, niinkuin muhkean hevon lautasilta näemme kipinöitä heltivän, koska sitä pyhkeilemme. Niin, olivatpa nämät mietteitä.

ТИМО: А я? Примерно так же думал и я, когда, эдаким карапузом, Шлепал в одной рубашонке по проселку под грохот грома. Бог, думал я, пашет свое поле, пашет и щедро сыплет удары своим плетеным кнутом. И это от его ударов так искрится жирный зад его удалого мерина — ведь у справного коня всегда вылетают искры, коль потрешь его по гладкому крупу. Вот уж думы-то были!

SIMEONI: Aattelinpa lapsena ja aattelen vielä: taivaan leimaus ja jyrinä on ilmoittava Jumalan vihaa syntisiä kohtaan maan päällä; sillä ihmisten synnit ovat suuret, lukemattomat kuin santa meressä.

СИМЕОНИ: А я и в детстве думал и сейчас думаю то же самое: небесный гром да огонь извещают, что господь гневается на земных грешников; людские грехи велики и неисчислимы, как песчинки в мор-е.

JUHANI: Tosin tehdään täällä syntiä, sitä ei taida kieltää, mutta kylläpä täällä syntistäkin oikein suolassa ja pippurissa keitetään. Poikani, muisteleppas kouluretkeämme ja mitä sen kestäessä koimme. Lukkarihan meitä kynsi ja pöllytti kuin haukka; sen tunnen vielä ja puren hammasta, mun poikaseni.

ЮХАНИ: Люди и вправду грешат немало, тут ничего не скажешь. Но зато грешника и на этом свете не милуют. Так выварят с солью да с перцем, что просто любо-дорого. Вспомни, сын мой, нашу школу и какие муки нам пришлось принять. Ведь кантор ястребом рвал и трепал нас. Об этом, сын мой, я и сейчас не могу вспомнить без скрежета зубовного.

Mutta kului öinen tie ja läheni Tammiston talo, johon veljekset astuivat vakaasti sisään, ja Kyösti rakensi heille oivalliset sijat. Tämä Kyösti, mies jykevä kuin hirsi, oli talon ainoa poika, mutta ei mielinyt koskaan astua isännyytensä valtaan, vaan tahtoipa hän aina oleskella oloillansa, itseksensä. Oli hän myös kerran käyskellyt kuin riiviössä pitkin kyliä, saarnaten ja huutain; ja tähän tilaan, niinkuin kerrotaan, saattoi hänen tuumaukset uskon asioissa. Ja koska hän viimein tuosta selkeni, oli hän taasen muutoin sama kuin ennenkin, mutta ei nauranut hän milloinkaan enään. Ja se kummallinen kohta myös tapahtui, että hän piti tästälähin parhaina ystävinänsä Jukolan veljeksiä, joita hän tuskin oli tuntenutkaan ennen. Tämänpä miehen luoksi nyt astuivat veljekset ottamaan kortteeriansa yöksi.

Быстро промелькнула ночная дорога, и братья подошли к домику Таммисто, смело вошли в избу, где Кюэсти приготовил им славную постель. Этот Кюэсти, дюжий как бревно, был единственным сыном в семье, однако не имел никакой охоты вступить в хозяйские нрава, желая всегда жить вольно, сам по себе. Как-то он даже вздумал ходить по деревням и, точно одержимый, читал проповеди и что-то все кричал. Говорят, что до этого его довели думы о боге. А образумившись, он опять стал таким же, как прежде, но больше уже никогда не смеялся. Случилось и еще одно диво: с того самого времени своими лучшими друзьями он стал считать братьев Юкола, которых едва ли знал раньше. Вот к этому-то человеку пришли теперь братья на ночлег.

Luku 04 глава

 

Seuraavana päivänä lähenivät Jukolaiset kotoansa taas, astellen toinen toisensa jäljestä. Mutta viheliäinen oli heidän muotonsa: vaatteensa pahoin revityt, kasvonsa kirjavat mustelmista ja haavoista. Juhanilta, joka vaelsi edellä, oli vasen silmä isketty melkein umpeen, kovin olivat turpuneet Aapon huulet, Timon otsasta oli puhjennut ulos ankara sarvi, ja ontuen käyskeli Simeoni toisten perässä. Pää heiltä kaikilta oli pahoin pehmitetty; ja mikä oli käärinyt sen ympäri tyhjennetyn eväspussinsa, mikä temmaisnut mekostansa ryysyjä haavoillensa. Tällaisessa tilassa palasivat kouluretkeltänsä; ja riensivät heitä vastaan koiransa Killi ja Kiiski, iloisesti liehakoiten. Mutta veljekset eivät juuri jaksaneet osoitella hyväilystä takaisin uskollisia vartijoitansa kohtaan.

На следующий день братья, шествуя один за дру-| им, снова приближались к родному дому. Вид у них пыл весьма жалкий: одежда изорвана в клочья, лица пестры от синяков и ссадин. Левый глаз шагавшего впереди Юхани почти совсем заплыл; губы Аапо сильно опухли; у Тимо на лбу выступала огромная шишка; и в хвосте, прихрамывая, ковылял Симеони. Головы у них особенно пострадали; кое-кто обмотал свою голову опорожненной котомкой, а иные перевязали раны порванными от рубах лоскутками, В таком вот виде возвращались братья из школы; навстречу им, радостно виляя хвостами, выбежали Килли и Кийски. Но братьям было не до ласк, и самые нежные излияния их верных стражей так и остались без ответа.

Mutta ken oli heidän kanssaan näin pahoin menetellyt? Ken oli voinut näin masentaa Jukolan vahvat veljekset? Olihan tämä Toukolaisten kostotyö. He, saatuansa tiedon Jukolaisten viipyvän Tammistossa, yhtyivät liittoon kahdenkymmenen miehen voimalla ja kätkivät itsensä tien varrelle pensastoon vartomaan vihamiehiänsä. Siinä he kauan torkkuivat ja vartoivat, kourissa jykevät aseet. Mutta viimein, koulumiesten lähetessä, karkasivat liittolaiset heidän päällensä tulisella vauhdilla, tien molemmilta puolilta he rynkäsivät päin, ja nousi hirveä seiväsleikki, jossa veljekset piestiin pahoin. Mutta ilmaiseksi eivät Toukolaisetkaan taistelosta seljinneet, vaan tunsipa monikin huimauksella veljesten nyrkkien vaikutuksen. Kaksi heistä kannettiin pyörtyneinä kotiansa: Kuninkalan Eenokki ja Kissalan Aapeli. Ja paistoi silloin Aapelin pääkallo niskasta aina otsaan asti, paistoi kuin tinakannun pohja. Julianin koura oli tehnyt tämän töykeän raivaustyön.

Но кто же так немилосердно обошелся с ними? Кто мог так обидеть могучих братьев Юкола? То была месть парней из Тоуколы. Узнав, что братья остановились в Таммисто, они собрали ватагу в двадцать молодцов и, спрятавшись в придорожных кустах, устроили своим врагам засаду. Они долго поджидали, поклевывая носом и сжимая в руках оружие. И когда наконец наши школяры подошли к ним вплотную, как смерч нагрянули на них с обеих сторон дороги парни Тоуколы, и разразилась страшная драка с кольями, окончившаяся избиением братьев. Однако не дешево отделались в этой схватке и парни Тоуколы, не один из них испробовал на себе силу братьев Юкола, а двоих — Энокки Кунинкалу и Аапели Киссалу — потащили домой в беспамятстве. У Аапели от затылка до самого лба были выдраны волосы, и его череп сиял, точно дно начищенного оловянного кувшина. Это было делом рук Юхани.

Mutta viimeinpä toki istuivat veljekset kotonsa avarassa tuvassa, väsyneinä kovin.

Наконец братья сидят в своей просторной избе, усталые до изнеможения.

JUHANI: Kenen vuoro on lämmittää sauna?

ЮХАНИ: Чей черед топить баню?

TIMO: Onhan se minun.

ТИМО: Кажется, мой.

JUHANI: Lämmitä se sitten että kiukaat rymisee.

ЮХАНИ: Так истопи же ее, чтоб все камни накалились.

TIMO: Parastani tahdon koettaa.

ТИМО: Постараюсь.

JUHANI: Tee se aika-mekosta, sillä haavamme tarvitsevat löylyä; totisesti! Mutta sinä, Eero, käyppäs Routiosta tuoppi viinaa, jonka hinnaksi määrään korvestamme parhaan hirren. Tuoppi viinaa!

ЮХАНИ: И давай-ка поживей! Поистине, нашим ранам нужен жаркий пар. А ты, Эро, сбегай к Роутио за штофом водки. За него я расквитаюсь лучшим бревном в нашем лесу. Штоф водки!

SIMEONI: Siinähän ehkä liiaksikin.

СИМЕОНИ: Не многовато ли будет?

JUHANI: Se tuskin riittää rasvoiksi seitsemälle miehelle. Onhan tässä, Herran tieten, haavoja kuin tähtiä taivaalla; ja kovin kivistää ja potkii tämä silmä, mutta kovemmin vielä sappi ja sydän täällä sisussa. Mutta kaikki hyvin, kaikki hyvin! Jukolan Jussi ei ole kuollut vielä.

ЮХАНИ: Даже не хватит, разве что для мази на семерых молодцов. Бог свидетель, тут ран все равно что звезд на небе. Сильно болит мой глаз, а сердце и того больше. Но не беда, не беда... Юсси Юкола еще не скончался!

Ilta tuli, alakuloinen syyskuun ilta, Eero toi Routiosta viinan ja Timo saattoi sanoman, että sauna oli valmis; ja muuttui hieman leppeämmäksi veljesten äkeä mieli. Läksivät he kylpemään ja löylyä heitti Timo, paukahtelivat kiukaan mustettuneet kivet ja pilvenä kiiriskeli kuuma höyry ympäri saunaa. Kaikin voimin käytteli nyt kukin mäihäpehmeätä, ihanata lehtivihkoansa, he kylpivät ja hautelivat haavojaan, ja kauas kuului saunasta vihtain vinha mätkinä.

Настал вечер, унылый осенний вечер. Эро принес от Роутио водку, а Тимо объявил,' что баня готова, и злость несколько улеглась в сердцах братьев. Они пошли париться. Пар поддавал Тимо, и затрещала тут пог черневшая каменка, облаком поднимался жаркий пар, кружась по всей бане. Изо всей мочи потчевали себя братья свежими зелеными вениками, парили и примачивали раны, и далеко слышны были частые шлепки веников.

JUHANI: Saavatpa nyt haavamme sen turkin-polskan. Saunanlöyly, sehän sairaan ruumiin ja sielun paras lääke täällä. Mutta kirveleepä silmä kuin peeveli! No kirvele ja karvele, sitä tuimemmin annan sinulle kuumuutta niskaan. Kuinka on turpas laita, Aapo?

ЮХАНИ: До чего хорошо для наших ран! Попариться в баньке — лучшее лекарство для хворого тела и души. Фу, нечистый, как щиплет глаз! Ну, щипли, щипли, я тебе задам еще не такого жару. А как с твоим рылом, Аапо?

AAPO: Sulaapa tuo vähitellen.

ААПО: Отходит малость.

JUHANI: Hutkiele ja nuiji sitä kuin Ryssä koniansa, niin kyllähän pehmiää. Mutta uutta löylyä, Timo, koska on virkas tänä iltana meitä palvella.--Kas niin, poikaseni! Annappas tulla vaan. Onpas siellä kuumaa, onpas siellä kuumaa! Sillä lailla, sinä vekama-veljeni!

ЮХАНИ: Хлещи его, как русский мужик свою клячу, — сразу размякнет. Прибавь-ка пару, Тимо, раз ты сегодня банщик. Вот так, так, дорогой! Знай поддавай. Хватит и жару и пару! Так, так, братец!

LAURI: Ottaa kynsiin.

ЛАУРИ: Даже ногти щиплет!

JUHANI: Saakootpa kynnet kyytinsä myös.

ЮХАНИ: Пусть и ногтям достанется!

AAPO: Herkene jo heittämästä, poika; onpa muutoin tiemme täältä ulos joka miehen.

СИМЕОНИ: Довольно поддавать, парень, не то нам всем придется удирать отсюда.

EERO: Kiittäkäämme häntä vähän vielä, ja olemmepa kartena pian.

ЭРО: Похвалите, похвалите-ка его еще, и от нас .скоро останутся одни уголечки.

JUHANI: Olkoon jo kylliksi, Timo. Äläppäs heitä enään. Älä helvetissä heitä enään!--Lähdetkö alas, Simeoni?

ЮХАНИ: Хватит уже, Тимо. Не поддавай больше, не поддавай же, черт тебя подери! Ты уже спускаешься вниз, Симеони?

SIMEONI: Lähdenpä minä poloinen poika. Ja ah, jos tietäisitte miksi!

СИМЕОНИ: Спускаюсь, спускаюсь, горемыка я несчастный. Ах, если б вы только знали, почему!

JUHANI: Sanoppas.

ЮХАНИ: Ну, так скажи.

SIMEONI: Muistele, ihminen, kadotuksen pätsiä ja rukoile yöt ja päivät.

СИМЕОНИ: Помни, человек, об адском пекле и молись денно и нощно.

JUHANI: Mitä hulluja! Salli ruumiis saada jos se niin tahtoo; sillä jota kuumempi löyly, sitä parempi sen parantava vaikutus ja voima. Kylläs sen tiedät.

ЮХАНИ: Что за глупости! Пускай себе тело тешится, коль ему хочется; ведь чем жарче пар, тем лучше он выгоняет хворь. Ты и сам это знаешь.

SIMEONI: Kenen tämä lämmin vesi tässä ämpärissä kiukaan juurella?

СИМЕОНИ: Чья это теплая водица внизу у каменки?

JUHANI: Se on minun, sanoi seppä tupaansa. Älä koske siihen.

ЮХАНИ: «Моя», — сказал кузнец про свою избушку. Не трогай ее.

SIMEONI: Otanpa siitä pienen lirauksen.

СИМЕОНИ: Я возьму немножечко.

JUHANI: Älä, veikkonen veli-kulta, muutoin on paha. Miksi et lämmittänyt itsellesi?

ЮХАНИ: Не трогай, братец, не то будет плохо. Почему ты сам не согрел для себя?

TUOMAS: Mitä tuossa turhia ärhentelet? Otahan minun sangostani, Simeoni.

ТУОМАС: Чего ты зря артачишься? Бери из моего ведра, Симеони.

TIMO: Taikka minun, tuossa parven rappusen alla.

ТИМО: Или из моего — вон там, под ступенькой.

JUHANI: Ota sitten vaikka minunkin ämpäristäni, mutta jätäppäs ainakin puolet jäljelle.

ЮХАНИ: Тогда, пожалуй, бери и из моего, но поло* вину все же оставь.

LAURI: Eero! Sinä riivattu, katso etten viskaise sinua parvelta alas.

ЛАУРИ: Эро! Гляди, каналья, как бы я не вышвырнул тебя с полка.

AAPO: Mitä konsteja ja koukkuja on teillä siellä nurkassa, te kaksi?

ААПО: Чего вы клюетесь там в углу, как два петуха?

JUHANI: Mitä närinää siellä? Häh?

ЮХАНИ: Что это за возня? А?

LAURI: Toista selkään puhaltelee.

ЛАУРИ: Дует мне прямо в спину.

AAPO: Siivosti vaan, Eero!

ААПО: Перестань, Эро!

JUHANI: Heh, vihakiiski.

ЮХАНИ: Ух, ерш колючий!

SIMEONI: Eero, Eero, eikö löylyn mojova kuumuuskaan tuo mieleesi helvetin tulta. Muistele Hemmolan Juhoa, muistele Hemmolan Juhoa!

СИМЕОНИ: Эро, Эре! Неужто даже этот нестерпимый жар не напоминает тебе об адском пекле? Не забывай Юхо Хеммолу, не забывай!

JUHANI: Hänpä tautivuoteellansa näki sen tulisen järven, josta hän kerran vielä pelastettiin, ja siitä syystä, niinkuin hänelle sanottiin, että hän aina saunanparvella oli muistellut helvettiä.--Mutta päivänkö valo tuolta kiiltää läpi nurkan?

ЮХАНИ: Ведь ему в бреду привиделось огненное озеро. В тот раз его еще спасли оттуда. А попал он туда именно потому, что всегда на банном полке вспоминал дьявола, —так ему сказали. Но что это? Никак сквозь стены в углу пробивается божий свет?

LAURI: Kirkkaan päivän.

ЛАУРИ: Да еще и яркий.

JUHANI: O peto! sauna veisaa viimeistä värssyänsä. Sentähden olkoon isännyyteni ensimmäinen pyrkimys uusi sauna.

ЮХАНИ: Проклятье! Баня допевает свою последнюю песенку. А потому я, как хозяин, первым делом распоряжусь срубить новую баню.

AAPO: Uusihan tässä kyllä tarvitaan.

ААПО: Да, без новой бани нам никак не обойтись,

JUHANI: Uusi, uusi ilman kieltoa. Saunaton talo ei käy laatuun sekä kylpemisen että emännän ja muonamiesten muijien lasten-saamisen tähden. Niin, ryöhäävä sauna, haukkuva halli, kiekuva kukko ja naukuva kissa, nehän oivan talon tunnusmerkkejä ovat. Niin, onpa sillä tekemistä ja puuhaa, joka meidän talon vastaanottaa.--Tarvittaisiinpa hieman taasen löylyä, Timo.

ЮХАНИ: Новую, новую, и спорить нечего. Дом без бани — ни то ни се. Негде ни попариться, ни хозяйке, ни бабам работников детишек рожать. А вот если на дворе лает собака, мяукает кошка и поет петух, да вдобавок есть еще жаркая баня — вот это настоящий дом. Да хватит работы и хлопот тому, кто станет в Юколе хозяином. Теперь не мешало бы поддать парку, Тимо.

TIMO: Saaman pitää.

ТИМО: За этим дело не станет.

SIMEONI: Mutta muistelkaamme, että on lauvantai-ilta.

СИМЕОНИ: Но не забывайте, что сегодня субботний вечер.

JUHANI: Ja katselkaamme ettei riipu nahkamme pian orressa kuin entisen piian. Hirvittävä tapaus!

ЮХАНИ: И глядите в оба, не то наши шкуры живо будут висеть на жердочке, как это некогда случилось с одной девкой. Вот ужас-то был!

SIMEONI: Tyttöhän ei koskaan ehtinyt saunaan toisten seurassa, vaan kuhkaili ja kahkaili siellä muiden jo maatessa. Mutta eräänä lauvantai-iltana viipyi hän tavallista kauemmin. Käytiinpä häntä etsimään; mutta mitä löyttiin hänestä? Ainoastaan nahka orressa. Ja oikeinpa mestarin tavalla oli tämä nahka nyljetty, olivatpa siinä hiukset, silmät, korvat, suu ja vielä kynnetkin jäljellä.

СИМЕОНИ: Та девка никогда не поспевала в баню вместе с другими. Вечно копошится там, когда добрые люди уже спят. Ну и вот, как-то в субботний вечер она замешкалась в бане дольше обычного. Пошли искать ее — и что же нашли? Одну кожу на жердочке. И кожа была так мастерски содрана, что на ней остались и волосы, и глаза с ушами, и рот, и даже ногти.

JUHANI: Olkoon se tapaus meille... Kas, kas, kuinka vihaisesti tuo selkäni ottaa löylyä! Niinkuin et olis saanut maistaa vihtaa sitten uuttavuotta.

ЮХАНИ: Пусть этот случай будет нам... Эх, до чего же приятно попарить спину! Точно она с самого Нового года не пробовала веника.

LAURI: Mutta kuka oli hänen nylkenyt?

ЛАУРИ: А кто ж ее ободрал?

TIMO: Kuka; kysy sitä. Kukas muu kuin se...

Тимо, Еще спрашиваешь. Кто же еше, как не этот самый...

JUHANI: Pää-ukko.

ЮХАНИ: Сам дьявол.

TIMO: Niin. Hän, joka käy ympäri kuin kiljuva peura.--Kauhea tapaus!

ТИМО: Да. Тот, что вечно рыщет вокруг да около. Ужасный был случай!

JUHANI: Pistäppäs, Timo-poika, tuo paitani tuolta orrelta kouraani.

ЮХАНИ: Подай-ка, Тимо, мою рубаху.

TIMO: Ja tämäkö?

ТИМО: Вот эту?

JUHANI: Noh! Eeron tilkkusta hän tarjoo tässä miehelle. Voi sinua!--Tuo keskimmäinen tuossa.

ЮХАНИ: Ну! Тряпицу крошки Эро доброму молодцу? Эх, ты! Вон ту, что посредине.

TIMO: Ja tämäkö?

ТИМО: Эту?

JUHANI: Siinähän aikamiehen mekko. Tattis vaan.--Kauhea tapaus, sanon minäkin, mentyäni vielä äskeiseen. Mutta olkoon se meille muistimeksi, että »aatosta juhla korkein».--Nyt peskäämme itsemme puhtaiksi kuin olisimme lähteneet napamuijan nopsista kourista; ja sitten tupaan paita kainalossa, ja tulehtunut ruumis saakoon niskaansa oikein raikasta ilmaa.--Mutta luulenpa, tuo silmä-kulta kuultelee hieman.

ЮХАНИ: Вот она, рубаха настоящего мужчины! Спасибо. Н-да, вот ужас-то был, скажу и я, коли вернуться к давешнему разговору. Но пусть он нам напомнит, что самый-то большой праздник — это канун праздника, как говорится. Теперь хорошенько помоемся, будто только что вышли из проворных рук повитухи, а потом и в избу можно идти с рубахами под мышкой — пускай обдует свежим ветерком. А глаз-то у меня как будто уже прозревать начинает.

SIMEONI: Mutta eipä kuultele tuo jalkani, vaan särkee ja mojoo kuin kiehuvassa mujussa. Mihin joudun sen kanssa, minä kurja?

СИМЕОНИ: А моей ноге нисколечко не легче. Ломит и жжет проклятую. Н что только я с ней делать буду, бедняга?

EERO: Pane koreasti ma'ata tultuamme tupaan ja rukoile jalkain voidetta, ja sitten kiitä Luojaas, joka sinun tänäpänä varjeli »ettet ole jalkaas kivehen loukannut», niinkuin luemme ehtoorukouksessa.

ЭРО: Сразу же ложись спать и молись, чтоб тебе ниспослали мази для ноги. И еще поблагодари создателя за то, что сегодня он не дал тебе преткнуться о камень ногою. Недаром он хранитель душам и телесам нашим, как читается в молитве.

SIMEONI: Minä en kuule sinua, minä en kuule.

СИМЕОНИ: Не слышу я тебя, не слышу!

EERO: Rukoile sitten korvarasvaa myös. Mutta astuppas jo liikkeille, jäätpä muutoin tänne peijakkaan saaliiksi.

ЭРО: Что ж, тогда проси у господа еще и ушной мази. Но пошевеливайся-ка, не то останешься здесь добычей дьявола.

SIMEONI: Korvani ovat sinua kohtaan ummessa, ummessa hengellisellä tavalla. Ymmärrä, ihminen!

СИМЕОНИ: Человек, мои уши глухи к тебе, глухи! Не терзай мне душу!

EERO: Tule nyt, onpa muutoin pian nahkasi orressa, ja oikein ruumiillisella tavalla.

ЭРО: Иди уж, иди, иначе твоя шкура того и гляди повиснет на жердочке. И тогда уж придется терзаться телу.

Alastomina ja varikuumina he astuivat saunasta tupaan; ja ruumiinsa ruskoittivat kuin päivän polttama koivun-kuori. Tultuaan sisään, istuivat he levähtämään hetkeksi, hellittäen hikeä runsaasti; ja siitä pueskelivat he vähitellen päällensä. Mutta Juhani rupesi nyt keittämään rasvoja koko haavoitetulle veljeskunnalle. Hän asetti tulelle vanhan, malmisen ja varrettoman pannun, kaatoi siihen tuopin viinaa ja viinaan sekoitti hän kaksi korttelia kruutia, korttelin tulikivi-jauhoja ja suoloja saman verran. Ja koska tämä oli kiehunut noin tunnin, nosti hän keitoksen jähtymään, ja rasva, pikimustan vellin kaltaisna, oli valmis. Haavojansa, varsinkin niitä, jotka löytyi heidän päissään, voitelivat he tällä voiteella ja pyhkäisivät uutta, keltaruskeata tervaa päälle. Ja silloinpa kovin likistyivät heidän hampaansa yhteen ja kasvonsa mustenivat hirveästi; niin karvasteli haavoissa ankara lääke. Mutta Simeoni rakensi ehtoollisen, kantoi pöytään seitsemän reikäleipää, kuivan naudan-kontan ja harjallisen pöytyrin naurishautaa. Mutta ruoka tänä iltana ei kovin heille maistanut, vaan pianpa siirtyivät he pöydästä, riisuivat päältänsä ja painuivat alas vuoteillensa.

Нагие, пышушие жаром, возвращались братья из бани. Кожа их, темная от загара, походила на выжженную солнцем бересту. Они вошли в избу и, обильно обливаясь потом, присели отдохнуть и только потом неторопливо стали одеваться. А Юхани принялся варить мазь для всей израненной братии. Поставив на огонь старый чугунный котел без ручек, он вылил в него штоф водки и смешал ее с двумя квартами пороха, квартой серы и такой же порцией соли. Когда все это прокипело около часу, он снял варево остудиться, и мазь, черная как деготь, была готова. Этим зельем братья смазали свои раны, особенно на голове, а сверху положили еще свежей светло-коричневой смолы. Крепко были стиснуты их зубы, лица почернели от страшной боли — так нестерпимо щипало раны от этого адского снадобья. Потом Симеони накрыл на стол: поставил семь рейкялейпя, ломоть вяленой говядины и горшок с пареной репой. Но в этот вечер братьям было не до еды, и, поспешно встав из-за стола и раздевшись, они опустились на свои постели.

Yö oli pimeä ja kaikkialla vallitsi äänettömyys ja hiljaisuus. Mutta äkisti valkeni avaruus Jukolan ympärillä; sen sauna oli syttynyt tuleen. Sillä kuumaksi oli Timo lämmittänyt harmaakivisen uunin, josta seinä rupesi kytemään ja lomahti viimein liekkiin. Ja niinpä ihanassa rauhassa paloi rakennus tuhaksi, yhdenkään silmän näkemättä. Ja koska aamu koitti, löytyi Jukolan saunasta jäljellä ainoastaan muutama kytevä kekäle ja uunin hohtava raunio. Viimein, puolipäivän aikana heräsivät myös veljekset, nousivat jotenkin raittiimpina kuin menneenä iltana, pukivat päällensä ja rupesivat murkinalle, joka nyt tuntui heille makuisaksi. Kauan he atrioitsivat sanaakaan lausumatta, mutta lopulta nousi juttu tuosta jyrkeästä tapauksesta tiellä Tammiston ja Toukolan välillä.

Ночь выдалась темная. Всюду царили тишина и безмолвие. Но вдруг вокруг Юколы стало светло — это загорелась баня. Уж слишком накалил Тимо каменку, от чего стена затлела и вскоре вспыхнула ярким пламенем. Так и сгорело все строение, и ни один глаз не заметил пожара. Когда стало рассветать, на месте бани валялись только несколько тлеющих головешек да горячие развалины каменки. В полдень братья наконец проснулись и, чувствуя себя бодрее вчерашнего, оделись и принялись за завтрак, который теперь пришелся им весьма по вкусу. Долго ели они, не обмениваясь ни единым словом, однако под конец все-таки завязалась беседа о вчерашней переделке по дороге из Таммисто в Гоуколу.

JUHANI: Aika saunan saimme totisesti; mutta ryöväreinä he karkasivat päällemme seipäillä ja karangoilla. Mutta ah! olisi meillä myös ollut aseet kourissa ja vaara silmissämme varoilla, niin sahattaisiinpa tänäpänä Toukolan kylässä arkunlautoja, ja haudankaivajalla olis työtä. Kissalan Aapelille annoin kuitenkin osansa.

ЮХАНИ: Да, нам изрядно досталось. Ведь они, будто разбойники, напали на нас с кольями да жердями. Но будь и у нас под руками оружие да знай мы об опасности, так в Тоуколе сегодня распиливали бы доски на гробы, и могильщикам хватило бы работы. А Аапели Киссале я все же дал по заслугам.

TUOMAS: Valkea, hiukseton linja juoksi hänen otsaltansa niskaan alas kuin linnunrata syksytaivaalla.

ТУОМАС: У него от лба до самого затылка прошла светлая полоса, точно Млечный Путь на осеннем небе.

JUHANI: Sinä näit sen?

ЮХАНИ: Ты видел это?

TUOMAS: Minä näin sen.

ТУОМАС: Видел.

JUHANI: Hän on saanut. Mutta muut, muut, Herran Kiesus!

ЮХАНИ: Он свое получил. Но вот остальные, остальные-то, боже ты мой!

EERO: Heitä kostamme aina ytimiin asti.

ЭРО: Ничего, мы им будем мстить до самой смерти.

JUHANI: Lyökäämme kaikki yksimielisesti päämme yhteen ja nouskoon siitä tuuma verrattomaan kostoon.

ЮХАНИ: Давайте-ка придумаем сообща самую страшную месть.

AAPO: Miksi tekisimme ijankaikkiset tuhot? Käykäämme lakiin ja oikeuteen, vaan ei omankäden työhön.

ААПО: Зачем нам идти на смертоубийство? Лучше обратиться к закону и справедливости, чем учинять собственноручный правеж.

JUHANI: Ensimmäisen Toukolaisen, jonka saan kynsiini, syön kitaani elävältä nahkoineen ja karvoineen; siinä on laki ja oikeus.

ЮХАНИ: Первого бездельника из Тоуколы, который попадется мне под руку, я съем живьем со всеми потрохами! Вот это и будет закон и справедливость.

SIMEONI: Kurja veljeni! aiotko sinä koskaan joutua taivaan perilliseksi?

СИМЕОНИ: Несчастный брат мой! Разве ты совсем не уповаешь на царствие небесное?

JUHANI: Mitä huolin taivaasta, ellen saa nähdä Tuhkalan Matin verta ja rapaa!

ЮХАНИ: На что мне твое царствие, ежели я не вкушу крови и потрохов Матти Тухкалы?

SIMEONI: Voi hirmu itseäs, voi hirmu! Täytyy itkeä.

СИМЕОНИ: О зверь, о зверь! Ну, просто хоть плачь.

JUHANI: Itke sinä kissan kuolemasta, vaan älä minun tähteni. Hmmh! Minäpä teen makkaroita.

ЮХАНИ: Ты лучше поплачь об околевшей кошке, а не обо мне. Ух! Уж сделаю я из него отбивную.

TUOMAS: Tämän raatelemisen kostan minä kerran, sen lupaan ja vannon. Susihan miestä näin menettää.

ТУОМАС: Клянусь, за такие муки я все равно когда-нибудь отомщу. Ведь только волки могут так истерзать человека.

JUHANI: Villisusi. Minä vannon saman valan.

ЮХАНИ: Лютые волки. Я тоже клянусь отомстить.

AAPO: Se kosto lankee takaisin omalle niskallemme; mutta lain tuomio rankaisee heidät ja palkitsee meidät.

ААПО: Такая месть нам самим же на голову. А закон покарает их и вознаградит нас.

JUHANI: Mutta lain kautta ei tule kärsimään heidän selkänsä näistä haavoista, joita kannamme.

ЮХАНИ: Но через закон их спинам не страдать от ран, как нам.

AAPO: Sitä hullummin heidän kukkaronsa ja kunniansa.

ААПО: Зато пострадают их кошельки и честь.

SIMEONI: Pois mielestämme verinen kosto, ja turvatkaamme lakiin. Niin tahdon, vaikka mieleni kovin kamookin keräjätalon menoa ja hälinää.

СИМЕОНИ: Прочь из головы кровавую месть, и положимся на закон. Я хочу только так, хоть мне и противно таскаться по судам.

JUHANI: Jos siihen tulee, niin eipä juuri kömmähdy tämä poika siinäkään paikassa. Tosin pamppailee sydän hieman, koska ensi kerran seisomme korkean-oikeuden pöydän edessä, mutta pianpa itsensä röyhistää aika-mies. Muistanpa vielä, oltuani vierasmiehenä Koivulan Kaisa-rukalle, joka etsi elatusta lapsellensa, muistanpa koska komsarjus huusi: »Juhani Juhanin-poika Jukola, Toukolan kylästä!»

ЮХАНИ: Коли на то пошло, то Юсси и тут маху не даст. Сердце-то, правда, малость забьется, когда впервые предстанешь пред высочайшим судом, но настоящий мужчина скоро возьмет себя в руки. Я ведь еще не забыл, как был свидетелем по делу бедняжки Кайсы Койвула, когда она просила пособие своему ребенку. Я помню, как комсар гаркнул: «Юхани, сын Юхани, Юкола, из деревни Тоуколы!»

TIMO: »Ja nuorempi veljensä Timoteeus!» Minähän olin siellä myös; ja saipa Kaisa lapsellensa isän että paukahti. Minähän olin vierasmiehenä myös, Juhani.

ТИМО: «И младший брат его Тимотеус!» Ведь я тоже был там. И Кайса живо заполучила отца своему ребенку. Я же гоже был в свидетелях, Юхани.

JUHANI: Olit, olit. Mutta sielläpä vasta väkeä porstua, porras ja piha täys. Porstuassapa istuin minä ja juttelin Tammiston Kyöstin kanssa, mitä ja kuinka pojan piti la'in edessä lausuman. Hartaasti juuri haastelinkin hänelle, nyppien takkinsa nappia noin, tuolla tavalla, koska komsarjus eli sudenkutsija huusi korkealla äänellä, että kyllä monen silmät ja korvat pöllähtivät pystyyn: »Juhani Juhanin poika Jukola, Toukolan kylästä!»

ЮХАНИ: Был, был. Ох, и народу там было! И в сенях, и на крыльце, и на дворе полным-полно. Я сидел в сенях, поучая Кюэсти Таммисто, что и как ему говорить на суде. Я, стало быть, толкую ему все по порядку и вот этак покручиваю пуговицу на куртке, как вдруг комсар, то бишь зазывала, заорал так, что у иных глаза на лоб выкатились и уши встали торчком: «Юхани, сын Юхани, Юкола, из деревни Тоуколы!»

TIMO: »Ja nuorempi veljensä Timoteeus!» Ja saipa, koira vieköön! Kaisa lapsellensa isän.

ТИМО: «И младший брат его Тимотеус!» И Кайса, пес ее возьми, живо заполучила отца своему ребенку!

JUHANI: Sai kyllä.

ЮХАНИ: Да, все-таки заполучила.

TIMO: Vaikka ei meitä valallekaan laskettu.

ТИМО: Хотя нас и не допустили к присяге.

JUHANI: Ei laskettu; tosi; mutta vakava ja vilpitön puheemme vaikutti paljon.

ЮХАНИ: Не допустили. Но наша честная и прямая речь многое сделала.

TIMO: Ja nimemme on kulkenut protokollissa ja suplikaaneissa aina keisariin asti, heh!

ТИМО: И наши имена в протоколе дошли до самого царя, хе-хе!

JUHANI: Hyvin tietty.--Niin huusi komsarjus, ja silloinpa vähän hetkautti pojan sydänketoissa, mutta pianpa hän perehtyi ja lasketteli suustansa totuuden järkähtämätöntä kieltä kuin apostoli itse, huolimatta koko keräjäkunnan naurusta ja tirskunnasta.

ЮХАНИ: Наверняка. Так вот, когда комсар крикнул, тут, признаться, сердце у Юсси малость дрогнуло, но он скоро собрался с духом. И пошел я выкладывать всю правду-истину. Слова лились, как у апостола, и плевать мне было, что весь суд покатывался со смеху.

TIMO: Niinhän keräjissä leivotetaan; ja kaikki käy hyvin. Mutta vedetäänpä siellä kuitenkin yhtäkin vetonuoraa ja yksikin vikkelä kampurajalka heitetään.

ТИМО: Так-то оно и водится на этих судах, и все кончается хорошо. Но все-таки там и запутать норовят человека, подставить ему ножку.

JUHANI: Tosi; mutta oikeus ja totuus kieppaisee itsellensä lopulta väkistenkin voiton monen konstin päästä.

ЮХАНИ: Верно. Но истина и справедливость сквозь все ловушки пробьются.

TIMO: Monen konstin ja koukun päästä; niin kyllä, ellei itse ilminen peijakas ole asiamiehenä, joka tekee yön päiväksi ja päivän yöksi ja piimäksi mustan tervan.--Mutta yksi asia on yhtä hyvä kuin kaksikin. Miksi ei Jumala asettanut oikeuden ratkaisemista lujemmalle, ja perin pohjin lujalle perustalle täällä? Miksi vierasmiehet, vaikeat tutkinnot ja lainoppineitten koukut? Tämähän mielestäni olis suorin tie oikeuteen ja totuuteen, koska asia näkyy hämäräksi, eikä saata sitä pohtia. Koko keräjäkunta, ja itse tuomari etunenässä, astuu ulos pihalle, jossa komsarjus eli jahtivouti soittaa ankaran suurta koivutorvea, jota kutsuttaisiin keräjätorveksi; sitä hän soittaisi toitottaen muutaman kerran ja pitäen sen kitaa kohden Herran korkeutta. Mutta silloin aukenis taivas ja oikeuden enkeli ilmestyisi kaikelle kansalle, kysyen korkealla äänellä: »mitä komsarjus tahtoo», mutta häneltä kysyisi komsarjus takaisin korkealla, huutavalla äänellä: »onko kannustettu miesi viaton vai syyllinen?» Nytpä kirkastettu enkeli antaisi vastauksen, jonka oikeutta ei kenenkään tarvitsis epäillä ja jonka mukaan tulisi miestä joko päästää Herran huomaan tai sukia oikein aika lailla. Niinpä, luulen minä, kävisi hyvin kuntoon kaikki.

ТИМО: Вот, вот. Сквозь все ловушки и подвохи. Иначе и быть не может, если только за дело не возьмется сам лукавый, которому ровно ничего не стоит превратить ночь в день, а черный деготь в простоквашу. Все это хорошо, но отчего господь бог не додумался устроить суд гораздо проще и надежней? К чему еще свидетели да запутанные следствия с крючкотворством законников? По-моему, вот как проще выяснить истину, коль уж дело такое темное, что и распутать никак нельзя: весь суд во главе с судьей выходит во двор, и там комсар или яхтфохт будет дуть в огромную берестяную трубу. Ее так и можно было бы назвать трубой правосудия. И вот протрубили бы раз-другой в божью высоту, небо бы раскрылось, и оттуда перед всем народом выступил бы ангел правосудия и спросил бы: «Что комсару нужно?» А комсар ему в ответ: «Виновен ли этот человек или нет?» И когда просветленный ангел дал бы ответ, тут уж никому бы не пришло в голову усомниться. Одно из двух: либо уходи себе с богом, либо будешь наказан по заслугам. Вот эго, по-моему, был бы порядок.

JUHANI: Miksi niinkään paljon komentoa ja hunööriä? Katsokaapas kuinka minä olen tuumiskellut asiaa. Olisinpa Luojana asettanut näin: Syytetty mies vahvistakoon sanansa valalla, pyhällä valalla, ja jos hän oikein vannoo, niin lähteköön vapaana miehenä marssimaan kotiansa taas, mutta jos häntä miellyttäisi pistää suustansa valheen, niin auetkoon allansa matoinen maa ja nielköön hänen helvettiin alas. Siinähän totuuden suorin tie.

ЮХАНИ: Э-э, зачем столько церемоний? Послушай-ка, что я надумал. Будь я богом, я бы сделал так: пускай обвиняемый подкрепит свои слова присягой, священной присягой, и коль сказал правду — пусть отправляется на все четыре стороны; а уж если вздумал соврать, то пусть разверзнется под ним земля и пусть он сойдет в преисподнюю. Вот она, самая прямая дорога к правде.

AAPO: Se keino voisi käydä päisin, mutta ehkäpä kuitenkin parhain kaikki niinkuin sen kerran asetti itse viisauden Isä.

ААПО: Не худо придумано, но все же, пожалуй, лучше то, что уже установлено всемудрым господом.

JUHANI: Parhain. Tässä istumme revittyinä, rupisina, silmäpuolina kuin kollikissat maaliskuussa. Onko tämä herttaista? Peeveli! tämä maailma on suurin hulluus mikä löytyy auringon alla.

ЮХАНИ: Лучше! Мы тут сидим истерзанные, в болячках, с подбитыми глазами, точно мартовские коты. Разве это дело? Черт возьми! Этот мир — самая большая несуразица под божьим солнцем.

SIMEONI: Niin on hän asettanut, Herra, sillä hän tahtoo koetella ihmislapsen voimaa uskossa.

СИМЕОНИ: Самим господом все так установлено, ибо ему угодно испытать силу нашей веры.

JUHANI: Voimaa uskossa. Hän koettelee ja kokee, mutta hänen koetustensa kautta menee sieluja siihen ijankaikkiseen saunaan niinkuin sääksiä vaan; sinne, johon en soisi kannettakaan minä, vaikka syntinen ihminen.

ЮХАНИ: Вот как! Он знай себе испытывает, а из-за этих его испытаний бедные души, точно комары, летят в адский огонь. Уж на что я грешен, а этого даже змею не пожелаю.

TUOMAS: Kova leikki on tämä elämä ja maailma. Vähänpä on kunkin toivoa niin pienestä osasta kuin Josua ja Kaaleppi kuuden sadan tuhannen miehen seassa.

ТУОМАС: Да, трудно приходится на этом свете. Мала надежда на спасение, коль даже господь из шестисот тысяч странников спас только Халева и Иисуса I !авина.

JUHANI: Oikein! Mitä on siis tämä elämä? Helvetin porstua.

ЮХАНИ: Верно! Что такое наша жизнь? Преддверие ада.

SIMEONI: Juhani, Juhani, malta mieles ja kieles!

СИМЕОНИ: Юхани, Юхани! Укроти дух свой и язык свой.

JUHANI: Helvetti valmis, sanon minä, jos oikein pahan pääni päälleni otan. Minäpä täällä olen kärsivä sielu ja Toukolan pojat perkeleitä, haarut kourissa. Häijyjä henkiä ovat ihmiset meitä kohtaan.

ЮХАНИ: Сущий ад, скажу я, коль уж на то пошло. Я великомученик, а парни Тоуколы — это бесы с вилами. А люди относятся к нам, как злые духи.

AAPO: Astukaammepas hieman omaan poveemme. Ihmisten vihan olemme kenties suureksi osaksi itse virittäneet ja voimassa pitäneet. Muistakaamme kuinka olemme heidän naurismaissaan ja hernehuhdissaan peuhailleet, sotkeneet onkiretkillämme heidän jokirantojensa heinän, ampuneet usein heidän piirittämänsä karhut ja monta muuta sellaista temppua tehneet, huolimatta lain uhkauksista ja omantunnon äänestä.

ААПО: Не мешает нам и в собственные души заглянуть. Людскую злобу, может, мы сами и распалили. Вспомните, что мы выделывали на чужих огородах с репой и горохом, сколько перемяли во время рыбалок |равы на заливных лугах, сколько перестреляли обложенных другими медведей. Невесть сколько мы наделали зла, не считаясь ни с законом, ни с голосом своей совести.

SIMEONI: Olemmehan vihoittaneet taivaan ja maan. Useinpa ma'ata pannessani ja muistellessani nuoruutemme ilkivaltaisia töitä, pistelee aivan kipeästi kurjaa rintaani tuo omantunnon tulinen miekka, ja tuntuupa kuin kuulisin eriskummallisen kohinan kuin kaukaisen, huokailevan sateen, ja kuin synkeä ääni vielä kuiskaisi minua korvaan: »Jumalan ja ihmisten huokaus Jukolan seitsemän pojan tähden». Tuho uhkaa meitä, veljet, eikä kiillä meille onnen tähti ennen kuin on meidän ja ihmisten väli paremmalla kannalla. Miksi emme siis kävisi pyytämään anteeksi, luvaten tästälähin toisin eleskellä?

СИМЕОНИ: Мы прогневили и небо и землю. И, ложась спать, я частенько вспоминаю, что мы творили смолоду. И мою несчастную душу начинает мучить совесть, а в ушах раздается странный шум, будто далекий дождь вздыхает, и кто-то мрачно шепчет на ухо: «Это бог и люди вздыхают о семерых братьях Юкола». Братья мои, погибель угрожает нам, и не увидеть нам счастливой звезды, если не поладим с людьми. Почему бы нам не попросить прощения и не дать обет впредь жить иначе?

EERO: Minä itkisin, jos taitaisin. Simeoni, Simeoni! »ei paljon puutu ettet» ... jaa, ei paljon puutu. »Mutta mene tällä haavalla matkaas».

ЭРО: Я всплакнул бы, кабы мог. Симеони, Симеони! Ведь «ты немного не...» Да, да, не за многим дело стало. Но «теперь пойди».

SIMEONI: Niin, niin, kyllähän viimeisenä päivänä nähdään.

СИМЕОНИ: Погоди же, погоди, день Страшного суда все покажет.

TIMO: Kääntyisikö minun pääni anteekspyyntöön? En usko sitä.

ТИМО: Чтоб у меня повернулся язык просить прощения? И не подумаю.

TUOMAS: Ei niinkauan kuin korppi on musta.

ТУОМАС: Разве только когда ворон побелеет.

EERO: »Tuomiolle tullessamme» siis tapahtuu se toimi. Silloinhan on korppi valkea kuin lumi, niinkuin lauletaan iloisen pojan ja kultamuorin veisussa. Kernaasti minun puolestani olkoot viimeiset tuutissa, ennen kuin tässä rukoukseen rupeemme.

ЭРО: А это случится как раз в день Страшного суда. Тогда, как поется в песне, и ворон будет бел как снег. А по мне — пропадай все пропадом, только бы не просить прощения.

JUHANI: Usko minua, Simeoni, täällä ei käy kuntoon lakkaamatta katsella kuinka on sielumme laita, alati muistella tuota tulista uumentoa, perkelettä ja pieniä perkeleitä. Sellaiset aatokset joko myllertävät sekaisin miehen pään tai kietovat nuoran hänen kaulaansa.--Noita entisiä hurjapäisyyksiämme on enemmin pidettävä nuoruuden hulluutena kuin synteinä ankarimmassa tarkoituksessa. Ja toiseksi, olenpa tullut siihen uskoon ja vakuutukseen, että täytyy täällä välimmiten ummistaa silmänsä, eikä olla näkevänänsä mitä näkee ja tietävänänsä mitä tietää. Niinpä täytyy täällä miehen, jos hän tahtoo päästä eheällä turkilla elämän huhmaresta ulos.--Olkaa pöllistelemättä; tässä ei tarvita yhtään pöllistystä.--Tarkoitanpa noita pienempiä syntejä Jumalaa kohtaan, vaan ei naapuriani. Naapuri ja lähimmäinen on keikkanokka, näpäkärsä ja tarvitsee oman parhaansa yhtä hyvin kuin minäkin; mutta Jumala on pitkämielinen ja laupias mies, ja antaa viimein aina anteeksi, jos vilpittömästä sydämmestä rukoilemme. Jaa, jaa, minä tarkoitan: ei käy kuntoon aina ja joka paikassa hiuskarvan tarkkuudella vertoa omia töitämme ja pieniä tuommoisia kanaljavikkelyyksiämme Jumalan sanan ja käskyjen rinnalla, vaan parasta pysyä siinä keskivälissä. Törkeitä syntejä tulee meidän karttaa, kaikella muotoa, sanon minä, ja rukoilla silmäin voidetta, mutta niitä pienempiä, nimittäin pienempiä Jumalata kohtaan, ei aina laskea omantunnon ongennokkaan, vaan seistä siinä keskivälissä, keskivälissä.

ЮХАНИ: Поверь мне, Симеони, никуда не годится без конца копаться в своей душе да вечно вспоминать геенну огненную с дьяволом и бесенятами. Ведь от таких дум только с ума сойдешь либо в петлю полезешь. Прежние-то наши проказы надо скорее считать дурыо молодости, нежели настоящими грехами. И к тому же я уже давно понял, что на этом свете частенько приходится просто закрывать глаза на многое, будто ты и видеть не видишь и знать не знаешь. Иначе и нельзя, если хочешь выскочить необшипанным из этой житейской толчеи. И чего вы глаза вытаращили? Нечего таращиться! Я ведь говорю о самых пустячных грешках против бога, а не против своего соседа. Соседи да ближние обидчивы и нуждаются в своем добре не меньше меня, а бог долготерпелив и многомилостив. И всегда в конце концов простит, если помолиться от чистого сердца. И, говорю я, совсем ни к чему каждый свой шаг, вплоть до самой невинной проделки, мерить меркой священного писания да всех заповедей. Лучше держаться серединки. Тяжких грехов нам, конечно, следует остерегаться и молить бога, чтобы он нам раскрыл глаза. Ну, а разные мелкие прегрешения против бога — зачем их вечно подцеплять на крючок своей совести? Держись серединки, и все тут!

SIMEONI: Suuri Jumala! noinhan saatana ihmistä korvaan kuiskuttelee.

СИМЕОНИ: Боже великий! Вот так-то сатана и нашептывает на ухо.

TIMO: Juuri niinkuin Ollin muori viinahimossa pistää tuiskujuttuja Mäkelän emännälle.

ТИМО: Совсем как бабка Олли с пьяных глаз нашептывает разные сплетни хозяйке Мякеля.

AAPO: Juhani lausui muutaman sanan, joita ihmeellä ja närkästyksellä kuultelin. Veli, niinkö opettaa meitä Jumalan käskyt? Niinkö opetti meitä äitimme? Ei suinkaan! Yksi seisoo Jumalan edessä tuhantena ja tuhannen yhtenä. Mitä siis leksottelet pienemmistä synneistä, mitä keskivälistä, puolustaen kahden herran palvelusta? Sanoppas, Juhani: mikä on synti?

ААПО: Юхани говорит такое, что только диву даешься. Брат, этому ли нас учат заповеди господни? Так ли наставляла нас покойная мать? Вовсе нет. «Пред богом один стоит, как тысяча, и тысяча, как один». А ты несешь чушь о мелких грешках и о какой-то серединке, защищая служение двум господам. Скажи-ка, Юхани, что такое грех?

JUHANI: Mikä on totuus? sinä Jukolan Salomoni, herra Jupisteri ja Ukko-Paavo Savosta? »Mikä on synti?» Aih! »Mikä on synti?» Kas kuinka viisaasti kysytty, merkillisen viisaasti. »Onpas siinä päätä, siinä meidän pojassa», onpa tottakin. Niin, kuka enää puhuukaan? »Mikä on synti?» Ahhah! Mikä on totuus? kysyn minä.

ЮХАНИ: А что такое истина, ты, юколаский Соломон, Юпитер великий, старик Пааво из губернии Саво? «Что такое грех?» Ишь! «Что такое грех?» Мудреная загадка, нечего сказать. Сразу видать умника. Вы только послушайте: «Что такое грех?» Ах-ха-ха! А что такое истина? — я тебя спрашиваю.

TUOMAS: Mitä venailet ja koukistelet, poika? Tiedä että oppi, jonka ilmoitit, on pahanhengen oppia.

ТУОМАС: Чего хвостом виляешь да выкручиваешься, парень? Знай, что твое учение — это учение самого антихриста.

JUHANI: Tahdonpa teille kertoa elävän esimerkin, joka puolustaa uskoani lujasti. Muistelkaapas entistä Kirkon-kylän nahkuria. Mies tuli kummiin aatoksiin sielustansa, synnistä ja maailman mammonasta ja rupesi paljon muuttelemaan entistä elämäänsä. Niinpä lakkasi hän äkisti ottamasta vastaan ja antamasta nahkoja sunnuntai- ja juhla-päivinä, huolimatta siitä kuinka tärkeäksi talonpoika katsoi yhden tien ja kaksi asiaa. Turhaanpa varoittelivat häntä ystävänsä, koska huomasivat työn häneltä vähenevän päivä päivältä, mutta hänen virkaveljellensä naapuritalossa ehtimiseen enenevän. Ainapa vaan vastasi hullu mies: »minun kätteni työn Jumala kylläkin siunaa, vaikka oliskin sitä vähemmin, mutta hänen, joka luulee nyt tempaavansa leivänpalan suustani, hänen pitää viimein niittämän kirousta otsansa hiestä, koska ei hän Herran sapattia kunnioita». Niin hän lausuili, kävellen töllötellen pyhäpäivinä virsikirja kourassa, silmät ympyrjäisinä päässä ja tukka pystyssä kuin Pommin Pietarin tukka. Mutta mitenkäs tuossa kävi miehen lopulta? Sen tiedämme. Tulipas piankin hänen käteensä raskain puu, kerjuusauva tuli hänen käteensä, ja hänen tieksensä kruunun pitkä sarka. Nytpä hän käyskelee kylästä kylään, kallistellen lasia, koska vaan taitaa. Kerranpa kohtasin hänen tuolla Kanamäen harjulla tien vieressä; siinä hän istui kelkkansa kaustalla, ja kovin oli päissään kurja mies. Kuinkas on laitanne, karvari? kysyin minä; »on niinkuin on», vastasi hän, kerran katsoa mulauttaen kankeasti päälleni. Mutta kysyinpä häneltä vielä: kuinkas nyt mestari oikein jaksaa?--»Jaksan niinkuin jaksan», lausui hän taasen ja läksi tiehensä, lykäten kelkkaa edellään ja loilottaen jonkunmoista hullua veisua. Siinä oli hänen loppunsa. Mutta toinen karvari? Hänpä oikein vasta rikastui ja rikkaana ja onnellisena miehenä kuolikin.

ЮХАНИ: А я приведу вам живой пример в защиту моей веры. Вспомните-ка нашего прежнего сельского кожевника. Мужика, видишь ли, одолели разные чудные думы о душе, грехах да мамоне, и задумал он изменить свою жизнь. Вдруг перестал принимать и выда-нать кожу по воскресным дням и по праздникам, не считаясь с тем, что крестьянину важно в один приход «править два дела. Напрасно друзья предупреждали его. Они-то видят, что у него день ото дня работы становится все меньше и меньше; зато у соседа, тоже кожевника, работы хоть отбавляй. А сумасшедший твердит одно: «Господь всегда благословит мои труды, будь их хоть того меньше, а тому, кто думает вырвать у меня кусок хлеба, — тому не миновать анафемы, раз он не чгит божьих праздников». Вот так он поговаривал и •пай себе погуливает в праздники с молитвенником и руках, а глаза выпучены и волосы торчат, точно у Пиэтари Помми. И чем он кончил? Это мы хорошо знаем. Скоро ему пришлось взять суму да посох и пуститься по миру. Так вот он теперь и ковыляет из деревни в деревню и опрокидывает при случае рюмочку. Как-то раз я встретил его вон там, на вершине горы Канамяки, возле дороги. Сидит на своих санках, бедняга, в стельку пьяный. «Как дела, кожевник?» — спрашиваю. «Дела как дела», — промолвил он и взглянул на меня мутными глазами. А я снова спрашиваю: «Как у мастера здоровье?» — «Здоровье как здоровье»,—пробормотал он опять и поплелся восвояси, подталкивая санки и распевая шальную песню. Вот каков был его конец. Ну, а второй кожевник? Нажил себе богатство и умер богачом и счастливцем.

AAPO: Ahdaspäinen usko ja hengellinen ylpeys hävitti nahkurin, ja niinpä käy kaikille hänen kaimoillensa. Kuinka hyväänsä, mutta sun oppis on väärää oppia ja uskoa.

ААПО: Этого кожевника погубили гордыня и тупая вера, и так случится с каждым, кто пойдет по его следу. Как бы там ни было, а твое учение ложно.

SIMEONI: Väärät profeetat ja viimeiset maailman ajat.

СИМЕОНИ: Лжепророки пред светопреставлением.

TIMO: Hän tahtoisi kiusata meitä Turkkilaisten uskoon. Mutta etpä järkähdytä minua; sillä minä olen vissi ja luja, vissi ja luja kuin kirveen silmä.

ТИМО: Он, верно, хочет обратить нас в турецкую веру. Но меня-то тебе не сбить с толку. Я тверд и крепок, как обух топора.

JUHANI: Annappas, Tuomas, tuo leivänpuolikas tuolta pöydän päästä.--»Väärät profeetat». En kiusaa ketään syntiin ja vääryyteen, ja itse en varastaisi naskaliakaan suutarilta enkä neulan silmää kraatalilta. Mutta sydämeni kipenöitsee, koska tarkoitukseni aina kierretään pahimmaksi, tehdään pikimustaksi, vaikka mustanruskea karva olisi jo kylliksi.

ЮХАНИ: Подай-ка мне со стола краюшку хлеба, Туомас. Ишь, «лжепророки»! Ведь я никого не толкаю на грех, и сам даже шила не украду у сапожника, иголки — у портного. Но все нутро мое бунтует, когда всякое мое доброе намерение истолковывают дурно и так очернят его, что не отличишь от вара. А ведь и коричневой краски с лихвой хватило бы.

AAPO: Haastelitpa niin selvästi, harkitsit asian niin pykälästä pykälään ja haarasta haaraan, ettei tainnut sitä väärin ymmärtää.

ААПО: Но ты говорил до того ясно и так все разжевал, что мы тебя отлично поняли.

TIMO: Pääni panen pantiksi, että hän tahtoi saattaa meitä Turkkilaisten uskoon.

ТИМО: Головой ручаюсь, он хотел обратить нас в турецкую веру.

SIMEONI: Jumala armahtakoon häntä!

СИМЕОНИ: Помилуй его бог!

JUHANI: Kitanne kiinni, ja paikalla! Jumalaa minun tähteni rukoilla, nuhdella minua kuin laimeasilmäinen pappi, se ei käy kuntoon. Sillä minulla on juuri tarpeeksi järkeä, vaikken olekkaan vallan paljasta viisautta kuin esimerkiksi tuo meidän Aapomme.

ЮХАНИ: Заткните глотки сейчас же! Молиться за меня богу да отчитывать, точно поп с умильным взглядом, — нет, не выйдет! У меня ума как раз столько, сколько надо, хоть я и не такой мудрец, как, например, наш Аапо.

AAPO: Jumala paratkoon! enhän ole tarpeeksikaan viisas.

ААПО: Боже упаси! Ума-то у меня как раз маловато.

JUHANI: Paljasta viisautta, paljasta viisautta! Ja pidä leipäläpes kiinni, saatpa muutoin tästä konttaluusta vasten kuonoas ja vähän paremmin kuin eilen. Sen sanon ja taukoon syömästä, koska säkkini on täys.

ЮХАНИ: Мудрец, мудрец! И помалкивай, не то я запущу в тебя этой костью, и это будет шишка похлеще вчерашних. Вот и весь сказ. А теперь мне и из-за стола пора, раз утроба уже полна.

TIMO: Takaanpa, että olemme jo kuin kiiliäinen joka mies.

ТИМО: Да уж, надулись мы, как слепни летом.

EERO: Mutta miksi en näe saunaa?

ЭРО: А почему я бани не вижу?

JUHANI: Mitä tuommoinen lyhyt aidantakuinen?--Mutta--onhan sauna mennyt helvettiin!

ЮХАНИ: Где ж такому коротышке, пониже аабора, увидеть? Но... Баня-то и вправду будто в ад провалилась!

EERO: Ei, vaan taivaan korkeuteen tulisissa vaunuissa.

ЭРО: Да нет, прямо на небеса укатила в огненной колеснице.

JUHANI: Olisiko se palanut?

ЮХАНИ: Неужто сгорела?

EERO: Mistä minä tiedän, ja mitä on minun sen kanssa tekemistä? Se on Jukolan isännän sauna, vaan ei minun.

ЭРО: А певчем мне знать? И какое мне до н*ге дело? Это ведь баня хозяина Юколы, а не моя.

JUHANI: Ottipa Eeronkin ruumis löylyä eilen illalla, ellen väärin muista. Niin, niin, kaikki aina vaan isännän hartioille, sen mä luulen. Mutta käykäämme katsomaan. Missä on lakkini? Käykäämme katsomaan, veljet. Minä tiedän että saunamme on tuhkana.

ЮХАНИ: Вчера-то, если я не запамятовал, и Эро был не прочь попариться. Да, да, всегда все взваливают на хозяина. Но пойдемте посмотрим. Где моя шапка? Пойдемте посмотрим, братья. Боюсь, от баньки одна зола осталась.

Läksivät katsomaan kuinka oli saunan laita. Siitä näkyi enään jäljellä ainoastaan musta kiuvas ja savuava aherrus. Ja hävityksen kuvausta katselivat veljekset hetken kiusallisella mielellä, ja palasivat viimein pirttiinsä takaisin. Viimeisenä asteli Juhani, kourassa kaksi rauta-sarantoa, jotka hän vihaisesti viskasi pöydälle.

И они пошли смотреть, что же случилось с баней. Л от нее остались только черная каменка да дымящиеся угли. С горьким унынием взирали братья на это опустошение. Потом поплелись в избу. Последним вошел Юхани с двумя железными скобами в руке, которые он в сердцах швырнул на стол.

JUHANI: Niin, Jukolan talo on nyt saunaton.

ЮХАНИ: Нет больше в Юколе бани.

EERO: »Ja saunaton talo ei käy laatuun», sanoi Juhani.

ЭРО: «А дом без бани — ни то, ни се», — говаривал когда-то Юхани.

JUHANI: Kuumaksi lämmitti Timo sen rakkaan uunin ja tuhaksi meni armaat, nokiset orret ja seinät, joiden suojassa kaikki olimme astuneet maailman valkeuteen. Timo kuumensi uunin ankarasti, sanon minä.

ЮХАНИ: Уж слишком жарко накалил Тимо славную каменку, оттого и сгорели до тла наши родные закопченные стены и жердочки. Ведь в этой бане мы все иышли на свет божий. Уж слишком накалил Тимо каменку, вот что я скажу.

TIMO: Käskysi mukaan, käskysi mukaan; kyllä sen tiedät.

ТИМО: По твоему велению, по твоему велению, сам знаешь.

JUHANI: Minä annan peeveliä käskyillesi, vaan että olemme saunattomia miehiä, ja tämä on kiusattava asia; huoneenrakennus ei lisää leipää.

ЮХАНИ: Убирайся к черту с велениями! Но теперь мы сидим без бани, и веселого тут мало. Строить — не махать, хлеба от этого не прибудет.

AAPO: Kiusattava asia; mutta sauna oli kuitenkin vanha, nurkat reikiä täynnä; ja itsehän päätit eilen piankin rakentaa uuden.

ААПО: Да, и вправду невесело. Но баня-то была уже ветхая, всюду дыры по углам. Да ты и сам только вчера надумал рубить новую баню.

JUHANI: Tosin oli se vanha ja sen hirret haudotut aina ytimeen asti, mutta olishan tuo vielä ritkunut tuossa vuoden tai kaksi. Talolla ei ole vielä voimia menettää saunojen rakennukseen; pellot, pellot ovat tässä ensiksi kynsiin otettavat.

ЮХАНИ: Что она была ветхая, это верно. Все бревна уже прогнили до самой сердцевины; но год-другой она, глядишь, еще бы послужила. В нашем хозяй-сгие пока что не до бань. Ведь за поля, за поля нужно браться.

TUOMAS: Jääpä sinulta pellot niinkuin mennä kesänä huikea Aroniittu, jonka muhkean heinän annoimme lakastua ilman yhtään ainoata viikatteen sivallusta. Mutta oma tahtos. Ainapa, koska muistuttelin sinua sen niittämisestä, vastasit tuohon: »emmehän lähde juuri vielä; heinä kasvaa vielä että rotisee».

ТУОМАС: У тебя и с поля,ми будет так же, как в прошлое лето с лугом Аронийтту. Ведь какая славная трава там росла, а мы дали ей полечь и хоть бы раз взмахнули косой! Но воля твоя. Всякий раз, когда я напоминал тебе, что пора косить, ты отвечал: «Подождем немного. Трава ведь еще растет так, что прямо шум стоит».

JUHANI: Se on mennyt asia eikä parane siitä että sitä leksottelet. Aroniittu kasvaa sitä uhkeammin tulevana kesänä.--Mutta kuka on mies, joka astelee kohden taloamme tuolla pellolla?

ЮХАНИ: Это дело прошлое, и ты своей болтовней его не поправишь. Придет лето, и на Аронийтту трава будет еще лучше. А что за человек идет там по полю прямо к нашему дому?

TUOMAS: Lautamies Mäkelä. Mitä tahtoo mies?

ТУОМАС: Судебный заседатель Мякеля. Что ему нужно?

JUHANI: Nyt peijakas on irti. Kruunun nimessä hän tulee, ja tuon kirotun tappeluksen tähden Toukolaisten kanssa.

ЮХАНИ: Ну, братцы, кажется черт сорвался с привязи. Он, уж верно, идет по казенному делу, и не иначе, как из-за этой проклятой драки с парнями Тоуколы.

AAPO: Jälkimmäisessä ottelossa on laki puolellamme, mutta edellisessä katsokaamme eteemme. Sallikaat minun tehdä hänelle asiasta selko.

ААПО: В последней-то драке закон на нашей стороне, а что до первой, так тут держите ухо востро. Дайте-ка мне растолковать ему все дело.

JUHANI: Mutta minä, veljeksistä vanhin, tahdon myöskin sanavaltaa, koska yhteinen etu on puheena.

ЮХАНИ: Я, как старший брат, тоже хочу вставить слово, раз речь идет о нашем общем благе.

AAPO: Mutta katso, ettet haastele itsiämme säkkiin, jos täytyisi meidän niinkuin vähän mutkistella.

ААПО: Только гляди, как бы с твоими речами нам всем не сесть в лужу — если придется малость схитрить.

JUHANI: Kyllä minä tiedän.

ЮХАНИ: Сам знаю.

Sisään astui Mäkelä, oiva ja suopeamielinen lautamies. Kuitenkin tuli hän ajaen toista asiaa, kuin sitä, jota veljekset arvelivat.

В избу вошел Мякеля, умный и добродушный судебный заседатель. Он, однако, пришел совсем не по тому делу, как думали братья.

MÄKELÄ. Päivää!

МЯКЕЛЯ: Добрый день!

VELJEKSET. Päivää!

Братья. Добрый день!

MÄKELÄ. Mitä hirveyksiä näen minä? Pojat, kuinka on laitanne? Revittyinä, sinimarjoissa, ruvessa ja ryysyt päässä! Voi teitä viheliäisiä!

МЯКЕЛЯ: Что это за пугала передо мной? Что с вами, ребята? Оборванные, в синяках и струпьях, головы перевязаны! Ох вы, горемыки!

JUHANI: »Kyllä koira haavansa nuolee», mutta katsokoot sudet itsensä. Tästäkö syystä seisotte huoneessamme nyt?

ЮХАНИ: Собака свои раны всегда залижет, только бы волки о себе позаботились. Вы за этим и пожаловали к нам?

MÄKELÄ. Mitäpä tiesin minä tästä? Mutta veljeksetkö raatelevat toinen toistansa tällä tavalla! Hävetkäät!

МЯКЕЛЯ: Да откуда мне было знать об этом? Но пристало ли братьям так тузить друг друга! Стыдитесь!

JUHANI: Te erehdytte, Mäkelä. Veljekset ovat kohdelleet toinen toistansa kuin enkelit; tämä on naapurien työ.

ЮХАНИ: Вы ошибаетесь, Мякеля. Братья живут между собой как ангелы. Тут соседских рук дело.

MÄKELÄ. Kuka on sitten tämän tehnyt?

МЯКЕЛЯ: Кто же это?

JUHANI: Hyvät naapurit. Mutta saanko kysyä mistä syystä olette käynyt meitä tervehtimään?

ЮХАНИ: Добрые соседи. Но можно ли спросить, зачем вы к нам пожаловали?

MÄKELÄ. Tuikeasta syystä. Pojat, pojat! onpa nyt edessänne tuhon päivä.

МЯКЕЛЯ: Причина важная. Ох, ребята, ребята! Пришел день вашей гибели.

JUHANI: Millinen on tämä päivä?

ЮХАНИ: Что это за день такой?

MÄKELÄ. Häpeän päivä.

МЯКЕЛЯ: Позорный день.

JUHANI: Koska se nousee?

ЮХАНИ: И когда же он настанет?

MÄKELÄ. Provastilta olen saanut tuiman käskyn, saattaakseni teitä tulevana sunnuntaina kirkolle.

МЯКЕЛЯ: Мне дан от пастора строжайший приказ привести вас в следующее воскресенье в церковь.

JUHANI: Mitä tahtoo hän meistä kirkolla?

ЮХАНИ: А что ему надо от нас в церкви?

MÄKELÄ. Istuttaa teitä jalkapuuhun; suoraan sanottu.

МЯКЕЛЯ: Засадить вас в ножные колодки, откровенно говоря.

JUHANI: Mistä syystä?

ЮХАНИ: По какой же причине?

MÄKELÄ. Hänellä on monta syytä.--Te hurjat ja hullut! särjitte lukkarin akkunan ja karkasitte häneltä kuin sudet!

МЯКЕЛЯ: У него причин немало. Буяны вы безрассудные! Разбили у кантора окно и удрали, как волки!

JUHANI: Meitä lukkari raateli kuin villisusi.

ЮХАНИ: А кантор измывался над нами, как лютый волк.

MÄKELÄ. Mutta mitä on provasti teille tehnyt?

МЯКЕЛЯ: Ну, а пастор-то что вам сделал?

JUHANI: Ei kirpun kipeätä.

ЮХАНИ: Даже пальцем не тронул.

MÄKELÄ. Ja kuitenkin olette häntä pilkanneet ja häväisneet tuon avosuisen, hävyttömän Kuppa-Kaisan kautta. Lähetitte Rajamäen kauheata rykmenttiä myöten sikamaisimpia, oikein konnan lauseita terveisinä ylhäiselle miehelle ja seurakuntamme paimenelle, sepä verrattoman julkea rohkeus!

МЯКЕЛЯ: А вы так осрамили его через эту горластую бесстыдницу Кайсу! С этим ужасным полком Раямяки вы вздумали послать самое свинское, самое мерзкое приветствие такому почтенному человеку! Приходскому пастырю! Небывалая дерзость!

JUHANI: »Kyllä se on totta, mutta se todistettakoon», sanoi Kakkisten Jaakko, mutta niin en sano minä.

ЮХАНИ: «Так-то оно так, но пусть-ка докажут»,-— сказал Яакко. Но я этого не скажу.

MÄKELÄ. Mutta nyt, tietäkäät, että teitä provastimme ankarin kosto kohtaa. Nyt on hän teille armoton mies.

МЯКЕЛЯ: Знайте, что вас ждет строгая кара. Уж теперь-то пастор вас не помилует.

AAPO: Istukaat, Mäkelä, niin keskustelemme asiaa vähän laveammalta ja syvemmältä.--Katsokaapas tätä paikkaa: taitaisko provasti kruuvata meitä jalkapuuhun Rajamäen Kaisan valheista? Ei suinkaan! Näytettäköön asia laillisesti toteen mitä olemme lausuneet ja millä tavalla hänen kunniaansa leikanneet.

ААПО: Присядьте, Мякеля, поговорим всерьез. По^ думайте сами: неужто пастор посадит нас в колоду из-за пустой болтовни Кайсы Раямяки? Быть не может! 11ускай законно докажут, что нами было сказано и как яо мы его осрамили.

JUHANI: »Ensin asia tutkitaan, ennen kuin miestä hutkitaan», se on tietty se.

ЮХАНИ: Сперва дело разбери, а потом и дери, как говорится.

MÄKELÄ. Mutta toinen kysymys, tuo lukemisen seikka, sepä kuitenkin antaa hänelle joltisen vallan kirkkolain kautta, jota hän nyt varmaan on vihoissansa käyttävä teitä kohtaan.

МЯКЕЛЯ: Тут и другое дельце есть — ваше учение. Тут уж пастору по церковному уставу власть дана, и в сердцах он, верно, не упустит случая воспользо-илться ею.

JUHANI: Lukupuuhassa on puolellamme Jumalan asetus ja laki, joka lyö sitä yritystä vastaan. Katsokaas, hän on jo äitimme kohdussa antanut meille niin kovat päät, että lukemaan oppiminen on meiltä mahdoton asia. Mitäs tehdään, Mäkelä? Kovin epätasaisesti lankeevat täällä hengenlahjat päämme päälle.

ЮХАНИ: Что до грамоты, так тут сам закон, уста? копленный богом, не даст нас в обиду. Сами посудите, причем тут мы, коль господь бог еще в утробе матери наградил нас такими тупыми головами, что мы никак не можем осилить грамоту? Что тут поделаешь, Мят-ля? Уж слишком не поровну розданы людям таланты.

MÄKELÄ. Päänne kovuus on teiltä tyhjä luuloitus. Ahkeruus ja jokapäiväinen harjoitus voittaa viimein kaikki.--Isänne oli parhaita lukijoita.

МЯКЕЛЯ: Тупые головы — это ваша собственная выдумка. Терпение и труд все перетрут. Отец ваш был одним из первых грамотеев.

AAPO: Mutta äitimme ei tuntenut yhtään ainoata kirjaintakaan, ja kuitenkin oli hän totinen kristitty.

ААПО: Зато мать не знала ни единой буквы, а все же была истой христианкой.

JUHANI: Ja kasvatti ja kuritti poikiansa Jumalan pelossa. Jumala siunatkoon muijaa!

ЮХАНИ: И растила своих сыновей в страхе божьем, царство ей небесное!

MÄKELÄ. Eikö koettanut hän teitä kohtaan apua muiden taidosta.

МЯКЕЛЯ: А не пробовала ли она, чтоб другие вам подсобили?

JUHANI: Koetti kyllä parastansa; hän koettikin Männistön-muorin kautta. Mutta äkeä ämmä rupesi kohta löylyttelemään selkäämme, ja tupansa muuttui silmissämme hirveämmäksi peikkoin luolaa; emmekä lopulta astuneetkaan mökkiin sisään, vaikka he meitä pieksivät kuin tulta pohtaen.

ЮХАНИ: Как же не пробовала! Вот, например, просила она бабку Лесовичку учить нас. Но злая старуха так принялась нас драть, что ее избушка показалась нам страшнее пещеры горных духов. Оттого-то, как нас ни били, мы больше и не показывали туда носа.

MÄKELÄ. Olittepa silloin ymmärtämättöminä, mutta nyt seisotte miehinä kannallanne; ja järkevä, terve mies voi mitä hän tahtoo; sentähden osoittakaat sekä provastille että koko maailmalle mitä miehuus voi.--Sinua, Aapo, jolla on niin järkevä mieli ja jolta ei puutu yhtä ja toista tietoakaan, vaan jonka tarkka muisto säilyttää kaiken nähdyn ja kuullun, sinua minun täytyy ihmetellä ettet jo ole tehnyt toisin.

МЯКЕЛЯ: Но тогда вы были несмышленыши, а теперь вон какие молодцы. А взрослый и мыслящий человек все может сделать. Вот и вы — возьмитесь-ка да покажите пастору и всему свету, на что способны. А что до тебя, Аапо, так я диву даюсь, как это ты еще не образумился: у тебя здравый ум, знания есть кой-какие, 'ты на лету схватываешь все, что видишь и слышишь.

AAPO: Vähänpä tiedän minä; noh tiedän toki yhtä ja toista. Vainaa sokea-enommehan kertoili meille monta asiaa, kertoili raamatusta, merimatkoiltansa ja maailman rakennosta, ja silloinpa aina häntä kuultelimme hartaalla mielellä.

ААПО: Мало, мало у меня знаний, но кое-что я все-таки знаю. Ведь наш покойный дядюшка многое нам порассказал — и о библии, и о своих странствиях, и как устроен мир. Мы всегда слушали его с большой охотой.

JUHANI: Kuultelimme korvat pystyssä kuin jänikset, koska ukko meille jutteli Mooseksesta, Israelin lapsista, tapauksista kuningasten kirjassa ja ilmestysraamatun ihmeistä. »Ja heidän siipeinsä havina oli kuin ratasten kituna, koska he sotaan juoksevat». Herrajesta! me tunnemme paljon ihmeitä ja asioita, emmekä olekkaan juuri niin villittyjä pakanoita kuin luullaan.

ЮХАНИ: Слушали, как зайцы, навострив уши. А старик все толковал нам о Моисее, о детях Израилевых, о библейских чудесах и разных случаях из Книги Царстз. «А шум от крыльев ее, как стук от колесниц, когда множество коней бежит на войну». О господи, мы знаем немало разных чудес да случаев и вовсе не такие уж язычники и дикари, как о нас думают.

MÄKELÄ. Mutta aapiskirjasta täytyy teidän alkaa, päästäksenne kristillisen seurakunnan oikeiksi jäseniksi.

МЯКЕЛЯ: Но начать-то вам все-таки придется с букваря, чтоб стать настоящими христианами.

AAPO: Mäkelä, tuolla laudalla näette seitsemän aapiaista, jotka ovat ostetut Linnasta, ja tämä ilmestys todistakoon meidän pyrkivän oppia kohden. Provastimme osoittakoon meitä kohtaan hieman vielä kärsimystä, ja minä luulen, että asiastamme sikiää, syntyy ja kasvaa jotain.

ААПО: Мякеля, вон там на полочке семь букварей. Их нам купили в Хяменлинне, и пусть хоть они убедят вас, что мы всерьез помышляем об ученье. Пускай пастор наберется еще немножечко терпения, и я думаю, что из нас еще выйдет толк.

JUHANI: Hän osoittakoon kärsimystä, ja tahdonpa maksaa hänelle kymmenykset kahdenkertaisesta ja nuoren linnun lihaa ei pidä hänen kupistansa puuttuman lailliseen aikaan.

ЮХАНИ: Только немножечко терпения, и я заплачу ему двойную десятину, и на столе у него никогда не переведется свежая дичь. Конечно, в положенное для охоты время.

MÄKELÄ. Eipä auta tässä, luulen minä, rukoukset ja koreat lupaukset, koska muistelen hänen kiivasta ja oikeata vihaansa teitä kohtaan.

МЯКЕЛЯ: Боюсь, мольбы и щедрые посулы не помогут, — уж очень он зол на вас.

JUHANI: Mitä tahtoo hän sitten meistä ja mitä tahdotte te? Hyvä! Tulkaapas seitsemänkymmenen miehen kanssa, ja verta pitää sittenkin ruiskuaman.

ЮХАНИ: Так чего же он хочет от нас, да и вам что надо? Хорошо! Приходите сюда хоть с семью десятками людей. Видно, без крови не обойтись.

MÄKELÄ. Mutta sanokaat kuinka aiotte käydä käsiin, oppiaksenne aapiaista ja vähääkatkismusta, joka on provastimme tärkein määräys.

МЯКЕЛЯ: Но скажите все же, как вы думаете взяться за букварь и малый катехизис, чтобы исполнить пасторский приказ?

JUHANI: Kokea tässä kotona Männistönmuorin tai hänen tyttärensä Venlan opetusta. Hyvälukijoita naisia molemmat.

ЮХАНИ: Да вот тут, на дому, попробуем еще раз поучиться у бабки Лесовички или у ее дочки Венлы. Ведь они обе хорошо читают.

MÄKELÄ. Tahdonpa ilmoittaa aikeenne provastille. Mutta oman rauhanne tähden käykäät pyytämään häneltä anteeksi hävytöntä elkeänne.

МЯКЕЛЯ: Я сообщу пастору о вашем намерении. Но для собственной же пользы сходите-ка еще сами к нему да попросите прощения за свое бесстыдство.

JUHANI: Sitä pykälää tahdomme harkita.

ЮХАНИ:. Об этом мы как раз и подумывали.

MÄKELÄ. Tehkäät niinkuin sanon; ja tietäkäät, ellei hän teissä huomaa vilpitöntä, ahkerata harrastusta, niin jalkapuussa, jalkapuussa istutte koreasti joku sunnuntaipäivä kirkon kivijalan juurella. Sen sanon; ja jääkäät hyvästi!

МЯКЕЛЯ: Да, да, сделайте, как я сказал. И знайте: если он только не увидит в вас чистосердечного раскаяния, сидеть вам всем в ножных колодках у церкви. Таково мое слово. Прощайте!

JUHANI: Hyvästi, hyvästi!

ЮХАНИ: Прощайте, прощайте!

TUOMAS: Täyttä päätäkö sinä haastelit hänelle Männistön-muorista ja hänen tyttärestään? Täyttä päätäkö sinä puoleksi melkein lupasit käydä konttimaan provastin edessä?

ТУОМАС: Неужто ты всерьез говорил ему о бабке Лесовичке и ее дочке? И в самом деле собираешься ползать в ногах у пастора?

JUHANI: Ei ollut siinä merkiksikään täyttä päätä, ja todentekoa ei merkiksikään. Ajan voittamisen tähden poika lörpötteli näin. Männistönmuori tai Venla johdattamaan tässä kirja-tikkuamme! Sitähän jo naurelisivat kaikki Toukolan siatkin. Te kuulitte, meitä uhattiin varmaan jalkapuulla, häpeän hirsipuulla. Tuhannen tulimmaista! eikö ole miehellä valta elää rauhassa ja tahtonsa mukaan omalla kannallansa, koska ei hän seiso kenenkään tiellä, ei loukkaa kenenkään oikeutta? Kuka voi sen kieltää? Mutta sanonpa kerran vielä: papit ja virkamiehet kirjoinensa ja protokollinensa ovat ihmisten häijyt henget.--Oh sinä musta sika! Voi päivää kirottua täällä! Niinpä nyt ylisniskoin meitä kohtaa kovan onnen nuijaukset ja ihmisten kiusanteot, että olen valmis juoksemaan pääni seinään. Oh sinä musta sonni! Venla meille antoi rukkaset; tehneet ovat he meistä myrkyllisen pilkkaveisun; lukkari meitä rääkkäsi kuin pahalainen itse; Toukolan pojat meitä hakkasivat kuin nummea vaan, selkäämme saimme kuin jouluporsaat ja oikeinhan joulupukkeina käyskelemme tässä ykssilmäisinä tonttuina, ryysyt päässä. Mitä vielä? Onhan kotomme nyt ilman köyhän ainoata kestiä, ilman kiukaan kohisevaa löylyä. Tuollahan kytee ja savuaa entisen armaan saunamme aherrus. Ja sittenhän on jäljellä vielä perkeleistä pahin. Hmh! Kymmenellä lävellä irvistelee meitä vastaan kirkonporstuasta jalkatukki. Kirkas tuli! Ellei tämänkaltainen kiusantemppujen rykelmä vie partaveistä miehen kurkkuun, mikä sitten? Oh sinä sarvipää sonni!

ЮХАНИ: Правды тут ни на грош. Я просто зубы заговаривал, чтобы выиграть время. Бабке Лесовичке п Венле учить нас грамоте! Даже свиньи в Гоуколе подавились бы со смеху. Слышали, нам угрожали ножными колодками, позорными колодками. Тысяча чертей! Разве человек не волен жить в покое, так, как его душе угодно, если он никому не мешает и никого не задевает? Кто может ему запретить? Но я еще раз говорю: попы да чиновники с их книгами да протоколами—ведь это злые духи. Ох, черт побери! И что за распроклятый день! Так и валятся на нас удары судьбы да разные напасти, прямо хоть головой об стенку бейся. Венла оставила нас с носом; про нас сложили мерзкую песенку; кантор мучил нас, как сам дьявол, а парни Тоуколы так отделали нас, что наши спины зудят, точно у рождественских поросят, да и сами мы бродим тут, будто одноглазые домовые, с тряпками на голове. И это еще не все. Ведь дом-то наш остался без последней отрады бедняка — без жаркого шипящего пара. Вон они тлеют и дымятся, остатки нашей родимой бани. А впереди у нас еще самая худшая* бесовская мука. Ох! Всеми десятью дырами скалит на нас зубы ножная колодка. Черт побери! Если от таких мук не полоснешь себя бритвой по горлу, то что же еще остается? О бык рогатый!

EERO: Nyt muistat hieman väärin; jalkapuussa ei olekkaan kymmentä läpeä.

ЭРО: Ты немножко запамятовал. В ножных колодках ведь не десять дыр.

JUHANI: Kuinka monta sitten?

ЮХАНИ: А сколько же?

EERO: Kuinka monta tähteä otavassa, kuinka monta poikaa Jukolassa?

ЭРО: Ну-ка, сколько звезд в Большой Медведице, сколько парней в Юколе?

JUHANI: Seitsemän poikaa meitä on. Siis seitsemän läpeä ja seitsemän poikaa. No sitä hullumpi. Seitsemän läpeä! Aina sitä hullumpi vaan. Kas kuinka ihmiset ja kova sallimus ovat yhdessä juonessa meitä vastaan. Seitsemän läpeä kuin myllynkiven silmää! Mikä pilkka kovalta onnelta! Mutta ampukoot he päällemme kaikki kiukkunsa nuolet, mehän puremme läpikiusatut sydämemme kovaksi kuin kipenöitsevä teräs. Puhaltakoot meitä kohtaan joka haaralta myrkkyä kuin kärmeet, ja taivas satakoon päällemme paljasta sappea, me kuitenkin, silmät ummessa, kiristäen hammasta ja myristen kuin villit härjät, rynkäämme päisin. Ja jos viimein kiskottaisiin meitä jalka-pihtiin kruunun voimalla, niin ihanalla ilollapa istuisin kontti-puussa minä.

ЮХАНИ: Нас семеро братьев. Выходит, по дыре на брата. Тем хуже. Семь дыр! Хуже некуда. И люди и сама судьба — все заодно, все против нас! Семь дыр, точно в мельничном жернове! Какая насмешка судьбы!; Но пусть, пусть выпускают в нас все стрелы своей злости! Наши измученные сердца только закалятся. Пусть брызжут на нас змеиным ядом со всех сторон, пусть небо поливает нас желчыо — мы зажмурим глаза, стиснем зубы и с ревом бросимся вперед головой, будто дикие быки. А ежели нас силой закона закуют в колодки, я буду радешенек посидеть там.

AAPO: Miksi ilolla?

ААПО: Чему же тут радоваться?

JUHANI: Ethän sinä käsitä, mun veljeni, vihan tuomiovoimaa. Koston tuuma saattaisi pojan unohtamaan kaiken häpeän; ja häpeähän on heidän tarkoituksensa. Aatos, veristää tuota herra provastiamme, sehän maistuisi vihaiselle mielelleni kuin hunajakaste. Enkä tuossa veistä, en pyssyä käyttelis, kuin entinen Karjan mies, en, vaan kynsillä ja hampailla iskisin hänen kurkkuunsa kuin susi-ilves. Kappaleiksi, tuhanneksi kappaleeksi repisin miehen, ja niinpä saisin oikein maiskutella kostoni herkkua. Tekisinpä niin, vaikka olisin kymmenen hengen omistaja ja jokaista henkeä kymmenen vuotta rääkättäisiin piikki-tynnörissä. Eihän tuo mitään olis koston hekuman suhteen.

ЮХАНИ: Э-э, братец! Тебе не понять силы ненависти. Я бы сидел и о мести думал. С такой думой и стыд нипочем, а ведь они захотят пристыдить нас. Ах!: Пустить кровь пастору — для моей злости это было бы лучше всякого меда. И не надо мне тогда ни ножа, ни ружья, как тому молодцу из Карьи. Нет, я, как рысь, вцеплюсь ногтями и зубами в пасторскую глотку и разорву ее на тысячу кусочков. Вот когда я упьюсь местью! И будь у меня хоть десять душ и пусть каждую из них десять лет катают в бочке с гвоздями, я все равно сделаю так. Ведь все это пустяки, лишь бы насладиться местыо.

AAPO: Sinä myllerrät ylös kaiken olentosi perin pohjin. Valeleppas, kurja veli, sydämesi tulikuohuvata kattilaa viileällä vedellä kärsivällisyyden lirisevästä ojasta, joka halki niitun vaeltaa eteenpäin, koukistellen hiljaa.

ААПО: Ты же все нутро себе разбередил. Мой несчастный брат, облей-ка свое бурлящее сердце студеной водицей из ручья долготерпения.

SIMEONI: Onhan muotos pikimusta, ja veripunaisina, pistävinä pyörähtelee silmäs. Armahda itseäs.

СИМЕОНИ: Ты даже с лица почернел, а глаза налились кровью и так и вертятся. Ты хоть себя-то пожалей.

TUOMAS: Tosin kostaisimme, jos pantaisiin meidät istumaan häpeän istuimelle, mutta olkoon sydämemme rauhassa kunnes tämä on tapahtuva. Eihän ole vielä kaikki toivo mennyt.

ТУОМАС: Если они и вправду вздумают выставить нас на позорище, то мы им живо отомстим. Но пока это еще не случилось, и наши души могут быть спокойны. Надежда еще не пропала.

JUHANI: Yhdestä maailman kulmasta kuumoittaa meille vieläkin rauhan päivä. Ilvesjärvi tuolla Impivaaran kupeilla on se satama, jonne purjehdimme myrskyistä pois. Nyt olen päättänyt.

ЮХАНИ: Эхма! Только один уголочек остался на всем белом свете, где нас ждут приволье и покой. Вот она, Импиваара на берегу Ильвесъярви! Вот оно, то пристанище, где мы укроемся от житейских бурь! Те-перь-то я решил.

LAURI: Sen tein minä jo menneenä vuonna.

Л аур и. Я еще в прошлом году решил.

EERO: Minä seuraan teitä vaikka Impivaaran syvimpään luolaan, jossa, niinkuin sanotaan, vanha vuoren-ukko keittelee pikiä, päässä kypärä sadasta lammasnahasta.

ЭРО: Я последую за вами хоть в самую глубокую пещеру Импиваары, где, как сказывают, старик хозяин горы варит смолу. У него, говорят, на голове шапка из целой сотни овчин.

TUOMAS: Sinne tästä siirrymme kaikki.

ТУОМАС: Мы все переберемся туда.

JUHANI: Sinne siirrymme ja rakennamme uuden maailman.

ЮХАНИ: Переберемся и построим там новый мир.

AAPO: Eikö käsittäisi meitä sielläkin esivallan koura?

А а по. А не дотянется ли и туда рука власти?

JUHANI: Metsä penikoitansa suojelee. Siellä vasta kannallamme seistään; syvälle kuin tirisilmäiset myyrät siellä itsemme kaivamme aina maan ytimeen asti. Ja miellyttäiskö heitä sielläkin ahdistella poikia, niin pitää heidän havaitseman miltä tuntuu häiritä seitsemää karhua konnossansa.--Nyt nahkapeitturille kaupat kirjallisesti vahvistamaan. Kymmeneksi vuodeksi menköön talomme toisen kouriin.

ЮХАНИ: Лес убережет своих детенышей. Вот уж где мы заживем! Точно кроты, зароемся в землю, в самую глубь. Пусть только вздумают и там преследовать нас — живо узнают, что значит растревожить берлогу семерых медведей. Ну, идем к кожевнику заключать письменную сделку! Пускай забирает на десять лет наше хозяйство.

SIMEONI: Halaanpa minäkin rauhan kammioon. Veljet, uusi koto ja uusi sydän luokaamme itsellemme metsien kohdussa.

СИМЕОНИ: Я тоже хочу в мирное гнездышко. Братья, построим себе в лесу новую избу и обновим свои сердца.

JUHANI: Kaikki yksimielisesti!

ЮХАНИ: Все как один!

AAPO: Kuinka päätät, Timo?

ААПО: А ты, Тимо, что надумал?

TIMO: »Siinä minä, missä muutkin», sanoo sananlasku.

ТИМО: Куда все, туда и я.

AAPO: Te muutatte, ja minäkö jäisin tähän yksinäiseksi hongaksi Jukolan pihalle? Ah! kovin lujasti ovat olentoni kaikki juuret ja oksat yhtyneet teidän piiriinne. Olkoon menneeksi, ja toivokaamme parasta tästä retkestämme. Minä seuraan.

ААПО: Все уходят, а мне оставаться и торчать одинокой сосенкой на дворе Юколы? Но я всеми корнями сросся с вами! Так и быть, пойдем. И будем надеяться — это к лучшему.

JUHANI: Oivallista! Nyt nahkapeitturille joka mies, laillista välikirjaa tekemään. Kaikki yksimielisesti!

ЮХАНИ: Вот и хорошо! А теперь все к кожевнику заключать законную сделку. Все как один!

Läksivät he miehissä välikirjan tekoon, vourasivat talonsa nahkapeitturille kymmeneksi vuodeksi; ja kirjallisesti määrättiin seuraavat pykälät. Nahkapeitturi hallitsee ja viljelee taloa kymmenen vuotta, kolme ensimmäistä vuotta ilman yhtään vouraa, mutta siitälähin maksakoon hän veljeksille seitsemän tynnöriä rukiita vuodelta ja rakentakoon uuden saunan ennen voura-ajan loputtua. Vapaasti ja joka paikassa Jukolan metsissä pyydystelkööt veljekset, ja mitä otuksia hyväänsä, joihin vaan on laillinen lupa. Talon piirin pohjoisessa osassa, Impivaaran seudussa, olkoon heillä valta tehdä ja elää tahtonsa mukaan sekä maalla että metsissä. Pyhäinmiesten päivänä ottaa nahkapeitturi haltuunsa talon, mutta veljeksillä, jos heitä niin miellyttää, olkoon syntymäkodossaan vielä tulevan talven suoja. Nämät olivat pää-ehdot välikirjassa.

И братья гурьбой отправились составлять договор и сдали свое хозяйство на десять лет в аренду кожевнику. В бумаге были оговорены следующие условия: кожевник распоряжается и пользуется хозяйством десять лет — первые три года без всякой арендной платы, а затем платит братьям ежегодно семь бочек ржи и построит новую баню. За братьями сохраняется право охотиться во всех лесах Юколы на любого зверя, охота на которого разрешена законом. Братья будут жить в северной части Юколы, вблизи Импиваары, и вольны делать с лесами и пустошами все, что им заблагорассудится. Кожевник примет хозяйство в день всех святых, но братья при желании могут провести в своем старом доме еще следующую зиму. Таковы были главные условия договора.

Tuli Marraskuu, ja nahkapeitturi oli kuorminensa Jukolan pihalla ja vastaan-otti talon hallituksen määrätyksi ajaksi. Mutta veljekset, karttaaksensa provastia ja hänen käskyläisiänsä, elelivät tämän talven enimmin metsissä, hiihdellen ympäri ja pyydystellen; ja majailivat sysikoijussa Impivaaran aholla. Muutto ei kuitenkaan ollut vielä oikeammiten tehty hevosella ja muilla välttämättömillä kappaleilla. Tämä oli määrätty tapahtumaan koska suvi oli tullut. Kuitenkin pitivät he jo tulevasta pirtistänsä huolta: hakkasivat hirret kevääksi kuivamaan ja vierittelivät perustuskiviä kantoiselle aholle, jyrkän vuoren alle.

Наступил ноябрь, и кожевник с возами появился на дворе Юколы и принял на условленный срок хозяйство. А братья, избегая пастора с его людьми, провели зиму большей частью в лесах, облазив на лыжах все окрестности в поисках зверя. Жили они в землянке на поляне Импиваары. Однако лошадь и даже самый необходимый скарб еще оставались на старом месте. Братья решили повременить с окончательным переселением до лета, но уже сейчас позаботились о своей будущей избе: заготовили бревна, чтобы они весной подсохли, и подкатили для фундамента камни, лежавшие теперь под крутой горой на усеянной пнями поляне.

Niin meni talvi, ja sen kuluessa ei joutunut veljeksille provastilta minkäänlaista käskyä, ei muistutusta. Odottiko hän, vai oliko hän heittänyt heidät kohtalon huomaan?

Так прошла зима. От пастора братья не получили никакого приказа, никакой весточки. Выжидал ли он или уже совсем оставил их на волю судьбы?

Luku 05 глава

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kevät oli tullut, kinokset olivat sulaneet, suojasti puhalteli tuuli, maa rupesi viheriöitsemään ja koivisto kävi lehteen.

Пришла весна, растаяли сугробы, подул теплый ветерок, земля покрылась зеленью, березовые рощи оделись в свой вешний убор.

Veljekset nyt retkeilevät muuttomatkallansa Jukolan ja Impivaaran välillä. Kulkevat pitkin kivistä, polvellista metsätietä, pyssyt olalla ja tuohikontit seljässä, joissa on heidän ampuma-varansa. Edellä astuu Juhani ja hänen rinnallansa Jukolan suuret, äkeät koirat, Killi ja Kiiski. Heidän jäljessään, vetäen reteliä, kulkee, Timon ajamana, veljesten silmäpuoli hevonen, vanha Valko. Mutta kuormaa seuraavat muut veljekset, pyssyt olalla ja kontit seljässä, autellen Valkoa tien pahimmissa paikoissa. Viimeisenä käyskelee Eero, kantaen sylissään Jukolan uljasta kukkoa, josta eivät veljekset mielineet erota, vaan ottivat sen myötänsä päiväntiedon antajaksi Impivaaran erämaassa. Rattailla näit arkun, suden- ja ketun-rautoja, padan ja padassa kaksi tammipöytyriä, kauhan, seitsemän lusikkaa ja muita keittokonstiin kuuluvia kappaleita. Padalle peitteeksi oli pantu karkea, herneillä täytetty säkki; ja ylimmäisenä tämän päällä putkisteli ja naukui pienessä pussissa Jukolan vanha kissa.--Niin läksivät veljekset entisestä kodostansa, vaelsivat alakuloisina, äänettöminä pitkin vaikeata, kivistä metsätietä. Taivas oli kirkas, ilma tyyni ja alasmäkeä länteen juoksi jo auringon pyörä.

Братья переселяются из Юколы в Импиваару. Они шагают по каменистой, вьющейся по лесу дороге, за плечами у них ружья и кошели с охотничьими припасами. Впереди идет Юхани с огромными злыми псами Юколы — Килли и Кийски, а вслед за ними плетется с возом одноглазая лошадка братьев, старая Валко, которой правит Тимо. И уже за повозкой следуют остальные братья с ружьями и кошелями за спиной, подсобляя Валко в самых трудных местах пути. Эро шагает последним, неся на руках славного петуха Юколы, с которым братья не пожелали расстаться и которого они взяли с собой в глушь Импиваары, чтоб узнавать время. На повозке — сундук, волчьи и лисьи капканы, котел, в нем две дубовые ступы, поварешка, семь ложек и прочая кухонная утварь. Котел прикрыт мешком с горохом, а на мешке, на самом верху, в маленьком узелке извивается и мяукает старый юколаский кот. Так вот и покинули братья родной дом и теперь, удрученные и молчаливые, бредут по трудной, каменистой дороге. Стояла тихая погода, небо было прозрачно, вечернее солнце катилось уже под гору к западу.

JUHANI: Ihminen on merenkulkija elämän myrskyisellä merellä. Niinhän mekin nyt purjehdimme armaista syntymänurkistamme pois, purjehdimme vankkurilaivallamme eksyttävien metsien halki Impivaaran jyrkkää saarta kohden. Ah!

ЮХАНИ: Человек — все равно что моряк в бурном житейском море. Вот и мы теперь отчалили от родного уголочка и плывем на своем корабле сквозь дремучие леса к скалистому острову Импиваара. Ах!

TIMO: Eihän paljon puutu, etten tuhri kyyneleitä poskiltani, minä sammakko kanssa.

ТИМО: Еще немножко, и мне придется утирать слезы, жалкий я человек!

JUHANI: Sitä en ihmettele, katsottuani omaan poveeni tällä murheen hetkellä. Mutta ei auta tässä maailmassa, vaan olkoon miehen sydän aina kova kuin valkoinen harakankivi. Matkamieheksi on ihmislapsi syntynyt tänne, täällä ei ole hänellä yhtään pysyväistä sijaa.

ЮХАНИ: Этим ты меня не очень удивишь — у меня и у самого на душе кошки скребут. Но на этом свете слезами горю не поможешь, так что сердце у молодца должно быть крепче камня. Человек рожден вечным странником, и нет у него прочного пристанища.

TIMO: Täällä käyskelee hän vähän ajan, keikkuu ja kiikkuu kunnes hän vihdoin kännistyy ja nääntyy kuin rotta seinän-juureen.

ТИМО: Отбудет он тут свой недолгий срок, поскачет да попрыгает малость, а потом, глядишь, и ноги протянет, подохнет, как крыса под стенкой.

JUHANI: Oikein sanottu, viisaasti juteltu!

ЮХАНИ: Верно сказано, очень верно!

SIMEONI: Ja jos olis siinä sitten kaikki; mutta silloinpa vasta.

СИМЕОНИ: И кабы на этом и делу конец. Но нет, только тогда...

JUHANI: Tulee leivisköistämme kysymys, tahdoit sinä sanoa. Totta!

ЮХАНИ: ...нас призовут к ответу, хочешь ты сказать? Воистину!

TIMO: Silloin tulee sanottavaksi ilman yhtään vilppiä ja viekastusta: tässä olen minä ja tässä on, Herra, leiviskäs.

ТИМО: И тогда придется сказать без утайки: «Вот я, о господи, и вот мои грехи!»

SIMEONI: Aina pitäisi ihmisen muisteleman loppuansa; mutta hän on paatunut.

СИМЕОНИ: Человеку бы всегда следовало помнить о своем конце, но ведь он закоснел.

JUHANI: Paatunut, paatunut, sitä ei taida kieltää. Mutta sellaisiahan, Jumala nähköön, olemme kaikki tämän taivaan alla. Kuitenkin koetamme täyttä päätä elää tästälähin niinkuin hurskasten urosten tulee, kun kerran olemme tänne oikein ehtineet sijoittua ja saaneet itsellemme lämpöisen rauhanmajan. Tehkäämme, veljet, ankara liitto ja heittäkäämme pois kaikki synnin eljet, kaikki viha, riita ja vaino täällä lintukodossa. Pois viha, vaino ja ylpeys.

ЮХАНИ: Закоснел, закоснел, против ничего не скажешь. Но ведь на белом свете, видит бог, мы все одинаковы. И все-таки впредь мы постараемся жить по-боже-ски, как только обоснуемся здесь по-настоящему и совьем себе мирное гнездышко. Братья мои, поклянемся в этом и выкинем из головы греховные умыслы, распри и ссоры! Долой спесь, долой злобу и драки!

EERO: Ja prameus.

ЭРО: И щегольство.

JUHANI: Niin!

ЮХАНИ: Да!

EERO: Ja koreat, synnilliset vaatteet.

ЭРО: И пышные, греховные наряды.

JUHANI: Niin!

ЮХАНИ: Да!

EERO: Letkuvat kirkkokäässyt ja kaikki koreat kirkon kemputtimet.

ЭРО: И рессорные брички, в которых ездят в церковь, а заодно и все красивые церковные побрякушки.

JUHANI: Mitä? Mitä sinä puhut?

ЮХАНИ: Что? Что ты сказал?

SIMEONI: Hän veistelee taas.

СИМЕОНИ: Он опять лясы точит.

JUHANI: Minä huomaan sen. Katso etten tempaa niskastasi kiinni, jos nimittäin huolisin houkon puheista, mutta enhän sitten oliskaan mies, en totisesti oliskaan.--Kuinka pitelet, sinä peevelin kirottu nallikka, sitä kukkoa? Miksi porahtelee elikkoparka?

ЮХАНИ: Вижу, вижу. Гляди, как бы я не схватил тебя за шиворот — если бы, конечно, вздумал обращать внимание на речи глупца. Но пристало ли взрослому человеку связываться с тобой? Воистину, нет! А как ты петуха держишь, щенок? Отчего он, бедняжка, раскричался?

EERO: Korjasin vaan sen siipeä, joka riippui.

ЭРО: У него, видишь ли, крылышко повисло, и я поправил.

JUHANI: Kyllä minä sinun korjaan kohta. Katso etten ota niskastas. Tietäkäät, että on siinä paras kukko koko kihlakunnassamme virkansa toimessa; aina tarkka ja luotettava. Ensi kerran kiekuu hän kello kahdelta, toisen kerran neljältä, joka on paras nousun aika. Siitä kukosta on meille paljon hausketta täällä sydänmaassa.--Ja kissa sitten tuolla kuorman harjalla! Voi sinua Matti-poikaa! Siellähän keikut ja heilut ja katselet pussin lävestä ulos, naukuen aivan surkeasti. »Voi äijä-rukka, vanha sukka!» eihän ole sinulla enää juuri monta päivää täällä tassuteltavana. Silmäs käyvät jo kovin tummiksi ja karhealta kuuluu naukumises. Mutta ehkäpä kuitenkin kostut vielä, päästyäsi lihavien metsähiirien niskaan. Toivonpa niin. Mutta teitä, Killi ja Kiiski, armoittelen kuitenkin enimmin kaikista. Niinkuin me itse, olette tekin siinneet, syntyneet ja kasvaneet Jukolassa, kasvaneet omina veljinämme. Ah kuinka palavasti katselette minua silmiin! Niin, Killi, niin, minun Kiiski-poikani, niin! Ja heittelette häntäänne noin iloisesti! No ettehän tiedä, että nyt jätämme ihanaisen kotomme. Voi teitä kurjia! Minun täytyy itkeä, täytyy.

ЮХАНИ: Я вот тебе скоро поправлю! Того и гляди схвачу за шиворот! Знай, что это самый лучший петух во всем приходе — по тому, как он справляет свою должность. На него смело можно положиться: первый раз пропоет в два часа, потом в четыре — самое время вставать. Такой петушок в глуши — одна радость. А кот? Эх, Матти, Матти! Знай себе покачиваешься на возу в узелке и выглядываешь в дырочку. А мяукаешь-то как — просто жалость берет! Эх, бедняжка-старикашка! Недолго тебе осталось жить на белом свете. Ишь как глазки-то уже помутнели, да и мяукаешь сипловато. Но в глуши-то, глядишь, и оживешь еще, как доберешься до жирных лесных мышей. А вот вас, Килли и Кийски, мне больше всего жаль. Ведь вы, как и мы, родились и выросли в Юколе, вы все равно что наши братья. Ах, как ласково вы смотрите мне в глаза! Вот, вот, Килли, вот, вот, мой мальчик Кийски. И весело помахиваете хвостиками! Вам, верно, и невдомек, что мы теперь навсегда покидаем родной дом. Ах, бедняжки! Я вот-вот заплачу.

TIMO: Katsos kuinka neuvoit äsken itse. Pidä sydämesi jykevänä, sydämesi jykevänä.

ТИМО: А вспомни-ка, какой совет ты нам только что давал. Крепись сердцем, крепись.

JUHANI: En voi, en voi, heittäissäni kultaisen kodon.

ЮХАНИ: Не могу, не могу. Ведь я покидаю родной дом.

TUOMAS: Painaahan tämä päivä miehen mieltä; mutta Impivaarassa on meillä pian toinen koto ja kohta ehkä yhtä rakas.

ТУОМАС: Да, такой день нагонит тоску. Но ведь в Импивааре у нас скоро будет новый дом и, может статься, такой же родной.

JUHANI: Mitä sanoit, veljeni? Ei maassa eikä taivaassa ole paikkaa niin rakasta kuin se, jossa synnyimme ja kasvoimme ja jonka tantereilla pieninä piimäpartaisina piehtaroitselimme.

ЮХАНИ: Что ты говоришь, братец? Ни на небесах, ни на земле нет больше такого дорогого уголочка, как тот, в котором мы родились и выросли да резвились на травке.

AAPO: Tosin musertaa sydäntämme jäähyväishetki; sillä kotopensas on jänöllekin rakas.

ААПО: Что верно, то верно — от разлуки прямо сердце разрывается. Ведь даже зайцу дорог родимый кустик.

JUHANI: Kuinka sanoi emojänis ennen, koska hän, huomaten itsensä uudestaan tiineeksi, käski pienen poikansa luotansa pois, pois tulevien tieltä?

ЮХАНИ: Как, бишь, сказала своему сыну зайчиха, когда была снова на сносях, чтоб он убирался восвояси да не мешал новым деткам?

TIMO: »Lähdeppäs jo matkahasi, poikaseni, pienoiseni, ja muista aina mitä sanon: missä risu, siinä vipu, missä laukku, siinä loukku».

ТИМО: «Иди-ка, сынок, в путь-дорогу да помни мои слова: где сучок — там силок, где кормушка — там и ловушка».

JUHANI: Niin hän sanoi pojallensa, ja läksi poika taaputtamaan pois; hän taaputteli, töllitteli pitkin ahoa ja nummen syrjää, töllötteli, halkinen huuli vilpittömässä irvissä. Niin asteli hän kodostansa, ja murheellisesti paistoi ilta.

ЮХАНИ: Так она сказала родному сыночку. И пошел он куда глаза глядят, по полянам да косогорам; только губа подрагивала. Так вот и покинул родимый дом, и печально светило вечернее солнышко.

EERO: Se oli Jänis-Jussi.

ЭРО: Это был Янис-Юсси.

JUHANI: Anna olla vaan.--Niin hän läksi kodostansa ja niinpä lähdemme myöskin me. Jää hyvästi, koto! Porrastasi, tunkiotasi tahtoisin suudella nyt.

ЮХАНИ: Пускай, пускай. Так вот покинул родимый дом зайчонок, и мы тоже вроде него. Прощай, наш золотой дом! Сейчас я бы расцеловал твои сени, даже навозную кучу...

AAPO: Niin, veljeni. Mutta koettakaamme karkoittaa tämä mielen synkeys pois. Kohta on meillä tekeillä tuima toimi ja työ, kohta jumisevat hirret, kirveet paukkuu, ja ylös kohden taivasta kohoopi huikea pirtti Impivaaran aholla, keskellä jylhiä metsiä. Katsokaat: johan ankarassa korvessa, kuusien kohinassa retkeilemme.

ААПО: Да, брат мой. Но постараемся развеять тоску. Ведь впереди у нас столько работы и хлопот! Скоро застучат топоры, загрохочут бревна, и средь дремучего леса на поляне Импиваары до самых небес вырастет славная изба.

Niin he haastelivat keskenänsä, matkustaen halki synkeän salon. Mutta vähitellen yleni seutu ja heidän tiensä luikerteli ylös korkealle metsäiselle maalle, joka Teerimäeksi kutsuttiin. Tuolla ja täällä näkyi sammaltuneita kallion-kieluja, muodoltaan jättiläisten hautakumpujen näköisiä, joiden ympärillä matalat, juurevat männyt humisivat. Kovin ravisteli rattaita ja vanhan Valkon lapoja kallioinen tie, jossa silmä paikoin tuskin taisi eroittaa entistä raition rataa. Yli mäen kulki tie; sillä pohjattomia rämeitä levisi sen molemmilla puolilla. Mutta veljekset itse tekivät myös parastansa, keventääkseen vanhan ykssilmäisen vetäjän kuormaa. Viimein ehtivät he mäen harjulle, sallivat Valkon siinä hetken puhallella, ja katsahtivat maailman lakeuksiin alas. Heidän silmänsä näki kaukaisia kyliä, niittuja, peltoja, sinertäviä järviä ja lännen metsien reunalla kirkon korkean tornin. Mutta etelässä erään kunnaan rinteellä kuumoitti Jukolan talo kuin kadotettu onnen maa; ja riutuvat aatokset täyttivät taas veljesten rinnat. Mutta he käänsivät siitä vihdoin silmänsä Pohjaan päin, ja siellä näkyi korkea Impivaara, sen jyrkästi kaltuva viete, pimeät luolat ja partaiset, myrskyjen repimät kuuset, jotka seisoivat vuoren kyljillä. Mutta vuoren alustalla näkivät he hauskan, kantoisen ahon, vastaisen asuinpaikkansa, ja ahon alla korven, joka heille oli antava salskeita hirsiä huoneitten rakentamiseen. Tämän kaiken he näkivät, näkivät mäntyin välistä kirkkaan Ilvesjärven ja heleän auringon lähellä laskuansa loistavan vuoren luoteiselta jyrkältä; ja toivon ihana leimaus välähti heidän silmistänsä ja kohotti heidän rintansa taas.

Так беседовали они, шагая по мрачному, глухому лесу. Местность мало-помалу становилась возвышенней; извилистая дорога вела теперь на высокую, поросшую лесом гору Тэримяки. Здесь и там, словно гигантские могильные курганы, виднелись мшистые скалы, окруженные низкими ветвистыми соснами. Каменистая дорога, на которой едва можно было различить старую колею, совсем растрясла телегу и старые кости Валко. Дорога бежала прямо через гору, так как по обе стороны раскинулись бездонные трясины. Братья не жалели сил, чтобы помочь своему старому одноглазому другу, и вскоре были уже на вершине горы. Здесь они дали Валко передохнуть и стали обозревать раскинувшийся внизу мир. Они увидели далекие деревни, луга и поля, синеющие озера; на западе, у самой лесной опушки, — высокую колокольню, а там, на юге, словно потерянный рай, сверкал на склоне холма дом Юкола, и сердца братьев вновь наполнились скорбью. Но наконец они обратили взор на север и увидели высокую Импиваару с крутым склоном и темными пещерами. На выступах горы ютились бородатые, растрепанные бурей ели. А у подножия братья заметили солнечную, усеянную пнями поляну-—свое будущее пристанище; чуть пониже стоял густой лес, который должен был дать братьям отменные бревна для постройки. И когда они увидели все это, увидели между соснами светлое озеро Ильвесъярви и заходившее за ярко освещенный склон солнце, в их глазах снова блеснули веселые искорки надежды.

Siitä läksivät he taas eteenpäin ja yhä uljaammalla vauhdilla rupesivat he kiirehtimään kohden uutta kotoansa. Mäki aleni, ja he tulivat nummelle honkien pylvästöön, jossa kanerva, puolaimen varret ja kuihtuvat ruohonpiipat vaihetellen peittivät kumisevan maan. Tuli hietainen, rakettu tie, joka johdatti Viertolan kartanosta kirkkoon; he astuivat sen poikki, pitäen omaa metsätietänsä, joka kulki pitkin nummen selkää.

Опять пустились в путь братья, торопясь на свое новое местожительство. Склон стал более отлогим. Путники вошли в стройный сосновый бор. Песчаная земля была покрыта вереском, брусникой и пожелтевшей травой. Вот уже показалась проезжая дорога, ведущая из усадьбы Виэртола в церковь; братья пересекли ее и продолжали придерживаться своей лесной дороги, вьющейся по песчаному склону.

AAPO: Tässä on nummi, jossa, niinkuin vanhat ihmiset juttelee, ennen muinoin oli kärmeitten keräjäsali. Tuomarina siinä istui heidän kuninkaansa, tuo ankaran harvoin näkyvä valkea kärme, päässä verrattoman kallis kruunu. Mutta ryöväsipä tämän kruunun heiltä eräs rohkea ratsastaja, niinkuin tarina kertoilee.

ААПО: Это тот самый песчаник, где, как говорят старики, когда-то творили свой суд змеи. Судьей был сам их король — белый змей, которого мало кто и видел. На голове у него была драгоценная корона. Ее-то и отнял у змея лихой всадник, как рассказывает предание.

Ja kertoi heille Aapo seuraavan tarinan, heidän kulkeissansa pitkin nummen harjua alas kohden autiota Sompiosuota. Tuli eräs ratsastaja ja näki nummella kärmeitten kuninkaan, jolla oli kimmeltävä kruunu päässä. Hän ratsasti häntä kohden, noukkasi miekkansa kärjellä kruunun kuninkaan päästä, kannusti hevostansa ja kirmasi kalleuksinensa pois kuin tuulissa ja pilvissä. Mutta eivät olleet kärmeetkään myöhäisiä, vaan läksivät kohta kiukkuisesti vainoomaan julkeata ryöväriä. He kiitivät suhinalla päin, kierrettyinä rengoiksi, ja tuhannen kurraa pyöri silloin ratsastajan jäljissä kuin kiekko maantiellä poikien heittämänä pyörii. Pian saavuttivat he ratsastajan, parveilivat jo tiuhasti hevosen jaloissa, loiskeilivat sen lautasille ylös, ja suuri oli miehen vaara. Ja hädissään viskasi hän heille hattunsakin syötiksi alas, jonka he paikalla repivät kappaleiksi ja söivät vihansa vimmassa. Mutta miestä ei auttanut kauan tämä keino, pianpa kärmeet kiiriskelee hänen jäljissänsä taas ja santa kiertoilee korkealle tieltä. Ja yhä kiivaammin kannusti uros huohoittavaa hevostansa; virtana juoksi veri uhkean orhin rikkiviilletyistä kyljistä, ja suusta roiskahteli sohiseva vahto. Ratsastaja pakeni metsään, mutta metsä ei estänyt hänen vihollistensa juoksua. Tuli virta vastaan, ja kohahtaen ratsasti hän sen kierroksiin ja veipä orhi hänen nopeasti sen ylitse. Tuli virta kärmeillekin vastaan, ja monen kosken pauhinalla he syöksivät itsensä lainetten kohtuun, uivat myrskyn vauhdilla sen ylitse: ja korkealle nousi valkea kuohu. Mies ratsasti yhä eteenpäin, ja yhä vainosi häntä kärmetten villitty joukko. Näki hän matkan päässä hurjasti palavan kasken, ja kohden tulta hän nyt kannusti hevosensa, ja, kietoen itsensä virran kylvyssä läpikastettuun kauhtanaansa, rynkäsi hän liekkien helmaan, vaan kärmeet eivät vilaustakaan viipyneet häntä seuraamasta. Niinpä taivaan ratsastava sankari kultapilvien halki kiitää. Kerran vielä iski hän kannukset orhinsa kupeisin ja kerran vielä hän kirmasi eteenpäin, sitten kaatui pyrskivä orhi, unohtaen ainiaaksi elon kuuman leikin. Mutta vapaassa ilmassa seisoi mies, pelastettuna tulesta ja hirmuisista vihamiehistänsä; tulihan oli polttanut kärmeitten lukemattoman lauman. Siinä sankari seisoi riemuitsevalla katsannolla, kädessä ihmeellinen kalleus.

И пока братья спускались с горы к пустынному болоту Сомпиосуо, вот какое предание поведал им Аапо. В давние времена по этому склону ехал всадник и увидел короля змей со сверкающей короной на голове. Всадник подъехал к нему, подцепил острием меча королевскую корону, пришпорил коня и вихрем умчался со своим кладом. Но и змеи не дремали и бросились в погоню за наглым грабителем. Они с шипением мчались вперед, свернувшись кольцами, и тысячи таких колец катились по пятам за всадником, точно деревянный круг, которым мальчишки играют на дороге. Скоро змеи настигли всадника, извивались уже у ног коня, бросались ему на спину, и казалось — не миновать человеку беды. Со страху он бросил им даже свою шапку, и змеи тотчас же сожрали ее, разорвав в клочья. Не надолго выручила человека эта уловка. Змеи снова катились за ним, поднимая столбы пыли. Всадник еще сильнее пришпорил своего загнанного скакуна; ручьем полилась кровь из израненных боков могучего коня, изо рта вылетала шипящая пена. Всадник скрылся в лесу, но лес не остановил его врагов. На пути встретилась река, и всадник с шумом бросился в волны. Конь быстро вынес его на другой берег. Река преградила путь и змеям, но они, точно тысяча шумных водопадов, кинулись в воду и, высоко поднимая белую пену, вихрем переплыли реку. Всадник скакал все вперед, но дикое змеиное полчище не отставало от него. Вдруг он увидел перед собой пылающий лес и направил своего коня прямо в огонь. Завернувшись в насквозь промокший в реке плащ, он ринулся в объятия пламени, и змеи тоже ни на миг не прекратили погони. Так небесный богатырь мчится сквозь золотые облака. Еще раз всадник вонзил шпоры в бока своего коня, еще раз рванулся вперед добрый конь, но тут же упал в полном изнеможении и испустил дух. Зато человек, спасшийся от огня и от своих страшных врагов, был теперь на свободе, потому что все несметное змеиное полчище сгорело в огне. А храбрый всадник стоял с дивной драгоценностью в руке, и радостно блестели его глаза.

AAPO: Se oli tarina valkean kärmeen kruunusta Teerimäen nummella tässä.

ААПО: Вот это и есть предание о короне белого змея в песках Тэримяки.

JUHANI: Uhkea tarina ja vielä uhkeampi mies, joka tempasi kruunun kärmeen päästä ja kilvoitti sen viimein omaksensa. Potra mies!

ЮХАНИ: Славное предание. Да и доброму молодцу в славе не откажешь. Сорвал со змеиной головы корону — и поминай как звали. Молодец!

TIMO: Harvapas mies täällä näkee tämän kärmeen, mutta se, joka hänen näkee, tulee verrattoman viisaaksi, niinkuin vanhat ihmiset sanoo.

ТИМО: Того змея мало кто видит. Но уж если увидишь, сразу поумнеешь. Так старые люди говорят.

JUHANI: Sanotaanpa myöskin: joka keväällä ennen käen kukkumista tämän tuomarikärmeen käsittää, sen keittää ja syö, hän ymmärtää korpin puheen, josta hän saa tiedon mitä hänelle siitälähin on tapahtuva.

ЮХАНИ: Старики говорят еще так: кто весной, когда еще не кукует кукушка, поймает этого змеиного судью, сварит и съест его, тот сразу поймет вороний язык и узнает свое будущее.

EERO: Sanotaanpa vielä niinkin: joka keväällä jälkeen käen kukkumisen tekee kaiken tämän, se mies ymmärtää korpin puheen, josta hän saa tiedon mitä hänelle sitä-ennen on tapahtunut.

ЭРО: А еще и так говорят: кто сделает это весной, когда кукушка уже откуковала, тот сразу поймет вороний язык и узнает свое прошлое.

JUHANI: Voi, veikkoseni, kuinka tyhmästi nyt haastelit! Eikö tiedä sitä joka mies syömättä murenaakaan kärmeen lihaa? Kas nytpä Eero vasta näytti minä miehenä hän järkensä puolesta oikeammiten käy, tyhmänä pässinä. »Hän saa tiedon mitä hänelle sitä-ennen on tapahtunut». Onko tämä aatos kotoisin miehen päästä? Voi sinua poika-parkaa!

ЮХАНИ: Ах, братец, какую ты чушь несешь! Неужто прошлое и без того не известно каждому, хотя бы он ни кусочка не отведал змеиного мяса? Вот когда Эро показал, какой он умник. Не умник, а глупый баран! И узнает свое прошлое! Разве путный человек так скажет? Эх ты, бедняга!

AAPO: Äläs mitään, Juho. Hän joko haasteli tyhmyydestä tai konstaili ja koukisteli hän taas; kuinka hyväänsä, mutta kummassakin kohdassa viskasi hän eteemme merkittävän aatoksen. Koettakaamme tarkastella hänen lausettansa, ja luulenpa taitavamme onkia siitä jotakin viisautta. Tietää mitä on tapahtunut, sehän on, eräältä kannalta katsoen, viisaus suuri. Jos visusti harkitset mikä kylvö menneistä päivistä saattoi hyödyllisiä, mikä vahingollisia hedelmiä, ja sen mukaan asetat elämäsi, työs ja toimes, niin oletpa viisas mies. Jospa meidänkin silmämme ennemmin olisivat auenneet, niin luulenpa ettemme näin nyt kahnusteliskaan siirtolaisina tässä.

ААПО: Погоди, Юхани. Он сказал это либо по глу-пости, либо опять вздумал позубоскалить. Как бы там ни было, он навел нас на дельную мысль. Стоит подумать над его словами, из них можно выудить кое-какой толк. Знать, что с тобой было раньше, — это ведь, в не-котором смысле, великая мудрость. Если ты с умом рассудишь, какие посевы пережитых дней принесли тебе пользу, а какие — вред, да согласно этому направишь свою жизнь и труд, так будешь умницей. Кабы и у нас раньше открылись глаза, не бродили бы мы теперь, как цыгане.

JUHANI: Tässä kuin sudenpoikaset ilmi-taivaan alla. Mutta tehty on tehty.

ЮХАНИ: Как волчата под открытым небом. Но что сделано, того не воротишь.

TUOMAS: Mitä Jukolassa kadotimme, sen kieppaamme takaisin Impivaaran aholla.--Tänne koko velisarja, ja iskeköön kyntensä kuormaan joka mies, auttaen Valkoamme niinkauan kuin suota kestää. Tänne kaikki! Vaipuuhan vankkurien pyörä vaaksan syvältä mutaiseen maahan.

ТУОМАС: Что потеряли в Юколе, мы живо наверстаем в Импивааре. А ну-ка, братцы, подите все сюда да возьмитесь за воз. Надо подсобить Валко, пока не выбрались из болота. Все сюда! Вон как колеса вязнут в тине — на целую четверть!

Näin haastellen keskenään olivat he vaeltaneet nummelta alas, kulkeneet poikki Seunalan Matin lakean ahon, siitä halki tiuhan näreistön, ja seisoivat nyt Sompiosuon partaalla. Synkeäksi näytti tämä suo, jonka pinnalla vaihetteli mutaisia, rämeisiä aukkoja, sammaleisia mättäitä, karpalon kotoja, ja siellä ja täällä seisoi matala, kuihtuva koivu, alakuloisesti nyökytellen päätänsä iltatuulessa. Mutta keskeltä oli suo kaitaisin ja siinä maa myös naveampi ja kiinteämpi. Seisoi siinä lyhykäisiä mäntyjä sammaleisessa puvussa ja mättäillä tummanviheriäisiä, väkevästi hajahtavia juovuke-pensaita. Ja yli tämän taipaleen juoksi vaivaloinen tie suon toiselle rannalle, jossa taasen alkoi pimeä korpi. Pitkin tätä tietä retkeilivät nyt veljekset yli suon. Mikä heistä veti aisoista Valkon rinnalla, mikä taasen lykkäsi vankkureita. Vihdoin, vaikka työläästi, ehtivät he suon ranteesen ja matkustivat taasen kuivalla maalla korven monijuurista tietä, jota kesti noin viisi sataa askelta. Mutta viimein välkähti heidän eteensä kantoisen ahon lakeus, ja seisoivat he määrätyssä paikassa, komeroisen vuoren alla.

Беседуя, они спустились по песчаному склону, пересекли ровный луг Матти Сеуналы, потом частый ельник и остановились у Сомпиосуо. Мрачным казалось это болото. Грязные, топкие лужи на его поверхности чередовались с мшистыми кочками, изобиловавшими клюквой; там и сям, уныло покачиваясь на ветру, стояли низенькие, чахлые березки. Посередине болото суживалось, и почва тут была тверже. Здесь росли маленькие сосенки в моховом уборе, а на кочках торчали темно-зеленые, с крепким запахом, кусты голубики. Отсюда к противоположному краю болота, где опять начинался темный лес, вела плохонькая дорога, по которой и двинулись братья. Одни, рядом с Валко, тянули за оглобли, другие подталкивали повозку. Наконец, хотя и не без труда, они пересекли болото и, снова оказавшись на сухой земле, зашагали по изрезанной корнями деревьев дороге, тянувшейся шагов на пятьсот. А потом перед ними открылась усеянная пнями поляна, и здесь, у подножия изрытой пещерами горы, кончился их путь.

Tässäpä muinoin veljesten iso-isä, mainio raataja, oli viljellyt huhtia ja suitsutellut ankaria sysihautoja. Monta kaskea oli hän tämän vuoren ympärillä kaatanut ja polttanut, risu-äkeellänsä karhinut monen mustan, kylvetyn maan, ja viimein korjannut riiheensä satoisat oljet. Aherrus ahon syrjässä tuolla osoitti vielä paikan, missä oli hänen metsäriihensä seisonut, josta hän kohta kotiansa saattoi valmiin viljan, heittäen talvikeliksi oljet ja pahnat. Mutta riihen aherruksesta kappale matkaa, tuolla ahon ja metsän rajalla näkyi musta sysihaudan pohja, valtaisen suuri, jossa hän oli poltellut kiliseviä sysiä huhtamaan teloista. Niin oli tässä entinen Jukolan uhkea isäntä hyörinyt ja puuhaillut monen polttavan auringon alla, pyhkien otsaltansa monen helmeilevän hien. Mutta yönsä lepäsi hän turvekattoisessa koijussa miilunsa vartijana: ja saman koijun olivat nyt veljekset määränneet itsellensä väliaikaiseksi asuntomajaksi.

В былые дни дед братьев, человек работящий, разделывал здесь чащобы и выжигал уголь в больших угольных ямах. Немало повалил и пожег он леса вокруг этой горы, не одно поле засеял и проборонил деревянной боронон-суковаткой, а осенью набивал свой овин богатым урожаем. На краю поляны еще и сейчас стояли развалины, указывая место его бывшего лесного овина, откуда он потом вывозил домой готовое зерно, оставляя солому до санного пути. Поодаль от развалин, на опушке виднелось черное дно огромной угольной ямы, в которой сн выжигал из поваленных на подсеках деревьев звенящие угли. В поте лица трудился под знойным солнцем этот старательный хозяин Юколы. А когда наступала ночь, он отдыхал в землянке, покрытой дерном, и караулил свои угольные ямы. В этой-то землянке и решили теперь временно пожить братья.

Avara on kantoinen aho, mutta kauemmas sen reunoja ei kuitenkaan näe sun silmäs; sillä idässä, etelässä, lännessä sulkevat metsät sun silmäsi alan ja pohjoisessa korkea vuori. Mutta jos astut tämän vuoren harvoilla kuusilla kruunatulle harjanteelle, niin kantaapa silmäsi etäälle kohden kaikkia ilmoja. Sen eteläisellä puolella näet ensiksi ihan jalkas alla tuon mainitun, juohevasti kaltevan ahon, kauempana synkeän korven, sen takana taasen Sompiosuon, ja tuolla ilman reunalla kohoo ylös vaisusti sinertävä Teerimäki. Pohjaa kohden alenee vähitellen vuori, ja sen loivalla kamaralla, jota ennen myös oli huhtina käytetty, seisoo koivisto nuori ja tiuha, jonka ruohottomilla poluilla teeret hyppelevät ja pyyt alakuloisesti viheltelee. Idässä näkyy tasainen nummi hongistonensa, lännessä ryhmyinen, sammalkallioinen maa, tuolla ja täällä, sammaleisella harjulla matala, mutta ko'okas ja tuuhea mänty. Mäntyjen takana kiiltää tuolla kirkkaana ja kalaisena Ilvesjärvi, noin tuhannen askelta ahosta pois. Mutta näetpä tuskin muuta, vaikka kauaskin katsot. Saloin tumma meri haamoittaa sun ympärilläs kaikkialla. Näet toki himmeän siinnon Viertolan kartanosta koillisessa ja kaukana tuolla luoteisen ilman rannalla kirkon harmaan tornin. Tämänkaltainen oli seutu ja sen ympäristö, jonka Jukolaiset olivat määränneet asumapaikaksensa.

Обширна усеянная пнями поляна, но дальше ее границ глаз все равно ничего не видит: с востока, юга и запада она закрыта лесом, а с севера — высокой горой. Но стоит только подняться на вершину горы, увенчанную короной редких елей, как перед глазами откроются далекие горизонты. К югу, прямо под ногами, увидишь упомянутую отлогую поляну, за ней темный, дремучий лес и потом болото Сомпиосуо, а там, на самом небосклоне, поднимается ввысь синеющая гора Тэримяки. К северу Импиваара не так крута; ее склон, где прежде тоже была чащоба, теперь порос молодым березняком, и по утоптанным, без единой травинки, тропам прыгают тетерева да уныло посвистывают рябчики. К востоку виднеется песчаный скат с сосновым бором, а к западу— неровные, поросшие мхом скалы; тут и там на мшистых вершинах можно увидеть сосну, не высокую, но густую и развесистую. За соснами, в тысяче шагов от поляны, сверкает светлое, обильное рыбой озеро Ильвесъярви. Но больше, сколько ни смотри, едва ли что увидишь. Повсюду вокруг темнеет безбрежное море лесов. Правда, на северо-востоке заметны еще смутные очертания имения Виэртола, а далеко-далеко на северо-западе— серая колокольня церкви. Такова была местность, где решили поселиться братья Юкола.

Mutta sysikoijun vaiheille olivat veljekset tänä iltana asettuneet alas, laskeneet aisoista väsyneen Valkon, kello kaulassa, laitumelle ja tehneet kannoista ja karangoista iloisen valkean aholle. Siinä paistoi Simeoni silakoita, nauriita ja naudan lihaa yhteiseksi illalliseksi, ja muut hyöriskelivät vankkurien ympärillä, purkaen kuormaa ja kantain kutakin kalua ja kapinetta paikallensa. Mutta koska tämä oli tehty ja ruoka rakettu valmiiksi, istuivat he atrioitsemaan iltaiselle aholle; ja aurinko oli vaipunut vuoren taakse.

В этот вечер они расположились возле угольной землянки, распрягли усталую Валко, привязали на шею колокольчик и пустили пастись; потом натаскали пней н коряг и развели на поляне веселый костер. Симеони поджарил на огне салаку и говядину и напек репына ужин, а остальные братья возились вокруг телеги, разгружая воз и расставляя по местам вещи. Когда все было сделано и поспела еда, братья уселись на поляне и принялись за ужин. Солнце уже скрылось за горой.

SIMEONI: Tämä on siis ensimmäinen atriamme tässä uudessa kodossa; ja tuokoon se onnen ja Jumalan rauhan kaikille muillekin atrioillemme täällä.

СИМЕОНИ: Стало быть, это наша первая трапеза на новом месте. Дай бог, чтоб все наши трапезы здесь протекали так же мирно и счастливо.

JUHANI: Onni, muhkea onni olkoon ainoa toverimme täällä kaikissa toimissa ja töissä, joihin vaan kyntemme pystyy.

ЮХАНИ: Да, пусть нам всюду сопутствует счастье, большое счастье, — за что бы мы ни взялись.

AAPO: Tahtoisinpa lausua tärkeän aatoksen.

ААПО: Мне хочется сказать о самом важном.

JUHANI: No puhkaise se sydänkarsinastas ulos.

ЮХАНИ: Ну, выкладывай.

AAPO: Päätön ruumis ei käy päisin, sanon minä.

ААПО: Телу без головы никак нельзя, вот что я хочу сказать.

JUHANI: Vaan nuijailee seiniä kuin päätön kana.

ЮХАНИ: Да уж, оно будет натыкаться на стены, будто курица с отрубленной головой.

TIMO: Vaikkei päätönkään, kun se vaan tulee riiviöön, niin pöllähtelee se noin, noin, sinne ja tänne, sinne ja tänne. Niinhän tekevät usein Männistön-muorin kanat, ja silloin sanoo muija noidan-nuolten lentelevän ilmassa.

ТИМО: А бывает, и голова на месте, но если тело взбесится, то начнет прыгать да метаться туда-сюда. С курами бабки Лесовички это частенько случается, и старушка тогда говорит, что это колдовские стрелы летают в воздухе.

JUHANI: Mutta puhdistappas suus, veli Aapo.

ЮХАНИ: Ну, братец Аапо, договаривай.

AAPO: Tämä on tuuma aivossani: Jos tahdomme täällä jotain ja kunnokkaasti matkaansaattaa, niin yksi meistä olkoon aina ensimmäisenä miehenä, keskustelemisten johtajana, ratkaisijana riitaisissa asioissa. Sanalla sanoen, yksi olkoon, jonka ääni käy etunenässä järjestyksen tähden.

ААПО: Вот какая дума запала мне в голову: если мы хотим добиться чего-то, нам нужен старшой. Он будет держать совет с нами и решать все наши споры. Словом, порядок должен налаживать кто-нибудь один.

JUHANI: Minä olen tässä vanhin.

ЮХАНИ: Старше всех здесь я.

AAPO: Sinä olet Jukolan sarjan esikoinen, ja olkoon sinulla sen oikeus myös.

ААПО: Ты первенец в семье Юкола —тебе и головой быть.

JUHANI: Olenpa rivin ensimmäinen mies, ja tiedän myös vaatia teiltä kuuliaisuutta. Mutta kun vaan tottelisitte.

ЮХАНИ: Да, я старший и имею право требовать повиновения. Но только бы вы слушались.

AAPO: Se on oikeus ja kohtuus. Mutta jokaisen sana ottakaamme kuitenkin aina kuullaksemme yhteisissä kysymyksissä.

ААПО: Это справедливо. Но в общих делах мы все-таки будем выслушивать каждого.

JUHANI: Sinun neuvoillesi varsinkin tahdon aina ja kernaasti korvani kallistaa. Mutta minä olen ensimmäinen.

ЮХАНИ: Особенно к твоим советам я всегда буду прислушиваться. Но главой все-таки буду я.

AAPO: Tosi! Mutta mikä rangaistus määrätään hänelle, joka uppiniskaisuutta, auttamatonta vastakynttä osoittelee?

ААПО: Верно. А какое наказание мы назначим тому, кто будет строптивым и вздумает упрямиться?

JUHANI: Hänen pistän tuonne vuoren komeroon ja kannan kasan kymmenleiviskäisiä kiviä teljeksi luolan kitaan. Siellä hän istukoon päivän tai kaksi, aina kuinka asiat ja asian haarat vaativat. Niin, niin, siellä imeköön hän kynsiänsä, muistellen mitä rauhaansa kuuluu.

ЮХАНИ: Я выброшу его в пещеру и завалю вход десятилисфунтовыми камнями. Пусть посидит там день-другой,— в зависимости от того, как потребует дело,— пусть погрызет свои ногти да обдумает свой проступок.

LAURI: En suostu päätökseen minä.

ЛАУРИ: Я против такого решения.

TUOMAS: Enkä minä.

ТУОМАС: Я тоже.

TIMO: Olenko minä piirtoposkinen metsäsika, jonka asunto on vuoren tunkkainen luola? Pois se.

ТИМО: Что я, дикий кабан, чтоб сидеть в затхлой дыре? Нет, это не выйдет.

JUHANI: Te rupeette kapinoitsemaan.

ЮХАНИ: Вы сразу же и бунтовать!

TUOMAS: Se rangaistuksen pykälä ei käy päisin, ei käy.

ТУОМАС: Нет, такое наказание не годится.

TIMO: »Ei käy kontoon», sanoo sananlasku. Minä en ole metsäsika, mäyrä.

ТИМО: Не быть бычку на веревочке, как гласит пословица. Я не дикий кабан и не барсук.

JUHANI: Sentähden käytä itses aina kiltisti ja siivosti, välttääksesi vihani rankaisevaa kauhistusta.

ЮХАНИ: А ты веди себя тихо да послушно, вот и избежишь моего карающего гнева.

TIMO: Mutta minä en ole mäyrä, enkä susi. Hei, hei! En ole karhukaan enkä mikään rotta! Tiedä huutia vähän. »Tiedä huutia, sanoi Jaakkolan Juuti»; Hehheh!

ТИМО: Но я тебе не барсук и не волк. Да, да! И не медведь или какая-нибудь крыса. Надо и меру знать. Вот так-то.

AAPO: Sallitaanko minulle sananvuoro?

ААПО: Можно мне вставить словечко?

JUHANI: Kernaasti. Mitä mielit sanoa?

ЮХАНИ: Давай. Что ты хочешь сказать?

AAPO: Etten kiltaa minäkään tuota rangaistus-parakraaffia, jonka tahtoisit käytettäväksi välillemme asettaa, vaan katsonpa sen veljesten keskenä liian törkeäksi, pedolliseksi.

ААПО: Я тоже не одобряю такого параграфа. Между родными братьями это было бы уж слишком бессердечно.

JUHANI: Vai et kiltaa? Etkö kiltaa? Etkö totisesti kiltaa? Sanoppas sitten viisaampi parakraaffi, koska minä en milloinkaan käsitä mikä on oikein, mikä väärin.

ЮХАНИ: Ага, не одобряешь? Не одобряешь? И впрямь не одобряешь? Тогда давай свой параграф, мудрец, раз уж мне вечно невдомек, что правильно и что нет!

AAPO: Sitä en sano.

ААПО: Я этого не говорил.

JUHANI: Sanoppas se uusi, kiilattava parakraaffi, sinä Jukolan tietäjä.

ЮХАНИ: Давай, давай, выкладывай свой разумный параграф, мудрец из Юколы!

AAPO: Kaukana tietäjän arvosta. Mutta tämä...

ААПО: До мудреца мне далеко. Но этот...

JUHANI: Parakraaffi, parakraaffi!

ЮХАНИ: Параграф, параграф!

AAPO: Tämähän on...

ААПО: Это ведь...

JUHANI: Parakraaffi, parakraaffi! Sanoppas se viisas parakraaffi!

ЮХАНИ: Параграф, параграф! Ну, выкладывай же свой разумный параграф!

AAPO: Oletko hullu? Huutelethan tuossa kuin istuisit tulisissa housuissa. Miksi kirkut ja keikuttelet päätäs kuin tarhapöllö?

ААПО: Ты с ума сошел? Орешь, будто штаны на тебе горят. И чего ты кричишь да мотаешь головой, как сыч?

JUHANI: Parakraaffi! huudan minä huikeasti. Se ihka uusi ja vanha, viisas parakraaffi! Sanoppas se, ja minä kuultelen äänetönnä kuin särki sammakon motkotusta.

ЮХАНИ: Параграф! — вот что я кричу. Ну, где он, твой новехонький и сверхумный параграф? Выкладывай! Я буду молчать и слушать тебя, как плотва — кваканье лягушки.

AAPO: Tämä on tuumani asiasta: Hän, joka ylen katsoo neuvot ja varoitukset, aina vaan ilkivaltaisuutta osoittelee, kylvellen välillemme eripuraisuuden siementä, hän siirrettäköön liitostamme, karkoitettakoon kauas pois.

ААПО: Я вот как думаю: того, кто не будет слушать советов и предостережений, кто будет строптивым и вздумает сеять раздор между нами, того мы просто выгоним, н пусть себе убирается подальше.

TUOMAS: Tämä olkoon asetus.

ТУОМАС: На том и решим.

LAURI: Siihen suostun.

ЛАУРИ: С этим я согласен.

TIMO: Niin minäkin.

ТИМО: Я тоже.

SIMEONI: Siihen suostumme kaikki yhteisesti.

СИМЕОНИ: С этим мы все согласны.

JUHANI: Hm! Olkoon päätetty. Ja muistakaat: joka tästälähin mielii vikuroita, hänellä on jäniksen passi kourassa, potkua pyllyssä ja käpälämäki edessä.--Mihin työhön iskemme huomenna kiinni, te murjaanit? Kyllä minä teidät opetan.

ЮХАНИ: Гм! Пусть будет так. Но помните: кто вздумает рыпаться— того живо выгоним, и скатертью дорога! Так за какую работу возьмемся завтра? Уж я вас научу!

AAPO: Hieman harmin vallassa; mutta eihän tuo nyt samenna meidän tyynettä ja kirkasta mieltämme tänä iltahetkenä.

ААПО: Малость досадно, что опять не обошлось без перепалки. Но пусть это не омрачит нашего спокойствии и радости в этот вечер.

JUHANI: Mihin raatamiseen rupeemme koska päivä koittaa?

ЮХАНИ: Так за какое дело мы возьмемся утром?

AAPO: Tietysti on tässä pirttimme rakennus ensimmäinen.

ААПО: Конечно, первым делом нужно рубить избу.

JUHANI: Niin onkin. Huomenna varhain käyköön neljä miestä, jokainen kirveskynä kourassa, nurkallensa, ja olkoot nämät neljä miestä: minä itse, Tuomas, Simeoni ja Aapo. Muut palhikoot ja kiiritelkööt meille hirsiä ylös. Ja koska pirtti ja pieni aitta-koppa ovat valmiit, niin kohta pojat kaasinsa haalimiseen, metsästys- ja kalastus-retkille. Se muistakaat!

ЮХАНИ: То-то. Завтра чуть свет пусть-ка четверо забирают топоры да становятся по своим углам. В эту четверку войдут: я сам, Туомас, Симеони и Аапо. Остальным тесать бревна и подавать их нам наверх. А когда будут готовы изба и амбар, все отправимся на охоту и рыбную ловлю. Так и запомните!

Näin päättivät he viimein atriansa ja kävivät lepoon sysikoijun suojaan. Tuli yö, pilvinen, mutta tyyni toukokuun yö. Korvessa huuteli huhkain käheällä äänellänsä, Ilvesjärvellä narisivat sorsat, ja tuolloin, tällöin kuului kaukaa kontion terävä vihellys. Muutoin vallitsi luonnossa rauha ja syvä hiljaisuus. Mutta veljeksiä turvemajassa ei mielinyt käydä tervehtimään hienosiipinen Unonen. Äänettöminä, mutta kierrellen itsiänsä kyljeltä kyljelle, mietiskelivät he tämän maailman menoa ja elämämme muuttuvaisuutta.

Они покончили с ужином и улеглись на покой. Настала ночь, облачная, но тихая майская ночь. В лесу хрипло кричал филин, на Ильвесъярви покрякивали утки, и где-то вдали то и дело раздавался рев медведя. В остальном вокруг дарили тишина и покой. Но легкокрылый сон не залетал в дерновую хижину братьев. Ворочаясь с боку на бок, они молча раздумывали о бренном мире и превратностях судьбы.

AAPO: Eihän ole luullakseni vielä ummistunut yhdenkään silmä.

ААПО: Кажется, никто еще не сомкнул глаз.

JUHANI: Makeasti makaa jo Timo, mutta me muut itsiämme tässä vääntelemme ja kääntelemme kuin makkarat kiehuvassa kattilassa. Miksi olemme näin virkkuja?

ЮХАНИ: Один только Тимо сладко спит, а мы ворочаемся, будто колбаски в кипящем котле. И отчего нам не спится?

AAPO: Elomme tie on tänäpänä tehnyt töykeän käännöksen.

ААПО: Нынче жизнь наша круто повернулась.

JUHANI: Siitäpä mieleni levoton, kovin levoton.

ЮХАНИ: Оттого-то у меня и неспокойно на душе, очень неспокойно!

SIMEONI: Synkeä on sydämeni tila. Mikä olen minä? Tuhlaajapoika.

СИМЕОНИ: И у меня сердце ноет. Кто я такой? Блудный сын.

JUHANI: Hm! Korpeen kadonnut lammas.

ЮХАНИ: Да! Агнец, заблудший в темном лесу.

SIMEONI: Niin heitimme naapurit ja kristilliset lähimmäiset.

СИМЕОНИ: Так покинули мы соседей и ближних своих.

TUOMAS: Tässä ollaan ja täällä pysytään niin kauan kuin metsässä tuoretta lihaa löytyy.

ТУОМАС: Да, теперь мы тут. И будем до тех пор, пока в лесу не переведется дичь.

AAPO: Kaikki onnistuu hyvin, jos käymme aina käsiin järkevällä mielellä.

ААПО: Все пойдет на славу, если только возьмемся с умом за дело.

SIMEONI: Huhkain tuolla korvessa huutelee, ja hänen huutonsa ei ennusta koskaan hyvää. Ennustaapa tulipaloa, tappeluksia ja murhia niinkuin vanhat ihmiset sanoo.

СИМЕОНИ: Ишь как филин кричит, а от его крика никогда не жди добра. Старые люди говорят, он пожары предвещает, кровавые распри с убийствами.

TUOMAS: Metsässä on huutaminen sillä virkana ja ilman mitään merkitystä.

ТУОМАС: У филина должность такая, чтоб кричать в лесу, тут нет никаких примет.

EERO: Tässä on kylä, Impivaaran turvekattoinen talo.

ЭРО: Но ведь здесь не лес, а целая деревня, дом Импиваара, крытый дерном.

SIMEONI: Mutta nyt on ennustaja muuttanut sijaa, huutelee tuolla vuoren harjulla. Siellä ennen, niinkuin tarina kertoilee, rukoili »Kalvea impi» syntejänsä anteeksi, rukoili kaikki yöt niin talvella kuin kesällä.

СИМЕОНИ: Теперь эта кликуша перебралась уже в другое место и кричит на вершине горы. По преданию, там когда-то отмаливала свои грехи Бледнолицая дева. Она молилась целые ночи напролет и зимой и летом.

JUHANI: Hänestäpä on tämä vuori saanut nimensä Impivaara. Kuulin kerran lapsena tuon tarinan, mutta onpa se jo enimmäksi haihtunut mielestäni. Veli Aapo, sinä juttele se meille tässä ikävän yömme vietteeksi.

ЮХАНИ: Оттого-то эту гору и прозвали Импиваара. Когда-то, мальчонкой, я слышал это предание, да забыл. Расскажи-ка нам, Аапо, чтоб скоротать эту длин-' ную ночь.

AAPO: Timo kuorsaa kuin mies; mutta maatkoon hän rauhassa; minä mielin teille kertoa tarinan.

ААПО: Ох, как Тимо захрапел. Но пусть спит. Я вам расскажу предание.

Seuraavan tarinan kalveasta immestä kertoi nyt Aapo veljillensä:

И Аапо рассказал братьям следующее предание о Бледнолицей деве.

Asui muinoin tämän vuoren luolissa eräs hirmuinen peikko, ihmisten kauhistus ja surma. Kaksi oli hänellä elämän himoa ja hekumaa: katsella ja pidellä aarteitansa luolien syvissä kätköissä ja juoda ihmisen-verta, jota hän ankarasti janosi. Mutta ainoastaan yhdeksän askelta vuoresta oli hänellä voima väkivaltaiseen käytökseen, ja sentähden täytyi hänen harjoitella kavaluutta retkillänsä. Hän taisi muuttaa haamunsa miksi tahtoi; ja ympäri tienoita nähtiin hänen kuljeksivan milloin kauniina nuorukaisena, milloin ihanaisena impenä, aina sitä myöten kuin hän miehen tai naisen verta janosi. Monen voitti hänen katsantonsa helvetillinen ihanuus, moni sai henkensä heittää peikon kamoittavissa luolissa. Niin tämä hirviö vietteli luokseen onnettomat uhrinsa.

Давным-давно в пещерах этой горы, на страх и погибель людям, обитал злой гном. У него были две страсти: любоваться драгоценностями, которые он хранил в глубоких тайниках пещер, и пить человеческую кровь, которой он ненасытно жаждал. Но он имел силу над человеком не дальше девяти шагов от горы и потому во время своих похождений прибегал к коварству. Он был искусным оборотнем и мог превращаться в кого угодно. Его часто видели то в облике прекрасного юноши, то очаровательной девушки — смотря по тому, чьей крови он жаждал. Многих пленила красота его дьявольских глаз, многие простились с жизнью в его страшных пещерах.

Oli lempeä kesä-yö. Viherjällä nurmella istui eräs nuorukainen, syleillen lemmittyänsä, nuorta neitoa, joka hohtavana ruusuna lepäsi hänen rinnoillansa. Tämä oli heidän jäähyväis-syleilyksensä; sillä pois tuli pojan matkustaa ja erota ajaksi sydämensä ystävästä.--»Impeni», niin haasteli nuorukainen, »nyt lähden sinulta pois, mutta tuskin ehtii sata aurinkoa nousta ja laskea ennenkuin sun kohtaan taas».--Lausui neito: »eikä aurinko läskeissänsä heitä niin armasta jäähyväis-silmäystä maailmallensa, kuin minä mun kultaselleni koska hän poistuu, eikä noustessansa säteile niin ihanasti taivaan loimo, kuin säteilee mun silmäni, koska taasen kiirehdin sua vastaan. Ja mitä kirkkaan päivän pituuteen sielustani mahtuu, se on aatos sinusta, ja unieni himmeässä maailmassa käyskelen sun kanssas».--Niinpä neito; mutta taasen nuorukainen lausui: »Ihanasti haastelit; mutta miksi aavistaa mun sieluni pahaa? Impeni, nyt vannokaamme toinentoisellemme ijäinen uskollisuus tässä taivaan kasvoin alla». Ja he vannoivat pyhän valan, vannoivat Jumalan ja taivaan edessä, ja hengähtämättä kuultelivat heidän sanojansa metsät ja vuoret. Mutta viimein aamun koittaessa syleilivät he viimeisen kerran ja erosivat toinentoisestansa. Pois riensi nuorukainen, mutta kauan käyskeli neito yksin metsän hämärässä, muistellen kaunista kultastansa.

Была дивная летняя ночь. На зеленой лужайке, обнимая свою возлюбленную, сидел юноша. Как пылающая роза, покоилась дева на его груди. То было их прощальное объятие: юноша должен был отправиться в долгий путь и оставить свою подругу. «Любовь моя, — так говорил юноша, — я покидаю тебя, но не успеет солнце изойти и зайти сто раз, как я снова буду с тобой». А дева ответила: «Заходящее солнышко не кинет такого нежного прощального взора на мир, как я — своему милому на прощание, и лучи утренней зари не загорятся так ярко, как загорятся мои очи, когда я снова поспешу навстречу тебе. И как бы долог ни был день, я буду каждый миг думать о тебе, и ночами, в царстве сновидений, я буду всегда с тобой». Так сказала красавица, и юноша ей ответил: «Твои слова прекрасны. Но почему мое сердце чует беду? Любовь моя, поклянемся перед небом в вечной верности». И они дали священный обет перед небесами и господом богом. Леса и горы внимали им в полной тишине. Наступил рассвет, они обнялись последний раз и расстались. Юноша ушел, а дева еще долго бродила в одиночестве по сумрачному лесу, вспоминая прекрасного друга.

Koska näin hän käyskelee tuuhean männistön kohdussa, mikä ihmeellinen haamu käy häntä vastaan? Hän näkee nuoren miehen, jalon kuin ruhtinas ja ihanan kuin tämä kultainen aamu. Kuin tulen liekki väikkyy ja kimmeltää hänen hattunsa höyhen-töyhtö. Hänen hartioillansa riippuu kauhtana, sinertävä kuin taivas ja kuin taivas kirjava kiiltävistä tähdistä. Hänen ihotakkinsa on valkea kuin lumi, ja miehustalla on hänellä purppuranpunainen vyö. Impeen hän katsahtaa ja katsannosta virtaa liekehtivä rakkaus, ja autuaasti kaikuu hänen äänensä, koska hän neidolle haastelee: »Älä mua pelkää, suloinen impi, olenpa sun ystäväs ja saatan sulle äärettömän onnen, jos vaan kerran saan sinua syleillä. Minä olen voimallinen mies, on minulla aarteita ja kalleita kiviä ilman lukua ja määrää, ja taitaisinpa ostaa vaikka kaiken tämän maailman. Tule mun kullakseni, minä tahdon viedä sun komeaan linnaan ja asettaa sinun viereeni loistavalle istuimelle». Niin hän haasteli viehättävällä äänellä ja hämmästyneenä seisoi neito. Hän muisteli äsken vannottua valaansa, ja poispäin hän kallistui, mutta kallistui taasen mieheen päin ja eriskummallinen häiriö käsitti hänen mielensä. Miestä kohden hän kääntyi, peittäen kädellään kasvonsa kuin paistavan auringon edessä; pois hän taasen kääntyi, mutta katsahti kerran vielä ihmeelliseen haamuun. Voimallinen ihastus säteili sieltä häntä vastaan, ja äkisti vaipui neito kauniin ruhtinaan syliin. Mutta pois riensi ruhtinas saaliinensa, joka niinkuin houreessa lepäsi hänen käsivarsillansa. Yli jyrkkien mäkien, halki syvien laaksojen he lakkaamatta kulkivat, ja yhä pimeämmäksi muuttui metsä heidän ympärillään. Levottomasti tytkyi immen sydän ja tuskan hiki juoksi hänen otsaltansa alas; sillä viimein hän huomasi niinkuin jotain pedollista, hirveätä haamun silmien lumoovassa liekissä. Hän katsahteli ympärillensä, ja nopeasti sinkoilivat ohitse synkeät kuuset, hänen kantajansa vinhasti juostessa; hän katsahteli nuorukaisen kasvoihin, ja kamoittavat väristykset karsivat hänen ruumistansa, mutta kummallinen ihastus vallitsi kuitenkin hänen sydämessään.

Вот она идет по густому сосновому бору. Но что за странное видение приближается к ней? Она видит юношу, благородного, как князь, и прекрасного, как золотое утро. Огнем пылают перья на его шляпе. На плечи накинут кафтан, голубой, как небо, и, как небо, усеянный сверкающими звездами. Его рубашка бела как снег, и стаи опоясан пурпурным поясом. Он смотрит на девушку, и взгляд его пылает любовью, и нежно звучит его голос, когда он говорит ей: «Не бойся меня, красавица, я твой друг и принесу тебе большое счастье, если позволишь хоть раз обнять тебя. Я могущественный человек, неисчислимы мои сокровища и драгоценности, я мог бы купить весь мир. Стань моей возлюбленной, и я увезу тебя в чудесный замок и посажу рядом с собою на сверкающий трон». Так говорил он своим чарующим голосом, и в изумлении стояла дева. Она вспомнила недавнюю клятву и отшатнулась от незнакомца, но тут же снова склонилась к нему, и странное смятение вкралось ей в душу. Словно от знойного солнца закрыв рукою лицо, она снова повернулась к нему', опять отшатнулась и еще раз взглянула на дивное видение. Его глаза сияли восторгом. Й вдруг дева упала в объятия прекрасного князя. Он тотчас помчался прочь, а на руках у него, словно в беспамятстве, лежала жертва. Он бежал по крутым горам, по глубоким оврагам, и лес вокруг становился все темней. Трепетно забилось сердце девушки, холодный пот выступил на ее челе: она заметила что-то звериное, страшное в пылающем взоре спутника. Девушка оглянулась. Только мрачные ели мелькали по сторонам: так мчался похититель. Она взглянула в лицо юноши и вздрогнула от ужаса, хотя сердце и было полно дивного восторга.

Kulkivat he alati eteenpäin halki metsien, ja näkyi viimein korkea vuori ja sen pimeät luolat. Ja nyt, koska he olivat ainoastaan muutaman askeleen vuoresta, tapahtui hirveätä. Mies kuninkaallisessa puvussa muuttui äkisti hirmuiseksi peikoksi: sarvet tunkeusivat ulos hänen päästään, niskassansa kahisivat kankeat harjakset, ja kurja tyttö nyt tunsi kipeästi povessaan hänen terävät kyntensä. Ja siinä onneton impi huusi, reutoili ja tempaili tuskissansa, mutta turhaan. Ilkeällä kiljunalla raahasi hänen peikko syvimpään luolaansa ja imi hänestä veren aina viimeiseen pisaraan asti. Mutta tapahtui ihme: henki ei lähtenytkään neitosen jäsenistä, vaan hän jäi elämään verettömänä, lumivalkeana; murheellisena kuoleman haamuna Kalman maasta. Kummastuen huomasi tämän peikko, käytti uhriansa kohtaan kynsiään ja hampaitansa kaikin voimin, mutta eipä voinutkaan häntä kuolettaa. Viimein päätti hän pitää häntä ainiaan luonansa uumentojen yössä. Mutta mitä palvelusta taisi hän tehdä, mitä hyötyä matkaansaattaa peikolle? Tämä määräsi immen puhdistamaan aarteitansa ja kalleita kiviänsä, niitä hänen eteensä lakkaamatta pinoilemaan, sillä eipä hän väsynyt niitä ihaellen katselemasta.

Так они мчались сквозь темные леса, и уже показалась высокая гора с мрачными пещерами. И когда они были в нескольких шагах от горы, случилось что-то ужасное: юноша в княжеских одеждах вдруг обратился в страшное чудовище. На его голове появились рога, на затылке зашуршала жесткая щетина, а на своей груди бедная девушка ощутила его острые когти. Несчастная закричала и заметалась в ужасе, стараясь вырваться, но все было напрасно. Дико вопя, гном затащил ее в самую глубокую пещеру и выпил ее кровь до последней капли. Но тут произошло чудо: душа не покинула девы, она осталась жива — бескровная, белоснежная, бу'дто печальный призрак из царства смерти. Гном в удивлении заметил это и изо всех сил принялся рвать ее когтями и зубами, но умертвить так и не смог. Тогда он решил навсегда оставить ее у себя, в вечной тьме подземелья. Но что она могла делать, какую пользу приносить злому духу? Он приказал девушке чистить его сокровища и драгоценные камни и без конца раскладывать их перед ним, потому что он никогда не уставал восхищаться ими.

Näin vuosia elelee kelmeä, veretön impi vangittuna vuoren kohtuun. Mutta yöllä toki nähdään hänen seisovan äänettömänä rukoilijana vuoren harjulla. Ken antoi hänelle tämän vapauden? Taivaanko voima?--Mutta yöt kaikki, myrskyssä, sateessa ja kireässä pakkasessa hän seisoo vuoren kiireellä, rukoillen syntejänsä anteeksi. Verettömänä, lumivalkeana ja kuin kuva, niin liikkumattomana, äänetönnä hän seisoo, kädet rinnoilla ja pää kallistuneena rinnoille alas. Ei rohkene kurja nostaa otsaansa kohden taivasta yhtään ainoata kertaa, vaan päin kirkon torniin, metsien etäiselle reunalle on hänen silmänsä lakkaamatta teroitettu. Sillä ainapa toki salainen ääni hänen korvaansa toivosta kuiskaa; vaikka kaukaisena kipenänä, kuin tuhansien peninkulmien päästä, pilkoittaa hänelle tämä toivo. Niin hän yönsä vuorella viettää, eikä kuulu hänen huuliltansa valitusta milloinkaan; ei nouse, ei vaivu huokauksista rukoilevan povi. Niin kuluu synkeä yö, mutta aamun koittaessa tempaisee hänen taasen luoliinsa armoton peikko.

Проходят годы, а бледная, бескровная девушка все живет в горном заточении. По ночам, однако, можно увидеть, как она стоит на вершине горы и безмолвно молится. Кто же дал ей свободу? Всесильное небо? В бурю, в дождь, в трескучие морозы она простаивает ночи напролет на горной вершине и отмаливает свои грехи. Бескровная, белоснежная и неподвижная, как ста-туя, она стоит молча, с поникшей головой, сложив на груди руки. Но ни разу не осмелится несчастная поднять взор к небу. Туда, к церковной колокольне за дальними лесами, прикован ее взгляд, и какой-то таинственный голос неустанно нашептывает ей слова надежды, которая сияет, как далекая искра. Так коротает она свои ночи на горной вершине. Никогда с ее уст не сорвется жалоба, никогда не колыхнется от вздоха ее грудь. Проходит темная ночь, наступает рассвет, и безжалостный гном снова прячет ее в свои пещеры.

Tuskinpa oli sata aurinkoa ehtinyt valkaista maata, ennen kuin nuorukainen, neidon lemmitty, palasi iloisena kotiinsa matkaltaan. Mutta ihana impensä ei rientänytkään häntä vastaan tervetuloa toivottamaan. Hän kyseli missä kaunoinen viipyi, vaan ei saanut tietoa keltään. Kaikkialta hän etsiskeli häntä yöt ja päivät, väsymättä, mutta aina turhaan; impi oli kadonnut ilman jälkeä kuin aamun kaste. Viimein heitti hän kaiken toivon, unohti kaiken elämän ilon ja käyskeli täällä vielä ajan mykkänä varjona. Kerran viimein, koska hohtava päivä oli nousnut, pimitti kuoleman yö hänen silmänsä valon.

Не успело солнце сто раз осветить мир, как юноша^ возлюбленный девы, радостный возвратился домой. Но не кинулась ему навстречу прелестная девушка, не приветствовала его. Он спросил, куда скрылась его красавица, но никто не мог дать ответ. Он разыскивал ее повсюду дни и ночи, не зная усталости, но напрасно: дева исчезла без следа, словно утренняя роса. Он потерял всякую надежду, для него в жизни не было больше радости, и он бродил как тень. Однажды, когда уже занимался багряный рассвет, смерть затуманила его взор.

Mutta vuosia hirmuisen pitkiä viettää kalvea impi: päivät peikon luolissa lakkaamatta puhdistellen ja latoen aarteita julman kiusaajansa silmäin alla; mutta yöt hän vuoren harjanteella kuluttaa. Verettömänä, lumivalkeana ja kuin kuva, niin liikkumattomana, äänetönnä hän seisoo kädet rinnoilla ja pää kallistuneena rinnoille asti. Ei rohkene hän nostaa otsaansa kohden taivasta, vaan päin kirkon tornia, metsien etäiselle reunalle, on hänen silmänsä lakkaamatta teroitettu. Ei hän valita; ei nouse, ei vaivu huokauksista rukoilevan povi.

Долгие-долгие годы провела в заточении Бледнолицая дева: днем в пещерах гнома начищала она без конца сокровища и раскладывала их перед глазами своего мучителя, а ночью на горной вершине бескровная, белоснежная и неподвижная, как статуя, она молча стоит с поникшей головой, скрестив на груди руки. Не смеет она поднять взор к небу; к церковной колокольне за далекими лесами прикован ее взгляд. Ни жалоб, ни вздохов не слышно из уст молящейся девушки.

On vaalea kesä-yö. Vuorella seisoo taasen neito, muistelee aikaa, jonka hän on viettänyt tuskallisessa vankeudessansa; ja vuosia sata on mennyt siitä päivästä, jona hän erosi sydämensä ystävästä. Hän kauhistuu, aatoksensa pyörtyy ja kylmiä hikihelmiä kiirahtelee hänen otsaltansa alas vuoren sammaleiselle kamaralle, koska hän kuvailee menneitten vuoskymmenien pituutta. Silloin rohkeni hän ensimmäisen kerran katsahtaa korkeuteen ylös, ja hetken päästä huomasi hän ihmeellisen valon, joka lentävänä tähtenä näkyi häntä lähestyvän kaukaisista avaruuksista. Mutta jota lähemmäs tämä valo häntä ehti, sitä enemmin muutti se muotoansa. Eikä ollutkaan se mikään lentävä tähti; vaan kirkastettu nuorukainen, välähtelevä miekka kädessä. Kajastipa niistä kasvoista ihana tuttavuus, ja kiivaasti rupesi lyömään neidon sydän; sillä nyt hän tunsi entisen ylkänsä. Mutta miksi lähestyi hän miekka kädessä? Tämä neitoa arvelutti, ja hän lausui heikeällä äänellä: »Tämäkö miekka mun tuskani viimein lopettaa? Tässä on poveni, nuori sankari, iske sun kirkkaalla teräkselläs tänne, ja, jos taidat, lahjoita mulle kuolema, jota jo kauan, kauan olen ikävöinnyt». Niin haasteli hän vuorella, mutta eipä tuonut hänelle nuorukainen kuolemaa, vaan elämän suloisen liehauksen, joka jo tuoksuavana aamutuulena hymisten kierteli ympäri kalvean immen. Lemmekkäästi katsahtava nuori mies otti hänen syliinsä, suuteli häntä, ja kohta tunsi veretön impi hienon veren virran suloisena koskena juoksevan suonissansa, hänen poskensa hohti kuin aamuruskon pilvi, ja ilosta läikkyi heleä otsa. Ja hän heitti kiharaisen päänsä yli ylkänsä käsivarren, katsahti ylös kirkkaasen korkeuteen, huoaten povestansa ulos vuoskymmenien tuskat; ja nuorukaisen sormet harhailivat hänen kiharissaan, jotka somasti liehahtelivat hiljaisessa tuulessa. Ihana oli pelastuksen hetki ja pääsinpäivän aamu. Linnut visertelivät kuusissa tuon jylhän vuoren reunoilla ja koillisesta nousi auringon hohtava viilu. Oli tämä aamu sen aamun kaltainen koska ystävykset kerran viherjällä nurmella erosivat pitkäksi ajaksi.

Светлая летняя ночь. Дева снова стоит на горе, вспо-’ миная годы, проведенные в мучительном заточении. Сто лет прошло с того дня, как она • рассталась с другом1 сердца. И когда она представляет себе, какими долгими были эти минувшие десятилетия, ее охватывает ужас, мысли путаются, на мшистую скалу падают- капли холодного пота. И вот она впервые осмелилась взглянуть на небо и заметила там дивный свет, точно падающая звезда приближалась к ней из бесконечной дали. И чем* ближе был этот свет, тем больше он преображался. Нет, то была не падающая звезда, а лучезарный юноша со сверкающим мечом в руке. Его лицо светилось чем-то знакомым, и сильно забилось сердце девы. Она узнала своего суженого. Но почему в его руке меч? Она терялась в догадках и слабым голосом промолвила: «Не этот ли меч положит конец моим страданиям? Вот, моя грудь, юноша, вонзи в нее свою блестящую сталь и. подари мне смерть, если можешь. Уже давно я жажду ее». Так сказала она. Но не смерть принес ей юноша, а вдохнул в нее жизнь, которая, как пленительное дуновение утреннего ветра, овеяла деву. И он с нежностью во взоре обнял ее, поцеловал, и она почувствовала, как в ней журчащим ручейком заструилась кровь; точно облако на утренней заре, запылали ее щеки, и радостью засветилось лицо. Она склонила голову на руки суженого и, взглянув на ясное небо, выдохнула из груди муки минувших десятилетий. И пальцы юноши нежно перебирали ее локоны, развевавшиеся на ветру. Дивен был этот миг искупления! В еловом бору на крутом склоне горы щебетали птицы, на востоке величественно всходило солнце. И это утро напомнило им другое утро, когда они на долгие годы простились друг с другом на зеленой лужайке.

Mutta nytpä äkeä peikko, vihan pyrstöt pystyssä, kiipesi vuorelle ylös, temmataksensa impeä komeroihinsa taas. Vaan tuskin oli hän kuroittanut kyntensä neitoa kohden, niin nuorukaisen miekka, nopea kuin salama, hänen rintansa lävisti; ja vuorelle roiskahti musta verensä. Pois käänsi impi kasvonsa tästä nä'ystä, painaen otsansa vasten ystävänsä povea, koska peikko, pahasti kiljahtaen, heitti henkensä ja putosi vuoren rinteeltä alas. Niin pelastui maailma kamoittavasta hirviöstä. Mutta hopeaisen pilven kirkkaassa helmassa väikkyivät nuorukainen ja impi ylös korkeuden tienoihin. Ylkänsä polvilla lepäsi morsian ja, painain otsansa vasten hänen poveansa, hymyili onnellisna. Halki avaruuksien he kiitivät, ja alas kaukaiseen syvyyteen jäi heistä metsät, vuoret ja laaksoin monipolviset haarat. Ja kaikkipa viimein heidän silmistänsä katosi kuin sinertävään savuun.

Вдруг гном, ощетинившись от ярости, вскарабкался на гору, чтобы снова увести деву в подземелье. Но едва он протянул к ней свои когти, как меч юноши, быстрый, точно молния, пронзил его грудь, и наземь брызнула черная кровь. В ужасе отвернулась дева, крепко прижалась к груди милого, а гном, дико взревев, испустил дух и покатился вниз по склону. Так был опасен мир от этого страшного чудовища. А юноша и дева неслись уже в сверкающих серебром облаках, поднимаясь в неведомую высь. Невеста отдыхала на коленях своего суженого и, склонившись к нему головой, счастливо улыбалась. Они улетели в небесную даль, и в глубокой бездне остались леса, горы и извилистые долины. Потом все исчезло из виду, словно окуталось голубой дымкой.

Tämä oli tarina kalveasta immestä, jonka Aapo kertoi veljillensä turpeisessa koijussa sinä unettomana yönä Impivaaran aholla.

Вот какое предание о Бледнолицей деве рассказал братьям Аапо в эту бессонную ночь, когда они лежали в крытой дерном хижине на поляне Импиваары.

JUHANI: Mutta heräyypä Timo juuri tarinamme päättyessä.

ЮХАНИ: Вот и Тимо проснулся, когда преданию конец.

TIMO: Miksi ette makaa rauhassa, pojat?

ТИМО: Отчего вы не спите, ребята?

JUHANI: Tässä tarinoitaan vahvasti.--Niin, siinähän oli tarina entisestä tytöstä ja peikosta.

ЮХАНИ: Мы тут побасенками забавляемся. Да, вот оно какое, предание.

SIMEONI: Mutta sanotaanpa tuon hirveän peikon eleskelevän vieläkin. Metsämiehet ovat hänen nähneet; ja hänellä onkin vaan yksi silmä, joka yön pimeydessä loistaa kuin hehkuva hiili.

СИМЕОНИ: Но говорят, этот злой гном и нынче жив. Охотники видели его. У него всего-навсего один глаз — ночью сверкает, точно горящий уголек.

JUHANI: Mitästäpä tapahtui muutama vuosi takaperin Kuokkalan vanhalle ukolle, joka nyt Herran huomassa lepää. Yhtenä keväänä, ollessansa metson-soitimella ja vartoessaan puolyönhetken kulumista nuotionsa vieressä tässä aholla, näki hän tuolla vuoren-juurella saman loistavan hohteen ja kuuli äänen, joka lakkaamatta kyseli: »nakkaanko ma, nakkaanko ma?» Niin hän kyseli monet tuhannet kerrat, että ukko, joka olikin sitä vanhaa juurta ja jonka sydän ei pamppaillut juuri turhasta, lopulta vihastui ja vastasi häntä tiuskealla äänellä: »nakkaa, sen tulla ja viedä!»

ЮХАНИ: А вы послушайте, что приключилось несколько лет тому назад со старым дедом Куоккалой, с тем, что недавно отдал богу душу. Как-то весной он ходил на глухариные тока и вот на этой самой поляне коротал ночь у костра; и вдруг увидел там, у горы, блеск, и еще услышал голос, который беспрестанно вопрошал: «Швырнуть, что ли? Швырнуть, что ли?» Итак тысячи раз. А старик-то попался не из пугливых, еще старой закалки. Слушал, слушал, наконец обозлился и в сердцах ответил: «Швыряй, черт тебя побери!»

TIMO: Mutta kas silloin ei muuta tarvinnut.

ТИМО: А тому больше ничего и не надо было.

JUHANI: Niin, jutteleppas Timo, kuinka kävi.

ЮХАНИ: Да, расскажи-ка, Тимо, чем все это кончилось.

TIMO: Kas kun tuli hetken päästä irvistävä luuranko ukon nuotiolle, että ropsahti, tuli kuin kymmenen miehen kourasta ja sammutti tulen aina viimeiseen kipenään asti. Mutta ukkopas nyt sieppasi kiväärin kouraansa ja tapsutti koreasti pois koko vuoren näkyvistä, vaikka, niinkuin Juhani sanoi, hän olikin sitä vanhaa juurta eikä sydämensä juuri turhasta pamppaillut.

ТИМО: Не прошло и минуты, у костра появился, оскалив зубы, страшный скелет — так внезапно, точно его десять молодцов сюда швырнули, — и мигом погасил костер, до самой последней искорки. Старик живо схватил ружье и быстренько засеменил от этой горы, хотя и был не из пугливых, как сказал Юхани.

SIMEONI: Olemme siis muuttaneet tänne peikkojen ja paholaisten kaupunkiin.

СИМЕОНИ: Выходит, мы поселились во граде бесов и всякой нечисти?

AAPO: Tänne muutimme ja täällä asumme ilman pelkoa. Peikko, jos hän oliskin hengissä vielä, on jo perin voimaton; senpä juuri osoitti hänen käytöksensä Kuokkalan ukkoa kohtaan. Vihoissaan taisi hän ainoastaan sammuttaa tulen, senkin vasta miehen omalla luvalla. Hänen mahtinsa masensi ainiaaksi pyhän nuorukaisen miekka.

ААПО: Так вот и поселились, и нам нечего бояться. Если этот гном и жив еще, силы у него уже никакой нет. По тому видать, как он обошелся со стариком Куок-калой. Ведь в гневе своем он только огонь сумел потушить, да и то лишь с позволения самого старика. Нет уж, его силу навеки сломил меч того святого юноши.

JUHANI: Mutta tyttöä uumentojen pimeydessä täytyy minun armoitella, tyttöä tuon riivatun harjasniskan kanssa.

ЮХАНИ: Но девицу в темной пещере, с тем волосатым дьяволом, мне все-таки жаль.

SIMEONI: Miksi ei hän seisnut kiusausta vastaan.

СИМЕОНИ: А зачем она поддалась искушению?

JUHANI: Ai, poika, älä sano niin! Kuinkahan kävis, jos esimerkiksi jossain kukoistavassa rauhanlaaksossa sinua vastaan astelisi kuninkaantytär, kaunis kuin ruusu ja kukkanen, kepsauttelis luokses silkissä, saaleissa ja pumaatan hajussa, hehkuvassa kultahepenessä kuin riikinkukko, ja tällainen epeli astuis sinua vastaan ja tahtoisi halailla ja suudella sinua, niin kuinkahan kurjan sydämes kävisi? Minä kysyn, Simeoni.

ЮХАНИ: Э, брат, не говори! Что было бы с тобой, если б тебе повстречалась, к примеру, королевна, красивая, будто роза, вся в шелках и золотых одеждах, точно пава, и от нее так и несло бы помадой? И вдруг такая красотка подкатила бы к тебе и захотела бы тебя обнять и расцеловать — что бы тогда сталось с твоим бедным сердцем? Ответь мне, Симеони.

SIMEONI: Minä rukoilisin voimaa uskossa.

СИМЕОНИ: Я б призвал бога на помощь.

JUHANI: Hm.

ЮХАНИ: Гм...

TIMO: Minä en päästäisi häntä halailemaan itseäni ja vielä vähemmin suuta muiskuttelemaan. Pysy minusta pois, sanoisin minä, pysy peijooni, matkan päässä, otanpa muutoin karahkan tuolta viidasta ja roitelen että selkäsi huomenna loistaa kirjavammalta leppätertun siipiä. Niin minä tekisin ilman yhtään armoa. Kyllähän sitten kelpais.

ТИМО: Я бы не позволил ей обнять себя и того меньше— поцеловать. «Не прикасайся ко мне, — сказал бы н, — держись подальше, нечистая сила, не то выхвачу корягу и так отдубашу, что завтра твоя спина будет пестрее крыла горихвостки». Вот как бы я сделал безо всякой жалости. И поделом ей.

JUHANI: Voi, veikkoseni! luulenpa että haastelisit vähän toisin, jos hieman enemmin olisit katsellut ympärilles tässä maailmassa, jos esimerkiksi olisit käynyt Turun kaupungissa. Sen olen minä tehnyt, koska ajoin sinne härkiä Viertolan kartanosta. Näinpä siellä yhtäkin ihmeekseni, näin kuinka prameus ja komu voi panna pyörään ihmislasten päät. Voi teitä, voi pauhaavata kylää, voi häilyväistä elämää kumminkin! Tuolta jyrisee vaunut, täältä jyrisee vaunut, ja vaunuissa istuu sen vietäviä viiksinaamaisia narreja, istuu tyttöjä kuin posliinivauvoja, tuoksuttaen kauas ympärillensä sakean hajun kalleista öljyistä ja rasvoista. Mutta katsoppas tuonne! Jesta ja varjele! sieltähän nyt hipsuttelee esiin kultahöyhenissä oikein aika vekama mamselli tai röökinä mitä hän lie. Kas hänen kaulaansa! Valkea kuin rieskamaito, poski ruttopunainen, ja silmät palaa hänen päässään kuin päiväpaisteessa kaksi roviotulta, koska häntä vastaan käy oikea kekkale mieheksi, hatussa, kiiltomustassa hännystakissa, ja tirkist...--no vie sinun pirkele itseäskin!--tirkistelee läpi nelikulmaisen lasin, joka välkkyy vekkulin vasemmalla silmällä. Mutta kas nyt...--no sinun seitsemän seppää!--nytpä keksautetaan kummaltakin puolelta, ja kas kun naara nyt oikein rypistää suunsa mansikkasuuksi ja livertelee kuin pääskynen päiväisellä katolla, ja teikari hänen edessänsä viskelee kättänsä ja häntäänsä, heilauttelee hattuansa ja raappaisee jalallansa että kivikatu kipenöitsee, kas sepä vasta leikkiä oli. Voi, te harakat itsiänne! aattelin minä, poika-nalliainen, seistessäni kadun kulmalla, rykelmä tuoreita härjänvuotia olalla, ja suu mareissa katsellen tuota teerenpeliä.

ЮХАНИ: Э, брат мой! Думаю, ты заговорил бы совсем иначе, если б повидал больше свет — побывал бы, например, в городе Турку. А я там был, когда гнал быков из имения Виэртола. И немало повидал там чудес. Насмотрелся, как щегольство да роскошь могут вскружить людям головы. О вы, падшие веси, о суета сует! Оттуда громыхают кареты, отсюда громыхают кареты, а в каретах восседают усатые шуты и девицы, точно фарфоровые куклы, и вокруг пахнет дорогими маслами и помадами. Но взгляните-ка туда! Боже спаси! Там семенит в золотом оперении настоящая мамзель или фрёкен, кто ее разберет. Посмотрите-ка на ее шею! Белая, будто парное молоко; на щеках—румянец, а глаза горят, точно два костра, — и все потому, что навстречу ей спешит щеголь в шляпе, в блестящем черном фраке да щур... — эх, забери тебя нечистая сила!—щурит на нее левый глаз, а в него вставлено четырехугольное стеклышко. И теперь — вот потеха-то! — как они раскланиваются и приседают друг перед другом: самка даже губки подбирает, точно земляничкой лакомится, и щебечет, будто ласточка на солнечной крыше, а щеголь машет перед нею ручкой и своим хвостиком, потом еще шляпой, и до того шаркает ножкой, что даже искры высекает из мостовой. Вот была потеха! А я, мальчонка, стою на углу со связкой сырых кож на плече, ухмыляюсь про себя и думаю, глядя на этот тетеревиный ток: «Эх вы, сороки!»

TUOMAS: Herrat ovat narreja.

ТУОМАС: Господа и впрямь шуты.

TIMO: Ja lapsekkaita kuin piimänaamaiset kakarat. Niinpä syövätkin, ryysyt rinnoilla, ja eivätpä--koira vieköön!--osaa lusikkaansakaan nuolla, koska pöydästä nousevat; sen olen nähnyt omilla silmilläni suureksi ihmeekseni.

ТИМО: И ребячливы, точно младенцы. И едят они с тряпицей под подбородком, а пообедавши, пес их возьми, даже ложки не умеют облизать. Я собственными глазами видел это и страшно удивился.

SIMEONI: Mutta peijata ja nylkeä talonpoikaa, siihen kyllä ovat miehiä.

СИМЕОНИ: Зато надувать и драть семь шкур с крестьянина—это они молодцы.

JUHANI: Tosi, että löytyy herrasmaailmassa paljon ämmällistä ja naurettavaa, sen huomasin Turku-retkelläni. Mutta kas kun meitä lähenee oikein rasvojen hajussa ja liehuvissa krooseissa tuollainen liehakoitseva lunttu, niin eipä ilman ettei hemmahtele ihmislapsen sydän. Jaa, jaa, pojat! maailman hekuma houkuttelee vahvasti; sen huomasin Turku-retkelläni. Ja sanonpa kerran vielä, että sydämeni surkuttelee tyttöä tuolla vuorella. Ja oli hänellä jo aika pelastua helvetistä ja seilata ystävänsä kanssa rauhan satamaan, jonne Jumala meitäkin viimein auttakoon. Siinä toivossa koetamme nukkua nyt. Tosin on tästä vuoresta vielä yksi merkillinen tarina, mutta jääköön se toistaiseksi, ja koettakaamme nukkua nyt.--Meneppäs kuitenkin, Simeoni, peittämään hiilustaa tuhalla, ettei minun tarvitse huomen-aamulla karkkua kilkuttaa ja heinävihkoa heilutella, vaan pääsen kohta nakuttelemaan hirren päätä kuin punaharjainen tikka. Meneppäs.

ЮХАНИ: Да, в господском мире немало потешного, это я в Турку заметил. А все-таки попадись нам навстречу этакая расфуфыренная и надушенная красотка и поверти она юбками — небось затрепещет у парня сердце. Да, да, ребята! Велики мирские соблазны, это я еще в Турку приметил. И потому еще раз скажу: мне жаль ту девку на горе. Уж пора ей было спастись из ада и вместе с милым дружком причалить к мирной пристани, куда дай бог и нам попасть в свое время. А теперь, с этой надеждой в душе, давайте-ка попробуем уснуть. Правда, об этой горе есть еще одно необыкновенное предание, но оставим его до другого раза и ляжем спать. Симеони, сходи-ка, накрой угли золой, чтобы мне утром не маяться с огнивом и не размахивать пучком сена, а сразу же приняться за бревно и постукивать, точно дятел. Поди же.

Lähti Simeoni tekemään Juhanin käskyä, mutta astui pian takaisin, tukka pystyssä ja silmät selällään päässä. Mököttäen haasteli hän jotain eräästä kummallisesta, palavasta silmästä siellä ulkona vankkurien ääressä. Tästäpä muutkin pöllähtivät, siunasivat sieluansa ja ruumistansa, ja astuivat miehissä ulos koijustansa; ja muistutti heidän tukkansa tuulenpesää koivussa. Liikkumattomina, mykkinä patsaina he seisoivat, tuijotellen suuntaan, jonne Simeonin sormi osoitti. He katsoivat rävähtämättä ja näkivätkin varmaan ratasten takana kummallisen kiillon, joka välimmiten katosi, mutta pian taas näytti hohtavan valonsa. Tämän olisivat he kenties pitäneet hevosensa Valkon ainoana silmänä, mutta eihän sieltä haamoittanut mitään valkeata, vaan päin vastoin jotakin mustaa, eikä kuulunut kellon kilausta. Näin arvellen seisoivat veljekset järkähtämättä; mutta viimein toki lausui Tuomas jotenkin tuikealla äänellä:

Симеони вышел исполнить приказание Юхани, но тотчас же вернулся, волосы дыбом и глаза навыкат. Заикаясь, он бормотал о каком-то странном, горящем глазе возле телеги. Остальные тоже испугались и, доверивши господу свое тело и душу, вышли из землянки; они стояли в оцепенении, точно столбы, и вглядывались в темноту, туда, куда Симеони показывал пальцем. Они и в самом деле заметили за телегой странный блеск, то исчезавший, то вновь появлявшийся. Братья, пожалуй, приняли бы его за единственный глаз своей кобылки, но там ничего не белело — напротив, виднелось что-то черное, да и колокольчик не позвякивал. Братья терялись в догадках и не смели шевельнуться. Но вот Туомас сердито крикнул:

TUOMAS: Mitä puuttuu?

[ТУОМАС:]— Чего тебе надо?

JUHANI: Älä Herran tähden rupea praakailemaan hänen kanssansa niin turskisti.--Se on hän! Mitäs nyt teemme, veljet? Se on hän! Mitä sanoisimme hänelle?

ЮХАНИ: Ради бога, не дерзи ему. Это он! Что же нам делать теперь, братцы? Это он! Что ему сказать?

AAPO: Enhän totisesti tiedä.

ААПО: Хоть убей, не знаю.

TIMO: Nytpä virrenvärssy hyvää tekis.

ТИМО: Сейчас бы в самый раз спеть стих из псалма.

JUHANI: Eikö kenkään meistä osaa ulkoa yhtään ainoata rukousta. Lukekaat, armaat veljet, hellittäkäät Herran nimessä mitä vaan muistatte, mitä vaan päähän pistää, ilman yhtään sovittelemista raamatunkappaletta ainetta myöten. Lukekaat vaikka hätäkasteesta, veljet armaat.

ЮХАНИ: Неужто никто из нас не помнит ни одной молитвы? Помолитесь, дорогие братья, выложите с богом все, что только помните, что только в голову взбредет, и меньше всего думайте, к месту это или не к месту. Прочтите хоть ту молитву, какую читают при срочном крещении.

TIMO: Olenpa tainnut yhden ja toisen jakson virsikirjasta, mutta nyt on niinkuin hirveä puskuri pääni ovella.

ТИМО: Я что-то знал из духовного песенника, но теперь мне ничего не выудить из своей памяти, словно на нее замок повесили.

SIMEONI: Henki ei salli sinun puhua enemmin kuin minunkaan.

СИМЕОНИ: Это привидение не позволит говорить пи тебе, ни мне.

TIMO: Eipä hän salli.

ТИМО: Не иначе.

JUHANI: Tämä on hirmuista!

ЮХАНИ: Ужас!

AAPO: Hirmuista!

ААПО: Ужас!

TIMO: Totisesti hirmuista.

ТИМО: Воистину ужас!

JUHANI: Mitä tehdä?

Ю хан и. Что делать?

TUOMAS: Luja käytös häntä kohtaan on luullakseni paras. Kysykäämme kuka hän on ja mitä hän tahtoo.

ТУОМАС: Всего лучше, по-моему, не робеть. Давайте спросим у него, кто он и что ему надо.

JUHANI: Annas kun minä kysyn. Kukas olet? Kukas olet? Kukas olet ja mitä tahdot meistä?--Ei sanaakaan vastimeksi.

ЮХАНИ: А ну-ка, я спрошу. Кто ты? Кто ты такой? Кто ты и чего ты хочешь от нас? Ни звука в ответ.

LAURI: Otamme tuliskekäleet.

ЛАУРИ: Возьмем-ка в руки головни.

JUHANI: Otamme tuliskekäleet ja peittoomme sinun paistiksi, ellet sano nimeäs, sukuas ja asiaas.

ЮХАНИ: Мы возьмем головни и сделаем из тебя жаркое, если не скажешь своего имени, роду-племени и зачем к нам пожаловал.

LAURI: Ei, mutta tarkoitinpa iskeä kekäleisin kohta.

ЛАУРИ: Да не то! Я говорю, что надо швырнуть в него головней.

JUHANI: Kun uskaltais.

ЮХАНИ: Кабы осмелиться...

TUOMAS: Yksi kuolema Herralle velkaa.

ТУОМАС: Э, двум смертям не бывать!

JUHANI: Niin, yksi kuolema Herralle velkaa! Kekäleet kouraamme, pojat!

ЮХАНИ: Да, да, и одной не миновать! Хватайте головни, ребята!

Seisoivat he pian rivissä, tuliset kekäleet aseina käsissä. Etunenässä seisoi Juhani, silmät ympyrjäisinä kuin huhkaimen, ja katsellen silmää vankkurien takana, joka erinomaisella hohteella katseli häntä vastaan. Niin seisoivat veljekset säkenöitsevissä aseissa öisellä aholla; ja hyypiö huuteli vuoren kuusilta, kolkko korpi heidän allansa hohisi raskaasti, ja pimeät pilvet peittivät taivaan kannen.

И они выстроились в ряд с пылающими головнями в руках. Впереди стоял Юхани с круглыми, как у филина, глазами, которые он не сводил с огненной точки за телегой, а точка взирала на него. Так стояли братья на ночной поляне с искрометным оружием в руках; а на горных елях кричал филин, внизу шумел темный лес, и небосвод был затянут тучами.

JUHANI: Kun minä sanon: nyt, pojat! niin silloin lentäkööt kekäleet kouristamme perkeleen niskaan.

ЮХАНИ: Как только я скомандую: «Давай, ребята!»— сразу швыряйте головни в этого дьявола!

SIMEONI: Mutta koettakaamme vielä vähän manausta.

СИМЕОНИ: Испробуем-ка еще заклинания.

JUHANI: Oikein harkittu! Vähän manausta ensin. Mutta mitä sanoisin hänelle? Kuiskaa minulle, Simeoni; sillä itse olen tällä hetkellä merkillisen typerä. Mutta kuiskaa sinä minulle sanat, ja heitänpä ne hänelle vasten naamaa että korpi kaikuu.

ЮХАНИ: Верно! Сперва заклинания. Но что же ему сказать? Шепни-ка мне, Симеони, на ухо, а то сам я сейчас немного отупел. Ты мне подскажешь слова, а я их так выпалю, что лес загудит.

SIMEONI: Huomaa sitten kuinka sanelen.--Tässä seisomme.

СИМЕОНИ: Так слушай: Мы стоим тут...

JUHANI: Tässä seisomme!

ЮХАНИ: Мы стоим тут!

SIMEONI: Kuin uskon sankarit, tuliset miekat kourissa.

СИМЕОНИ: Как мученики за веру, с огненными мечами в руках...

JUHANI: Kuin uskon sankarit, tuliset miekat kourissa!

ЮХАНИ: Как мученики за веру, с огненными мечами в руках!

SIMEONI: Mene tiehes.

СИМЕОНИ: Убирайся восвояси.

JUHANI: Mene helvettiis!

ЮХАНИ: Убирайся в свой ад!

SIMEONI: Me olemme kastettuja kristittyjä, Jumalan sotamiehiä.

СИМЕОНИ: Мы крещеные христиане, божьи воины..*

JUHANI: Me olemme kastettuja kristittyjä, Jumalan sotamiehiä, Kristuksen soltaatteja.

ЮХАНИ: Мы крещеные христиане, божьи воины, Христовы солдаты!

SIMEONI: Vaikka emme lukeakkaan osaa.

СИМЕОНИ: И хоть мы и читать не умеем...

JUHANI: Vaikka emme lukeakkaan osaa.

ЮХАНИ: И хоть мы и читать не умеем!

SIMEONI: Mutta uskomme kuitenkin.

СИМЕОНИ: Но в бога все-таки веруем...

JUHANI: Mutta uskomme kuitenkin ja luotamme lujasti siihen.

ЮХАНИ: Но в бога все-таки веруем и твердо на него уповаем!

SIMEONI: Mene nyt.

С и м ео н и. А теперь уходи...

JUHANI: Mene nyt!

ЮХАНИ: А теперь уходи!

SIMEONI: Kohta kukko kiekuu.

СИМЕОНИ: Скоро петух запоет...

JUHANI: Kohta kukko kiekuu!

ЮХАНИ: Скоро петух запоет!

SIMEONI: Ja Herran valkeutta huutaa.

СИМЕОНИ: И возвестит новый божий день...

JUHANI: Ja Herran Zebaothin valkeutta huutaa!

ЮХАНИ: И возвестит день бога Саваофа!

SIMEONI: Mutta hän ei ole huomaavinansa.

СИМЕОНИ: А он и в ус не дует.

JUHANI: Mutta hän ei huom... Niin, hän ei huoli vaikka kirkkuisin hänelle enkelin kielellä. Herra siunatkoon meitä, veljet! sillä ei nyt muuta tällä erällä kuin--nyt pojat!

ЮХАНИ: А он и в ус не ду... Вот, вот, ему и дела нет, хотя бы я ангелом пел. Да благословит нас господь, братья! Ничего не поделаешь — давай, ребята!

Silloin he kaikki viskasivat kekäleensä kohden kummitusta, joka vasaman vauhdilla läksi juoksemaan pois neljän jalan jytinällä, ja kauan vilahtivat hohtavat hiilet hänen seljässänsä halki öisen pimeyden. Niin hän pakeni tulisesta kahakasta, ja ehdittyään ahon reunalle alas, rohkeni hän lopulta seisahtua, puhaltaen kerran, kaksi kaikuvasti. Ja veljesten aave, kamoittava körri oli kuitenkin heidän ykssilmäinen hevosensa, joka hetkeksi oli kadottanut valkean värinsä suon mustissa mutarapakoissa, joihin kaiketi oli vaipunut ja kauan niissä kiiriskellyt ennenkuin pääsi kuivalle jälleen. Siinäpä piehtaroimisessa oli hän myös temmaisnut kellon kaulastaan, joka seikka tällä hetkellä paljon saattoi veljesten luulon harhateille. Tämä oli silmä, joka vankkurien takaa yön hämärässä loisti, niinkuin monen elikon silmä loistaa pimeydessä.--Mutta vasta hetken mentyä, ja silloinkin varoten, rohkenivat veljekset lähestyä Valkoansa, ja huomasivat erhetyksen vihdoin. Tästä he äkeillä kasvoilla palasivat koijuunsa takaisin; ja viimein aamun valjetessa lepäsivät he jokainen sikeässä unessa.

Тут они все разом бросили головни в привидение, и оно стремглав помчалось от них, стуча копытами; долго на его спине сверкали в ночной тьме пылающие угли. Вырвавшись из огненного вихря и домчавшись до края поляны, оно осмелилось наконец остановиться и пронзительно заржало. Устрашившее братьев чудовище оказалось все-таки их одноглазой Валко, которая, провалившись в темную болотную жижу и вволю побарахтавшись в ней, временно утратила свой белый цвет. Она потеряла колокольчик, чем окончательно сбила с толку братьев. В ночном мраке за телегой сверкал именно ее'единственный глаз. Только погодя, и то с опаской, отважились братья подойти к Валко, чтоб убедиться в своей ошибке. Раздосадованные, вернулись они в землянку. И когда забрезжил рассвет, все наконец уснули крепким сном.

Luku 06 глава

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Oli vihdoin valmis veljesten pirtti. Viisi syltää oli sen pituus ja kolme sen leveys; itään päin antoi sen toinen, länteen toinen pää. Tultuas sisään ovesta, joka oli huoneen itäisessä päässä, seisoi oikealla suuri kiuvas-uuni, vasemmalla hinkalo, rakettu Valkoa varten talveksi. Kynnyksestä eteenpäin, lähes keskelle huonetta, oli allasi havutettu maa, mutta peripuolella oli uhkea permanto leveistä palkeista rakettu ja ylös tämän kohdalle väljä parvi. Sillä sekä asuintupana että saunana käyttelivät veljekset uutta pirttiänsä. Asuntohuoneesta noin kaksikymmentä askelta seisoi heidän aittansa, liitetty yhteen pienistä, ympyrjäisistä kuusista.

Изба братьев была наконец готова. Длиной в пять сажен, шириной — в три. Одной узкой стеной она смотрела на восток, другой — на запад. Войдя в дверь, справа увидишь ггечъ-каменку, слева — стойло, сооруженное на зиму для Валко. От порога почти до середины избы пол был земляной, покрытый хвоей, а на другой половине он был настлан из крепких досок. Над ним братья устроили просторный полок, потому что новая изба служила им и жильем и баней. Шагах в двадцати от избы стоял амбар, срубленный из тонких неотесанных елей.

Oli siis veljeksillä oivallinen suoja sadetta, myrskyä ja talvipakkasta vastaan, oli myös varahuone heidän ruoka-aineitansa varten. Ja nytpä taisivat he täyttä tointa käydä käsin metsästämiseen ja kaikellaiseen pyydystykseen. Ja lähestyi silloin surma metsoille, teereille ja pyille, jäniksille, oraville ja jynkkämielisille mäyrille, niinmyös Ilvesjärven sorsille ja kaloille. Silloin kiivaan Killin ja Kiiskin haukkinasta ja pyssyjen jyskeestä kajahtelivat mäet ja äärettömät kuusiset salot. Kaatoi myös veljesten luoti tuolloin, tällöin pyöreäkarvaisen kontion; mutta ei kuitenkaan ollut vielä mesikämmenen pyyntiin oikea aika.

Теперь братья имели надежную защиту от дождя, ненастья и зимней стужи, а также и амбар для хранения снеди, и могли целыми днями охотиться или ловить рыбу. Гибель грозила глухарям, тетеревам и рябчикам, зайцам, белкам и мрачным барсукам, уткам, а также рыбам в Ильвесъярви. Горы и глухие леса гулко отвечали на звонкий лай Килли и Кийски и ружейные выстрелы. Подчас пуля братьев валила и косматого, однако пора настоящей охоты на медведей еще не наступила.

Tuli halla-öinen syksy, ja kuolivat tai pakenivat syviin kätköihinsä heinäsirkat, sisiliskot ja sammakot, ja olipa aika pyydystellä kettuja kiiltävillä sangoilla; tämän konstin olivat veljekset oppineet isältänsä. Saipa nyt moni vikkeläjalkainen Mikko maksaa hienolla nahallansa muutaman makean palan.--Jänisten tiedetään metsässä polkeilevan teitä pehmeään lumeen, ja näillepä teille virittelivät veljekset sadoittaisin messinkipauloja monen valkeaturkkisen surmaksi. Vielä olivat he rakentaneet itsellensä oivallisen, kalteva-aitaisen sudentarhan pensastoiseen ojankoon ahon itäiselle reunalle. Ja paitsi tätä olivat he, suden pyyntiä varten myös, kaivaneet kuopan, valtaisen syvän, kappaleen pirtistä kuivaan santaiseen tantereesen päin. Paisti vietteli jykevään aitaukseen monen nälkäisen suden; ja silloin, koska veljekset huomasivat saaliinsa ahdingossa, nousi tarhassa pauhua ja ryskettä pimeänä syksy-yönä. Silloin yksi veljeksistä seisoi aidan nojalla, pyssy kädessä, kiehtoen luodilla kaataaksensa karheakarvaista petoa; toinen hänen rinnallansa, pitäen tulta, tervaskalikallista, loimottavaa soittoa. Mikä taasen heistä autteli Killiä ja Kiiskiä ajelemaan pensastosta ulos synkeänaamaisia, irvisteleviä petoja, väikkyen tervasloimoinensa tuonne, tänne. Kova oli meteli miesten huudoista, koirien reuhusta ja pyssyjen paukkinasta ja väsymättä remahteli korpi ja Impivaaran komeroinen seinä. Niin temmellettiin, lumi tahraantui, punertui yhä enemmin ja enemmin, sotkettiin tuhanteen suuntaan, kunnes viimein kaikki häntyrit makasivat veressänsä. Ja siitä saattoi taasen saaliin nylkeminen veljeksille työtä ja tointa, mutta olipa heille kuitenkin tämä toimi vallan hauskaa.--Myös kuoppaan, ahon läntisellä partaalla, kiiruhti yksi ja toinen metsän viistosilmä.

Пришла осень с ночными заморозками. Кузнечики, ящерицы, лягушки либо погибли, либо скрылись в глубокие убежища. Подошло время ловить лисиц капканами. Этому искусству братья научились у покойного родителя. Немало быстроногих Микко поплатились своей пушистой шкуркой из-за лакомого кусочка. Зайцы обычно протаптывают в лесу дорожки в рыхлом снегу, и братья расставили на них сотни медных силков на ' погибель многим обладателям белых шубок. В заросшем кустарником овраге у восточной окраины поляны они устроили большой волчий загон, а на сухом песчаном склоне недалеко от избы выкопали глубокую волчью яму. Не одного голодного волка соблазнила приманка, и когда братья убеждались, что добыча попала в загон, в овраге средь темной осенней ночи поднимался шум и треск. Один из братьев обычно становился с ружьем в руках возле изгороди, готовый не мешкая уложить серого пулей, другой стоял рядом и светил ему пылающим смолистым суком. А остальные, рыская в кустарнике с факелами в руках, помогали Килли и Кийски выгонять разъяренных зверей. Воздух наполнялся криком, визгом собак и ружейной пальбой, а в ответ беспрерывно грохотали лес и изрытая пещерами стена Импиваары. Схватка продолжалась до тех пор, пока все истекающие кровью хищники не валялись на истоптанном снегу. Тогда братья начинали сдирать шкуры, и хлопот было немало, но эта работа братьям была по душе. Случалось, что волки попадали и в яму у западной окраины поляны.

Tapahtui kerran, että varhain eräänä aamuna, muiden vielä maatessa, Timo läksi katsomaan viritettyä kuoppaa, jonka puoleksi vajonnut peite jo matkan päästä antoi miehelle hyvän toivon. Ja ehdittyänsä kuopan reunalle, näkikin hänen iloinen silmänsä syvyydessä hallavan esineen, näki aika suden, joka, kuono painettuna vasten maata, makasi liikkumatta, kyräten silmillään ylös kohden miestä.--Mitä päätti nyt Timo? Yksin nykistää sudelta hengen ja muiden suureksi huviksi astua pirttiin, karvainen taakka olalla. Kävi hän juoneen, kantoi esiin tikapuut pirtin seinykseltä, asetti ne varoten kuoppaan, ja itse, raskas halkonuija kädessä, astui hän alas pitkin pykäliä, aikoen rouhaista myrskäksi pedon pään. Kauan huhtoili hän nuijallansa, hampaat irvissä, mutta ainapa vaan tyhjää ilmaa. Suden pää pujahteli aivan vikkelästi, pujahteli oikealle, vasemmalle, koska mies läimäytteli hankalalla aseellansa. Viimein pudotti hän nuijansa sudelle, eikä keksinyt silloin muuta neuvoa kuin astua ylös ja rientää pirttiin ilmoittamaan mitä oli tapahtunut.

Как-то раз на рассвете, когда все еще спали, Тимо отправился проверить волчью яму и уже издали увидел наполовину провалившийся настил. Подойдя к самому ее краю, Тимо, к великой своей радости, заметил в глубине что-то серое; уткнувшись мордой в землю, там неподвижно лежал огромный волк и не сводил глаз с человека. И тут Тимо вздумал расправиться со зверем в одиночку, чтобы всем на удивление войти в избу с мохнатой ношей за плечами. Он тут же приступил к делу: сходил за стоявшей у избы лестницей, осторожно спустил ее в яму и вскоре и сам был уже там с увесистой дубиной в руках, намереваясь раздробить хищнику череп. Стиснув зубы, он долго размахивал своей дубинкой, но все без толку. При каждом его ударе волк проворно поворачивал голову то вправо, то влево. А тут еще дубинка вылетела у Тимо из рук, упав возле волка, и Тимо ничего больше не оставалось, как выбраться из ямы и бежать в избу, чтобы сообщить братьям о случившемся.

Siitä, hetken päästä läksivät veljekset, varustettuna seipäillä, köysillä ja kuristimilla, saavuttamaan saalistansa. Mutta tyhjä oli kuoppa heidän ehdittyänsä esiin. Pitkin tikapuita, jotka Timo oli jättänyt jälkeensä kuoppaan, oli heidän sutensa koreasti astunut ylös ja vilkaisnut tiehensä, kiittäen onneansa. Sen huomasivat veljekset paikalla, ja, kiroten ja kiristellen hampaita, nyt etsi heidän julmistunut silmänsä Timoa; mutta hän ei ollutkaan enään saapuvilla. Hän juoksi jo paeten tuolla metsän reunalla, jossa pian peittyi männistön suojaan. Hän ymmärsi, ettei ollut hyvä jäädä asiasta enemmän keskustelemaan. Mutta muut kiljuivat hänen peräänsä, nyrkit pystyssä, luvaten peitota hänen hillukaksi aina päästä kantapäihin asti, jos hän vielä uskaltaisi pirtin ovea raoittaa. Niin he uhkailivat, jättivät kuopan äkeinä ja vihaisina, ja astuivat pirttiinsä takaisin. Mutta pakolaisena käyskeli metsässä Timo, ja pian rupesivat veljekset katumaan käytöstänsä häntä kohtaan, huomaten vahingon tapahtuneen hänen ymmärtämättömyytensä kautta, vaan ei häijystä koiranjuonesta. Sentähden astui Juhani jo ennen iltaa Impivaaran harjulle ylös, huuteli sieltä vahvalla äänellänsä kohden kaikkia ilmoja, ja kutsui Timoa, vakuuttain ja vannoin hänen ei tarvitsevan pelätä palatakseen paikalla takaisin. Niin hän huuteli, ja hetken mentyä palasi Timo, kyräten pahasti ja mulkoillen silmiänsä. Lausumatta sanaakaan riisui hän päältänsä, kallistui vuoteellensa alas, ja pian kuorsasi hän syvässä unessa.

Братья, вооруженные копьями, веревками и петлями, поспешили за добычей. Однако, придя к яме, они нашли ее пустой. По той самой лестнице, которую Тимо оставил в яме, волк выбрался наверх и, поблагодарив судьбу, дал тягу. Братья тотчас же сообразили, в чем дело, и, бранясь и скрежеща зубами, стали искать Тимо. Но не тут-то было — Тимо бежал уже у опушки леса и вскоре скрылся в сосновом бору. Он понимал, что с братьями теперь разговоры плохи. А братья кричали ему вслед и грозили кулаками, обещая не оставить на нем живого места, пусть только он посмеет сунуться в избу. С этими угрозами разгневанные братья оставили яму и вернулись домой. А беглец Тимо бродил по лесу. Скоро братьями овладело раскаяние, они поняли, что виной всему была его глупость, а не злой умысел. И потому Юхани еще до наступления вечера поднялся на вершину Импиваары и своим громоподобным голосом принялся кричать на все четыре стороны. Он клялся и божился, что Тимо совсем нечего бояться и он сейчас же может вернуться домой. Долго кричал Юхани, и наконец Тимо действительно вернулся, сопя н кидая исподлобья угрюмые взгляды. Не промолвив ни « лова, он разделся, лег в постель и уже через минуту храпел.

Tullut oli myös karhunpyynnin otollisin aika. Silloin ottivat veljekset keihäänsä, painoivat kivääreihinsä tuikeat luodit ja läksivät herättämään salon ruhtinasta, joka jo pimeässä konnossaan uneksui syvällä lumisten kuusien alla. Ja kaatoi heidän luikkunsa monen turpaisen kontion, koska hän vihaisena rynkäsi rauhankammiostaan ulos. Silloin nousi usein tuima taistelo, lumi suoksahteli kauas ympärille ja punertui vuotavasta verestä, kun haavoja annettiin kahden-puolen. Niinpä taisteltiin kunnes viimein karheanaamainen otso makasi rauhallisna. Mutta veljekset, ehdittyään iloisesti kotiansa taakkanensa, voitelivat haavojansa lääkkeellä, joka oli rakennettu viinasta, suolasta, kruudista ja tulikivijauhoista. Sillä he voitelivat haavojansa ja pyhkäisivät keltaruskeata tervaa päälle.

Наконец наступила пора охоты на медведя. Захватив рогатины и зарядив отменными зарядами ружья, братья отправились будить лесного властелина, крепко спавшего в своей темной берлоге под заснеженными елями. Не одного медведя свалила пуля братьев, когда тот сердито вылезал из своего мирного убежища. Часто вспыхивала жестокая схватка, во все стороны летел снег, алея от льющейся крови, ибо у обеих сторон не было недостатка в ранах. А схватка не прекращалась, пока мохнатый лесной царь не валился замертво на снег. Радостные, братья возвращались с ношей домой и смазывали раны снадобьем из вина, соли, пороха и серы, а сверху покрывали их еще смолой.

Niin haalivat he elantoansa korvesta ja mäkien viidoista, täyttäin varahuoneensa monellaisella otuksella: linnuilla, jäniksillä, mäyrillä ja karhun-lihalla. Olivat he myös pitäneet huolta vanhan uskollisen Valkonsa talvisesta muonasta. Nähtiin suon rannalla tuolla valtainen, sirpillä niitetty ja sileäksi harjattu heinäsuova, kylliksi riittävä talven kestäessä. Ei ollut myös unohdettu heidän pirttinsä talvilämpymän varoja. Seisoi huikea halkopino lähellä aittaa ja vielä tervaskantoja korkea kasa, kuin aika röykkiö Hiiden hirven sarvia, pirtin seinyksellä, ulettuen maasta ylös katon räystääsen asti.--Niin varustettuna taisivat he vakaasti katsoa talvea vasten hyyrteistä partaa.

Так добывали братья пропитание, рыская по лесам и горным кустарникам и наполняя клеть разными запасами — птицей, зайцами, барсуками и медвежатиной. Позаботились они и о корме на зиму для своей старой верной Валко: возле болота вырос большой, ровно сметанный стог сжатого серпом сена, которого с лихвой должно было хватить на зиму. Не забыли они и о топливе для избы: у амбара была сложена высокая поленница дров, а возле избы высилась еще огромная, до самой крыши, груда смолистых пней с корнями, похожими на рога у лося злой старухи Хийси. С такими запасами братья могли смело встретить суровую зиму.

On joulu-ilta. Ilma on suoja, harmaat pilvet peittää taivaan ja vasta tullut lumi peittää vuoret ja laaksot. Kuuluu metsästä hiljainen kohina, teeri illastaa urpuisessa koivussa, tilhiparvi punoittavassa pihlajassa, ja harakka, männistön kärkäs neito, kantelee varpuja vastaisen pesänsä perusteeksi. Niin mökissä kuin komeassa kartanossa on iloa ja rauhaa, niinmyös veljesten pirtissä Impivaaran aholla. Ulkopuolella sen ovea näet olkikuorman, jonka Valko on vetänyt Viertolan kartanosta joulun kunnioiksi pirtin laattialle. Ei tainneet veljekset täälläkään unohtaa joulu-olkien kahinata, joka oli ihanin muistonsa lapsuuden ajoista.

Настал рождественский сочельник. На дворе стоит оттепель, небо затянуто серыми тучами, только что выпавший снег покрывает горы и долины. Из лесу доносится тихий шорох; тетерев сидит на ветке березы; стайка свиристелей поклевывает на рябине красные ягодки; сорока, любопытная дочь сосновых лесов, таскает веточки для своего будущего гнезда. И в бедной лачужке и в роскошных хоромах в этот вечер царят радость и покой; в избушке братьев на поляне Импиваары тоже царит покой. У самого входа стоит воз соломы, который они привезли из имения Виэртола, чтобы застелить в честь рождества пол. Братья и здесь не могли забыть шелеста рождественской соломы, самого радостного воспоминания их детских лет.

Mutta pirtistä kuuluu löylyn kohina kiukaan kuumilta kiviltä ja pehmeitten vihtojen hutkina. Ottavat nyt veljekset ankaran joulukylvyn. Ja koska viimein polttavan helteinen löylytys oli päätetty, astuivat he alas, pukivat päällensä ja istuivat levähtämään palkeille, jotka rahien verosta olivat asetetut pitkin seiniä. Siinä he istuivat, puhallellen ja vuodattaen hikeä. Loimottava päre valkaisi huonetta; Valko hinkalossaan rouskutteli kauroja, koska oli muistettu hänenkin jouluansa; torkkuen ja haukoitellen istui orrellansa kukko; Killi ja Kiiski, leu'at käpälillään, makasivat lähellä uunia, ja Juhanin polvilla kehräili entinen Jukolan vanha, vesiharmaa kissa.

Из избы доносятся шипение раскаленной каменки н мягкие шлепки веников. Братья решили на славу попариться под рождество. Вдоволь побаловав себя жарким парком, они сходят вниз, одеваются и присаживаются отдохнуть на бревна, положенные вдоль стен вместо лавок. Они сидят, отдуваясь и обливаясь потом. В избе светит пылающая лучина. Валко в стойле похрустывает овсом: братья и для нее устроили праздник; дремлет на жердочке петух, у печи лежат Килли и Кийски, положив морды на лапы, а на коленях у Юхани мурлычет старый юколаский кот.

Rupesivat viimein Timo ja Simeoni rakentelemaan ehtoollista; mutta muut nostelivat lyhteitä sisään. Aukaisivat he siteet, levittelivät oljet permannolle noin korttelin paksulta, mutta paksummalta parvelle vielä, jossa he tavallisesti viettivät iltansa ja yönsä.--Valmis vihdoin oli ehtoollinen: seitsemän reikäleipää, kaksi tammipöytyrillistä höyryävää karhun-lihaa ja kiulullinen olutta seisoi pöydällä. Itse olivat he keittäneet oluensa, muistain tarkasti äitinsä menetystä tämän juoman panossa. Mutta olivatpa sen laittaneet väkevämmäksi tavallista talonpojan olutta. Mustanpunaisena kuohui se kiulussa; ja jos kannullisen sitä nielaisit, tunsitpa hieman huimausta aivossas.--Mutta pöydässä istuivat he jo kaikki, nauttien lihaa ja leipää ja kiulusta vaahtoavaa olutta.

Тимо и Симеони наконец принялись готовить ужин, а остальные — таскать в избу снопы соломы. Развязав их, братья расстелили солому по полу слоем с четверть аршина, а на полке, где они обычно коротали вечера и ночи, и того толще. Ужин скоро был готов: семь хлебов, дымящаяся медвежатина в двух дубовых мисках и жбан пива стояли на столе. Пиво братья сварили сами — они не забыли, как готовила этот напиток их покойная мать. Однако они сварили его чуть покрепче обычного крестьянского пива. Совсем темно-бурое, оно пенилось в жбане, и стоило выпить один лишь ковш, как в голове уже начинало мутиться. И вот братья сели за стол, чтобы отведать и мяса, и хлеба, и пенящегося пива.

AAPO: Onpa tässä runsaastikin pinottu etehemme einettä.

ААПО: Угощения у нас хоть отбавляй.

JUHANI: Syödään ja juodaan, pojat, sillä nyt on meillä joulu, joulu kaikilla, niin elikoilla kuin ihmisilläkin. Valeleppas, Timo-veikkoseni, oluella Valko-raiskan kaurakasaa tuolla soimessa.--Kas niin! olkoon menneeksi tuoppi kumminkin. Tänä iltana ei yhtään kitsautta, vaan kaikki saakoot, niin hepo, koira ja kissa kuin Jukolan iloiset veljekset. Kukko maatkoon rauhassa ja periköön osansa huomenna. Tuossa teille, Killi ja Kiiski, huikea kimpale karhun koivesta, ja tuossa sinulle, kissa-rukka. Mutta ensin kättä, sinä killisilmä!--Kas niin! Ja sitten molemmilla käsillä! Katselkaapas kissamme konsteja ja sanokaat, että minäkin olen hieman opetusmestaria. Kättä paiskelee hän jo molemmilla kääpillä yht'aikaa, ja silloinpa hän asettaa itsensä istumaan kuin vakava ukko ja pistää, veitikka, kumpaisetkin etu-tallukkansa kouraani. Noin!

ЮХАНИ: Ешь-пей, ребята, на то ведь и рождество. Всем рождество — и людям и скотинке. А ну-ка, братец Тимо, полей пивом овес в яслях. Вот так! От одного ковша не убудет. В такой вечер нечего скупиться, пусть псе получают свое — и лошадка, и собаки, и кот вместе ( веселыми братьями Юкола. А петушок пусть спокойно поспит, он свою долю получит завтра. Вот вам, Килли и Кийски, добрый кусок мяса, а вот и тебе, мой бедный кот. Но сперва, пучеглазый, подай лапку! Вот так! А теперь другую! Поглядите-ка, что наш кот выделы-пает, — небось сразу скажете, что и я могу кое-чему научить. Ишь ведь, уже обе лапки подает. Сидит важно, будто степенный дед, и лапки мне сует, проказник! Нот так!

AAPO: Voi tuota pilaa!

ААПО: Ох и шутник!

TUOMAS: Mitä miehen vielä vanhoilla päivillänsäkin pitää oppiman.

ТУОМАС: Чему только не приходится учиться на старости лет!

JUHANI: On mar' se oppi vetänyt aikaakin. Mutta enpä hellittänyt poikaa ennen kuin hän molemmilla käpälillä kiitti opettajaansa. Nyt hän sen tekee kuin mies, ja maisteri on maksettu.--Sepä vasta kissa! Kas tuossa! pistäppäs poskees kappale karhua. Ja Kiiski ja Killi sitten. Niin, niin! »Visko miestä, mutta älä hänen koiraansa». Oikein! Mutta tähän tahdon lisätä: visko Jukolan Jussia, mutta älä hänen kissaansa.

ЮХАНИ: Не вдруг далась эта наука. Но я не отстал от плутишки, пока он обеими лапками не поблагодарил своего учителя. А теперь он совсем молодец, и учитель вознагражден сторицей. Вот это кот! На-ка, съешь кусочек медвежатины. А теперь и вам, Килли и Кийски. Вот, вот! Недаром говорится: лучше хозяина обижай, но не его собаку. Верно сказано! Я только хочу добавить: лучше обижай Юсси Юколу, но не его кота.

EERO: Noudatappas tänne sitä olut-kiulua, Juhani.

ЭРО: Передай-ка, Юхани, пиво.

JUHANI: Saaman pitää. Juo, veikkonen, Jumalan luoma, juo, sillä nyt on joulu, ja varoja ei puutu aitasta. Mikä on meidän täällä ollaksemme? Mitä huolisimme vaikka pöllähtäisi tulessa tuhaksi ja tomuksi koko tämä maailma paitsi Impivaara ja sen ympäristö. Täällä elämme kuin huhdassa vaan, omalla kannallamme ilman kuurtamista ja kaartamista kiukkuisista ihmisistä. Täällä on meidän hyvä olla. Metsä on niittumme, peltomme, myllymme ja pesämme ijankaikkinen.

ЮХАНИ: На, возьми. Пей, братец, пей, раб божий, раз теперь рождество и в клети не пусто. И чем нам здесь не житье? О чем тужить? Пусть хоть весь белый свет сгорит дотла, лишь бы Импиваара с окрестностями уцелела! Мы живем да поживаем сами по себе, и не надо нам кланяться злым людям. Хорошо нам здесь! Лес для нас — и луг, и иоле, и мельница, и дом на веки вечные.

TIMO: Ja liha-aittamme.

ТИМО: И кладовая с мясом.

JUHANI: Juuri niin! Täällä on hyvä olla! Kiitoksia, Lauri, keinostas, jonka meille keksit, päästäksemme maailman markkinoilta. Täällä on vapaus ja rauha. Kysynpä vielä: mitä huolisimme, vaikka polttaisi kultainen tuli tämän maailman kaiken, kun vaan säästyy pohjapuoli Jukolan talosta ja sen seitsemän poikaa?

ЮХАНИ: Вот именно! Хорошо нам тут! Спасибо тебе, Лаури, что надоумил нас выбраться из мирской суеты. А тут вольная волюшка да покой. Еще раз спрашиваю: о чем нам тужить, пускай хоть весь свет сгорит в жарком огне, — лишь бы уцелела северная часть Юколы и семеро ее сыновей.

TIMO: Lähtis kulovalkea kerran karsimaan yli koko maailman, niin tuhaksi ja poroksi menis myös Jukolan pohjapuoli ja vielä sen seitsemän poikaakin kaupan päälle.

ТИМО: Э, брат, дай только красному петушку разгуляться по белу свету, как от Юколы и ее семерых сыновей останется один пепел.

JUHANI: Sen hyvin tiedän. Mutta katsos kun mies taitaa aatella mitä hän tahtoo, aatella itsensä koko maailman herraksi tai tönkeileväksi sontiaiseksi. Kas hän taitaa aatella kuolleiksi Jumalan, perkeleet, enkelit ja koko ihmissuvun ja elikot maassa, meressä ja ilmassa, aatella maan, helvetin ja taivaan katoovan kuin tappuratukko tulessa, ja pimeyden astuvan sijaan, jossa kenokaula sinä ilmoisna ikänä ei Herran valkeutta huuda. Niin sinkoilee täällä miehen aatos: ja ken taitaa viskellä verkkoja sen teille?

ЮХАНИ: Это я и без тебя знаю. Но ведь человек волен думать что угодно. Он может вообразить себя властелином мира или навозным жуком; или представить, как вдруг сгинут и бог, и дьявол, и ангелы, и весь род человеческий, все живые твари на земле, в воде и воздухе; или как исчезнут земля, небо и ад, будто комок пакли в огне, и настанет тьма беспросветная, и уж никогда больше петух не возвестит божьего дня. Вот как летает мысль человеческая, и кто бы мог расставить сети на ее пути?

TIMO: Kuka käsittää tämän maailman rakennusta? Ei ihmislapsi, joka on typerä ja tyhmä kuin määkivä jäärä. Mutta parasta ottaa päivä tultuansa, sallia sen mennä mentyänsä, käyköön sitten puuhun tai mäntyyn. Täällä ollaan vaan.

ТИМО: А кому дано понять устройство мира? Только не смертному — он туп и глуп, как баран. И лучше всего принимать все как есть, пускай все идет своим путем, а там будь что будет. Будем себе поживать.

JUHANI: Mikä on meidän täällä ollaksemme? Mitä puuttuu?

ЮХАНИ: И чего нам не жить? Чего нам не хватает?

TIMO: »Ei Jumalan armoa eikä linnunkaan piimää». Aitta on ruokaa täys ja pirttimme lämmin. Täälläkin kiiriskelemme oljilla.

ТИМО: «Ни милости божьей, ни птичьего молока!» В амбаре полно снеди, а в избе тепло. Знай себе валяйся на соломе.

JUHANI: Täällä kiiriskelemme kuin mullikat kahisevilla oljilla. Kylpeä taidamme koska miellyttää, koska vaan päähämme pistää, ja syödä koska maistaa.--Mutta olemmehan jo ravitut miehet. Ei siis muuta kuin siunaamme säkkiämme ja korjaamme pöydän.

ЮХАНИ: Вот, вот. Валяемся, как бычки на свежей подстилке. Париться можем, когда на ум взбредет, и поесть, когда захочется. Но сейчас мы как будто уж сыты. Остается только благословить себя и убирать со стола.

SIMEONI: Odottakaas siks kun olen lukenut lyhykäisen ruokaluvun ja laulanut värssyn päälle.

СИМЕОНИ: Погодите, я прочту застольную молитву да спою псалом.

JUHANI: Se jääköön tällä kerralla. Miksi et tehnyt sitä ennen atriaa?--Käyppäs, Eero-poika, nuorimmakses laskemaan tynnöristä olutta.

ЮХАНИ: Оставь до другого раза. Что ж ты до еды не прочел молитвы? А ну, Эро, ты моложе всех, сходи-ка нацеди пива из бочки.

SIMEONI: Et salli siis laulettavan virrenvärssyä joulu-illan kunnioiksi?

СИМЕОНИ: Стало быть, ты не позволишь спеть псалом в честь рождества?

JUHANI: Eihän meistä laulajiksi, velikulta. Lauletaan ja luetaan sydämmissämme, joka onkin Jumalalle otollisin uhri.--Mutta tuossa taasen olutkiulu, kuohuva ja vahtoova kuin Kyrön koski. Tattis, poika, vaan! Saadaanpas tästä! Kimauta tuosta, veli Tuomas, ja oikein aika mekosta.

ЮХАНИ: Какие, брат, из нас теперь певцы! Споем да помолимся каждый про себя, так будет угоднее богу. А вот и пиво опять тут. Пенится и шипит, как водопад Кюрё. Спасибо, братец! Ну-ка, Туомас, выпей, да не жалеючи.

TUOMAS: Enhän tuossa kauankaan huikaile.

ТУОМАС: Я долго раздумывать не стану.

JUHANI: Niinhän mies kulauttaa. Sellaiset siemaukset saattaa kurkuistamme oikein lukkarin-kurkut.

ЮХАНИ: Вот так пьет настоящий мужчина! После этаких глотков мы споем не хуже кантора:

»Elettiinpä ennenkin,
Vaikk' ojan takan' oltiin;
Ojapuita poltettiin
Ja ojast' oltta juotiin».

Не раз еловой чащи кров
Бывал жильем счастливым:
И для костров хватало дров,
И ров был полон пивом.

Juuri niin. Mutta onhan juomanamme ohran ruskea neste, polttopuunamme halko ja tervaskanto, ja allamme on pehmeä, olkinen polstari, oiva painitanner vaikka kuninkaille ja suuriruhtinaille.--Yksi sana, Tuomas. Takasihan kerran veli Aapo sinun väkes ja voimas käyvän jo huikeasti yli Juhon, mutta sitä en juuri mielisi uskoa. Kuinkahan tuossa pyörähtelisimme? Koetetaan!

Именно так. Мы пьем бурое ячменное пиво, нас согревают жаркие дрова да смолистые пни, а под нами — мягкая солома, и на ней, пожалуй, не отказались бы испробовать свои силы даже короли или великие князья. Одно словечко, Туомас. Как-то Аапо уверял, что ты гораздо сильнее Юхани, но мне что-то не верится. Уж не схватиться ли нам, а? Попробуем?

SIMEONI: Alallamme! ja armahtakaat noita kiiltäviä olkia edes huomispäivään.

СИМЕОНИ: Да полно вам! Пожалейте свежую солому— хотя бы до завтрашнего дня.

JUHANI: Nythän ilo parhaimmallansa, »aatosta juhla korkein»; ja pahnoiksihan on olkien mentävä.--Miellyttääkö Tuomasta?

ЮХАНИ: Веселью только теперь и разгораться. Ведь канун праздника всегда важнее самого праздника, а солома все равно пойдет на подстилку. Ну что, Туомас?

TUOMAS: Käyhän tuota koettaa.

ТУОМАС: Что ж, можно испробовать.

JUHANI: Ristipainia!

ЮХАНИ: Будем бороться накрест?

TUOMAS: Olkoon menneeksi!

ТУОМАС: Ладно.

JUHANI: Isketäänpäs, isketäänpäs!

ЮХАНИ: Давай начнем!

AAPO: Varro, poika! Saakoon Tuomaskin lujan kahmauksen housusi kaulureista.

ААПО: Погоди, брат! Дай и 'Гуомасу взяться за пояс твоих штанов.

JUHANI: Hän saakoon, hän saakoon!

ЮХАНИ: Пусть берется, пусть берется!

EERO: Juho, miksi irvistät ja väännät silmiäs kuin härkä penkissä? Voi veljeäni! Mutta katso, ettet itseäsi häväise nyt.

ЭРО: Отчего ты, Юхо, зубы скалишь да косишь глаза, будто бык перед плахой? Ох, брат мой! Смотри не осрамись.

AAPO: Kaikki hyvin. Kenen on ensimmäinen heitto?

ААПО: Все как нельзя лучше. Кто же начнет?

JUHANI: Olkoon se Tuomaan.

ЮХАНИ: Туомас.

TUOMAS: Olkoon se vanhimman veljen.

ТУОМАС: Нет уж, пусть старший брат.

JUHANI: Seiso sitten kannallas.

ЮХАНИ: Ну, держись!

TUOMAS: Tahdon koettaa.

ТУОМАС: Постараюсь.

JUHANI: Seisotko, seisotko?

ЮХАНИ: Устоишь ли?

TUOMAS: Tahdon koettaa.

ТУОМАС: Постараюсь.

AAPO: Heleijaa, pojat! Sillä lailla, juuri niin! Taistelettepa kuin uskon sankarit. Juho kimpustaa ja vääntää kuin Israeli itse ja »Tuomas seisoo niinkuin tammi».

ААПО: Ну?, давай, ребята! Вот так, вот так! Вы боретесь, что божьи воины. У Юхо ухватка, как у самого Иакова, а Туомас стоит «дубом неподвижным».

EERO: »Koska saarnaa Aaprahammi». Mutta katso Juhon suuta ja kauhistu. Ah! pistäisin nyt vaikka teräspuikon hänen hampaittensa väliin--roiskis! ja olispa se kohta kahtena kappaleena. Kauhistunpa, kauhistunpa!

ЭРО: «Внемлет проповедям пышным Аапо — мудреца великого». Но каков Юхо? Узри и устрашись! Уф! Сунь ему теперь хоть стальную спицу в зубы — только хрясь! — и она тут же разломится пополам. Мне страшно, страшно!

AAPO: Miesten otteloa vaan. Nousee ja vaipuuhan allamme palkit.

ААПО: Самая молодецкая схватка. Только половицы ходят ходуном.

EERO: Kuin urkujen polkimet; ja Tuomaan töppöset kyntää laattiata kuin järeät metsä-sahrat.

ЭРО: Будто педали органа. А Туомас, что лесная борона, бороздит ногами пол.

AAPO: Ei siinä juuri sivelläkkään maitosormilla. Peijakas! olis tämä pinnistys tuolla vuorella, niin iskisivätpä korkkoraudat säkeniä kalliosta.

ААПО: Это тебе, брат, не щелчок мизинцем. Эх, черт возьми! Ведись эта борьба вон там, на горе, подковы на каблуках высекали бы искры из скалы.

EERO: Oikein kultaisia tähtiä lentelis metsään, ja nousispa tuosta iloinen kulovalkia.--Mutta aina seisoo Tuomas.

ЭРО: А по лесу разлетались бы настоящие золотые звездочки, и все кругом запылало бы веселым пламенем. А Туомас все еще стоит.

TUOMAS: Oletko jo nytkinyt tarpeekses?

ТУОМАС: Ну, ты уже вдоволь попрыгал?

JUHANI: Heitäs sinä.

10 х а и и. Вали теперь ты.

TUOMAS: Tahdon koettaa. Mutta katso nyt, niin laattia pyörii.

ТУОМАС: Попробую. Берегись, не то пол завертится.

EERO: Muista, muista, Juho!--

ЭРО: Держись, Юхо!

AAPO: Se oli heitto.

ААПО: Вот так бросок!

EERO: Se oli jumaus kuin »Haamaan halkonuijasta» kuin isku »taivaan tulivasarasta».

ЭРО: Хватил как поленом, как небесным молотом.

TIMO: Ja tuossa makaa Juhani kuin mallassäkki.

ТИМО: И Юхани лежит, будто мешок с солодом.

EERO: Voi »Poika-Jussia»!

ЭРО: Эх ты, Юсси-паренек!

TIMO: Niin kutsui hän itseänsä pikku-poikana.

ТИМО: Да, так он называл себя малышом.

AAPO: Pitää kuitenkin tietämän kuinka miestä heittää. Muista, Tuomas: eihän ole ihmisen ruumis raudasta, vaan lihasta ja luusta.

ААПО: Но все же надо бы знать, как швырять парня. Не забывай, Туомас, что человек-то не железный, а из мяса да костей.

TIMO: Niin, vaikka hän housujakin kantaa.

ТИМО: Хотя и носит штаны.

TUOMAS: Turmelinko sinua?

ТУОМАС: Я ушиб тебя?

JUHANI: Katso itses.

10 х а и и. Ты себя побереги!

TUOMAS: Nouse ylös.

ТУОМАС: Вставай же.

JUHANI: Nousen kyllä ja näytän sinulle miesvoiman käsikapulassa. Siinä leikissä voimat punnitaan.

ЮХАНИ: И встану и еще покажу тебе молодецкую силу, только давай тягаться на палке. Тут-то мы померимся силой.

TUOMAS: Tuoppas, Eero, haara tuolta nurkasta.--Kas tässä, Juhani.

ТУОМАС: А ну-ка, Эро, подай палку из угла. Вот она, Юхани.

JUHANI: Tässä olen. Ja nyt takatassu vasten takatassua ja ympäri haarua kynnet!

ЮХАНИ: Я готов. А теперь сядем, подошвы к подошвам, и возьмемся за палку!

AAPO: Ja koska luihkaan, silloin vetäkäät, mutta ilman yhtään tempausta. Haara varpaitten kohdalle, juuri varpaitten kohdalle, ei tuumaa kummallekaan puolelle.--Nyt, pojat!

ААПО: Как только я крикну, сразу же тяните, но чтобы без рывков. А палку держите посередине, как раз над пальцами ног, и ни дюйма в сторону. А ну, ребята!

TIMO: Juho nousee ylös että kääkähtää vaan.

ТИМО: Ого! Юхо уже приподнимается, только кряхтит.

AAPO: Eihän siinä armotkaan auta.

ААПО: Тут молись не молись —все равно но поможет.

JUHANI: Mene laskemaan olutta, Timo.

ЮХАНИ: Поди нацеди пива, Тимо.

TIMO: Onnuthan, veli.

ТИМО: Ты, братец, как будто прихрамываешь?

JUHANI: Olutta laskemaan, sinä riivatun nallikka! Kuulitko? Vai tahdotko korvilles?

ЮХАНИ: Иди цедить пиво, чертов сын! Слышишь? Или тебе захотелось оплеухи?

TUOMAS: Vioitinko jalkas?

ТУОМАС: Никак я тебе ногу ушиб?

JUHANI: Mitä huolit siitä? Katso oma käpäläs. Mitä koskee se minuun, jos korkkoni heltikin saappaastani? Heltihän se painissa kuin nauriin liuska. Mutta katso itses, sinä. Näkyy, että voitat minun painissa ja käsikapulassa; mutta tules tappelemaan.

ЮХАНИ: А тебе-то что? Ты лучше свои лапы побереги. Что из того, что в схватке слетел каблук? Отскочил, будто срезанная кожица у репы. А ты о себе беспокойся. В борьбе-то, видать, ты меня одолеешь да и на палке перетянешь, но давай-ка вот подеремся.

AAPO: Tappelus ei kuulu asiaan nyt.

ААПО: Э-э, брат, это не годится.

JUHANI: Kyllä, jos vaan tahdomme.

ЮХАНИ: Как не годится? Стоит только нам захотеть.

TUOMAS: Minä en tahdo.

ТУОМАС: Я не хочу.

JUHANI: Et uskalla.

ЮХАНИ: Боишься!

AAPO: Tiedä paini leikiksi.

ААПО: Не забывай, Юхани, что борются только ради потехи.

SIMEONI: Minä tiedän sen leikiksi, josta syntyy usein tappelus ja murha.

СИМЕОНИ: Но эта потеха частенько доводит до драк и убийств.

JUHANI: Tuomas voittakoon, mutta ei notkista Juhania tässä kukaan muu. Sen vannon ja näytän miehestä mieheen yli kaiken komppanian.--Yksi nappaus, Aapo! Pitääkös kaulukses? Pitääkös?

ЮХАНИ: Пускай Туомас победил, но больше-то уж никому не сладить с Юхани! Тут уж я головой ручаюсь и любому из вас готов доказать. А ну-ка, Аапо, давай разочек! Выдержат ли твои штаны? Выдержат?

AAPO: Hurjapää ilman pienintäkään syytä! Malta, malta, ja painikaamme kunnon tavalla.

ААПО: Вот, дурень, разошелся! Ну, хорошо ж, возьмемся как следует.

JUHANI: Kirkas leimaus!

ЮХАНИ: Гром и молния!

AAPO: Malta, sanon minä.--Kas niin, nyt heitä.

ААПО: Да погоди, говорю. Ну, а теперь вали!

EERO: Juho tanssii polskaa niinkuin poika, vaikka ontuenkin.

ЭРО: Ишь, как Юхани отплясывает польку, не беда, что прихрамывает.

JUHANI: Mitä lausut nyt, veli Aapo?

ЮХАНИ: Что теперь скажешь, братец Аапо?

AAPO: Että makaan sun allas.

ААПО: Что лежу под тобой.

JUHANI: Astuppas numeroon, Simeoni.

ЮХАНИ: А ну-ка, следующий! Давай, Симеони.

SIMEONI: En tuhannen riksin edestä rikkomaan korkeata juhlaa.

СИМЕОНИ: Ни за какие деньги не оскверню я святого праздника.

JUHANI: Kunnioitettu olkoon joulu-juhla! Eihän sitä viattomassa painissa rikota, jossa mielemme on iloinen ja sydämemme puhdas. Yksi koetus, Simeoni!

ЮХАНИ: Хвала рождеству! Невинной-то борьбой мы его никак не оскверним, лишь бы было весело да совесть была чиста. Один разочек, Симеони!

SIMEONI: Miksi kiusaat minua?

СИМЕОНИ: Зачем ты искушаешь меня?

JUHANI: Yksi rynnistys!

ЮХАНИ: Только разочек!

SIMEONI: Sinä saatana!

СИМЕОНИ: Сатана ты!

AAPO: Rauhaa hänelle, Juhani, rauhaa!

ААПО: Оставь ты его в покое, Юхани!

JUHANI: Sopiihan meidän koettaa. Kas niin, yksi ainoa kiekaus kauluksesta!

ЮХАНИ: Но можно же попробовать. Только вот этак разочек рвануть за пояс!

SIMEONI: Mene helvettiin, häijy henki! Minä myönnän, että voitat.

СИМЕОНИ: Убирайся в преисподнюю, нечистая сила! Я наперед говорю, что ты одолеешь.

TUOMAS: Sen uskon vasta koska näen. En luule Simeoninkaan jänteitä juuri vasikanlihaksi.

ТУОМАС: А я поверю, когда сам увижу. И у Симеони, по-моему, не телячьи мышцы.

JUHANI: Sentähden tulkoon hän koettamaan. Siinähän nähdään, ovatko vasikkaa vai mustaa, saartuvallista karhua.

ЮХАНИ: Коли так, пусть попробует. Тогда увидим, телячьи мышцы или медвежьи.

AAPO: Olkoon hän oloillansa ja astukoon esiin toinen uros, mieluisampi rinnustukseen. Veli Timo, aina uljas mies!

ААПО: Оставьте его в покое, пусть выходит другой, кому борьба больше по душе. Брат Тимо, ты ведь у нас храбрец!

JUHANI: Haluttaisko?

ЮХАНИ: Хочешь? -

AAPO: Päin tuuleen, Timo! Ethän ole koskaan nurru-poika.

ААПО: А ну, Тимо! Ты же никогда не трусишь.

TUOMAS: Ei koskaan, vaan aina reipas, aina niinkuin omassa talossansa. Enhän unohda tempausta, jonka hän teki tuossa ainoisessa melakassa Toukolaisten kanssa. Saipa hän ensin huomaamatta nupillensa aika nassauksen, mutta, siitä suuriakaan huolimatta, kääntyi hän vakaasti ympäri, sieppasi seipään miehensä kourasta ja nytpä iski hän takaisin vasten pääkuorta--ja seiväs poikki. Seiväs poikki että sälähti, ja alas maahan lotkahti mies kuin tyhjä säkki. Niin teki Jukolan Timo. Ja minä tiedän, että löytyy hänessä miehen-vastusta vieläkin.

ТУОМАС: Где это видано, чтоб Тимо струсил! Всегда храбр и никогда не теряется. Мне не забыть, какую штуку он выкинул в той перепалке с парнями Тоуколы. Сперва-то его тоже стукнули исподтишка по голове, но он и бровью не повел, спокойно отвернулся, выхватил у недруга кол из рук да отвалил ему такой сдачи, Что и кол пополам. Так с треском и сломался, а парень, будто порожний мешок, рухнул наземь! Вот что сделал Тимо Юкола. Я знаю, что он и сейчас сумеет постоять за себя.

TIMO: Tuleppas, poika.

ТИМО: Ну, иди-ка сюда, братец.

JUHANI: Sitähän juuri mielin. Mutta annas kun kieppaisen pielistäsi kiinni minä myös. Nyt olen valmis.

ЮХАНИ: Только того мне и хочется. Дай-ка и мне взяться за тебя. Я готов!

AAPO: Ensimmäinen olkoon Timon.

ААПО: Первый черед Тимо.

JUHANI: Olkoon niin. Ehdinpä vähän puuskuttamaan.

ЮХАНИ: Пускай, пускай. Я хоть немного отдышусь.

TIMO: Kas tuossa!

ТИМО: На-ка, получай!

JUHANI: Ei, poikaseni!

ЮХАНИ: Не тут-то было, братец!

TUOMAS: Jotenkin tuima tempaus, Timo, sinä urhoollinen Timo! Mutta onkos varaa parantaa?

ТУОМАС: Вот это рывок! Ай да Тимо! А нельзя ли еще поднажать?

JUHANI: Ei tästä näin vaan mennä.

ЮХАНИ: Не так-то просто меня выжить отсюда!

TUOMAS: Timo, onkos varaa parantaa?

ТУОМАС: Найдется ли силенки поднажать, Тимо?

TIMO: Pitäis olla.--Mitä tämä sanoo?

ТИМО: Должно найтись... А вот так?

JUHANI: »Ei tästä näin vaan mennä, sanoi Hyvänmäen kerjäläinen.»

ЮХАНИ: «Не так-то просто меня выжить отсюда», — как сказал нищий из Хювянмяки.

AAPO: Kerran vielä, Timo.

ААПО: Еще разок, Тимо!

TUOMAS: Onkos varaa parantaa?

ТУОМАС: Найдется ли силенки поднажать?

TIMO: Pitäis olla.--Entäs tämä?

ТИМО: Должно найтись. А вот так?

JUHANI: »Ei tästä näin vaan mennä, sanoi Hyvänmäen kerjäläinen.»

ЮХАНИ: «Не так-то просто меня выжить отсюда»,— сказал нищий из Хювянмяки.

TUOMAS: Mutta se oli nykäys, joka tuntui.

ТУОМАС: Но рывок-то был изрядный.

EERO: Ei vaaraa, ainoastaan hieman ja juuri viattomasti tärähti Juhanin ääni.

ЭРО: Не беда, у Юхани только голос чуть дрогнул.

JUHANI: Pystyssä seison.

ЮХАНИ: Я все еще на ногах!

TUOMAS: Kerran vielä, Timo.

ТУОМАС: Еще разочек, Тимо!

TIMO: Koetetaan, koetetaan.

ТИМО: Попробуем, попробуем.

JUHANI: »Ventta-holl!» Housuni putoo!

ЮХАНИ: Погоди! Вентга-хол! [Стой, остановись! (шведск.)] У меня штаны падают!

TIMO: »Mutta nyt, sanoi Kaitaranta».

ТИМО: «А ну-ка теперь!» — сказал Кайтаранта.

JUHANI: Housuni putoo! Kuuletko sinä?

ЮХАНИ: Штаны падают! Слышишь ты?

TIMO: Kas noin, veljeni!

ТИМО: Вот так, брат мой!

AAPO: Tuossako makaa Juhani taas, suudellen permantoa?

ААПО: Никак, Юхани опять валяется да целует пол?

EERO: Ja puhaltaen niinkuin sonni-härkä. Mutta hyvä että »ehtii hän vähän puuskuttamaan».

ЭРО: И отдувается, как бык. Но это не худо, он все-таки успеет, как он сам говорит, хоть немного отдышаться.

TIMO: Allani makaa poika kuin märkä tallukka vaan.

ТИМО: Да, растянулся подо мной, что мокрый башмак.

TUOMAS: Mutta housunsa tekivät hänelle teposet.

ТУОМАС: Но его штаны подвели.

AAPO: Olkoon se sanottu totuuden nimessä. Juhanin omat housut olivat tässä herraansa vastaan ja rupesivat liittolaisiksi Timolle.

ААПО: Да, будем справедливы: штаны Юхани «а сей раз изменили хозяину и заключили союз с Тимо.

EERO: Niin on asia. Sentähden kaikki housut pois ja uudistukoon leikki.

ЭРО: Поистине так. А потому — долой штаны и начнем всю игру сначала!

SIMEONI: Pidä nyt kitas, sinä rääkkä! Annanpa muutoin vasten nokkaas. Eikö ole sinulle jo kylliksi tätä helvetin leikkiä?

СИМЕОНИ: Заткнись ты, коростель! Не то я щелкну тебя по клюву. Мало тебе еще этой адской кутерьмы?

EERO: No muuttukoon se taivaan leikiksi. Housut ja paidat pois, ja painikaat kuin kaksi enkeliä Paratiisin pelloilla.

ЭРО: А пусть она станет райской потехой. Долой штаны и рубахи, и боритесь, будто пара ангелов па райских лугах!

TUOMAS: Miksi istut hänen niskoillansa, Timo?

ТУОМАС: Почему ты сидишь у него на загривке, Тимо?

TIMO: Olis nyt halko, niin panis niin pitkin pakaroja että pläikkyis.

ТИМО: Будь у меня под рукой полено, я бы так хватил его пониже спины, что только треск бы раздался.

AAPO: Miksi niin? Tämä on painia, vaan ei tappelusta.

ААПО: Это почему же? Ведь тут борьба, а не драка.

EERO: Onko Timo suutuksissaan?

ЭРО: Разве Тимо рассердился?

TIMO: Ei suinkaan, ei suinkaan, mutta sanonpa: olis nyt halko tai ympyriäinen tela, niin panis niin pitkin pakaroja, että pläikkyis.

ТИМО: Нисколечко, нисколечко, но все-таки, будь у меня под рукой полено или кругляк, я бы так хватил его пониже спины, что только треск бы раздался!

TUOMAS: Laske hän ylös.

ТУОМАС: Отпусти его!

TIMO: Nouse, Jumalan luoma.

ТИМО: Вставай, божье создание.

JUHANI: Minä nousen, ja tiedä, saatuani housut kiinni taas, on vuoro sinun taas painua alas, ja toisin kuin äsken minä. Minähän, poloinen poika, kämärryin alles onnettomuuden kautta, jonka sinä niin vikkelästi käytit hyödyksesi, hunsvotti, saapasvedin!

ЮХАНИ: Встану, встану, и знай, что, как только застегну штаны, ты будешь валяться на полу, и не хуже меня. Мне, бедняге, просто не повезло, а ты, каналья, сапожная колодка, только того и ждал,

AAPO: Vihastuminen kauas! Minä tiedän että hän tuskin huomasi housuvahinkoas, ennen kuin heitto oli tehty. Sen teki hän tiimmellyksen kuumuudessa, poika-parka.

ААПО: Ну, не сердиться! Ручаюсь, он вовсе и не заметил беды с твоими штанами, пока не швырнул тебя на пол. Это он в азарте сделал.

JUHANI: Sen hän kyllä tiesi, se mullisaukko. Mutta olettepa kaikki niinkuin korpit niskoillani. Vai ei hän tiennyt. Enkö huutanut kuin rajamies huikealla äänellä: ventta-holl, housut putoo? Mutta hän ei siitä huolinut, vaan tempaili kynsineen ja hampaineen kuin kissa. Mutta istu ja pala! Kyllä sinun opetan tästedes käyttelemään onneksesi toisen sylttyhousuja, kyllä sinun opetan.

ЮХАНИ: Все он видел, выдра проклятая! А вы все, будто вороны, налетаете на меня. Ишь ты, он не видел! Разве я не вопил, что было мочи: «Погоди, вентта-хол, штаны падают!» Но он и ухом не повел, рвал меня когтями и зубами, как кошка. Гром и молния! Я тебя проучу, как радоваться беде с чужими штанами, уж я тебя проучу!

TIMO: Sen tein minä tiimmellyksen kuumuudessa, poika-parka.

ТИМО: Да ведь я это в азарте сделал.

JUHANI: Minä sinun opetan, saatuani housut ylös ja nälkävyön kiinni kuin nalkitun vanteen.

ЮХАНИ: Я тебя проучу, дай только подтянуть штаны да прихватить их покрепче ремнем.

TIMO: Minä annan palttua koko painille; koska kerran voitin, niin voitin, eihän siinä mitään muuta mutinata. Mitä kuuluu housut tänne? Painissa painii mies, vaan ei housut ja säärykset tai muut lumisukat.

ТИМО: К черту всю эту борьбу! Коль я победил, значит, победил, и кончен разговор. При чем тут штаны? Ведь борется-то человек, а не штаньг или какие-нибудь паголенки и носки.

JUHANI: Kourat kaulukseen taas ja rinta vasten rintaa! Istu ja pala!

ЮХАНИ: Становись снова и берись за пояс! Гром и молния!

TIMO: Menenkö ma hänen kanssansa tuohon lapsekkaasen työhön?

ТИМО: Идти мне с ним на эту ребячью возню?

EERO: Mitä hän kysyy vielä. Mene, Jumalan luoma, mene koska pääset.

ЭРО: Ты еще спрашиваешь? Иди, иди, раб божий, иди, коль выдался случай.

SIMEONI: Älä mene, sanon minä.

СИМЕОНИ: Не смей, говорю!

EERO: Älä mene, jos pelkäät ja vapiset.

ЭРО: Что ж, не ходи, раз боишься да дрожишь.

JUHANI: Nyt ei auta pelko eikä vapistus, vaan täytyy hänen käydä uuteen kilvoitukseen ja juuri tällä Jumalan hetkellä.

ЮХАНИ: Нет уж, сейчас ни страх, ни дрожь не помогут. Сию же минуту ему придется схватиться снова!

EERO: Armahda häntä, Juhani, armahda!

ЭРО: Смилуйся над ним, Юхани, смилуйся!

TIMO: Minkätähden? Eero, minkätähden? Olkoon menneeksi yksi pinnistys vielä, yksi tai kaksi. Tersii vaan!

Т и мо. Это с чего же? С чего, Эро? Так и быть, еще разок поднатужусь. Раз-другой. Только тэрсий! [Держись! (русск., искаж.),]

JUHANI: Tässä, poika!

ЮХАНИ: Я тут, братец!

TUOMAS: Koreasti, Juho!

ТУОМАС: Смелей, Юхо!

AAPO: Koreasti! Noinhan tappelee kaksi nälkäistä haukkaa.

ААПО: Смелей? Да ведь этак только два голодных ястреба дерутся.

SIMEONI: Tappelua, sulaa tappelua!

СИМЕОНИ: Драка, настоящая драка!

AAPO: Järkevästi, Juhani!

ААПО: Не теряй рассудка, Юхани!

SIMEONI: Voi teitä hirmuja, voi teitä hirmuja!

СИМЕОНИ: Ах вы, звери! Ах вы, звери!

EERO: Älähän veljeäsi runno!

ЭРО: Не калечь родного брата!

SIMEONI: Aha, aha! johan kelmenee Eerokin. Siinä ovat kalas, joita onkeilit.

СИМЕОНИ: Ага, ага! И Эро испугался? Вот тебе то, чего добивался!

TUOMAS: Juhani!

ТУОМАС: Юхани!

SIMEONI: Hajoohan jo pirttikin, te pedot ja perkeleet!

СИМЕОНИ: Изба сейчас развалится, звери вы, нехристи!

JUHANI: »Votti, poika, sanoi Ryssä!» No miksi makaat siinä, ja killistelet ylös kattoon?

ЮХАНИ: Вотти,[Вот (русск., искаж.)] парень! — сказал русский. Ну, чего ж ты растянулся да глаза таращишь в потолок?

TIMO: Sinä voitat minun nyt, mutta annappas ajan vähän muokata vielä: sinä vanhenet ja kasvat pikkuiseksi, mutta minä vartun ja voimistun.

ТИМО: Сейчас-то ты одолел меня, но пусть-ка пройдет немного времени: ты состаришься и будешь расти вниз, а я возмужаю и наберусь сил.

JUHANI: Kerran ransistuu ja loppuu tämä maailmakin, saati syntinen ihmis-parka. Aika tasii meitä kaikkia, veljeni. Mutta nouse ylös ja kulauta naamaas siemaus olutta ja tunnusta että on sinussa pari luotia vähemmin voimaa kuin minussa.

ЮХАНИ: Когда-нибудь весь белый свет одряхлеет, не то что грешный человек. Время, брат мой, всех нас сравняет. Но встань-ка да отхлебни глоток пива и признайся по совести — силенки-то у тебя меньше, чем у меня.

TIMO: Se nähtiin. Tuossahan makasin rähmäkkäänä allas ja sinä päälläni kuin röyheä karhu.

ТИМО: Видно, так. Ведь я пластом лежал под тобой, а ты взгромоздился на меня, как матерый медведь.

JUHANI: »Saappas tästä, Saparamatti, Kiikka-Heikin kannusta!»--Olen siis Jukolan laumassa toinen mies mitä voimaan kosee. Lauri ja Eero ovat tosin koettamatta vielä, mutta he tietäkööt että mesiäisiä he kuultelisivat koetuksessa; ja Simeoni on itsensä tunnustanut heikommaksi minua. Mutta pikkusormen mies ei ole Jukolan veljeksistä yksikään, sen takaan minä. Tulkoon tänne vaikka viisikymmentä Toukolaista, nyrkki vasten nyrkkiä. Viisi tynnöriähän minä niskallani kannan, ja Tuomas vähän enemmin; viisi tynnyriä, kun toinen vaan painon selkääni pinoo.

ЮХАНИ: На-ка, отхлебни! Выходит, я второй силач средь юколаской братии. Правда, с Лаури и Эро я еще не боролся. Но пусть они знают, что при первой же попытке пришлось бы им нюхать землю. А Симеони сам признал себя слабее меня. Но ни один из братьев Юкола не замухрышка какой-нибудь, за это я ручаюсь. Пускай сюда сунется хоть полсотни парней Тоуколы, кулак будет встречен кулаком. Ведь я утащу на своем хребте целых двадцать четвериков, а Туомас даже чуть побольше. Да, двадцать четвериков, только б на спину подсобили подкинуть.

TUOMAS: Mutta mielisinpä nähdä Laurin ja Eeron lyövän painia oikein tiukasti.

ТУОМАС: А хотелось бы мне поглядеть, как борются Лаури с Эро!

AAPO: Totisesti jotain nähtävää. Toinen vakava ja tyyni kuin talven suoja, toinen pikkuinen kuin keri, mutta niinkuin leimaus vilkas ja terävä. Päin tuuleen, ja siinäpä ottelevat kärppä ja koiras-jänis. En vertaa sinua jänikseen arkuudesta, siihen ei ole syytä, en liikuntoskaan tähden, sillä Lauri astelee kuin seppä Könnin kuokkamies,--jonka jalkoja ja kuokkaa käytteli sukkela kellovärkki mahassa--mutta näyttäispä mielestäni ottelo kuin kärpän ja uhkean koiras-jäniksen paini.

ААПО: И впрямь, тут было бы на что поглядеть. Один тих да смирен, как оттепель среди зимы, а другой мал, как клубок, но зато ловок и быстр, что молния. А ну-ка, за дело! Вот уж где сцепятся горностай с зайцем! С зайцем-то я тебя сравнил, Лаури, совсем не из-за твоей трусости, на то нет оснований, да и не из-за проворства, потому что ты шагаешь, точно пахарь Кенни, у которого в животе сидела машинка и двигала его ногами-руками и мотыгой. И все-таки ваша борьба, сдается мне, будет похожа на схватку горностая с зайцем.

JUHANI: Yksi rinnustus, pojat, yksi rinnustus tai ristipaini!

ЮХАНИ: Ну, схватитесь разок, ребятки, только один разочек!

LAURI: Mitä tiimellyksestä Eeron kanssa? Hänestä et saa kunnon nappausta koskaan, vaan tuolla hän teiskaa haaroissa kuin kissa, kynsii ja likistelee toisen ohimia sen riivatun tavalla, että tuskin voit vetää hengen pihausta rintaas. Niinpä hän teki koska menneenä syksynä painiskelimme Aroniitulla. Ja kuka siinä voitti, kuka alle meni, sitä »ei ymmärtänyt Iivarikaan». Mitäs minä hänen kanssansa enään menisin?

ЛАУРИ: Чтоб я стал бороться с Эро? Да за него и не ухватиться по-настоящему — крутится под ногами, как кошка, и царапается, как черт, даже вздохнуть некогда. Так он и прошлой осенью боролся на Аронийтту. Кто там победил, кто был бит — сам Соломон не разберет. И чтоб я снова связался с ним?

EERO: En ollut vahvempi sinua hiuskarvankaan vertaa. Usko jos tahdot.

ЭРО: Верь не верь, но я ни на волосок не был сильнее тебя.

LAURI: Sen uskon, koska tiedän sinun heikommaksi.

ЛАУРИ: Чего ж мне не верить, — я знаю, что тебе со мной не сладить.

JUHANI: Sen näyttäköön rehellinen paini.

ЮХАНИ: Это пусть честная борьба покажет.

LAURI: Mitäs minä hänen kanssansa enään menisin?

ЛАУРИ: Чтоб я снова связался с ним?

SIMEONI: Pankaamme jo ma'ata, te villityt.

СИМЕОНИ: Спать уже пора, бесноватые вы.

JUHANI: Öitä on monta, mutta joulu on vaan kerran vuodessa, ja sentähden iloitkaamme nyt. Iloitse, sinä jouluhuone, iloitse koko Israelin maa! Tänä yönä, tällä hetkellä on tapahtunut suuri ihme Babylonin kaupungissa. Iloitkaamme!--Mitä leikkiä löisimme? Syömmekö joulupaistia? pistämmekö sikaa, vai sohimmeko suutaria?

ЮХАНИ: Ночей-то много, а рождество бывает только раз в году, так что будем веселиться. Ликуй, народ, ликуй, земля Израильская! В эту самую ночь, в этот час случилось превеликое чудо во граде Вавилонском. Возрадуемся же, братья! Во что бы нам еще сыграть? Или поесть еще жаркого? А то в свинью сыграть? Или в сапожника?

SIMEONI: Kas niin! Tässäkö vielä uisakoittelisimme kuin vallattomat kakarat? Mene pois!

СИМЕОНИ: Еще что! Только и не хватало — барахтаться, как озорным ребятишкам. Угомонись!

JUHANI: Nuoren miehen naimattoman elämä on tanssia. Eikös niin, Timo?

ЮХАНИ: Э, жизнь молодого да холостого — сплошная пляска! Не так ли, Тимо?

TIMO: Hi, hi, hi!

ТИМО: Хи-хи-хи!

JUHANI: Eikös niin?

ЮХАНИ: Не так ли?

TIMO: Kyllähän se semmoista on.

ТИМО: Пожалуй, так.

EERO: Juuri niin, »Jussi-kulta».

ЭРО: Точно так, милый Юсси.

JUHANI: Sanoi kettu jänikselle. Oikein! Tämä elämä käy laatuun; onhan se välimmiten lystiäkin ja nostelee hieman kantapäitä.--Tanssikaamme ryssää; siinä olen minä juuri mekkari. Katsokaas!

ЮХАНИ: Сказала лисонька зайцу. Верно! Такая жизнь по мне. От нее кое-когда и развеселишься да притопнешь каблуком. Отпляшем-ка рипаску,[Трепак (русск., искаж.).] я на это мастер. Поглядите-ка!

AAPO: Antaisko oluemme huimausta?

ААПО: А пиво в голову ударяет?

JUHANI: Kumauta naamaas kannua kolme, niin etköhän huomaa pientä leiskausta tuolla yli-kerrassa?--Mutta laula, Eero, koska Poika-Jussi tanssii. Hellitäppäs!

ЮХАНИ: Опрокинь ковша три —авось и ударит. А ну, запевай, Эро, раз Юсси пляшет! Начинай!

EERO: Mitä sorttia tahdotaan?

ЭРО: Что ж тебе спеть?

JUHANI: Mitä hyväänsä, kun se vaan raikkuu ja remuu. Hellitä, poika, kirkaise että multahirret nousee! Laula, sinä mulli-saukon poika, laula koska minä tanssin, loiskin niinkuin pässi, loiskin aina kattoon asti. Laula!

ЮХАНИ: Да что на ум придет, лишь бы гремело да звенело! Затягивай, парень. Гаркни так, чтоб изба задрожала! Пой, сукин сын, пой, коли я задумал плясать да прыгать козлом до потолка! Запевай!

EERO:Tahdonpa koettaa:

ЭРО: Так и быть, постараюсь:

»Iloitkaat ja riemuitkaat,
Nyt on meillä joulu;
Nyt on oltta ammeet täynnä,
Haarikat ja kiulut;
Ammeet täynnä, ammeet täynnä,
Haarikat ja kiulut!»

»Anjanpellon markkinoilla
Oltta, viinaa juotiin,
Mustan härjän hinnalla,
Nuot kihlakalut tuotiin,
Tuotiin, tuotiin;
Mustan härjän hinnalla
Nuot kihlakalut tuotiin».

Jussi, pussi, Jukolan Jussi!

[Юсси-брат, дружок мешок,
Юхани из Юколы! Песенку спою-ка я:]
«Веселиться вам желаю —
Ведь на то и святки;
Пивом все полны до краю
Кружки, жбаны, кадки;
Там — чаны вина полны,
Тут — остатки сладки.

Шум на ярмарке и крик,
Выпито по чарке;
Черный бык там продан вмиг,
Куплены подарки,
И обновки ярки;
Продан, продан черный бык,
Куплены подарки».

Юсси-брат, дружок мешок, Юхани из Юколы!
[Попляши, спою-ка я.]

AAPO: Vaiti, Eero, ja äläppäs suututa häntä.

ААПО: Замолчи, Эро, не зли его.

JUHANI: Laula päälle vaan; en minä suutu; laula päälle, ettei mun tarvitse tanssia ilman musiikkia.

ЮХАНИ: Пой дальше! Я не рассержусь. Пой, не плясать же мне без музыки!

EERO:

ЭРО:

Jussi, pussi, Jukolan Jussi!
»Jussi, Jassi, jauhokuono,
Porsaan pahnan pöllyttäjä...»

Юсси-брат, дружок мешок, Юхани из Юколы!
[Попляши, спою-ка я.] Ты мучная рожа, брат.
Чистильщик у поросят!

TIMO: Hi, hi, hi! Voi mitä hulluja lauleletkin.

ТИМО: Хи-хи-хи! Ох, какую чушь ты поешь!

JUHANI: Laula päälle vaan, laula päälle. En minä suutu.

ЮХАНИ: Пой, пой дальше! Я не рассержусь.

EERO:

ЭРО:

»Jussi, Jassi, jauhokuono»,

Ты мучная рожа, брат...

Minä laulan ja napsaan vielä sormianikin.

Я спою, да еще пальцами прищелкну.

»Porsaan pahnan pöllyttäjä,
Sikoläätin lämmittäjä!»
Jussi, pussi, Jukolan Jussi!

»Iita meni rantaan,
Kirjoitteli santaan
Nimen kultansa,
Nimen kultansa».

»Kun mä kultani äänen kuulin,
Ensi kerran nähdessäin,
Niin taivaan iloss' olevain luulin,
Serafiimein seassa;
Niin taivaan iloss' olevain luulin,
Serafiimein seassa».

Jussi, pussi, Jukolan Jussi!

»Muistatkos, Maija,
Kun mansikka syötiin
Ja iloleikki lyötiin?
Fralla ralla laa!
Mansikka syötiin
Ja iloleikki lyötiin».
Fralla ralla laa!

Jussi, pussi, Jukolan Jussi!

»Älä, sinä Aato-parka
Jussia soimaa;
Sen sinä tiedät että
Jussill' on voimaa
Jussi istuu linnass',
Pukin lapa rinnass';
Kaikki me olemme
Yhdessä hinnass'».
Fralla ralla laa!

»Vilukselan Vitka
Ja Viuvalan Pispa,
Syvän-ojan Sonni
Ja Sylvinän Jalli!
Ralla ralla laa!
Syvän-ojan Sonni
Ja Sylvinän Jalli!»
Ralla ralla laa!

»Voi minua, hurjaa poikaa,
Miks mä itsein laitoin!
Talo mull' on kotona,
Ja itse kannan rautoi,
Talo mull' on kotona,
Ja itse kannan rautoi».

Чистильщик ты в хлеве, брат,
Истопник у поросят!
Юсси-брат, дружок мешок, Юхани из Юколы!
[Песенку спою-ка я:]

«Вышла девушка к реке,
Написала на песке
Имя милого,
Имя милого.

— Когда в первый раз, любимый,
Песню слышала твою,
Мне казалось — серафимы
Окружают нас в раю».
[Мне казалось — серафимы
Окружают нас в раю».]

Юсси-брат, дружок мешок, Юхани из Юколы!
[Песенку спою-ка я:]

«Помнишь, как мы ягоды
Рвали, дорогая.
Весело играя?
Тра-ля-ля-ля-ля!
Мы срывали ягоды
И не ждали пагубы.
Тра-ля-ля-ля-ля!»

Юсси-брат, дружок мешок, Юхани из Юколы!
[Песенку спою-ка я:]

«Слушай, брата не кляни ты,
Аапо бедный мой;
Юсси — парень знаменитый,
Кончит он тюрьмой,
Сядет Юсси с козьей ножкой
У тюремного окошка;
Нам туда одна дорожка.
Эх! За нас за всех
Не дадут рубля.
Тра-ля-ля-ля-ля!»

[»Vilukselan Vitka
Ja Viuvalan Pispa,
Syvän-ojan Sonni
Ja Sylvinän Jalli!
Ralla ralla laa!
Syvän-ojan Sonni
Ja Sylvinän Jalli!»
Ralla ralla laa!]

«Что я сделал, боже мой,
Ах я, непутевый!
Ждет меня мой дом родной,
А на мне оковы.
Ждет меня мой дом родной,
А на мне оковы».

JUHANI: Noin vaan! Noin! Eihän tässä raudat paina. Laula päälle!

ЮХАНИ: Вот так, так! Никакие оковы меня не держат. Знай пой!

EERO:

ЭРО:

Jussi, pussi, Jukolan Jussi!
Jussi, Jassi, jauhokuono,
Porsaan pahnan pöllyttäjä,
Sikoläätin lämmittäjä!
Jussi, pussi, Jukolan Jussi!

Юсси-брат, дружок мешок,
Юхани из Юколы!
Попляши, спою-ка я.
Ты мучная рожа, брат,
Чистильщик у поросят!

Eikö ole jo tarpeeksi?

Не довольно ли?

JUHANI: Enemmin! Karja-Matin häitä tanssitaan. Enemmin! Enemmin!--Karja-Matin häitä!

ЮХАНИ: Давай еще! Сейчас отпляшем, как на свадьбе Матти Скотника. Еще! Еще! Как на свадьбе Матти Скотника!

SIMEONI: Kukkokin jo hirmustuen kirkaisee tälle jumalattomalle menolle ja jyskinälle.

СИМЕОНИ: Даже петух со страху закукарекал от безбожного шума.

JUHANI: Kitas kiinni, kukko, ja älä siinä kotkottele!

ЮХАНИ: Заткни глотку, петенька! Ишь распелся!

TUOMAS: Onhan tuota jo tuossa, Juhani.

ТУОМАС: Полно уж, Юхани.

AAPO: Viehän sinusta hengen tuo turkkilaistanssi.

ААПО: Ты ведь дух испустишь в этой басурманской пляске.

JUHANI: Tämä on ryssää. Eikös niin, Eero?

ЮХАНИ: Я пляшу рипаску! Не так ли, Эро?

EERO: Tämä on jussia.

ЭРО: Это пляска Юсси.

JUHANI: Olkoon niin, ja olkoon sitten menneeksi jussintanssia pari kymmentä loiskausta kerran vielä.

ЮХАНИ: Пускай так, да давай-ка еще пару десятков коленцев этой самой пляски Юсси!

SIMEONI: Sinä hurja mies!

СИМЕОНИ: Эх ты, непутевый человек.

TIMO: Kas noin, kas noin! Hi, hi, hi! No vie sinun riivattu!

ТИМО: Вот так! Вот так! Хи-хи-хи! Ах, черт тебя подери!

JUHANI: Pois tieltä! Muutoin sotken sinun liiskaksi kuin kasakan-hevonen juopuneen markkinapokon. Hih!

ЮХАНИ: Прочь с дороги! Не то я сомну тебя в лепешку, как казацкий конь пьяного ярмарочного гуляку. Ух!

AAPO: Onpa nahkahihnansa löylyssä tuolla takana. Pompahteleepa se; pompahtelee ylös, pompahtelee alas, piesten vuoroon hänen selkäänsä ja pakaroitansa. O sinä!

ААПО: Поглядите-ка, что у него ремень выделывает! Мотается то вверх, то вниз да так и хлещет его по хребту и пониже. Ну и ну!

JUHANI: Laila, laa, laa! Sepä vasta pöllytystä oli. Hehheh!--Toisen kerran ijässäni tanssahtelin. Ensimmäinen tapahtui Karja-Matin häissä, joissa ei löytynyt naisen-puolta kuin kolme vanhaa ämmää, mutta miehiä aika liuta. Mutta kas kun Matti prykäsi meille pari kupillista muikeaa kahvipunssia, niin ei sitten yhtäkään muuta kuin löylyttämään permantopalkkia, me ukot keskenämme; ja huokailipa allamme syntinen maa. Ämmä-rukat kiittivät päästyänsä koko leivotuksesta; mehän olisimme tanssittaneet heitä ryysyiksi. Voi sinun peijakas kumminkin!--Mutta nyt päältämme vaatteet aina paitaan asti, ja ylös parvelle. Emmehän kuitenkaan ummista silmiämme juuri vielä, vaan kuohuvan olutkiulun ääressä ja tervaisen päreen loimottaessa, kertoilemme iloisia satuja ja tarinoita tuolla parven lämpymässä.

ЮХАНИ: Лалла-ла-лаа! Вот это была встряска, хе-хе-хе! Я второй раз в жизни так пляшу. Первый раз это было на свадьбе Матти Скотника. Бабьего звания там было всего три старухи, а мужиков порядочно набралось. Но стоило Матти поднести нам по паре чашек крепкого пунша с кофе, как мы сами, без баб, пошли молотить половицы. Бабы, бедняжки, судьбу благодарили, что отделались от этой кутерьмы, не то мы закружили бы их до полусмерти. Ах, черт возьми! Ну, а теперь долой с себя всё до рубахи, и айда на полок. Нам же все равно не уснуть, а там, в тепле, за пивом будем при лучине рассказывать веселые сказки и предания.

Riisuivat he päältänsä, täyttivät kiulun oluella kerran vielä ja astuivat miehissä parvelle. Siellä he, mekkosillaan kaikki, istuivat olkisella sijalla hautovassa kuumuudessa. Ahkerasti kierteli ympäri miehestä mieheen vaahtoova kiulu ja seinähirren raossa loimotti honkaisen päreen kultainen liekki. Mutta läimähti Juhanin päähän aate ja valahti suustansa lause, jonka seuraus oli viimein kova onni.

Они разделись, еще раз наполнили жбан пивом и гурьбой забрались на полок. В одних рубахах они расселись на соломе. Было нестерпимо жарко. Братья усердно передавали по кругу пенящееся пиво. В щель стены была воткнута сосновая лучина, светившая золотым пламенем. И тут в голову Юхани забрела шальная мысль, которую он не замедлил высказать вслух. И следствием этого было большое несчастье.

JUHANI: Täällähän itsiämme oikein paistelemme kuin pyllimakkarat pätsin oljilla, ja lämmintä antaa meille kiukaan kuumat kivet. Eero, valeleppas uunille kannullinen olutta, niin tiedämmehän mille maistuu ohranesteen löyly.

ЮХАНИ: Вот и полеживаем мы тут да жаримся, точно ливерные колбасы в печи на соломенной подстилке. И в каменке хватит еще жару. Плесни-ка, Эро, на нее ковш пива, — узнаем хоть, чем пахнет пар от ячменного пива.

TUOMAS: Mikä hullu juoni olis tämä?

ТУОМАС: Это еще что за дурацкая затея?

JUHANI: Uljas juoni. Valeleppas.

ЮХАНИ: Славная затея. Плесни-ка!

EERO: Minä tahdon totella esimiestäni.

ЭРО: Я хочу выказать послушание хозяину.

JUHANI: Pari kannullista olutta kiukaalle!

ЮХАНИ: Два ковша пива на каменку!

TUOMAS: Ei pisaraakaan! Jos kuulen sieltä pienenkin pihauksen, niin onneton hän, joka saattoi sen matkaan.

ТУОМАС: Ни капельки! Если я только услышу оттуда хоть маленькое шипение — горе тому, кто это сделал!

AAPO: Olkaamme tuhlaamatta oivallista juomaa.

ААПО: Не стоит тратить попусту отличный напиток.

TIMO: Eihän ole meillä varoja olutlöylyssä elää, ei suinkaan, ei suinkaan.

ТИМО: Мы совсем не так богаты, чтобы жить в пивном пару, вовсе нет.

JUHANI: Lystipä olis tuota maistaa.

ЮХАНИ: А попробовать все-таки было бы не худо,

TUOMAS: Minä kiellän sen lujasti.

ТУОМАС: Я строго-настрого запрещаю.

JUHANI: Lystipä olis tuota maistaa.--Voitto äsköisessä painissa on aika lailla kohottanut Tuomaan niskapyrstöjä, ja luuleepa hän nyt hallitsevansa tässä huoneessa mielensä mukaan. Muistappas kuitenkin, että karvas sappi, koska se oikein paisuu, antaa pojallensa tappeluksessa seitsemän miehen voiman. Kuinka hyväänsä, mutta minun silmäni eivät vielä suinkaan mieli vartioita sinua.

ЮХАНИ: А попробовать все-таки было бы не худо, Туомас, видишь ли, уже задирает нос. Стоило ему только одолеть меня в борьбе, как он вообразил, что волен делать в доме все по-своему. Но не забывай: коль у молодца разбушуется желчь, он семерым не уступит в силе. Как бы там ни было, но я еще не собираюсь во всем оглядываться на тебя.

SIMEONI: Painin hedelmiä, painin hedelmiä kaikki!

СИМЕОНИ: Вот они, плоды вашей борьбы! Всему она виной!

JUHANI: Annappas molskahtaa, Eero. Minä vastaan asian ja puolustan miestä.

ЮХАНИ: А ну-ка, плесни, Эро! Я за все в ответе и в обиду тебя не дам.

EERO: Se on esimiehen käsky, ja minun täytyy totella; muutoin on jäniksen-passi kourassani vallan joulu-yönä.

ЭРО: Раз хозяин приказывает, я должен слушаться, не то, чего доброго, получишь в руки волчий паспорт, да еще в рождественскую ночь.

Silloin Eero, purren hammasta ja mytistäen huulensa vikkelään myhäilykseen, täytti kerkeästi Juhanin tahdon, ja pian kuului kiukaalta pläiskäys ja kohta sen jälkeen tuima kohaus. Rynkäisi nyt Tuomas julmistuen ylös ja karkasi kotkana kohden Eeroa, mutta Juhanikin kiirehti puolustamaan nuorinta veljeänsä. Siitäpä nousi nyt yleinen kärhämä, jonka vilinässä palava päre viskattiin parvelta alas laattialle. Siellä se pian, veljesten huomaamatta, viritti olkihin vilkkaan tulen. Niinkuin rinki veden pinnalla leviää tasan ja nopeasti kaikkialle, niinmyös tulen kirkas pyörö yhä suureni laattialla. Ulettui se korkeammalle yhä ja tuikkieli jo parven permantoa, ennen kuin huoneen asujamet äkkäsivät allansa vaaran. Mutta myöhään sen äkkäsivät, ehtiäksensä pelastamaan muuta kuin omat henkensä ja elikkojen, jotka löytyivät pirtissä. Laajalta jo aaltoilivat liekit, ja suuri oli hätä ja temmellys. Kaikki riensivät he kohden ovea, jonka auetessa miehet, koirat, kissa ja kukko hirveällä rähinällä karkasivat ulos melkein yht'aikaa. Näkyi niinkuin pirtti olis heidät oksentanut savuneen kidastansa ulos lumiselle maalle, jossa he nyt seisoivat, yskien kilpaa. Mutta viimeisenä astui ulos Lauri, talutellen kriimuvarresta Valkoa, joka muutoin kaiketi olisi jäänyt uhriksi paloon. Ulos tunkeusi jo väkivaltainen tuli akkunojen pienistä aukoista ja viimein sekä ovesta että katosta. Loimoin helmassa liekkui Impivaaran jykevä pirtti. Mutta lumisella tanterella seisoi pirtin miehistö suojatonna; olihan jo sysikoijukin, heidän ensimmäinen turvansa täällä, heiltä hajotettu aina maahan asti, ja varahuone tuossa seisoi rakettuna harvaksi kuin harakanpesä. Siinä oljentelivat veljekset, ja heidän ainoa verhonsa tuulia ja pakkasta vastaan oli rohtiminen, lyhykäinen paita. Ei edes lakkeja päittensä peitteeksi eikä virsuja jalkoihinsa he ehtineet pelastamaan valkean vallasta. Jäljellä huoneen entisistä kapineista löytyi ainoastaan pyssyt ja tuohikontit, jotka olivat ennen kylpemistä saatetut aittaan.--Mutta lumessa seisoivat veljekset, kaikki selin vasten humisevaa paloa, nostellen ja lämmitellen milloin oikeata, milloin vasempaa jalkaansa; ja punersivatpa ne jalat, lumen ja tulen haudottuna, punersivat kuin hanhien räpylät.

Лукаво ухмыляясь, Эро проворно встал, чтобы исполнить волю Юхани, и вскоре от каменки донесся всплеск, а затем сердитое шипение. Рассвирепевший Туомас вскочил на ноги и кинулся на Эро, но и Юхани уже спешил на выручку младшему брату. Поднялась суматоха, и в общей свалке на пол упала горящая лучина. Братья и не заметили, как от нее по соломе побежало юркое пламя. Словно круги на водной глади, увеличивался на полу огненный кружок. Пламя поднималось все выше и выше и облизывало уже полок, когда обитатели дома наконец заметили под собой опасность. Но слишком поздно. Спасти можно было только себя и животных. Широкими волнами расходились языки пламени, велик был переполох. Все бросились к выходу; как только распахнулась дверь, в нее со страшным шумом, чуть не разом, вывалились и люди, и собаки, и кот с петухом. Казалось, изба изрыгнула их из своей дымящейся пасти прямо на снег, на котором они теперь стояли, кашляя наперебой. Последним из избы вышел Лаури, ведя за повод Валко, которая, не будь Лаури, так и стала бы жертвой огня. Бушующее пламя вырвалось наружу из маленьких окон, потом через дверь и крышу. Вскоре ставная избушка у Импиваары была вся в огне, а ее беззащитные обитатели уныло стояли на снежной поляне. Угольную землянку, свое первое жилье, они успели сравнять с землей, а что до амбара, то в его стенах были такие щели, что он походил на сорочье гнездо. Единственной защитой от ветра и стужи у братьев были коротенькие посконные рубахи. Даже шапок, чтоб прикрыть голову, даже лаптей не успели они спасти из огня. От былого скарба уцелели только ружья да кошели, которые на праздник были спрятаны в амбаре. И вот братья топтались на снегу, подставляя пламени спины и отогревая то правую, то левую ногу. А ноги, горевшие и от снега и от огня, краснели, точно гусиные лапки.

He nauttivat viimeistä hyvää, jota heidän pirttinsä heille antoi vielä, nauttivat nuotion lämmintä; ja ankara oli heidän valkeansa. Valtaisesti nousi korkeuteen liekki, kaikkialle kajasti väikkyvä valkeus, ja partaiset kuuset vuoren harjulla hymyilivät suloisesti kuin aamuruskon tulessa. Nousi tervaskantoin rykelmästä savu, sakea ja pikimusta, ylös pilvihin ja kiiriskeli palloellen taivaskaton alla. Mutta aholla ja sen ympäristössä oli valkeus, vallitsi punertava päivä talviyön sydämmessä, ja oudostaen kummallista haametta, katselivat linnut tuijotellen puitten lumisilta oksilta alas, koska Impivaaran vahvasti rakettu pirtti kävi hiiliksi ja tuhaksi. Mutta kyhnien tukkaansa vihoissaan ja murheissaan seisoivat veljekset siinä ympärillä, seisoivat kaikki selin vasten tulta ja nostelivat vuoroon jalkainsa anturoita kohden lämmittävää tulta. Kuitenkin masentui vähitellen heidän ristikkovalkeansa, kukistui lopulta kekäleinä alas, ja tuhansista, räiskyvistä säkenistä täyttyi öinen ilma. Kauhistuen huomasivat veljekset silloin, että taivas alkoi kirkastua ja tuuli kääntyä etelästä pohjaan. Ilma oli muutoksessa suojasta pakkaseksi.

Братья наслаждались последней услугой, которую еще могла оказать им изба, и жадно грелись у огня.» Страшен был этот костер. Пламя без удержу рвалось кверху, ярко освещая окрестности; мохнатые ели на вершине горы весело улыбались, словно освещенные заревом восхода. От груды смолистых пней валил черный, как деготь, дым и, клубясь, поднимался ввысь. А на поляне и вокруг нее было светло, средь зимней ночи здесь царил розовый день; и птицы, дивясь необыкновенному зрелищу, глядели с запорошенных снегом ветвей, как крепко срубленная изба Импиваары превращалась в угли и пепел. Почесывая от злости и горя затылки, братья стояли спиной к пожару и поочередно протягивали к жаркому огню ступни своих ног. Но вскоре славный костер стал мало-помалу гаснуть; наконец все рухнуло наземь грудой головешек, и тысячи сверкающих искр рассыпались в ночной тьме. И тут братья с ужасом заметили, что небо начало проясняться и южный ветер уступил место северному. Оттепель сменилась морозом.

AAPO: Tulesta pelastuimme, mutta pakkasen uhreiksi. Katsokaat: taivas selkiää ja kylmästi jo puhaltaa Pohja. Veljet, vaaramme on hirvittävä.

ААПО: Из огня-то мы спаслись, да прямо в лапы морозу. Поглядите, как проясняется небо и какой студеный ветер подул с севера. Ох, велика опасность, братья!

JUHANI: Kirous ja kuolema! Kuka saattoi tämän aikaan?

ЮХАНИ: Проклятье и смерть! А кто во всем виноват?

TUOMAS: Kuka! Sinä tulen ruoka, vieläkös kysyt? Jos nyt oikein tekisin, niin tuonne sun syöksisin paistumaan tuliseen mujuun.

ТУОМАС: Кто! И ты еще спрашиваешь, жалкий червяк? Взять бы и посадить тебя сейчас на горящие угли!

JUHANI: Ei koskaan tee sitä yksi Tuomas, ei koskaan. Mutta kirottu olkoon se mies, joka saattoi matkaan tämän helvetin yön!

ЮХАНИ: Уж какому-то Туомасу этого вовек не сделать! Будь проклят тот, кто свалил на наши головы эту дьявольскую ночь!

TUOMAS: Hän itseänsä kiroo.

ТУОМАС: Сам себя проклинаешь.

JUHANI: Kirottu olkoon se mies, nimittäin Tuomas Jukola.

ЮХАНИ: Будь проклят он, а именно — Туомас Юкола.

TUOMAS: Sanos se toinen kerta.

ТУОМАС: Ну-ка, повтори еще раз.

JUHANI: Tuomas Juhanin poika Jukola on kaiken tämän syy.

ЮХАНИ: Всему виной Туомас, сын Юхани, Юкола!

AAPO: Tuomas!

ААПО: Туомас!

SIMEONI: Juhani!

СИМЕОНИ: Юхани!

LAURI: Hiljaa!

ЛАУРИ: Да тише вы!

TIMO: Nyt ette pääse iskemään yhteen, ettehän pääse, te junkkarit. Niin, niin, ollaan siivosti vaan ja lämmitellään itsiämme veljellisesti.

ТИМО: Нет уж, теперь вы не сцепитесь, ни за что не сцепитесь, канальи! Да, да, будьте смиренны и грейтесь по-братски.

SIMEONI: Te jumalattomat!

СИМЕОНИ: Антихристы!

AAPO: Viha ja riita pois, koska uhkaa meitä surkein kuolema.

ААПО: Теперь не время буянить да спорить, когда нам смерть угрожает.

TUOMAS: Kuka on syypää, kuka on syypää?

ТУОМАС: Но кто же виновник, кто виновник?

JUHANI: Viaton olen minä.

ЮХАНИ: Я не виноват.

TUOMAS: Viaton! Kirkas tuli! minä syön sinun elävältä!

ТУОМАС: Не виноват! О силы небесные! Да я тебя сейчас живьем съем!

AAPO: Siivosti, siivosti!

ААПО: Перестаньте, перестаньте!

SIMEONI: Jumalan tähden siivosti!

СИМЕОНИ: Ради бога, перестаньте!

AAPO: Syytön tai syypää, se jääköön ratkaisematta nyt, koska riento on ainoa pelastuksemme. Pirttimme on tuhkana ja melkein alastomina seisomme hangella. Miksi luen tämän rohtimisen paita-riekaleen? Hyvä kuitenkin, että jäi meille pyssyt ja ampumavarat tuonne aittaan; sillä aseita tarvitsemme nyt. Teerimäeltä kaikuu susien ulvova ääni.

ААПО: Виноват не виноват — теперь нам не до этого. Спасти нас могут только собственные ноги. Изба сгорела дотла, и сами мы стоим на снегу чуть ли не нагишом. Какой толк от этакой рубашонки? Хорошо, хоть ружья с припасами уцелели. Оружие-то нам теперь в самый раз — от Тэримяки доносится волчий вой.

TUOMAS: Mitä teemme siis?

ТУОМАС: Так что же нам делать?

AAPO: En tiedä muuta keinoa kuin kiirehtiä kohden Jukolaa, kiirehtiä kalvean kuoleman tähden. Kaksi aina ratsastakoon Valkoa ja muut heitä juosten seuratkoot. Niin tapahtukoon: juosten vuorotellen, vuorotellen ratsastaen. Hevosemme kautta pääsemme siis sotkemasta hankea kaiken tien, ja Jumalan avulla ehkä pelastumme vielä.

ААПО: Ничего больше не придумать — только бежать в Юколу, чтоб не умереть страшной смертью! Двое пускай едут верхом на Валко, а остальные побегут за ними. Так мы и сделаем: по очереди будем бежать, по очереди ехать верхом. С лошадкой хоть не всю дорогу месить сугробы, и, глядишь, с божьей помощью, еще спасемся.

JUHANI: Mutta onpa siinä tallukkamme naurishautana, ennen kuin seisomme Jukolan tuvassa, halkoisen pystyvalkean hauteessa.

ЮХАНИ: Ноги у нас будут вроде пареной репы, пока до Юколы доберемся и у огня отогреемся.

SIMEONI: Siinä kuitenkin ainoa toivomme. Ja sentähden rientäkäämme. Tuuli tuimenee jo ja taivaan kansi paljastuu! Rientäkäämme!

СИМЕОНИ: Но больше надеяться не на что. А раз так — поспешим! Ветер крепчает, небо проясняется! Поспешим!

EERO: Surmamme on tullut!

ЭРО: Эх, пришла смерть наша!

JUHANI: Siinä on Jukolan seitsemän poikaa!

ЮХАНИ: Вот они, семеро сыночков Юколы!

SIMEONI: Hätämme on hirmuinen, mutta voimallinen korkeuden Herra. Rientäkäämme!

СИМЕОНИ: Беда-то и впрямь велика, но господь всемогущ. Поспешим!

TUOMAS: Ulos aitasta pyssyt ja kontit!

ТУОМАС: Забирай из амбара ружья и кошели!

JUHANI: Kauhistava yö! Täältä uhkaa meitä paukkuva pakkanen, tuolta nälkäiset, ulvovat sudet.

ЮХАНИ: Страшная ночь! Тут нам грозит трескучий мороз, а там — голодные волки.

TIMO: Vaarassa olemme sekä Valko että me itse.

ТИМО: И сами мы в беде, и Валко тоже.

JUHANI: Me itse vielä suuremmassa. Paljas mies, niin olen kuullut, on talvella sudelle kovin mieluisa paisti.

ЮХАНИ: Нам-го хуже. Я слыхал, голый человек зимой — самый лакомый кусочек для волков.

TIMO: Ja mies ja sika, niin olen kuullut, maistuvat yhtä, ja se tiedetään, että sika on talvella Häntä-Heikin haluruoka. Tuima on edessämme pykälä ja puntti; sitä ei taida kieltää.

ТИМО: А я слышал, что человек и свинья одинаковы на вкус; а кто не знает, как волки зимой охочи до свининки? Да, угораздило нас, ничего не скажешь.

JUHANI: Mitä teemme?

ЮХАНИ: Так что же делать?

AAPO: Jukolaan kuin noidannuolet halki yön, ennen kuin pakkanen tulistuu ja löylyttää veremme jäätymään polttavalla kylmyydellä. Päin Jukolaan yli kiljuvan Teerimäen! Susia vastaan on meillä aseet, mutta ei hyydepartaista kuningas Pakkasta vastaan.

А а по. В Юколу, как стрелы из колдовского лука, пока мороз еще не разгулялся и не застудил кровь в наших жилах! В Юколу через волчью гору Тэримяки! От волков-то у нас есть ружья, а с седобородым морозом нам никак не сладить.

TUOMAS: Tässä pyssyt ja kontit. Nyt kivääri olkaan ja kontti selkään joka mies, ja kaksi käyköön ratsastamaan, me muut potkimme jäljestä mitä voimme. Mutta rientäkäämme, rientäkäämme kuolemattomien sielujemme tähden!

ТУОМАС: Вот ружья и кошели. Ружья на плечо, кошели за спину, двое пусть сядут верхом, а мы во всю прыть побежим следом. Да не мешкайте, ради наших собственных душ, не мешкайте!

JUHANI: Pohja kirkastuu ja tähdet kiiltää! Hii, haa! Mutta rientäkäämme!

ЮХАНИ: Смотрите, как небо проясняется и звезды мерцают! Ну, помчались, ребята!

AAPO: Huomenna saatamme täältä tavarat ja kalut, jotka meille valkea jätti; huomenna tulemme ja korjaamme myös kissan ja kukon. Tämän yön he kyllä tarkenevat tässä tulisen aherruksen vaiheilla. Mutta Killi ja Kiiski käykööt kanssamme retkelle kuin uskolliset kumppanit.--Missä he ovat?

ААПО: Завтра заберем отсюда все, что уцелело от огня. Завтра возьмем также кота и петуха, одну ночь они просидят у пепелища. Килли и Кийски пускай идут с нами, как верные друзья. Но где они?

TUOMAS: Heitä ei näy.-- Vaiti! kuullelkaamme.

ТУОМАС: Что-то не видно. Тише! Ну-ка, прислушайтесь!

EERO: Kaukana tästä he jo vilkaisevat. Tuoltahan kuuluu haukuntansa vuoren takaa.

ЭРО: Э-э, они уже далеко. Лай раздается там, за горой.

TUOMAS: Ilvestä he ajavat, ja kaiketi oli tämä ilves kulkenut läheltä ohi pirttimme, saattaen jälkensä koirille. Mutta ajakoot he mielensä mukaan; nyt meidän täytyy ne unohtaa ja kiirehtiä tuikeaan matkaan.

Т у о м ас. Они гонят рысь. Видать, она пробежала мимо избы и собаки напали на след. Но пускай себе гонятся, коль хотят, нам теперь не до них, надо торопиться в нелегкий путь.

JUHANI: Olkoon menneeksi! Sillä elämä ja kuolema ovat iskeneet toinen toisensa kamaraan kuin kaksi koiraskarhua.

ЮХАНИ: Да будет так! Жизнь и смерть схватились сейчас, будто два медведя.

AAPO: Nyt liikkeille kaikki voimat!

ААПО: Теперь уж сил не жалейте.

JUHANI: Sielumme ja ruumiimme kaikki voimat aina ytimeen asti!

ЮХАНИ: Сил души и плоти!

TUOMAS: Muistain että uhkaa meitä surkein kuolema.

ТУОМАС: И не забывайте, что нас подстерегает жалкая смерть.

JUHANI: Kahtialta uhkaa meitä musta kuolema. Hii, haa! nyt nokka jäässä taikka suolet maassa, ellei seiso poika hetken päästä liukkailla oljilla valkean valossa. Yksi näistä kolmesta on tapahtuva tunnin päästä. Mutta eihän auta huikailemaan tässä, ei ensinkään, vaan purren hammasta nyt halkaisen vaikka jäävuoret, peninkulmien paksut.

ЮХАНИ: С двух сторон грозит нам черная смерть. Эх-хе-хе! Или околеем в стужу, иль кишки наружу, если не доберемся до огня и мягкой соломки. Что-нибудь из трех должно случиться — через часок-другой. Но воздыханиями горю не поможешь, нет, не поможешь. Вот стисну зубы — и ледяные горы сокрушу, будь они хоть того толще!

SIMEONI: Koettakaamme Herran nimessä ja avulla.

СИМЕОНИ: Попытаемся во имя божье и с его помощью.

JUHANI: Hänen avullansa. Mitähän voi täällä omasta voimastansa vaimosta syntynyt mies? Mutta olkaamme hyvässä turvassa.

ЮХАНИ: Вот, вот, с его помощью. Что ж тут может сделать своими силами простой смертный? Да хранит нас господь!

EERO: Lähtekäämme ilman yhtään siekailusta enään!

ЭРО: Ну, быстрей в путь, без всякой задержки!

JUHANI: Ja ilman yhtään pelkoa! Mennään nyt!

ЮХАНИ: И без всякого страха! Идем!

TUOMAS: Kaikki valmiit siis. Astukaatpas selkään, Eero ja Simeoni, ja lähtekäät ratsastamaan kohden Jukolaa, mutta niin, että pysymme aina lähellä konimme hokkeja me, jotka vilkaisemme jalkasin jäljessänne lumessa.

ТУОМАС: Стало быть, все готовы. Садитесь-ка на лошадь, Эро и Симеони, и скачите пря*мо в Юколу, но не слишком быстро, чтобы нам, босым, не отстать от вас.

Niin läksivät he matkalle: alastomina, puettuina ainoastaan rohtimiseen paitaan ja kantain kukin konttiansa selässä ja pyssyänsä olalla tai kädessä. Niin he läksivät talviselle, öiselle tielle, paeten pakkasta, joka karkasi heidän päällensä Pohjolan rämeiltä. Mutta ei tullut hän kuitenkaan hirmuisimmalla naamalla, eihän käynyt tuo ilma tällä erällä ankarimmaksi ilmaksi. Tosin paljastui välimmiten taivaan otsa, mutta purjehtivat pilvet peittivät sen taas, ja kohtuullisesti liehtoi pohjonen. Olivatpa veljekset myös kylmän tuttavia, monessa kiljuvassa pakkasessa oli heidän nahkansa kamartunut, ja olivatpa he ennen, vallattomina poikina, useinkin sotkeilleet kinoksia paljainjaloin, tunnit pitkät. Mutta kamala, hirvittävän kamala oli heille nyt kuitenkin retki Impivaarasta Jukolaan. Kiivaasti he karkasivat eteenpäin, sydämmissä kauhistus. Edellä, Valkon selässä, ratsastivat Eero ja Simeoni, muut juosten heitä seurasivat kintereissä, polkien korven lunta, joka juoksusta tuiskahteli ympäri. Mutta Impivaaran aholla, hohtavan kiukaan lähellä istuivat kissa ja kukko, alakuloisesti killistellen hiiltyvään tuleen.

И они тронулись в путь, голые, в одних посконных рубахах, с кошелями за спиной, с ружьями в руках или на плече. Спасаясь от мороза, напавшего на них со студеных болот холодного севера, они ушли в зимнюю ночь. Но мороз смилостивился над ними, погода снова смягчилась. Правда, временами край неба прояснялся, но потом опять затягивался тучами, и ветер с севера дул не слишком свирепо. К тому же братьям не впервые было встречаться со стужей, не один трескучий мороз закалил их кожу; бывало, еще озорными ребятишками они часами месили босыми ногами сугробы. Но все-таки их пугал, сильно пугал этот путь от Импива-ары в Юколу, и они бежали с замирающим сердцем. Впереди, верхом на Валко, скакали Эро и Симеони, а остальные мчались за ними, так что снег клубился. А возле пышущей жаром каменки на поляне Импи-ваары сидели кот и петух и уныло посматривали на тлеющие угли.

Kohden kylää riensivät veljekset, heittivät jo Sompiosuon selkänsä taakse ja lähenivät Teerimäkeä, josta yhä kuului susien kamoittava ulvominen. Mutta näreistössä, suon ja Seunalan Jaakon ahon välillä tapahtui ratsastajain muutos: alas astuivat Eero ja Simeoni ja kaksi veljeksistä taas riensi heidän sijaansa. Viipymättä jatkoivat he retkeänsä, jälleen, kirmasivat pitkin nummen selkää, poikki Viertolan tien ja siitä halki avaran, humisevan hongiston. Mutta viimein läheni kallioinen Teerimäki, ja äkisti vaikeni susien monimelskainen ääni. Pian seisoivat he vuoren harjanteella ja antoivat hevosensa hengähtää; ratsastajat taasen astuivat seljästä alas ja kohta toista kaksi heidän sijaansa ylös. Vielä he seisoivat lumisella kalliolla; Pohjonen puhalteli, taivaan kumo kirkastui hetkeksi taas ja otavan sarvi osoitti jo puol'yön menneeksi.

Братья неслись к деревне и, оставив позади болото Сомпиосуо, подходили уже к Тэримяки, откуда все еще доносился жуткий вой волков. В ельнике, между болотом и лугом, всадники сменились: Эро с Симеони слезли с лошади, а на место их сели двое других. Ни минуты не мешкая, они снова пустились в путь и, миновав песчаный склон и дорогу в Виэртолу, понеслись по шумевшему сосновому бору. Наконец они были у скалистой гсры Тэримяки; многоголосый волчий вой внезапно стих. Скоро братья стояли уже на вершине горы и дали лошади передохнуть. Здесь всадники опять соскочили с Валко, уступив место следующей паре. Задувал ветер, на миг небосвод опять прояснился, Большая Медвеч дица показывала уже за полночь.

Mutta levättyänsä, riensivät he taasen alas pitkin sileätä vuoritietä, ja koska tämä oli loppunut, astuivat he pimeään kuusistoon ja kolkkona seisoi luonto heidän ympärillänsä. Kelmeänä katseli kuu alas, hyypiöt huutelivat ja tuolla ja täällä korven kohdussa seisoi eriskummallinen haamu, näyttäen metsän kontiolle, hirveän suurelle: kaatuneitten kuusten korkealle kohotetut, sammaleiset juuret. Liikkumatta kuin jäätyneet aaveet tuijottelivat nämät karhunkuvat kohden kummallista matkuetta, joka vinhasti juoksi heidän ohitsensa. Niin he katselivat järkähtämättä, mutta heidän välillensä, ympärillensä ilmestyi pian peloittavaa liikettä jylhään kuusistoon. Silloin nälkäiset sudet kaartelivat veljesten vaiheilla, likenivät heitä yhä enemmin ja enemmin. Milloin edellä tai jäljessä, heilahtaen poikki tien, milloin tien kummallakin puolella kuusien välistä näkyi heidän vilkaiseva juoksunsa. Kiukkuisina, verta-janoovina he seurasivat öillisiä pakolaisia Impivaarasta; ja räiskyivät ja paukahtelivat katketessaan kuusten juurien kuivat oksat. Vavisten ja korskahdellen juoksi vauhko Valko; ja mies, joka ratsasti etummaisena, taisi tuskin hillitä häntä kiitämästä. Mutta aina nenäkkäämmäksi kiihtyi petoin rohkeus. Huohottaen verijanoisina liehahtelivat he usein läheltä miesten ohitse; ja peloitteeksi paukahteli tuolloin, tällöin veljesten pyssyt, milloin oikealle, milloin vasemmalle. Tästäpä eivät he kuitenkaan karkoittuneet kauas.

Отдохнув, братья начали спускаться с горы и, когда дорога кончилась, вошли в темный, мрачный ельник. Сверху глядела бледная луна, кричали филины, из чащи леса перед братьями внезапно вырастали какие-то странные изваяния, похожие на огромных медведей: то были поросшие мхом корни сваленных бурей елей. Неподвижные, словно оледеневшие привидения, взирали эти глыбы на фантастические фигуры, мчавшиеся через лес. Они оставались недвижны, но вокруг, в высоком ельнике, скоро появились устрашающие признаки жизни. То голодные волки рыскали вокруг братьев, подходя к ним все ближе. Их быстрые тени мелькали то впереди, то сзади, то перебегали через дорогу. Свирепые и кровожадные, они упорно следовали за ночными беглецами из Импиваары, и звонко потрескивали от их бега сухие корни елей. Вздрагивая и храпя, бежала пугливая Валко, и седоки едва сдерживали ее. А звери все наглели. Жадно лязгая зубами, они подчас проносились совсем близко от братьев. И, чтобы отпугнуть хищников, братья время от времени палили из ружей, но волки отбегали недалеко.

Tuli vastaan Kiljavan lakea, kulovalkian polttama nummi jossa siellä ja täällä seisoi kuivettunut männynrunko, haukan ja huhkaimen istuimena. Tässä kävi jo peloittavaksi susien kiukku, ja suuri oli miesten vaara. Ratsastivat silloin Tuomas ja Timo, mutta muut, jotka juoksivat jalkasin jäljessä, seisahtuivat äkisti ja laukaisivat melkein yht'aikaa ankaran ammunnan vainoojiansa kohden, jotka, säikähtyen tästä, nyt siirtyivät heistä matkan. Läksivät taasen miehet kirmaisemaan eteenpäin; mutta kauan ei viipynyt, ennen kuin jälleen kahisi heidän vaiheillansa susien väijyvä lauma, ja vaara oli suurempi kuin koskaan ennen. Silloin pysäytti Tuomas hevosen ja lausui kovalla äänellä: »mies, jonka pyssy on tyhjä, ladatkoon sen paikalla! Hän rientäköön tulena ja tuiskuna!» Niin hän huusi, astui alas, käskien Timoa lujasti hallitsemaan Valkoa. Seisoivat nyt veljekset ja latasivat, eikä tunteneet he kylmää, ei jaloissaan, ei missään ruumiinsa jäsenissä. Seisoivat myös pedot viisikymmentä askelta miehistä, heihin lakkaamatta iskien ahneet silmänsä, viskellen häntiänsä kiihoissaan.--Ja paljastettuna pilvistä haamoitti taivaan kumo, josta kirkas kuu nyt katseli nummelle alas.

Наконец братья вышли на поляну Кильява, выжженную лесным пожаром; там и сям торчали стволы сухих сосен, приют ястребов и филинов. Здесь волки еще пуще разъярились. Опасность была велика. Верхом ехали Туомас и Тимо; остальные братья вдруг остановились и почти разом дали залп по своим преследователям, которые в испуге отступили. Братья опять помчались вперед, но скоро за ними уже снова гналась волчья стая. Опасность стала еще больше. И тогда Туомас, приостановив лошадь, громко крикнул: «У кого ружье не заряжено — зарядить сейчас же! И побыстрее!» Сам он соскочил с лошади и приказал Тимо крепко держать ее. Приостановившись, братья перезарядили ружья, и им было не до холода. Звери тоже остановились шагах в пятидесяти и, не сводя с них алчных взглядов, яростно били себя хвостами. Небо снова очистилось от туч, и на поляну выглянул светлый месяц.

TUOMAS: Ovatko pyssymme ladatut?

ТУОМАС: Перезарядили ружья?

AAPO: Se on tehty. Mikä on tarkoitukses?

ААПО: Готово! Что ты задумал?

JUHANI: Kaikki yht'aikaa taas!

ЮХАНИ: Опять пальнем все разом!

TUOMAS: Ei, jos henkemme on teille rakas. Aina olkoon latingissa jonkun luikku; se muistakaat. Lauri, sinullahan vakavin käsi ja tarkin silmä, astuppas rinnalleni tähän.

ТУОМАС: Нет, если нам дорога жизнь. У одного ружье пусть всегда будет заряжено, помните это. Лаури, у тебя самая твердая рука и верный глаз, становись-ка рядом со мной.

LAURI: Tässä seison. Mitä tahdot?

ЛАУРИ: Я тут. Что ты хочешь?

TUOMAS: Nälkäinen susi syö verisen veljensäkin. Jospa tuon tempun nyt voisimme saattaa matkaan, niin siinä olis pelastuksemme.--Koetetaan. Lauri, tuota ensimmäistä vasemmalla tarkoitamme, ja laukaisemme yht'aikaa, mutta säästäkäät tultanne, te muut. Lauri, tähtääppäs nyt tarkasti kuin kotka ja anna leimahtaa koska minä sanon: nyt.

ТУОМАС: Голодный волк даже раненого собрата пожирает. Удастся нам подстрелить одного — мы спасены. Попробуем. Выберем-ка того крайнего слева, Лаури, да пальнем вместе, а вы берегите заряды. Прицелься, Лаури, с меткостью ястреба и как только крикну: «Пли!» — сразу стреляй.

LAURI: Minä olen valmis.

ЛАУРИ: Я готов.

TUOMAS: Nyt.

ТУОМАС: Пли!

Silloin laukaisivat molemmat samassa silmän räpäyksessä, ja kaapaisten pakenivat sudet. Kuitenkin viipyi tanterella heistä yksi, pyrkien kontimalla muiden seuraan, mutta ei joutunut tiensä. Eteenpäin taas kaikin voimin riensivät miehet: juoksi jalkasin kuusi veljestä, Timo vaan yksin ratsastaen edellä. Ja menipä niin hetki aikaa. Pianpa seisahtui susien pako, he palasivat takaisin, vilkaisten kiivaasti kohden öistä matkuetta jälleen. Kohisi ympärituoksuava lumi ja tömisi Kiljavan lakea nummi, koska he joukossa kirmasivat päin. Tulisella vauhdilla he ehtivät tuon veressään matelevan kumppaninsa luoksi, syöksähtivät hänen ohitsensa, mutta kääntyivät pian ympäri, koska veren viehättävä haju heidän sieraimiinsa lemahti. Ympäri he kiekkaisivat: hännät heilahti, lumi tuiskahti ja tulta iski yössä himon ja kimman silmä. Silloin hirveästi irvistäen karkasivat he joukossa haavoitetun veljensä päälle; ja nousi nummelle meteli ja ähellys hirmuinen, olisipa luullut korkeuden pielien kukistuvan. Tanner tärisi ja lumi muuttui hirmuiseksi pöpöräksi, koska entiset ystävät tempoelivat kappaleiksi korven poikaa, jonka veren Tuomaan ja Laurin tarkat luodit olivat iskeneet juoksemaan. Mutta äänettömyys vallitsi taasen öisellä nummella. Kuului ainoastaan hiljaista äyhkinää, ja paukahtelivat luut, koska pedot, naamat veressä ja välähtelevillä silmillä, riuhtoen atrioitsivat uhriansa.

Тут они оба разом выстрелили, и волки отпрянули назад. Но один из них остался на снегу; он попытался встать и догнать остальных, однако снова упал. Братья опять помчались дальше. Теперь бежали шестеро, только Тимо скакал впереди на лошади. Так прошло несколько минут, волки снова вернулись, жадно следуя за ночными путниками. Заклубился снег и загудела ровная поляна, когда они стаей бросились в погоню. Вот они поравнялись со своим окровавленным собратом, пролетели мимо него, но, почуяв запах свежей крови, тотчас повернули назад. Только мелькнули хвосты, взлетело облако снежной пыли и сверкнули в ночной тьме алчные глаза. Со страшным рычанием кинулась стая на израненного волка, и на равнине началась свалка. Земля задрожала, снег превратился в сплошное месиво, когда бывшие друзья принялись рвать на куски серого сына лесов, подбитого меткими пулями Туомаса и Лаури. Потом на поляне снова стало тихо. Слышалось только негромкое чавканье да похрустыванье костей в зубах забрызганных кровью хищников, которые с горящими глазами пожирали добычу.

Mutta kauhistavista vihamiehistänsä kaukana jo retkeilivät veljekset; ja ihanalle oli heidän korvissaan kaikunut susien murharähinä Kiljavalla, se oli heille pelastuksen suloinen ja hyvä sanoma. Läheni heitä Kuttilan avara niittu, jonka ympäri kaartaen heidän tiensä kulki ahteisen tienoon yli. Mutta ajan voittamisen tähden päättivät he nyt oikaista tämän niitun halki. Rynkäsivät he miehissä vasten aitaa, se murtui alas, ja Valko kantain kahta veljeksistä taas, astui yli kaadetun aidan ja läksi miesten huljan sukimana juoksemaan pitkin niitun sileätä pintaa. Mutta viipymättä riensivät perässä ne veljeksistä, joiden vuoro oli taasen tallata lunta. Poikki niitun kulki talvitie kirkonkylään, ja matkustavia, kolmella hevosella ja kolmella reellä, retkeili par'aikaa tällä tiellä. Mutta pahoin pelästyivät niin hevoset kuin miehet, koska näkivät veljesten lähestyvän heitä pohjosesta. Näkivät he kuunvalossa seitsemän miestä paitasillaan, pyssyt olalla, hevosinensa kiirehtivän esiin. Ja luulivat he joukon kiukkuisia peikkoja Impivaaran luolista karkaavan heidän päällensä. Kova oli niitulla liike ja meno. Virna-päisinä kiitivät matkustavien hevoset, kiitivät sinne, kiitivät tänne, ja miehistä mikä huusi, mikä siunaili, mikä kirosi ja lausui kaikuvalla äänellä. Mutta veljekset loivat tuskin silmänsä kohden tätä kiihkellystä, he vaan juoksivat vimmatusti Jukolaan päin yli Kuttilan niitun, ja savuna halkesi lumi heidän edellänsä. Tuli vastaan niitun toinen aita, he rynkäsivät miehissä päin, se murtui alas räiskähtäin, ja pian he retkeilivät mäkisellä tiellä taas.

А братья были уже далеко от своих врагов. И отрадно им было слышать звуки кровавой волчьей бойни на поляне Кильява — для них это была добрая весть о спасении. Они подошли к лугу Куттила, где дорога: делала большой крюк. Чтобы выиграть время, братья решили пойти напрямик, лугом. Они дружно,навалились на изгородь, которая тут же рухнула, и Валко с двумя седоками, ободряемая криками братьев, помчалась по ровному лугу. Через луг проходил санный путь в приходское село, и сейчас по нему проезжал обоз из трех саней. Ужас охватил и коней и путников, когда они заметили приближающихся к ним братьев. В лунном сиянии они увидели семерых мужчин в одних рубахах, с ружьями на плече, торопливо бегущих за лошадью. И путники решили, что это целая свора злых духов напала на них из пещер Импиваары. Все на лугу задвигалось и всполо-! шилось. Обезумевшие кони бросались из стороны в сто-* рону, обозники громко кричали, взывали к богу и метали проклятия. Но братья едва взглянули на этот переполох и что было мочи бежали к Юколе, и снег на лугу Куттила разлетался перед ними, словно дым. Встретилась еще одна изгородь, они опять собрались с силами и, с треском повалив ее, понеслись по холмистой дороге.

Mutta olipa tämä yö heille kamala ja hirmuinen. He juoksivat ankarasti, juoksivat vilkaisten ja huohoittain, ja epäilys tuijotteli ulos heidän seiväskankeista katseistansa, jotka he lakkaamatta teroittivat kohden entistä Jukolan kotoa. Niin he sanaakaan lausumatta kirmasivat yhä eteenpäin, ja nopeasti pakeni heidän altansa luminen maa. Mutta viimein, ehdittyään Pohjanpellon töyrylle, näkivät he kalveassa kuutamossa, mäen rinteellä Jukolan talon, ja melkein yht'aikaa kuului heidän suistansa: »Jukola, Jukola!» Siitä juoksivat he mäkeä alas, harppasivat Ojaniitun poikki kuin siivitetyt peikot ja kiepoivat taasen mäkeä ylös, ja seisoivat talon teljetyn oven kynnyksellä. Aikaa ei ollut heillä kolkuttamaan ja odottamaan laskemista sisään, vaan rynkäsivät he kaikin voimin päin ja ryskyen ja kolisten lennähti porstuvan jykevä ovi auki. Pauhulla ja töminällä riensivät he porstuvasta tupaan ja siitä tuulenpuuskana tulisijan hiilistöön, josta heitä vastaan hengitti kallis lämmin. Mutta kovin säikähtyi nahkapeitturin unihoureinen perhe, luullen ryövärien karkaavan heidän päällensä.

Жуткой была для них эта ночь. Они бежали, тяжело дыша, а во взглядах, неизменно прикованных к Юколе, таились неуверенность и сомнение. Не обмениваясь ни словом, они мчались все вперед и вперед, и быстро убегала под ними покрытая снегом земля. Наконец, поднявшись на косогор Похьянпелто, они увидели при бледном свете луны родной дом, и почти одновременно вырвался из уст братьев возглас: «Юкола, Юкола!» Они сбежали с косогора, потом, точно крылатые духи, пронеслись по лугу Оянийтту и, снова поднявшись по склону, остановились у порога перед запертой дверью. Не время было стучать и ждать, когда их впустят в избу, и братья надавили на крепкую дверь. С треском распахнулась она, с шумом и топотом ввалились братья в избу и бросились к горячим углям очага, откуда веяло долгожданным теплом. А перепуганная семья кожевника спросонья решила, что не иначе, как напали разбойники.

NAHKAPEITTURI. Kuka hirviö näin astuu kunniallisen miehen huoneesen juuri joulu-yönä? Sano; pyssyni on ojennettu!

КОЖЕВНИК: Какой изверг врывается в дом почтенного человека, да еще в рождественскую ночь? Отвечай! Ружье у меня наготове!

TUOMAS: Olkoon pyssy rauhassa, mies.

ТУОМАС: Оставь ружье в покое.

AAPO: Älä ammu oman talon väkeä.

ААПО: Не стреляй в своих!

JUHANI: Me olemme, Jumala paratkoon, Impivaarasta.

ЮХАНИ: Господи, да это же мы, из Импиваары!

TIMO: Entisen Jukolan seitsemän poikaa!

ТИМО: Семеро сыновей Юколы!

SIMEONI: Herra armahtakoon meitä! Seitsemän sielua on menossa ijankaikkisuuteen juuri tällä hirmuisella hetkellä. Herra armahtakoon meitä!

СИМЕОНИ: Господи помилуй нас! Семь душ вот-вот перейдут в вечность в этот страшный миг. Господи, помилуй нас!

JUHANI: Tuli poltti tuon oivallisen pirttimme metsässä ja kaiken tavaramme myös. Tännehän nyt vilkaisimme kuin jänikset ilman yhtäkään muuta ruumis-pahan verhoa kuin paitariepu, lyhyt miehen paitariepu. Ja se oli kova leikki.

ЮХАНИ: Наша славная избушка в лесу сгорела дотла вместе со всем добром, и мы, как зайцы, бежали сюда почти голые, в одних рубахах. В одних коротеньких рубахах! Шутка ли это!

NAHKAPEITTURIN EMÄNTÄ. Herresta varjele!

ЖЕНА КОЖЕВНИКА: Боже ты мой!

NAHKAPEITTURI. Voi teitä kurjia!

КОЖЕВНИК: Ах, бедняги!

JUHANI: Niin, onkos tämä enään laitaa! Tässähän nyt istumme kuin harakat, huutaen Herran armoa. Ah! mun täytyy itkeä.

ЮХАНИ: Да, видали ли вы такое? И вот сидим тут, как сороки, взывая к божьей милости. Ах, я сейчас заплачу.

EMÄNTÄ. Kurjat lapsukaiset! Riennä, ukko, virittämään valkeata.

ЖЕНА КОЖЕВНИКА: Бедные детки! Скорей, старик, разводи огонь!

EERO: Voi onneton yö, voi onnettomia meitä!

ЭРО: О, несчастная ночь! О, мы, несчастные!

AAPO: Voi kauhistuksen yötä, voi!

ААПО: О, кошмарная ночь.!,

SIMEONI: Ah voi!

СИМЕОНИ: О-ох!

JUHANI: Älä itke, Eero, älä itke, Simeoni, älä yhtään ruikuta, Aapo! Älä itke, älä itke, Eero-veljeni; sillä nyt olemme suojassa. Mutta olipa se turkin marssia.

ЮХАНИ: Не плачь, Эро, не плачь, Симеони, не стони, Аапо! Не плачь, не плачь, брат мой Эро. Теперь-то мы в тепле. Но это был настоящий турецкий поход!

EMÄNTÄ. Voi ihmislasta täällä, voi!

ЖЕНА КОЖЕВНИКА: И как только не мается грешный человек!

JUHANI: Kultainen emäntä, teidän itkunne ja surkutuksenne saattaa minun uudestaan kyyneleisin. Ah! Mutta älkäät itkekö, muori, älkäät itkekö! Olemmehan jo pääsneet petoin ja pakkasten kynsistä tänne kristillisten lähimmäisten lämpymään. Ja siitä Jumalalle kiitos.

ЮХАНИ: Милая хозяюшка, ваши слезы и жалость заставят меня снова заплакать. Но не плачьте, хозяйка, не плачьте! Ведь мы уже вырвались из волчьих когтей и, слава богу, опять сидим в тепле, среди ближних. И за это благодарение господу!

TUOMAS: Surkea, perin surkea on tilamme. Mutta tehkäät meille loimottava pystyvalkea, tuokaat myös pari lyhdettä olkia sijaksemme laattialle ja saattakaat Valko talliin ja heiniä eteen.

ТУОМАС: Что и говорить, положение наше печальное. Разведите-ка нам жаркий огонь и принесите пару снопов соломки на пол, а Валко отведите в конюшню и дайте ей сена.

AAPO: Suokaat anteeksi, että lain nimessä ja henkemme tähden näin lujasti anomme teiltä apua ja holhomista. Henkemme tähden, henkemme tähden!

ААПО: Простите, что ради спасения душ своих мы взываем к закону гостеприимства и вашей помощи. Ведь это ради спасения наших душ, наших душ!

JUHANI: Oi armonliiton enkelit! istuuhan henki juuri nokkani kärjessä vallan lähtemäisillänsä, lähtemäisillänsä.--Jos on talossa lihaa ja olutta, niin tuokaat esiin.--Kas se vasta leikki oli, löylytys, jota muistamme.--Tuokaas lihaa ja lämmitettyä olutta kalliin henkemme ja sielumme tähden.

ЮХАНИ: О, ангелы небесные! Да у меня душа дер-( жится уже на самом кончике носа, того и гляди улетит. Если в этом доме найдется мясо и пиво, то ставьте на стол. Да, славно мы попарились, вовек не забудем! Так принесите же мяса и подогретого пива ради спасе-! ник наших бесценных душ, и тела тоже.

NAHKAPEITTURI. Miten ehdimme ja voimme, hyvät ystävät, ja saatuani ensin huoneesemme valoa.--Teitä onnettomia! paitasillaan juuri.

КОЖЕВНИК: Чем можем, тем поможем, люди добрые, только вот огонь налажу. Ах, бедняжки! В одних рубашонках!

JUHANI: Ei ryysyä päässä eikä kenkärajaa töppösissä. Katsokaas noita Sipillan-jalkoja, katsokaas.

ЮХАНИ: Ни шапки на голове, ни обутки на ногах. Да вы только поглядите на эти ноги — все одно что гусиная лапка царицы Сибиллы.

NAHKAPEITTURI. Karvojahan tämä pöyhistää. Tules katsomaan, muija.

КОЖЕВНИК: Волосы дыбом встают! Поди-ка взгляни, баба,

TIMO: Katsokaas minunkin sääriäni.

ТИМО: Посмотрите-ка и на мои.

JUHANI: Mitä ne ovat näiden rinnalla? Tuossa! Katsos, poika, paistikkaita.

ЮХАНИ: Что они рядом с моими? Вон какие! Погляди, брат, какая тушенка.

TIMO: Entä tuossa!

ТИМО: А эти!

JUHANI: Mitä sinun koipes tässä ovat?

ЮХАНИ: Да что твои ноги!

TIMO: Ja minunko? Äläs mitään. Nähkääs nyt. Onkos tämä ihmisen-lihaa?

ТИМО: Это мои-то? Обожди-ка. Вот поглядите, разве это нога человека?

NAHKAPEITTURI. Riennä, muija, katsomaan.

КОЖЕВНИК: Взгляни поскорей, баба.

EMÄNTÄ. No hyvät ihmiset ja taivaan voimat!

ЖЕНА КОЖЕВНИКА: Ой, люди добрые, силы небесные!

JUHANI: Niin, onkos tämä enään laitaa?--Tuomaankin silmät ovat kosteat. Älä itke, Tuomas.--Kun ma sanonkin: onkos tämä laitaa?

ЮХАНИ: Где такое видано? Даже Туомас прослезился. Не плачь, Туомас. Разве это порядок, я спрашиваю?

TIMO: Näinhän täällä ihmisen vasikkaa lennätetään.

ТИМО: Так вот и швыряет судьба человека.

EMÄNTÄ. Kuinka ne nyt punoittaa ja hohtaa, punoittaa ja hohtaa! Hyvät ihmiset!

ЖЕНА КОЖЕВНИКА: Как они горят да краснеют, краснеют да горят! Люди добрые!

TIMO: Kuin rauta ahjossa, varsinkin meltorauta. Hi, hi!

ТИМО: Будто железо в горне, точь-в-точь как железо!

EMÄNTÄ. Niin punaiset, niin punaiset! Herresta varjele!

ЖЕНА КОЖЕВНИКА: До чего ж они красные, до чего красные! Боже ты мой!

JUHANI: Ovatpa ne juuri »valanto-vasken kaltaiset», niinkuin seisoo raamatussa. Herra auttakoon meitä vaivaisia!

ЮХАНИ: Все равно что медь расплавленная. «И ноги подобны халколивану», как сказано в библии. Помилуй нас господи, несчастных!

EMÄNTÄ. Voi teitä lapsukaisia!

ЖЕНА КОЖЕВНИКА: Ах, бедные детки!

LAURI: Tehkäät mitä pyysimme ja lupasitte.

ЛАУРИ: Исполните же нашу просьбу, как обещали.

AAPO: Me rukoilemme: rientäkäät! Itse kyllä laitamme pystyvalkian, koska täällä nurkassa löytyy halkoja, uhkeita, tuohisia halkoja.

ААПО: Умоляем вас, поторопитесь! Огонь мы сами разведем, тут и дрова есть в углу, славные березовые поленья.

JUHANI: Niinpä vanhassa Jukolassa, noiden tuttavien, nokisten ortten alla istumme taas, ja tässä viivymme aina Vappuun asti. Entinen tupa olkoon vielä tämän talven kortteerinamme.

ЮХАНИ: Вот мы опять посиживаем в старой Юколе, под знакомыми закоптелыми грядками, и, пожалуй, пробудем тут до мая. Пусть наш прежний дом приютит нас на зиму.

TUOMAS: Mutta annappas kesän tulla.

ТУОМАС: Но пусть-ка только наступит лето.

JUHANI: Annappas kesän tulla, ja pirtti, ensimmäistä uhkeampi, seisoo Impivaaran aholla taas.

ЮХАНИ: Да, пусть-ка только наступит лето —* и на поляне Импиваара будет новая изба, получше прежней.

TUOMAS: Koska vaan lumi on mennyt, kaikuupa vieläkin kirvesten iskuista korvet ja vuoret ja Jukolan veljesten ei tarvitse enään kerjätä tuulenturvaa muilta.

ТУОМАС: Как только сойдет снег — и застучат топоры, и загрохочут лес и горы. Уж тогда братьям Юкола не придется проситься на ночлег к чужим людям.

JUHANI: Potrasti sanottu. Tuomas, unohtakaamme se kirottu temppu, joka saattoi pirttimme tuleen, ja kuvailkaamme mielessämme uutta pirttiä, jonka kohotamme pystyyn taas.

ЮХАНИ: Верно сказано! Туомас, забудем-ка ту проклятую историю, что привела к пожару. Лучше подумаем о новой избе, которую мы скоро срубим»

TUOMAS: Tiedä, että jo lähteissämme peloittavalle retkelle povestani kaikki närä hälveni; ja tiedä, koska tiellä, juostessas mun jäljessäni, sinä puhaltelit niskaani kuin uiva orhi, niin leikkasipa tämä sydäntäni.

ТУОМАС: Да у меня вся злость прошла, как только мы пустились в этот страшный путь. И когда ты бежал за мной и пыхтел мне прямо в затылок, точно загнанный жеребец, у меня даже сердце заныло.

JUHANI: Sentähden riemuitkaamme, että se retki on päätetty ja että seisomme lämpöisessä pirtissä taas.--Tuossahan tuodaan meille ruokaa ja juomaa ja tuossa kaksi valtaista lyhdettä kiiltäviä olkia. Kiittäkäämme Jumalaa, armaat veljet!

ЮХАНИ: А коли так, будем радоваться, что поход окончен и мы опять в теплой избе. Вон уже и есть-пить нам несут, а вот и два отменных снопа соломки. Возблагодарим бога, дорогие братья!

Mutta iloisesti leimusi koivuinen pystyvalkia, jonka herttaisessa hauteessa veljekset itsiänsä mieluisasti lämmittelivät. Siinä hetken seistyänsä, seitsemän miehen rivissä, siirtyivät he pöytään, nauttimaan lihaa, leipää, makkaroita ja lämmitettyä olutta, jonka kaiken heille nahkapeitturin emäntä, armoitteleva vaimo rakensi. Isäntä itse otti huolen Valkosta, talutti hänen talliin ja täytti soimen heinillä hänen eteensä. Viimein, seuraten miesten jälkiä, tulivat myös koirat synkeältä retkeltänsä, tulivat huohoittaen, liehakoiden, ja ilosta leimusivat heidän silmänsä. Suurella ilolla ottivat veljekset heitä vastaan: armoittelivat heitä, ravitsivat heitä ja hyväilivät heitä kaikin tavoin.

Весело пылали в очаге березовые дрова. Выстроившись в ряд у славного огонька, братья с наслаждением отогревались. Потом подошли к столу отведать мяса, хлеба, колбас и подогретого пива — всего, что нанесла им жена кожевника, женщина с добрым сердцем. О Валко позаботился сам хозяин, отвел ее в конюшню и наполнил ясли сеном. Скоро по следам братьев при-, бежали и собаки, высунув языки, виляя хвостами и радостно поблескивая глазами. Братья встретили их с бурным ликованием и начали кормить и ласкать.

Mutta, koska veljekset olivat atrioinneet, vaipuivat he alas olkisille vuoteillensa, ja pian, käärittyinä unen hienoon huiviin, unohtivat he elon taistelon. Makeasti he makasivat, ja kauan vielä lämmitti heitä loimottava valkea, kunnes se riutui ja hiiltyi. Sulki silloin emäntä pellin, ja tupaan virtasi uunista ihana lämmin; siitä kallistui vaimo itsekkin vuoteellensa taas, ja oli jälleen huoneessa yleinen hiljaisuus. Mutta ulkona hyppeli pakkanen räiskytellen pitkin aitoja, pohjoinen liehtoi voimakkaasti tähtikimmeltävän taivaan alla, josta kalvea kuu hymyten katseli alas.

А покончив с ужином, братья улеглись на солому и вскоре, убаюканные сладким сном, забыли все житейские бури. Крепок был их сон. И долго еще пригревало спящих пылающее пламя, но потом погасло, и в очаге остались одни угли. Тогда хозяйка закрыла трубу, и от печи повеяло уютным теплом. Но вот улеглась и сама хозяйка, и дом снова погрузился в тишину. А на дворе по изгородям с треском разгуливал мороз; под небом, усыпанным мириадами звезд, свирепо носился северный ветер, и с высоты улыбался светлый месяц.

Luku 07 глава

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Keväällä varhain, jo ennen kurkien tuloa, heittivät veljekset Jukolan, pakenivat Impivaaran aholle taas ja rupesivat kohta kaikin voimin rakentamaan itsellensä uutta pirttiä. Pian lepäsi nurkkakivillä jykeviä hirsiä ja kerros liittyi kerrokseen. Silloin monena päivänä aamun koitteesta aina iltahämärään paukkuivat kirveet ja jumahteli raskas nuija. Siinä Juhani, Aapo, Tuomas ja Simeoni istuivat kukin nurkallansa, mutta muut palhoilivat ja kiirittelivät lonnoja myöden hirsiä ylös rakennolle. Hiki-päin, mutta hauskalla mielellä aina he puuhailivat, ja vakaasti kohosi huone ja ympäri tuoksusi pihkan raikas haju. Mutta menipä taasen päiviä, joina veljekset ei liikuttaneetkaan kirveitänsä, vaan, kuorsaten sikeässä unessa, viettivät vuorokautensa illasta iltaan ja vielä kolmanteenkin aamuun.

Ранней весной, еще до прилета журавлей, братья покинули Юколу и, опятьл вернувшись на поляну Импиваара, принялись рубить новую избу. Скоро на угловых камнях уже лежали мощные бревна и венец за венцом стали подниматься стены. Много дней подряд от зари до вечерних сумерек звенели топоры и ухал тяжелый деревянный молот. По углам на срубе сидели Юхани, Аапо, Туомас и Симеони, а остальные тесали бревна и подкатывали их по жердям наверх. В поте лица трудились братья, но на душе у них было радостно — строение все росло и росло, наполняя воздух смолистым запахом. Выдавались, однако, и такие дни, когда братья совсем не брали в руки топоров и целыми сутками, от вечера до вечера, а порой прихватывая еще и следующее утро, спали крепким сном.

Kuitenkin, jo ennen laihopeltojen kellastumista kylässä, seisoi pirtti valmiina Impivaaran aholla; seisoi samassa paikassa, samassa muodossa ja tilassa kuin ensimmäinen; uhkeampana vielä se seisoi. Ja nytpä veljekset, koska luja pirttinsä oli valmis, taisivat päätyä täysin voimin pyyntöretkillensä taas. Sekä metsästykseen että kalastukseen Ilvesjärvelle varustelivat he itseänsä, läksivät aseinensa, pyydyksinensä matkaan, ja koiratkin seurasivat heitä tultaläikkyvillä silmillä. Väsymättä samoilivat he metsäisiä vuoria, soita ja maita ja viiltelivät kaikkialle järven heleää pintaa, kiehtoen itsellensä elaketta sekä hetkeksi että tulevaksi tuikeaksi talveksi. Ja silloin Ahtolan ja Tapion asujamista moni henkensä heitti.

И все-таки, не успели еще пожелтеть нивы, как на поляне Импиваара, на том же самом месте, что и прежде, стояла готовая изба; даже видом своим она походила на первую избу, разве только была покрепче и покрасивей. Покончив со стройкой, братья опять могли с головой уйти в охотничьи затеи. Они приготовились и к охоте и к рыбной ловле на Ильвесъярви и, захватив ружья и снасти, отправились в путь; собаки с блестящими от возбуждения глазами бежали следом. Братья без устали рыскали по таежным сопкам, болотам и полянам, избороздили вдоль и поперек светлую гладь Ильвесъярви, добывая себе пропитание и делая запасы на суровую зиму. Немало обитателей Ахтолы и Тапиолы простилось тогда с жизнью.

Mutta mielinpä nyt kertoa vanhasta Taula-Matista, veljesten ainoasta ystävästä täällä metsissä.--Oli ukko, nimeltä Taula-Matti; asui tuuhealla, visaisella mäellä, yksin hän asui pienessä majassansa muutama tuhannen askelia Impivaaran vuoresta. Taulaa teki hän pehmeintä Hämeessä ja vallan vahvoja tuohikenkiä, ja tämä virkansa toi hänelle puuttumatta jokapäiväisen leipänsä. Nuorempana oli hän matkustanut Pohjanmaalla, jonne jalona kyytimiehenä seurasi entistä pitäjän provastia, joka oli muuttanut aina Lapinmaan rajoille. Siellä oli Taula-Matti viipynyt seuraavan kesän, pyynnellen karhuja, ahmoja ja kurkia Pohjolan äärettömillä rämeillä. Näiltä retkiltä oli hänellä kertomista paljon; ja muisto oli hänellä verrattoman tarkka; eipä hän unohtanut mitä hän kerran näki tai kuuli. Tarkka oli myös hänen havaintonsa ja silmänsä; pyörryttävien salojen halki hän vaelteli milloinkaan eksymättä. Ei löytynytkään paikkaa niin kaukaista, missä hän vaan kerran oli käynyt, jonka suuntaa ei hän luullut tietävänsä, erehtymättä hiuskarvan vertaa. Hän osoitti sen kohta peukalollansa; ja turhaan väittelivät vastaan, niin järkähtämättömänä piti hän tietoansa. Jos esimerkiksi häneltä kysyit: »missä on Vuokatti», vastasi hän kohta, puskien peukalollansa kohden taivaan reunaa: »tuolla; katso pitkin peukaloani; tuolla, vaikka ampuisit. Kuusamon kirkko on tuon pienen kuveron kohdalla, mutta siitä pieni kukon harppaus oikealle kulkee linja Vuokattiin». Samoin, jos kysyit häneltä: »missä on Porrassalmen tappeluskenttä», vastasi hän taasen viipymättä ja puskien peukalollaan kohden taivaan reunaa: »tuolla; katsos pitkin peukaloani; tuolla, vaikkas ampuisit». Niin oli ukko tarkka, ja tarkoin tunsi hän myös metsät monien peninkulmien avaralta majansa ympärillä. Moneen ristiin oli hän ne astellut, etsien milloin kääpiä, milloin kenkätuohia ja milloin käyskellen pauloillansa. Tapahtui myös joskus, että hän, näin ympäri kuljeksien, poikkesi Impivaaran pirttiin tervehtimään veljeksiä. Ja silloin oli veljeksillä hauska hetki: suut selällään he kuultelivat ukon kertomuksia, suut selällään ja korvat pystyssä kuin nahkasiiven korvat.--Kerranpa taasen eräänä elokuun iltana istuu hän veljesten luona, haastellen metsäretkistänsä pohjoisilla mailla.

А теперь я хочу рассказать о старом Матти Труте, единственном друге братьев в этих лесах. Он жил один-одинешенек в маленькой избушке на поросшей кустарником горе, в нескольких тысячах шагов от Импиваары. Матти Трут делал самый мягкий во всем Хяме трут, чему обязан был и данным ему именем, да плел добротные берестовые лапти, и этот промысел вполне обеспечивал его хлебом насущным. Когда-то в молодости он был лихим ямщиком и побывал даже в Похьянмаа, а потом последовал за приходским пастором, переселившимся к самым границам Лапландии. Там Матти провел лето, охотясь на медведей, росомах и журавлей на бескрайних северных болотах. Об этих странствиях ему было что порассказать. Обладая замечательной памятью, он никогда не забывал того, что хоть раз видел или слышал. Он отличался также наблюдательностью и верным глазом. Матти исходил самые глухие леса, и не было еще случая, чтобы он заблудился. Стоило ему хоть раз побывать в каком-нибудь местечке, хотя бы самом отдаленном, и он мог сразу же указать туда дорогу, ни на волосок не ошибившись. Матти обычно вытягивал в нужном направлении свой большой палец, и спорить с ним было тогда бессмысленно, ибо он был непоколебим в своем знании местности. Когда у него спрашивали, например: «Где Вуокатти?» — Матти, ни минуты не мешкая, указывал пальцем на край небо-' склона и отвечал: «Там, гляди на палец. Как раз там, хоть стреляй. Вот за тем пригорочком церковь Куусамо, а на петушиный шаг вправо проходит просека в Вуокатти». Точно так же, если его спрашивали: «Где бран= ное поле Поррассалми?» — он опять-таки вытягивал па-лец и незамедлительно отвечал: «Вон где, гляди на палец. Как раз там, хоть стреляй». Вот какой точный был у старика глаз, и он отлично знал все леса на десятки километров вокруг своего жилища. Он исходил их вдоль и поперек, собирая то наросты на деревьях, то бересту или проверяя силки и ловушки. Порой во время своих странствий он наведывался в избу Импи-ваара к братьям, для которых это было великой радостью. Разинув рты и навострив уши, они слушали рассказы старика. И вот однажды августовским вечером Матти опять сидел у братьев и рассказывал им о своих охотничьих приключениях в северных краях.

JUHANI: Vai niin. Mutta kuinkas sitten?

ЮХАНИ: Вот как! Ну, а потом что?

TAULA-MATTI. Niin, kuinkaspa kävi? Tultiin siitä oikein moiselle aukolle, heiluvaan suohon, ja suksilla sujuttiin yli tuon pöhisevän haudan. Löydettiin monta lämpöistä kurjenpesää, ammuttiin monta kirkuvaa kurkea, pullistettiin pussimme munilla ja höyhenillä, ja kurjet viskasi mies aika rykelmänä olallensa. Ja sitten me ryypättiin.--Siitä lähdettiin liesuun taas, koirat ja kurjet niskassa, yli helluvan ja hyllyvän, porisevan ja pirisevän rämeen; ja usein oli uros menemäisillänsä kuun kullan päiviksi ijankaikkiseen syvyyteen, niskassa mariseva koira. Mutta tultiinpas kuitenkin mäikyvälle mäelle taas, navealle taipalelle, vaikka märkinä kuin uitetut hiiret. Siihen rakennettiin yöleiri, tehtiin heiluva tuli ja riisuttiin päältä lotisevat nutut. Eikä siinä muuta kuin tempasit tuppeen vaan sekä housut että paidan, tuppeen kuin ankerjaannahan. Höyrysivät pian vaatteet oksilla, kihisivät kurjen-munat mujussa ja me itse nyt kääntelimme ja vääntelimme tuossa tulosen herttaisessa hauteessa, ilki-alastomina kuin öiset kyöpelit. Ja sitten me ryypättiin.--Mutta mitenkäspä luonnistui aika? kuinkaspa kului meiltä toukoyö? Ainahan tuossa koirat kiertelivät noita kosteita sieraimiansa ja mulkoilivat ylös puitten latvoihin. Lopultahan mekin rupesimme tirkistelemään ylöspäin, ja mitäpäs näimme siellä?

МАТТИ ТРУТ: Что потом? Забрели мы в одно пустынное место, на этакое топкое болото, и стали про < бираться по нему на лыжах. Нашли уйму теплых журавлиных гнезд, перестреляли немало крикливых журавлей, Кошели набили яйцами и пухом, а на плечи взвалили по ноше. А потом мы выпили. Оттуда пошли дальше по топкой илистой трясине, таща на себе журавлей и собак. И не раз случалось, что охотник с повизгивавшей собакой на шее вот-вот был готов провалиться в бездонный омут. Но мы все-таки выбрались снова на сухой пригорок, мокрые как мыши. Устроили .ночлег, разожгли большущий костер и сбросили с себя промокшую одежду. Делать нечего — снимай штаны да рубаху, все равно что шкуру с угря, и вешай на веточку, Скоро от одежды повалил пар, в золе зашипели журавлиные яйца, а сами мы, нагишом, закрутились, точно бесы-полуночники, подставляя огню то один бок, та другой. А потом мы выпили. Но как же время проходило? Как ировели мы эту майскую ночь? Собаки почему-то раздували ноздри и поглядывали на макушки деревьев. Потом и мы стали посматривать наверх — и что же увидели?

JUHANI: Sanokaas. Kaiketi pienen kyynysilmän karhunpoikasen.

ЮХАНИ: Скажите-ка! Пожалуй, маленького медвежонка?

TIMO: Tai itse Körrin ja Kyöpelin, arvaan minä.

ТИМО: Или самого беса и лешего, я думаю.

TAULA-MATTI. Ei niin eikä näin, vaan istui siellä tumpuri ahma-vetkale kuivan, partaisen männyn haarikossa. Heiskanen ampui, mutta turhaan; Pikku-Jussi ampui, mutta turhaan; livautinpa lopulta minäkin, mutta melkein samalla autuudella. Heilahti ahma vaan kerran ja ärähti oikein äkeästi, mutta istui koreasti oksalla jäljellä. Silloin huusi Heiskanen: »noidanjuonia, noidanjuonia!» otti taskustansa kuolleenhampaan, puri siihen muutaman kerran ja sylki luotiin, jonka hän kiersi uudestaan pyssyynsä. Sitten soikotteli hän hetken kädellänsä ilmassa ja, väännellen silmiänsä peloittavasti, lausui, peevelin poika, pari kolme eriskummallista, hirveätä sanaa, ampui, ja alaspa mötkähti männystä ahma. Mutta kaukana kuolemasta oli vielä peijakas, ja nousipa leikki taas. Me itsehän, ihan alastomina kuin oltiin, emme taitaneet astua juuri liki tuota häijyläistä; eivätkä mielineet lähestyä häntä koiratkaan, vaan tuossa he nilkuttelivat ja nalkuttelivat syllän päästä, koska ahma pyrskäytteli, pyrskäytteli heitä moristen pensastosta vastaan. Noitavoimat, näettekös, vaikuttivat vieläkin. Mutta rupesi Heiskanen taasen latomaan suustansa kauheita sanoja, soikotellen kättänsä ja väännellen silmiänsä hirveästi. Ja kas kun nyt koira oikein karkasi kiinni tuohon punakitaiseen vekamaan karkasi kipenöitsevänä rakettina vaan, niin tulipas siitä pöllytys. No herran poika kun se koira nyt pani sen ahma-rukan noin, noin, noin vaan! Etpä, peijakas vie, ole nähnyt sellaista löylyä ja kuranssia vielä, et totisesti.

МАТТИ ТРУТ: Ни того, ни другого. На суку бородатой сухой сосны сидела большущая росомаха. Хейска-нен выстрелил по ней, но мимо; Юсси Коротышка выстрелил, но тоже мимо; наконец и я пальнул, да не тут-то было. Росомаха только чуть покачнулась, сердито зарычала и осталась сидеть на суку. Тогда Хейсканен закричал: «Это колдовские козни! Колдовские козни!»— и, вытащив из кармана зуб мертвеца, покусал его немножко, поплевал на пулю и опять загнал ее в ружье. Потом помахал рукой, страшно ворочая глазами, сказал каких-то два-три ужасных слова, бесов сын, и выстрелил. Росомаха свалилась с сосны. Но до смерти ей, чертовке, было еще далеко, и тут-то и началась потеха. Ведь сами мы, совсем голые, даже близко не смели подойти к этой злючке; да и собаки не хотели с ней сходиться и тявкали в сажени от зверя, а он все рычал на них из куста. Ему, видишь ли, все еще помогала нечистая сила. Но Хейсканен снова начал произносить страшные слова да замахал рукой и заворочал глазами. И гляди, как собака теперь бросилась на зверя! Прыгнула, как ракета, и то-то поднялась возня! Боже мой, чего она только не выделывала с бедной росомахой! И так ее и этак, и так и этак! Нет, черт побери, вам еще наверняка никогда не приходилось видеть такой схватки, никогда!

JUHANI: Tulimmaista tuhannen!

ЮХАНИ: Тысяча чертей!

TIMO: Siinä olis ollut lysti!

ТИМО: Вот где было бы на что поглядеть!

TAULA-MATTI. Olipa se hauskaa ja lystillistä leikkiä, oli mar'!

МАТТИ ТРУТ: Да, это была возня, ей-ей!

TIMO: Ja sitten pistitte ahman pussiinne?

ТИМО: А потом вы запихали росомаху в мешок?

TAULA-MATTI. Olihan tuo pulskeakin pussiin pistettävä jalli; lihava köntti. Niin; ja sitten me ryypättiin.--Sitten pu'imme nutut päällemme taas, kruutikuivana, ja pantiinpas koreasti ma'ata tuohon heiluvan tulen hauteesen. Mutta vähänpä siinä unta uneksuttiin, koska noidannuolia kuin tulisia kärmeitä lenteli lakkaamatta ristiin, rastiin ilmassa huimaavan päämme yli. Useinpa kyllä putkahteli Heiskanen ylös, huutain korkealla äänellä: »sammu, noidannuoli, sammu, noidannuoli!» ja kohahtaen raukeni heistä moni mikä metsään, mikä harmaasen suohon, mutta useampi vielä mennä pyhkäsi pitkin sileätä tietänsä, huolimatta hänen huudostansa. Kerranpa kuului, viiltäen pohjosesta etelään, riivatun äkeä ja vinha puhina, jota seurasi vielä pientä vilinätä kauan. Mikähän pokko siitä vilkkaisi? kysyin minä Heiskaselta, joka hetken päästä minulle morahtaen vastasi: »mänihän siitä itse ukko Hiisi».--Kului taasen tunti, kului kaksi, ja tulta iski liepeä, sumuinen ilma. Mutta idästä suon partaalta kuului äkisti ääni kuin sammaleisten kuusten kohaus, ja vastasi nyt suon läntiseltä rannalta pian taasen toinen ääni, mutta hieno niinkuin kahaus pienestä koivistosta. Mikä kohaus se siellä, ja mikä kahaus tämä täällä? kysyin minä taasen, ja vastasi viimein Heiskanen morahtaen: »hoastaahan kuusiston toatto tyttönsä kanssa».--Mutta meni vihdoin yö ja koitti kerran aamu ja siitä lähdettiin tallustamaan taas. Kas kun nyt juuri metsän rannalla näimme hallavan, sen peevelinmoisen suden, mutta hän pakeni kuin hernehaasia tuulispäässä. Näkyi viimein enään vasempi takajalkansa, minä ojensin pyssyni ja ammuin tassun poikki, poikki niinkuin rouskun, mutta pelastipa hän nahkansa kuitenkin. Poikki ammuin äijä-paran töppösen.

МАТТИ ТРУТ: Да, добыча была немалая. Этакий жирный кусочек. Да. А потом мы выпили. Немного погодя натянули на себя одежду, сухую как порох, и легли спать возле жаркого огня. Но спать нам почти не пришлось, потому что над головой, будто огненные амеи, без конца летали туда-сюда колдовские стрелы. Хейсканен, правда, не раз вскакивал на ноги и вопил что было мочи: «Потухни, колдовская стрела! Потухни, колдовская стрела!» — и их в самом деле немало попадало в лес и на болото, но еще больше летело своей дорогой, несмотря на все заклинания. А тут с севера на юг пронесся пронзительный свист нечистого, и долго доносился еще слабый шум. «Что за чертовщина пронеслась мимо нас?» — спросил я Хейсканена, а он пробормотал мне в ответ: «Это промчался сам старик Хийси». Прошел еще час, другой, а в теплом, сумрачном воздухе так и мелькали огни. Вдруг с восточного края болота донесся шум, будто вздох бородатых елей, а с западного края послышался ответный звук, похожий на шелест молодого березняка. «Что это за шум и шелест?» — спросил я опять, и Хейсканен пробормотал мне в ответ: «Это хозяин ельника переговаривается со своей дочкой». Но наконец ночь прошла, настало утро, и мы снова пустились в путь. И тут, у самой опушки леса, мы заметили дьявольски большого волка, но он заметался, будто гороховое поле на ветру. Уже виднелась только левая задняя лапа; и тут я вскинул ружье и перебил ему лапу, только хруст раздался. Но шкуру-то свою серый все-таки спас. Да, перебил я лапу старику.

TIMO: Voi peijakas! Kääppä poikki kuin jääpuikko, ja makasi edessänne maassa kuin pöydällä laskiais-sorkka?

ТИМО: Ах, дьявол! Лапу пополам, будто ледяную сосульку! И она валялась перед вами, как пасхальный окорок на блюде?

TAULA-MATTI. Ei sentähden juuri niin.

МАТТИ ТРУТ: Нет, не совсем так.

TUOMAS: Mutta mistä huomasitte käpälän katkenneeksi?

ТУОМАС: Но откуда же вы узнали, что лапа была перебита?

TAULA-MATTI. Juoksimmehan hänen jäljessään huikean matkan ja näimme usein kuinka, susi-pojan astellessa, laahaava, letkuva tallukkansa oli tehnyt tuommoisia kymmen-numeroja santaan.

МАТТИ ТРУТ: Да мы ведь еще долго гнались за волком и тут-то и увидели, как болтается перебитая лапа и выводит на песке десятки.

TIMO: No vie sinun perhana! Kymmenen-numeroja santaan? Hi, hi, hi!

ТИМО: Ох, черт побери! Десятки на песке? Хи-хи-хи!

TAULA-MATTI. Selviä kymmenen-numeroja.

МАТТИ ТРУТ: Самые настоящие десятки.

JUHANI: Susi oli päivissä.

ЮХАНИ: Волку-то, верно, нелегко пришлось.

TAULA-MATTI. Susi oli päivissä, jos miehetkin. Mutta koirat peijakkaat eivät siirtyneet syltääkään kintuistamme, vaan astelivat alakuloisina, hännät lyyhyssä, ne ennen aina urheat koirat.

МАТТИ ТРУТ: Волку нелегко, да и охотникам тоже. Но собаки проклятые ни на шаг не отходили от нас и плелись с понурыми головами и поджатыми хвостами— это наши-то собаки, всегда такие смелые!

AAPO: Mikä oli masentanut heidän intonsa?

ААПО: Что же их так напугало?

TAULA-MATTI. Noitakeinot, hurmaavat lumouskaasut, joista ilma oli täys kuin kruutisavusta sodan ilma. Tosin koetti Heiskanen parastansa, manasi ja sadatteli, soikotellen kättänsä, mutta turhaan perin. Ja Pikku-Jussi veitikka, hän juosta tapsutteli kuin keri, tömitellen maata, hikoen kovin. Sillä eihän ollut pojalla koipea kun kaikkein korkeintaan kolme korttelia; mutta olipa hänellä oikein saukon selkä, pitkä ja sitkeä. Sitkeä oli koko mieskin, riivatun sitkeä ja kiinteä kuin saukko itse. Kauan hän pöllytteli sutta perään, joka ontuen tallusteli edellä; mutta eipä lopultakaan auttanut, vaan täytyi hänen heittää Häntä-Heikki metsien haltuun. Niin; ja sitten me ryypättiin. Ja koska tämä oli tehty, käytiinpäs astelemaan kotiapäin taas, kantain runsasta saalistamme. Niin asteltiin, pussit kainalossa, pusseissa munat ja höyhenet ja yhtä ja toista pienempää metsäviljaa; sukset ja kurjet selässä, pyssyt kourassa; ja vuoroitellen lönkytteli kunkin olalla karvainen ahma. Niin kuljettiin. Mutta lentelipä pilvien rajalla pieni, mököttelevä taivaanvuohi; minä ammuin sen ja pistin pussiini. Siitä käytyämme hetken, näinpä männyn latvassa siipioravan, litteän ja suurisilmäisen, minä ammuin sen ja pistin pussiini.

МАТТИ ТРУТ: Все те же колдовские козни и волшебный туман — он носился в воздухе, точно пороховой дым на поле брани. Хейсканен, правда, старался изо всех сил: и заклинал, и проклинал, и рукой махал, но все попусту. А Юсси Коротышка катился за волком, как клубок, подымая пыль и обливаясь потом. Ноги-то у парня были длиной не больше трех четвертей, зато спина, как у выдры, длинная и крепкая. Да и сам он был чертовски крепкий, сильный и цепкий, будто сама выдра. Он долго гнался за волком, а тот, прихрамывая, ковылял вперед. Но делать было нечего, пришлось Юсси оставить погоню, и серый убежал в лес. Да. А потом мы выпили. И когда с этим было покончено, с богатой добычей зашагали домой. Так вот и шли, с кошелями под мышкой, а в них яйца, пух да разная мелкая дичь; лыжи и журавлей тащили на спине, ружья в руках, а росомаху несли по очереди. Так и шли. Под самыми облаками пролетел маленький бекас — я подстрелил его и положил в кошель. Прошли еще немного, и я заметил на вершине сосны плоскую большеглазую белку-летягу. Я подстрелил ее и положил в кошель.

Tultiin lopulta väljille, korkeille ahoille ja näkyi kerran vielä tuolla etelässä Turkkilan talo, josta oli lähdetty tuimalle retkelle. Tultiin veriseen paikkaan, jonka Turkkilan isäntä jo pyyntiin mennessämme oli osoittanut meille ja jossa karhu kaksi päivää sitten oli tappanut uhkean orhin. Siinä katseltiin hetki kontion tahrattua pöytää, ja huomasinpa kohta, että hän nykyään, kaiketi menneenä iltana, oli auringon laskiessa käynyt nauttimassa tähteitä paististansa. Arvelinpa nyt hänen palaavan samaan paikkaan taasen tämänkin päivän sammuessa, ja sentähden päätin jäädä häntä vartomaan; mutta edelle, Turkkilaan läksivät muut iloista ehtoollista rakentamaan. Siinäpä seisoin nyt ja tuumiskelin, tuumiskelin ja pitelin päätäni kuinka tuota vierastani vuottaisin lakealla aholla, jossa, kiivetäkses ylös, ei seisnyt yhtään ainoata puuta. Mutta »sukkela vikkelän voittaa», keksinpä keinon viimein, oivallisen oikein moisen koneen. Näinpä siinä lähellä tervaskannon, mustan ja julman suuren, jonka juuret keväitten kirret oli kohottaneet ylös, ainakin kyynärän korkealle. Siitähän naputin kirveelläni poikki sen keskimmäisen juuren, joka tunkee oikeasti alas, kiskoin ulos ja avarsin kuoppaa vielä hieman. Sinne nyt matelin sisään, pistin kiväärini kidan ulos verikenttää kohden ja rupesin koreassa suojassa odottamaan ohtopoikaa, päälläni ankara linna. Hän tuli, läheni kontien arolta, iski hampaansa orhin revittyyn lapaan, ja päätinpä nyt varoten antaa hänelle lyijyä otsaan. Mutta peeveli kuitenkin! kilkahtipa silloin perin pikkuruisen tuo messinkiviilu pyssyni perässä vasten takkini tinanappia, ja kilahduksen kuuli paikalla kontion tarkka korva. Villittynä karkasi hän kohden, mutta paukahtipa häntä vastaan. Siitä kuitenkaan huolimatta, juoksi hän vaan päin, kirkuen peloittavalla äänellä. Kuuluipa nyt jytinätä pääni päällä: juuret ryskysi ja maa remahteli, koska monisarvinen kanto nostettiin päältäni pois. Ja minä poika-parka ajattelin jo tulleeksi tuhoni päivän ja varroinpa vaan, pyssy kourassa, koska tuikahtaisi esiin hirmun avattu kita. Mutta äkkiinpä nyt lakkasi telme, ja kaikki oli hiljaa, äänettä kuin haudassa, ja eipä, niinkuin odotin, tullutkaan tuosta iskettäväksi yhteen. Varroinpas hetken vielä, mutta katsoa kurkkasinhan lopulta pystyssä töröittävien juurien välistä toiselle puolelle, ja siellähän makasi ihan hengettömänä karhu, kaadettu kanto sylissä, ja vuodattaen uhkeasta rinnastaan vertansa multaan. Mutta heleijaa! ajattelin minä, seistessäni vapaana poikana taasen, vapaan taivaan alla. Olihan tervaskanto vallan sukkelasti siirtynyt päältäni pois.

Наконец вышли на широкую поляну и уже увидели на юге усадьбу Турккила, откуда мы отправились в этот трудный поход. И подошли мы к залитому кровью месту, где несколько дней назад медведь задрал жеребца. Хозяин Турккила показал нам его еще до охоты. Глядим мы на следы медвежьего пира, и я скоро приметил, что медведь еще совсем недавно, пожалуй накануне вечером, на заходе солнца, заглядывал сюда, чтобы полакомиться остатками добычи. Я смекнул, что он и сегодня на закате наведается сюда, и решил остаться, чтобы подкараулить его. А остальные пошли в Турк-килу готовить ужин. Вот стою я и думаю, голову ломаю, как мне встретить гостя, если на ровной поляне нет ни единого дерева, чтобы залезть на него. Но хитрости нам не занимать, и я нашел-таки способ, да еще какой! Поблизости я увидел смолистый пень, огромный и черный. Корни у него были подмыты вешними водами, на целый аршин приподнялись над землей. Я перерубил топором средний корень, тот, что идет прямо в землю, вытащил его и немного расширил ямку. Вполз я в нее, высунул ружье в сторону кровавой поляны и, прикрытый падежной крепостью, стал поджидать лесного гостя. Вот он вышел из чащобы и впился зубами в разодранную лопатку жеребца. Тут я решил осторожненько всыпать ему свинца в лоб. Но черт побери! Медный затыльник на ружейном прикладе чуть-чуть звякнул об оловянную пуговицу моей куртки, а у медведя слух острый, он сразу поймал этот звук. Как одержимый, бросился он на меня, но я встретил его выстрелом. А медведь знай себе бежит вперед со страшным ревом. Какой треск начался тут над моей головой!! Корни заскрипели, земля ходуном заходила, когда он сбросил с меня рогатый пень. Я уж подумал — настал мой последний час, и с ружьем в руке жду, когда передо мной покажется медвежья пасть. Но вдруг возня кончилась, и стало совсем тихо, будто в могиле. Так мне и не пришлось схватиться с медведем. Я подождал еще немножко, а потом сквозь торчавшие корни оглянулся назад. Там лежал мертвый медведь, с вывороченным пнем в лапах, а из груди кровь хлещет. «Вот так штука!» — подумал я, когда опять стоял вольным молодцом под вольным небом. Ведь пень-то с меня слетел чертовски быстро!

JUHANI: »Helvetti, sanoi Heskuun-Jaakko!»

ЮХАНИ: «Вот так-то!» — сказал Яакко Хэску.

TIMO: Vie sinun seitsemän seppää!

ТИМО: Эх, забери тебя семь кузнецов!

JUHANI: Sukkelin tempaus maan piirin päällä!

ЮХАНИ: Самая ловкая проделка на всем белом свете!

TUOMAS: Urhea tempaus, miehukas tempaus sekä kontion että teidän!

ТУОМАС: Славная проделка. Медведь был матерый, но и вы не дали маху!

JUHANI: Oi sinä musta sonni!

ЮХАНИ: Ах ты, черный бык!

TIMO: Perhana! Enhän taida enään muuta sanoa. Mutta kuinkas sitten?

ТИМО: Дьявол! Больше тут ничего не скажешь. Ну, а потом что?

TAULA-MATTI. Niin, arvaathan kuinka sitten kävi, arvaathan että paukaus kuului Turkkilaan kuin ammeen pohjasta ja saattoi pian miestä niinkuin sääkseä aholle. Ja nousi nyt remua ja meteliä, koska taipuvassa, keikkuvassa salossa kannettiin kontiota taloon. Olipa siinä aika taatto: riippuen kiikissä, pimitti hän koko Turkkilan tuvan kuin taivaalla sakea ukkospilvi.--Siinä oli sen päivän puuhat, sen päivän ja retken. Ja sitten me ryypättiin.

МАТТИ ТРУТ: Что потом — ты и сам можешь догадаться. Выстрел донесся до Турккила, будто стрелял я на дне пустой бочки, и скоро люди облепили поляну, словно комары. А когда медведя притащили домой на длинном шесте, поднялся шум и гам. Здоровенный был зверюга! Когда его подвесили на жердь, в избе стало темно, точно от грозовой тучи на небе. На том и кончился этот день да и вся наша охота. А потом мы выпили.

JUHANI: Ja vietitte iloisia peijaisia.

ЮХАНИ: И обмыли богатую добычу?

TAULA-MATTI. Ne Turkkilassa aljettiin ja pappilassa päätettiin, päätettiin liemisillä naamoilla ja laimeilla silmillä. Niin oli, ja ne päivät ovat olleet ja menneet. Mutta mieluisasti muistelee ukko retkiä miehuutensa parhaista päivistä ja mieluisasti niitä kertoilee.

МАТТИ ТРУТ: Вот, вот. В Турккила начали, а у пастора кончили, с пьяными рожамц и осоловевшими глазами. Вот как было! Но те дни давным-давно миновали. И я, старик, всегда охотно вспоминаю лучшую пору своей жизни и охотно о ней рассказываю,

AAPO: Ja mieluisasti kuultelemme me.

ААПО: А мы охотно слушаем.

JUHANI: Kertokaat niin aina aamuun asti, ja me emme muistakkaan että unta on maailmassa.

ЮХАНИ: Рассказывайте хоть до рассвета — мы и про сон забудем.

TAULA-MATTI. Onpa jo aika lähteä kömppeilemään kölsäänsä taas; on aika, on. Jumalan haltuun, veljet!

МАТТИ ТРУТ: Нет, нет. Мне в свою развалюху ковылять пора, да, да, пора. Оставайтесь с богом, братья!

JUHANI: Herran huomaan, kunnioitettava Matti.

ЮХАНИ: С богом, уважаемый Матти!

AAPO: Voikaat hyvin, ja tervetuloa pirttiimme aina!

ААПО: Будьте здоровы да почаще заглядывайте к нам!

Läksi Matti, kirves olalla, käymään kohden pientä mökkiänsä visaisella, tuuhealla mäellä, kaukana kylästä. Mutta yön lepoon läksivät veljekset, sillä johan pimeys voitti, ja illan himmenevä valo kajasti vaisusti heidän pirttinsä ahtaista akkuna-reijistä. Mutta kauanpa aatokset parveilivat tulisina heidän aivoissansa, poistaen virvoittavan unen. He muistelivat Taula-Matin kertomuksia Pohjan erämaista, lumotusta ilmasta siellä ja noidannuolista, jotka sihisten sinkoilivat ristiin, rastiin halki tumman yön. Niinkuin siellä nuolet säkenöitsivät ja pyssyt leimahteli, niin leimahteli heidän povensa kummallisesta halusta ja innosta. Enimminkin kaikista kannatti heidän kimmaansa kurki, tuo viisaasti, närkisti katseleva lintu, jonka jylhä kirkkuna kajahtelee ympäri Pohjan rämeitä; ja heidän aatostansa vastaan hohti höyhenellisten pesien herttainen lämmin, hohti kiiltävin munineen juovuke-pensasten helmoista. Siellä pitkäkaulaisia pyytää ja heidän pesiänsä riistellä, se nyt oli veljesten himona. Voimallisesti heidän mieltänsä viehätti Pohjolan soitten juhlallinen synkeys.

И Матти, с топором на плече, отправился в свою избушку на заросшем кустарником косогоре, поодаль ст деревни. А братья улеглись: надвигалась уже темнота, и в маленькие окошки едва пробивался слабый вечерний свет. Но долго еще в их головах витали горячие думы, отгонявшие бодрящий сон. Братья вспоминали рассказы Матти Трута о полярной тундре, о волшебном тумане и колдовских стрелах, которые с шипением рассекают ночную тьму. И, подобно этим огненным стрелам и вспышкам ружейных выстрелов, в сердцах их вспыхнули Необычные думы и желания. Больше всего их прельщал журавль, птица с умным взглядом, чей крик раздается на безбрежных северных топях. Братьям казалось, что они уже ощущают нежное тепло устланных пухом гнезд с яйцами, укрытых под кустиками голубики. Быть там, стрелять в этих красавцев с длинными шеями и опустошать их гнезда — вот чего жаждали теперь они. Торжественная суровость северных болот совсем заворожила их.

Mutta kau'emmin kaikista valvoi vuoteellansa Juhani. Hän tuumiskeli millä keinolla näillä kotopitäjän mailla saataisiin matkaan pyynti, joka vetäisi vertaa tuolle äsken kerrotulle Pimentolan soilla. Hän muisteli Kourusuota, jossa tosin ei löytynyt kurkia, mutta laikkokylkisiä sorsia viljavalta. Ja koska Pohjan-miesten välimaiset ryyppäykset kiemailivat hänen mieltänsä kummallisella voimalla, niin muisteli hän löytyvän viinaa Viertolan kartanossa. Ja niinpä sai hän aatoksissaan kokoon jonkunmoisen kopian Pohjolan jalosta pyynnistä, ja, päätettyään panna sen huomenna toimeen, nukkui hän lopulta; mutta unissaan peuhaili hän kauan Taula-Matin mahtavilla retkillä. Kerranpa loiskasi hän uneksuen vuoteeltansa ylös, huutain hirmuisella äänellä: »Ahman-poika, ahman-poika! Ottakaat kiinni se kurjankaula!» Tälle huudolle muut, puoleksi heräten, ärähtivät äkeästi loukoistansa; vaipuivat kuitenkin pian uneensa taas. Mutta kauan tuijoitteli ympärillensä Juhani, ennen kuin huomasi ettei hän seisnutkaan Lapin summilla mailla, soitten välissä, harmaalla taipaleella, vaan kotopirtin rauhallisella parvella. Vähitellen selkeni mielensä, vuoteellensa kallistui hän jälleen ja nukkui sikeästi.--Mutta aamulla, noustuaan ylös, muisteli hän öillistä päätöstään ja rupesi kohta sitä muille esittelemään.

Дольше всех бодрствовал на своей постели Юхани, все размышлявший о том, как бы в родных местах устроить что-либо подобное только что рассказанной охоте на болотах Пиментолы. Он вспомнил о болоте Коурусуо, где, правда, не водилось журавлей, но зато было множество пестрых уток. Особенно его воображение возбуждали частые выпивки охотников-северян, и Юхани вспомнил, что водку можно раздобыть в имении Виэртола. Так в его голове и родилось некое подобие славной охоты северян, и, решив завтра же осуществить все на деле, он наконец заснул. Однако во сне он долго еще бродил по следам Матти Трута и раз даже вскочил с постели со страшным криком: «Росомаха, росомаха! Держите ее, чертовку!» Разбуженные криком братья сердито заворчали из своих углов, но скоро опять уснули. А Юхани долго озирался, прежде чем сообразил, что стоит вовсе не в лапландской тундре, не на узком косогоре среди болот, а на черном полке родной избы. Мало-помалу он пришел в себя и, снова опустившись на постель, крепко уснул. Однако, поднявшись утром, он вспомнил о ночном решении и принялся растолковывать его братьям.

JUHANI: Veljet, kuulkaat mitä sanon ja mihin tahdon nyt teroittaa teidän mielenne. Muistelenpa saaliikasta seutua, ihmettelen kovin että aina tähän päivään asti olemme unohtaneet Kourusuon, jonka ruohistoissa ja kirkkaissa lammikoissa parveilee vesilintua ilman lukua ja määrää. Sinnepä nyt lähtekäämme pyyntiin ja tuommepa sieltä säkittäin sorsia kuin purasnuijia.

ЮХАНИ: Послушайте, братцы, что я вам скажу и к чему хочу склонить ваши думы. Я вспомнил о славном местечке для охоты. Просто удивительно, что мы совсем забыли о болоте Коурусуо. Ведь там в зарослях и на светлых лесных озерках водится уйма болотной дичи. Махнем-ка туда на охоту — и уток у нас будет больше, чем щепок.

TUOMAS: Minä taivun tuumaas.

ТУОМАС: Я согласен с твоей затеей.

TIMO: Ja kernaasti minä.

ТИМО: И я.

EERO: Minä myös; ja koska samoilen Kourusuossa, niin pidän itseni Pikku-Jussina Lapinmaan nevoilla. Olkoon menneeksi!

ЭРО: Я тоже. Дай только добраться до Коурусуо, и я сразу стану Юсси Коротышкой на лапландских болотах. Пусть будет так!

AAPO: En iske minäkään vastaan hanketta, joka taitaa meille saattaa monen päivän muonan.

ААПО: Перечить и я не стану, раз предвидится добыча на многие дни.

JUHANI: Päätämme siis retken. Mutta Kourusuohon on huikea matka, aika suden virsta, ja viivymmepä siellä ainakin yhden yön. Sentähden ei tekisi, luullakseni, ryyppy pahaa, majaillessamme ilmi-taivaan alla.

ЮХАНИ: Стало быть, решено. Но до Коурусуо путь далек, туда —• поистине волчья верста, и нам придется отправляться с ночевкой. А раз так, то, по-моему, было бы не худо там выпить, чтобы скоротать ночь под открытым небом.

TUOMAS: Viertolassa on viinaa.

ТУОМАС: В Виэртоле есть водка.

JUHANI: Viinaa ja hyvää.

ЮХАНИ: И еще какая!

TUOMAS: Seitsemän korttelia, pojat!

ТУОМАС: Семь кварт, ребята!

JUHANI: Oikein! Kortteli miestä kohden.

ЮХАНИ: Верно! По кварте на брата.

AAPO: Ehkä jätämme viinan, johon onneksemme emme ole juuri tottuneet vielä.

ААПО: А, может, отставим водку, благо мы к ней еще не привыкли.

JUHANI: Oletpa tuolloin, tällöin ottanut naukin niin sinä kuin minäkin.

ЮХАНИ: Да ведь ты, так же как и я, кое-когда выпивал глоток-другой.

EERO: Ymmärrä, Aapo, miehen lapsekas yskä. Suo, että kerran mekin taidamme sanoa: »ja sitten me ryypättiin», koska harmaapäisinä ukkoina kertoilemme entisiä sankartöitämme nuorisolle. Suo, että oikein elävältä luulemme kuranssaavamme ahmanpoikia Pohjolassa.

ЭРО: Неужели ты, Аапо, не можешь понять его желания — ведь это все равно что детский кашель у взрослого мужчины! Ему хочется, чтобы и мы, когда седыми старичками будем рассказывать юнцам о своих славных делах, могли хоть разок сказать: «А потом мы выпили». Дай же и нам вообразить, будто мы заживо хватаем росомах на Севере.

JUHANI: Hullujako taas? Onhan se oikeutta ja velvollisuutta, että ihminen ruokkoo ruumistansa. Tällä retkellä tulemme kylläkin tallustamaan rämeitä ja heiluvia hetteitä, ja loskomärkinä viettämään yömme karhunsammaleisella vuoteella. Silloinpa tekee pieni kulaus taskumatista hyvääkin, luulen minä.--Katsomme siis parhaaksi että matkaan astuessa emme ole ilman rohtoryyppyä kontissa. Ja lähteköön nyt Lauri-poika Viertolaan, paras ketunnahka poijussa; ja viinaa pitää heltimän.

ЮХАНИ: Опять ехидничаешь? Разве человеку не положено о себе заботиться? Нам придется бродить по топям и трясинам, проспать ночь на мху, когда даже сухой ниточки на нас не будет. И, по-моему, в таком случае один глоточек из фляжки только на пользу. Так что не стоит отправляться без этого зелья в кошеле. Пусть-ка Лаури сходит в Виэртолу с лучшей лисьей шкурой — небось сразу найдется водка.

Läksi Lauri viinaa Viertolasta tuomaan, vahvistus juomaksi sorsanpyynnissä Kourusuolla.--Impivaarasta noin viisituhatta askelta, Viertolan maalla, on tämä suo, avara, ympäröitty synkeillä metsillä. Sen pinnalla, joka on sorsien mieluisa asunto, vaihtelee kirkkaita lammeja, korkeita ruohistoja ja mättäällisiä saarentoja kuihtuvin mäntyineen. Tänne oli veljekset päättäneet lähteä ajelemaan narisevia sorsia, toivoin yltäkylläistä saalista.

И Лаури отправился в Виэртолу за укрепляющим напитком для утиной охоты на Коурусуо. Это огромное, окруженное дремучими лесами болото лежит примерно в пяти тысячах шагов от Импиваары, на земле Виэртолы. Светлые лесные озерки там чередуются с высокими зарослями и кочковатыми островками, на которых растут чахлые сосны. Это излюбленные места уток. Вот сюда-то и задумали пойти братья в надежде на богатую добычу.

Tuli Lauri Viertolasta, tuoden helmeilevää viinaa, laskettuna tinaiseen pulloon, heidän isänsä entiseen metsäpulloon. Mutta paitsi viinaa, toi hän myös Metsolasta tärkeän uutisen, joka kiihoitti veljesten mielen vielä tuimempaan intoon. Kertoi hän karhun kaataneen yhden parhaista Viertolan härjistä ja tiesi myös murhapaikan, joka oli Impivaarasta Pohjaan päin Viertolan maalla, mutta lähellä Jukolan metsärajaa. Ohi tämän paikan päättivät nyt veljekset kulkea Kourusuolle ja lähteä kotoansa vasta kun päivä kallistuis iltaan. Ehkä olivat kohtaavat kontion, jolla on tapana auringon laskiessa käydä nauttimassa jätteitä kaadetusta saaliistansa. Niin he toivoivat. Ja koska voimakas puolinen oli syöty ja iltapäivä aleni, läksivät he retkellensä varustettuna lujasti: tuohikontit seljassa ja tuikeat latingit pyssyissä. Viimeisenä asteli Lauri, taluttaen nuorasta koiria ja kantain kontissansa seitsemän korttelia viinaa. Oli hän määrätty jäämään koirineen noin kolme sataa askelta teurastustanterelta pois, ja hänen piti päästää Killi ja Kiiski, kuultuansa huutoa tai pyssyn pauketta. Niin teki hän myös; seisahtui ajoissa erään kuusen juurelle odottamaan mitä tapahtuisi. Muut astelivat likemmäs paikkaa, jossa härkä oli raadeltu, ja löysivät puoleksi syödyn elikon ruumiin verisellä maalla kolkossa kuusistossa. Kätkivät he nyt itsensä kohtuullisen ampumamatkan päähän erään matalan, mutta tiuhan näreistön suojaan, päättäen vartoa.

Лаури вернулся из Виэртолы и принес в отцовской охотничьей фляге водки, прозрачной как хрусталь. Но, кроме водки, он принес из Метсолы важную весть, которая еще больше подзадорила братьев: Лаури рассказал, что медведь задрал лучшего в имении быка; он знал даже место, где это случилось, — к северу от Импиваары, в угодьях Виэртолы, недалеко от лесной межи Юколы. Братья решили пойти к Коурусуо мимо этого места и выйти из дому только вечером. Может быть, им повстречается медведь, который обычно на вечерней заре приходит лакомиться остатками добычи. На это они очень надеялись. Плотно пообедав, братья под вечер отправились в путь. Они были во всеоружии: за спиной у каждого кошель, а в ружьях крепкие заряды. Последним шел Лаури, с семыо квартами водки в кошеле, и вел на поводу собак. Он должен был остановиться с собаками в трехстах шагах от места медвежьего пиршества и, как только раздастся крик или выстрел, выпустить Килли и Кийски. Он так и сделал и, примостившись у ели, стал ждать. Остальные братья пошли туда, где был задран бык, и нашли на окровавленной земле, среди елей, наполовину съеденную тушу. Братья укрылись на расстоянии выстрела в низком, густом ельнике и стали караулить.

Kului hetki joltisen pitkä. Mutta viimein kuului arolta hiljaista tassailemista ja varpuin ratinaa, ja nytpä arvattiin ruokavieraan lähestyvän atrialle. Niinpä tapahtuikin. Puitten välistä lähestyi varoen ja hiljaa tavattoman suuri karhu. Mutta näkyi hän saaneen vaarasta aistin; sillä äyhkeillen ja käännellen kuonoansa seisahtui hän jo kauas uhristaan. Kauan hän juonitteli, ja tuntui lopulta kuin olisi hän mielinyt siirtyä takaisin, lähestymättä miehiä pyssynkantamalle. Syvimmässä äänettömyydessä vartoivat veljekset näreistössä, kunnes viimein Timo, huolimatta muiden kieltävistä viittauksista, läksi kaartaen ja hiiviskellen käymään kohden äkeätä vihollista. Ja nyt, koska hän luuli jo olevansa kontiota kylliksi lähellä, laukaisi hän; mutta ainoastaan kruuti sankista lemahti ylös ilmaan eikä sytyttänyt latinkia putkessa. Vihaisena karkasi nyt kontio kuin suuri, sammaleinen kiirivä kivi kohden miestä, joka viipymättä paiskasi itsensä alas kasvoillensa maahan, ja siinä makasi hän liikkumatta. Peto häntä haisteli, kyhneili ja tukisteli, maristen ja äyhkien pahoin. Kaiketi olis Timon surma nyt tullut, ellei Juhani olis rientänyt häntä apuun, ampuen kohden karhun selkärankaa. Ei uskaltanut hän tähdätä alemmas, muistellen veljeänsä, joka makasi hirviön alla. Mutta luoti ei sattunut, ei kumminkaan kosevalla tavalla, sillä rynkäsipä kuusiston ruhtinas kohden Juhania hurjempana vielä, jättäen Timon maata tonkeilemaan. Silloin Juhani, puolustaen henkeänsä, käänsi pyssynsä perän vasten elikon avattua kitaa, ja peloittava taistelo oli tulossa. Mutta ampui nyt Tuomas, lähettäen kontion koipeen tulisen luodin. Kartellen hänkin veljeänsä, ei tainnut hän tähdätä päähän tai rintaan, joiden haavoittaminen varmemmin tuottaa kuoleman. Toki tunsi nyt karhu ruumiissaan lyijyä, ja alas virtasi veri pitkin hänen lihavaa, pöyreätä konttaansa. Julmistuneena, hirmuisella kiljunalla kirmusi hän päin Tuomasta nyt, mutta sai niin ankaran iskun miehen pyssystä otsaansa, että hän, ravistaen päätään, seisahtui äkisti juoksussaan. Ja tässä nyt seisoivat vihamiehet vilauksen aikaa, uhalla katsellen toinentoistaan.

Время тянулось медленно. Наконец со стороны поляны послышались тихий топот и хруст сучьев, и братья поняли, что это гость идет на ужин. Так и оказалось. Осторожно и тихо из-за деревьев выходил необыкновенно большой медведь. Но он, видно, почуял опасность: кряхтя и ворочая мордой, он остановился далеко от своей жертвы. Долго топтался он на месте и* казалось вот-вот повернет обратно, так и не приблизившись к охотникам на ружейный выстрел. Братья сидели в ельнике, затаив дыхание. Но Тимо наконец не выдержал и, несмотря на знаки братьев, стал в обход подкрадываться к осторожному гостю. И вот, решив, что он уже достаточно приблизился к нему, Тимо выстрелил; порох, однако, вспыхнул только на полке, а заряд не воспламенился. Разъяренный медведь, словно огромный, обросший мхом камень, покатился на охотника, который-тотчас упал ничком на землю и лежал недвижно. Зверь с урчанием начал обнюхивать его, толкать и дергать за волосы. Не бывать бы Тимо в живых, если б на помощь не поспешил Юхани и не выстрелил медведю в спину. Иначе стрелять он не отважился, помня, что под хищником лежит брат. Но пуля, видно, не угодила в медведя или не причинила ему большого вреда: оставив Тимо валяться на земле, он с еще большей яростью бросился на Юхани. Тогда старший брат, защищая свою жизнь, размахнулся ружейным прикладом перед раскрытой пастью зверя, и готова была разразиться страшная схватка. Но теперь выстрелил Туомас и угодил в медвежью лапу. Он тоже боялся за брата и не посмел стрелять в голову или грудь, хотя зверь наверняка повалился бы замертво. Все же медведь почувствовал в себе свинец, и по его мясистому мохнатому боку потекла кровь. Рассвирепев, он с устрашающим ревом бросился на Туомаса, но получил от него такой удар в лоб ружейным прикладом, что замотал головой и остановился. С минуту враги, грозно поглядывая, стояли вплотную друг к другу.

Silloinpa riensivät esiin koirat, lähenivät vinhasti ja äänettöminä kuin kaksi leimausta, mutta, heidän ehdittyänsä röyheän kontion luoksi, nousi kiukkuinen melakka. Killi ärhenteli karhua vasten partaa, toki seisten hänestä aina jonkun askeleen syrjempänä. Mutta hänen takanansa teuhasi Kiiski, rohkenipa tuolloin, tällöin temmata pienen nappauksenkin hänen reisivilloistansa. Kuitenkin keikahti hän vikkelästi syrjään aina, koska metsän mesikämmen kuin mustanhallava, valtainen ruko käänteli itseänsä heidän keskellään. Viimeinpä, tehtyänsä muutaman onnistumattoman hyökkäyksen kiusaajoitansa kohden, pakeni otso, reuhuvat koirat jäljessään.

Тут примчались собаки, быстро и неслышно, точно две молнии. Когда они подбежали.к хищнику, началась яростная возня. Килли заливался лаем у самой медвежьей морды, но все же держался на расстоянии нескольких шагов, А сзади наскакивал Кийски и иногда отваживался даже выхватить зубами клок медвежьей шерсти. Однако, как только медведь поворачивался к нему, Кийски быстро отскакивал в сторону. Наконец, после нескольких неудачных бросков, медведь пустился наутек, преследуемый собаками.

Kaikki tämä tapahtui kovin joutuisasti ja ennen muiden veljesten ehtimistä taistelopaikalle. Mutta Juhani ja Tuomas latasivat kohta uudestaan, toivoen saavuttavansa kontion kerran vielä. Nousi myös Timo tuosta vähitellen pystyyn ja tuijotteli ympärillensä hetken, niinkuin ei olis hän juuri käsittänyt, missä oli Pohja, mistä ilmasta tuuli puhalteli. Kiivaasti nyt nuhtelivat häntä muut hänen tyhmästä rohkeudestaan, joka olis tainnut hukuttaa tässä miesten henkiä, ja kenties oli auttamattomaksi pilannut pyynnin. Sanaakaan lausumatta istui Timo mättäällä, pistellen auki sankin läpeä ja veitsen hamaralla nakutellen piitä terävämmäksi. Ja pian seisoivat he kaikki valmiina taasen jatkamaan pyyntiänsä.

Все это случилось так быстро, что остальные братья даже не подоспели к месту схватки. Юхани и Туомас немедля перезарядили ружья в надежде настигнуть медведя. Тимо тоже поднялся на ноги и с минуту недоуменно озирался вокруг, словно не понимая, где север и откуда дует ветер. Братья отчитали его за глупую отвагу, из-за которой не один из них мог поплатиться жизнью, да и охота, как видно, была испорчена вконец. Тимо, не проронив ни слова, сидел на кочке; он взвел курок и тупой стороной ножа постукивал по бойку, чтоб заострить его. Вскоре братья опять были иа ногах, готовые продолжать охоту.

Yhä kauemmaspa siirtyi koirien haukunta, heikkeni melkein kuulumattomaksi, ja veljekset rupesivat jo arvelemaan tokko kohtaisivatkaan enää saalistansa. Mutta hetken mentyä kaikkuivat taasen selvemmin Kiliin ja Kiiskin äänet, lähestyen yhä likemmäksi, ja näkyi että karhu nyt teki tavallisen kierroksensa ja oli palaamassa samalle paikalle, josta oli lähtenyt. Asettivatpa veljekset itsensä mukaviin paikkoihin pyssyt kourissa, likenevää ajoa vartomaan. Pienellä, ruohoisella aukolla seisoi Simeoni ja hänestä jonkun matkan päässä Lauri, molemmat liikkumatta, äänetönnä kuin patsaat. Täyttä juoksua, niin että maa tömisi, läheni karhu näyttäin avatun, mustanpunaisen kitansa. Kohden Simeonia kiiti huohoittava otso. Ampui mies, ja kiirahtipa mesikämmen nurmelle nurin, mutta nousi jälleen ylös, karaten kohden ampujata. Mutta leimahti silloin Laurin pyssy, tuima paukaus kajahti ympäri, ja äänetönnä lepäsi kontio Simeonin jalkain juurella. Siinä hän lepäsi, jäsentäkään liikuttamatta, ja veri virtasi päästä ja rinnasta.

Лай собак все удалялся и скоро почти совсем затих. Братья потеряли всякую надежду догнать свою добычу. Но через минуту лай Килли и Кийски донесся уже отчетливей, все более приближаясь, и стало ясно, что медведь, сделав свой обычный круг, возвращался туда, откуда вышел. Братья заняли удобные места, с ружьями наготове поджидая приближающуюся погоню. На небольшой лужайке стоял Симеони, недалеко от него — Лаури, оба безмолвные и неподвижные, как столбы. Медведь бежал изо всей мочи, так, что гудела земля, и вот уже показалась его разинутая темно-красная пасть. Задыхающийся хищник несся прямо на Симеони. Тот выстрелил, и Мишка Медовая Лапа повалился на траву, но опять вскочил и бросился на стрелка. Тогда пальнул Лаури, все кругом загрохотало, и медведь рухнул к ногам Симеони. Больше он не шевелился, из головы и груди струилась кровь.

Mutta veljekset kokoontuivat pian kaatuneen karhun ympärille, ja oli se vanha ja suuri koiraskarhu. Nähtiin nyt, että hänen päänsä ihan korvan juurelta oli lävistetty, ja lävistetty oli myös kylki. Ensin mainitun haavan, sen tiesivät kaikki, oli saattanut Laurin luoti; sillä elikko, jonka aivo on puhkaistu, kaatuu vilauksessa, eikä koskaan enää nouse. Mutta tyytyväisinä istuivat ampujat metsän pöyreäturkkisen sankarin ympärillä, hankkiutuen kumauttelemaan murharyyppyä. Tyytyväisinä myös ja jalosti katsellen istuivat koirat kaatuneen vihamiehensä vieressä.--Ilta oli kaunis, tuuli oli vaijennut ja aurinko aleni pimeän korven helmaan. Hauska oli tuossa veljesten levähtää näin hertaisena iltahetkenä, kun oli päätetty leikki metelöitsevä ja kuuma.

Братья мигом окружили зверя. Это был огромный старый медведь. У самого уха голова была пробита пулей, прострелен бьц? и бок. Всем было ясно, что в голову угодила пуля Лаури, потому что зверь с пробитым мозгом валится сразу и больше уже не встает. Довольные, сидели охотники вокруг лохматого исполина, готовясь почтить его кончину глотком водки. Довольные, с гордым видом сидели и собаки возле павшего врага. Вечер выдался пригожий, ветер стих, солнышко катилось за темный лес. И в этот чудесный вечерний час, после жаркой, опасной схватки, братьям было приятно отдохнуть.

JUHANI: Ensimmäinen ryyppy olkoon Laurin. Hän ampui kuin mies, kohtasi veitikkaa oikein kultaiseen paikkaan, ja kämmenillensä valahti kontio alas kuin viikatteen edestä heinä. Aika naukki, poikaseni!

ЮХАНИ: Первым пускай выпьет Лаури. Он выстрелил как мужчина и угодил в самое лучшее местечко. Мишенька сразу рухнул наземь, будто подкошенная трава. Отхлебни-ка, сын мой, да по-настоящему!

LAURI: Jospahan minäkin kerran kulauttaisin ryypyn kurkustani alas.

ЛАУРИ: Уж не выпить ли мне и в самом деле?

JUHANI: Sinä »härkämies» viinatiellä, ilman yhtään makua vielä, viaton kuin lammas.

ЮХАНИ: Тебе же это впервинку, даже вкуса водки не знаешь — точно овечка невинная.

LAURI: Ma'un tiedän, tiedän ettei lintu juuri likaisi miestä, mutta millenkä maailma tuntuu koska iloinen poika humalassa keikahtelee, siitä en totisesti tiedä.

ЛАУРИ: Вкус-то я знаю, знаю, что от одного глотка беды не будет; но вот каким покажется белый свет во хмелю — этого я и впрямь не знаю.

AAPO: Aatteleppas jotain, Lauri, ja tahtoisin sinua ennen kieltää kuin käskeä.

ААПО: Подумай сначала хорошенько, Лаури. Я бы тебе не советовал, скорее наоборот.

LAURI: Saakaamme tästä!

ЛАУРИ: Пейте все!

AAPO: Ja toivokaamme, ettei ole tämä turmelevan tavan alkeiksi.

ААПО: И будем надеяться, что никогда не втянемся в эту пагубную привычку.

LAURI: Mitä jaarittelet? Otappas tuosta, koska on meillä syytä olla hieman noin niinkuin lystillisinä.

ЛАУРИ: Что ты тянешь? Пей, коли выдался повод повеселиться.

JUHANI: Tuossahan makaa pokkomme kuin aika heinäriippi, ja säästetty on nyt monen naudan ja hevosen henki.

ЮХАНИ: Ведь вот он, наш голубчик! Будто стог! Теперь не одна лошадка и корова уцелеют.

TIMO: Tiedänpä, että tulevalla kertaa Viertolan herra työntäisee viinapullon ilmaiseksi poveemme, tuopin tai kaksi.

ТИМО: Ручаюсь, что в следующий раз хозяин Виэр-тола даром преподнесет нам целую бутыль водки, штоф, а то и два.

JUHANI: Sitä en lukisikaan liiaksi, koska pelastimme hänen härkäliutansa tuolta hirviöltä tuossa.

ЮХАНИ: И это будет совсем немного — ведь мы спасли ему целое стадо быков.

AAPO: Mutta onpa siinä härkäliutaa; neljäkymmentä keihäspäätä. Kesän kaiken elustelevat he metsissä niin yöt kuin päivät, mutta talven kuluessa vetävät he ulos pelloille kaiken kartanon lannan. Mutta tuo heidän vapaa kesäinen elämänsä metsissä heidät melkein villiksi saattaa.

ААПО: Быков-то у него хватает — целых сорок голов. Все лето днем и ночью бродят по лесу, а зимой вывозят на поля весь навоз из имения. Но летом, на воле, они почти совсем дичают.

JUHANI: Varjelkoon Jumala joutumasta heidän joukkoonsa koirien kanssa; tekevätpä pian murennusta sekä miehestä että hänen koiristaan. Muistakaamme Nikkilän hätää Honkamäen härkien parissa; suuri oli miehen hätä vaikkei juhtien paljous ollutkaan niin hirveä kuin tämä Viertolan mulkoileva lauma. Koiriensa tähden, jotka tuollaisessa kilakassa aina turvauvat isäntänsä luoksi, olis hänen surma lopultakin saavuttanut, jos ei olis sattunut vastaan vahva niitun-aita, joka suojelevana linnan-muurina viimein seisautti härkien rynnäkkö-juoksun.

ЮХАНИ: Боже упаси попасть им на глаза с собаками! Живо смешают с грязью и охотника и собак. Вспомните, в какую передрягу попал Никкиля с быками в Хснкамяки. Еле-еле спасся, хотя и быков было куда меньше, чем в стаде Виэртолы. А все из-за собак: в таких случаях они всегда жмутся к хозяину. И не миновать бы ему смерти, если б быков в конце концов не остановила луговая изгородь, крепкая как крепостная стена.

AAPO: Olkaamme varoilla. Kuulinpa äsken niinkuin käheän kiljauksen tuolta mäeltä. He eivät olekkaan, luullakseni, meistä kaukana.--Mutta mitä askartelee Eero tuon kiven juurella?

ААПО: Держите ухо востро. Мне недавно послы-шалось оттуда с горы что-то вроде бычьего рева. По-моему, они совсем недалеко. А что там Эро возится у камня?

EERO: Saukkohan täällä on, täällä ontelossa kiven alla.

ЭРО: Тут выдра забралась в щель под камнем,

JUHANI: Olisko tuo mahdollista?

ЮХАНИ: Неужели?

EERO: Varmaan. Sisään menee lävestä jäljet, mutta ulos ei yhtään, niinkuin näen tuossa sannassa.

ЭРО: Наверняка. Под камень ведут следы, а обратных на песке не видать.

AAPO: Näytäppäs ne jäljet koirille, niin kylläpä osoittaa heidän häntänsä keikunta onko siellä kortteeriväkeä.

ААПО: Покажи-ка следы собакам, и они мигом закрутят хвостами, коли там есть квартиранты.

JUHANI: Tänne, Killi ja Kiiski!

ЮХАНИ: Сюда, Килли и Кийски!

TUOMAS: Tiellään ovat he taas ja, luullakseni, jäniksen jäljillä.

ТУОМАС: Убежали — по-моему, за зайцем гонятся,

EERO: Yhteisillä voimilla kyllä vipuamme ylös tämän kiven.

ЭРО: Сообща-то мы выкатим этот камень.

TUOMAS: Onhan turhempaakin koetettu. Tänne kirvees, Juhani, ja tuosta lyön meille kullenkin jykevät kanget, joilla miehissä kohotamme kiven, koska koiramme ovat tulleet.

ТУОМАС: Мы и не такими пустяками занимались. Дай-ка топор, Юхани, я срублю всем по колу. А как только вернутся собаки, мы разом сдвинем камень кольями.

Niin he haastelivat; ja löi Tuomas Juhanin terävällä kirveellä kullenkin miehelle tuikean kangen, neljä koivuista ja kolme pihlajaista.--Mutta äkisti he kuulivat metsästä kovan jyskeen ja pauhun, joka tuntui heitä lähestyvän peloittavalla vauhdilla. Tuota oudostellen kuultelivat veljekset, kanget kourissa, kuultelivat ja vartosivat mitä viimein metsästä ilmaantuisi. Kuului sieltä ilkeää, sekavata möryä; välimmiten vingahtelivat koirat kovin kipeästi; ja pian ilmestyi sieltä kauhistava näky. Kiilien tuli heitä kohden kymmenen kiukkuista härkää, kaahaten edellään koiria, jotka pakenivat henkensä tähden, kiirehtien miesten luoksi. Mutta tämä saattoi pöyhistymään miesten karvat, ja kylmät väristykset karsivat heidän ruumistansa. Ja ilman yhtään pidätystä karkasivat härjät päin, möräten huumaavasti; voimakkaasti iskettiin heitä vastaan, ja alkoi kamoittava taistelo. Vahvoilla kangillansa läimäyttelivät veljekset, halkasivat sarvitettuja päitä, ja kaksi jo härjistä makasi tanterella, viskellen sorkkiansa ilmassa. Mutta uhkasi veljeksiäkin surman kuolema. Kaatui Timo, ja kumartui jo härkä lävistääkseen allansa makaavan miehen rintaa; mutta silloinpa lankesi raskaasti alas Tuomaan pihlajainen kanki, lankesi, katkaisten juhdalta selkärangan. Möyhkäten vaipui elikko hengettömänä maahan, ja Timo oli pelastettu. Myös Aapoa uhkasi samankaltainen tuho, mutta hänenpä taasen pelastivat Juhani ja Eero. Voimallisesti nuijaili Juhani kangellansa härkää sarvien väliin, Eero häntä rytkäytteli hännästä, sillä keinolla siirtäen hirviön aseman, joka myöskin pian makasi tanterella, viskellen sorkkiansa ilmassa. Koivuisen kankensa kadotti taistelon vilinässä Timo, mutta huomasi pian Juhanin kirveen kedolla; sen tempasi hän kouraansa ja rupesi huhmailemaan ympärillensä tulisella tuimuudella. Hän iski oikealle, iski vasemmalle: hirveästi aukenivat härkien mahat ja kohisten vuosi alas kentälle verta, vettä ja rapaa. Niin taistelivat miehet kalveina kuoleman kidassa; ja parastansa tekivät myös koirat, käytellen hampaitansa kuin rautahohtimia härkien kurkkuihin. Kova oli sekamelskassa meno ja meteli, ylös ja alas keikahtelivat kanget, korkealla ilmassa sinkoilivat härkien heltiyneet sarvet, ja veljesten huuto, koirien ähellys ja elukkain möly suli yhteen kauhistavaksi ääneksi.

Так толковали между собой братья, и Туомас вырубил острым топором Юхани крепкие колья, четыре березовых и три рябиновых. Но вдруг они услышали в лесу сильный треск и грохот, который быстро приближался к ним. Братья, с кольями в руках, прислушивались в не доумении и ждали, что же в конце концов появится из лесу. А оттуда доносился многоголосый рев, и порой неистово визжали собаки. И вскоре братьям предстала страшная картина: сломя голову на них неслись десять разъяренных быков, которые гнали перед собой собак, бежавших изо всех сил к людям. Волосы у братьев поднялись дыбом, холодная дрожь пробежала по телу. Не задерживаясь ни на один миг, быки с оглушительным ревом бросились на них, и завязалась страшная схватка. Братья размахивали своими крепкими кольями, проламывая бычьи черепа, и вот уже два быка бились на земле. Но и братьям грозила смерть. Тимо свалился, и бык уже наклонил голову, чтоб пронзить рогами грудь, но тут Туомас увесистым рябиновым колом перебил бычий хребет. С тяжелым вздохом опустился бык наземь, и Тимо был спасен. Погибель грозила и Аапо, но его спасли Юхани и Эро: Юхани отчаянно колотил быка колом меж рогов, а Эро дергал за хвост, чтобы оттянуть животное от Аапо; и вскоре оно тоже рухнуло на землю и стало бить ногами в воздухе. В пылу схватки Тимо потерял свой березовый кол, но тут же увидел на траве топор Юхани и, схватив его, принялся с отчаянной отвагой размахивать им во все стороны. Он бил и вправо и влево, вспарывая скотине бока, и на поляну с шумом полилась кровь. Побледневшие братья с ожесточением отбивались от смерти. Собаки тоже не отставали от них и, точно железными клещами, вгрызались в бычьи глотки. Все смешалось в жестокой схватке, то и дело поднимались и опускались на врагов колья, высоко в воздухе мелькали отбитые рога; крики братьев, собычий визг и рев быков сливались в один ужасающий гул.

Mutta viimein ottelu herkesi. Seitsemän härkää makasi hengettömänä maassa, kolme heistä pakeni, mikä yksisarvisena, mikä perin nuijapäisenä ja mikä muutoin hakattuna pahoin. Mutta kalveina, silmät pystyssä, seisoivat veljekset hurmeisella maalla. Punoittaen seisoi Timo, kourassa verinen, rapainen kirves, seisoi kuin kaskea hakkaava mies. He taisivat tuskin käsittää mitä oli tapahtunut. Kaikki tuntui heistä kamalaksi uneksi, kun he muistelivat kärhämätä, joka tuimana tuulispäänä lähestyi heitä, riehui vilauksen aikaa heidän keskellänsä ja raukeni äkisti jälleen. Kauhistuen katselivat he otusten paljoutta, jotka nyt makasivat heidän edessään verisellä kedolla: kuusiston kontio, julman suuri, ja seitsemän lihavata härkää. Kovia työnnähdyksiä olivat he itsekin leikissä kokeneet, varsinkin Aapo, Juhani ja Timo; mutta seisoivat he kuitenkin kaikki pystyssä vielä. Siinä he seisoivat, kanget käsissä, huohoittaen, hikoillen ja äänettöminä tuijotellen toinen toistansa kohden.

Но наконец все кончилось. Семь быков испустили дух и валялись на земле, три убежали — один со сломанным рогом, второй совсем безрогий, а третий страшно избитый. Братья, бледные, с вытаращенными глазами, стояли на кровавой поляне. Один только Тимо стоял весь пунцовый и держал топор в руке, точно собрался рубить лес. Братья едва ли понимали, что произошло. Когда они думали об этом переполохе, который нагрянул, как огненный смерч, и, побушевав недолго, так же внезапно исчез, — то все казалось им кошмарным сном. В ужасе смотрели они на обилие туш, валявшихся теперь перед ними на кровавой поляне: на огромного медведя и семь жирных быков. Братья тоже изрядно пострадали в схватке, особенно Аапо, Юхани и Тимо, однако все они держались еще на ногах. Тяжело дыша и обливаясь потом, братья стояли с кольями в руках и молча поглядывали друг на друга.»

Mutta hengähtää ehtivät he tuskin, ennen kuin läheni uusi vaara, monin kerroin suurempana ensimmäistä. Tuulispäätä seurasi hirmumyrsky. Tuntuipa kuin olisi nyt lähestynyt maailman viimeinen hetki. Tanner jyrisi kuin maanjäristyksestä, metsä ryskyi ja hirmuinen möry täytti illan tyynen ilman, koska juosten läheni kolmekymmentä ja kolme hurjapäistä härkää. Melskettä kuultelivat veljekset, silmät ympyrjäisinä päissä, kuultelivat hetken ihan liikkumatta, mykkinä kuin kauan kaahattu sikolauma pensastossa pellon-aidan kulmalla, korvat lotkassa kuultelee, lähestyisikö vainoojansa vielä. Niin veljeksetkin, kunnes härkäjoukko rynkäsi korvesta ulos. Silloin viskasivat he kankensa, ottivat pyssynsä ja pakenivat koirinensa kaikin voimin, ja möräten karkasivat härjät heidän jäljissään. Raja-aitaan päin, Viertolan ja Jukolan metsien välillä, kiirehtivät veljekset. Tuli heitä vastaan matala vesilampi, päältäpäin ruohoisella kamaralla katettu; mutta kaartelemiseen ei ollut heillä aikaa, vaan ilman arvelematta juoksivat he lammin poikki. Kuului kohaus, koska he vesituiskuun ja sumuun peittyivät, mutta ilmestyivätpä he samana hetkenä selvään ilmaan taas. Muistuttipa heidän juoksunsa kuuta korkeuden sininiitulla. Ei väisty hän syrjään hattaran edestä, joka tahtoo sulkea hänen tiensä, vaan huoletonna hän retkeilee sen läpitse, ja kirkkaampana kuin ennen astuu hän jälleen sen kautta ulos. Ja vakaasti, juhlallisesti hän vaeltaa. Mutta Jukolan pojat juoksivat kuin jänikset ja villit oinaat; sillä hätä kirmasi heidän kantapäissään. Tuli aita uusi ja vahva, ja tulisesti lennähtivät veljekset sen yli, mutta pari kymmentä askelta sen toiselle puolelle seisahtuivat he lakealle aholle, katselemaan voisiko tämä aita heitä pelastaa. Lähestyi sitä raivokas, elämöitsevä härkäliuta, kuului kova räiskäys ja nurin murrettiin kuusinen aita, ja olivat nyt härjät veljeksiä likempänä kuin ennen. Siitä kirmaistiin yli kumisevan ahon: miehet ja koirat edellä, juhdat heidän jäljessään, möräten, ja potkien ilmaan turpeita ja pöllyävää hietaa, niinkuin talven myrsky savuna kiertää lunta korkealle ylös. Vimman vauhdilla juoksivat veljekset, sydämmissään kuoleman kauhistus, sillä he luulivat jo polkevansa viimeistä tynkkää elämänsä tiestä.

Но не успели они перевести дух, как нагрянула новая беда, во много раз хуже первой. После вихря разразился настоящий ураган. Казалось, приближался конец света. Поляна задрожала, словно при землетрясении, лес затрещал, тихий вечерний воздух наполнился ужасным ревом: прямо на братьев неслись тридцать три взбесившихся быка. Как вкопанные стояли братья и слушали этот шум, слушали с широко раскрытыми глазами, немые, будто стадо диких кабанов, когда оно, загнанное в огороженный кустарник, прислушивается, не продолжается ли еще погоня. То же самое было теперь и с братьями, когда из лесу на них ринулось стадо быков. Но мигом побросали они колья и, схватив ружья, вместе с собаками побежали изо всех сил, а быки с ревом помчались за ними. Братья торопились к межевой изгороди на границе между лесами Виэртолы и Юколы. Им повстречалось мелкое лесное озеро, заросшее зеленой плесенью; обходить его было некогда, и братья не задумываясь бросились вброд. Только плеск раздался, когда они скрылись в водяных брызгах, а через минуту были уже на другом берегу. Бег их напоминал движение луны по синему небосводу: если на ее пути встретится облако, она не будет огибать его, а невозмутимо продолжает свой вечный круговорот и, выходя из-за преграды, светит ярче прежнего, медленно и величаво плывя по небу. А братья бежали как зайцы, как дикие бараны, ибо по пятам гналась беда. Вот наконец и изгородь, новая и крепкая; братья мигом перемахнули через нее и остановились шагах в двадцати посмотреть, сможет ли она спасти их. Ревущее стадо подбежало к ней, раздался сильный треск, и еловая изгородь рухнула наземь. Теперь быки были еще ближе, чем раньше, и братья с собаками снова помчались по гулкой поляне, а стадо — за ними вслед, поднимая в воздух комья земли и облака пыли; так зимняя буря кружит клубы снега. Объятые смертельным ужасом, мчались братья, и им уже казалось, что настали последние минуты их жизни.

Kuului silloin huuto Aapon suusta: »kontit seljästämme, mutta pitäkäämme pyssyt!» Niin hän lausui, ja kuusi tuohikonttia kellahti paikalla alas maahan; seitsemäs keikkui vielä Laurin seljässä; hän ei mielinyt sitä hellittää vielä. Vähänpä kuitenkin auttoi tämä keino; sillä yhä likemmäs läheni heitä hirveä töminä ja möry. Mutta kaikui taasen Aapon huulilta surkeasti kiljuva huuto: »Hiidenkivelle, Hiidenkivelle!» Ja tarkoitti hän erästä kiveä, valtaisen suurta, joka seisoi kolkossa korvessa. Sitä kohden kiirehtivät nyt veljekset, seisoivat pian sen juurella, ja leimauksina vilkaisivat niin miehet kuin koirat sen harjalle ylös. Kauas tuoksahtivat sammaleet, koska heidän kouransa kaappasivat kiven kulmista kiinni; heidän kyntensä iskivät lujemmin, tarkemmin ja terävämmin kuin koskaan ilveksen väärät kynnet. Niin he pelastuivat hirvittävästä kuolemasta, mutta olivatpa olleet lähellä surman nielua. Tuskin olivat he ehtineet kivelle, niin jo temmelsi heidän ympärillään juhtalauma, myristen ja kuopien maata. Ja tämä kivi, miesten turvapaikka, oli melkein neliskulmainen, syllän korkea kallionkappale, ja seisoi korvessa noin kolme sataa askelta ahon reunalta. Siinä nyt istuivat veljekset, hikoen ja puhaltaen peloittavasti, juostuansa kiukkuisen kuoleman edestä. Äänettöminä, sanaakaan lausumatta, istuivat he kauan. Mutta viimein avasi Juhani suunsa.

Тут раздался крик Аапо: «Бросайте кошели, но ружья оставьте!» И тотчас на землю полетели шесть берестяных кошелей; седьмой продолжал болтаться на спине Лаури, который пока не захотел с ним расстаться. Но это мало чем помогло» братьям, топот и рев раздавались все ближе и ближе. И снова раздался надрывный вопль Аапо: «На камень Хийси, на камень Хийси!» Он имел в виду огромный камень в глухом лесу. Братья понеслись к этому камню и вскоре были у его подножия; быстрее молнии вскарабкались они на вершину глыбы, только мох отлетал, когда они хватались руками за выступы; их ногти цеплялись проворней и крепче, чем изогнутые когти рыси. Так спаслись братья от страшной смерти, пасть которой зияла уже совсем близко. Едва они оказались на камне, как вокруг уже забесновались быки, с ревом рывшие копытами землю. Камень, убежище братьев, представлял собой почти четырехугольную глыбу в сажень вышиной и стоял в лесу, шагах в трехстах от поляны. Братья сидели теперь здесь, обливаясь потом и тяжело дыша после бега. Долго тянулось молчание, пока его наконец не нарушил Юхани.

JUHANI: Tässä ollaan, veljet, ja kiittäkäämme onneamme siitä. Sillä se oli marssi, jota muistamme niin kauan kuin härkiä maailmassa löytyy.

ЮХАНИ: Сидите тут, братцы, и благодарите за это судьбу. Такого бега нам до тех пор не забыть, пока на свете водятся быки.

AAPO: Tässä ollaan, mutta kuinkahan tästä tullaan? Itsepintainen on härkä, ja nämät tässä ovat vihan vimmoissaan kumppaniensa surman tähden, jota nyt mielisivät koirillemme monenkertaisesti kostaa.

ААПО: Сидим-то мы тут, но вот как отсюда выберемся? Бык — упрямая тварь, а эти вдобавок еще разъярены гибелью своих друзей и хотят сторицей отомстить нашим собакам.

JUHANI: Ja me saisimme samasta kauhasta.

ЮХАНИ: И нам бы досталось заодно.

AAPO: Ilman tämän kiven kultaista korkeutta.

ААПО: Если б не этот золотой камень.

JUHANI: Olipa se meille tervetuloa. Totisesti! Kuin oravat, niinpä kiipesimme nopeasti ylös.

ЮХАНИ: Как кстати он пришелся нам! Поистине! Будто белки, вскарабкались мы на него.

EERO: »Ja sitten me ryypättiin».

ЭРО: «А потом мы выпили».

JUHANI: Juuri niin! Kiitos Herran, että on meillä kumminkin viinaa, jos niin, että opetettaisiin poikia paastoomaan tässä.

ЮХАНИ: Точно так! Хвала господу, что у нас хоть водка имеется на случай,'если придется тут попоститься.

LAURI: En hellittänyt konttiani minä.

ЛАУРИ: Да, я-то своего кошеля не бросил.

JUHANI: »Sulle kiitos» myös, mun veljeni. Mutta saatappas tinapullos esiin, kumauta siitä aika naukki ja sitten pane se vierimään ympäri. Nyt tarvitsee sydän vähän vahvistusta.

ЮХАНИ: И тебе тоже хвала, брат мой! Доставай-ка свою оловянную флягу, хлебни хорошенько сам, а потом пусти по кругу. Не мешает малость подкрепить душу.

AAPO: Mutta sitä tavaraa tulee meidän nauttia varoten näin vaarallisessa asemassa kuin tämä.

ААПО: В таком опасном положении нам следует пить осторожно.

JUHANI: Terveellinen muistutus. Mutta otappas tuosta yksi kohtuullinen kulaus.

ЮХАНИ: Дельное напоминание. На-ка, пропусти один умеренный глоток.

AAPO: Kohtuus on aina paras. Muistakaamme: tässä on myös vuoteemme ja ehkä enemmin kuin yhdeksi yöksi.

ААПО: Умеренность никогда не повредит. Помните, нам тут и спать придется, и, может, не одну ночь.

JUHANI: Auttakoon meitä Jumala siitä! Minä toivon, että nälkä piankin poistaa tuon sarvimetsän ympäriltämme.--Niin, tässä istumme kuin seitsemän ukulia korvessa, tässä sammaleisella Hiidenkivellä. Mutta mistähän on syntyisin tämä nimi?

ЮХАНИ: Избавь нас господь от этого лиха! Я надеюсь, голод скоренько разгонит этот лес рогов. Да, сидим мы теперь, как семь филинов в глухом лесу, на этом мшистом камне Хийси. Но почему его прозвали камнем Хийси? .

AAPO: Eräästä kummallisesta tarinasta.

ААПО: Предание такое есть.

JUHANI: Kertooppas se meille aikamme vietteeksi. Sillä tässähän tarinat juuri omaansa, tarinat ja historjat.

ЮХАНИ: Расскажи-ка нам его, чтоб скоротать время. Теперь в самый раз рассказывать предания и разные истории.

Ja seuraavan tarinan tästä kivestä kertoi heille Aapo.

И вот какое предание об этом камне рассказал Аапо.

Asui ennen linnassansa Lapin tuntureilla eräs voimallinen Hiiden-ruhtinas, mahtavin tenhomies Pohjolassa. Oli hänellä peura jalo ja kaunis, juoksemaan verrattoman nopea. Läksi tuo sorea eläin kerran kevättalvisena päivänä karkelemaan hankikantehelle ja päätyi samoomaan ympäri Suomen-nientä. Silloin moni joutsimies, nähtyänsä kultakarvaisen ja heleäsilmäisen peuran, riensi häntä vainoomaan karkaistulla nuolellansa. Mutta kenkään ei voinut häntä seurata, vaan pian jätti hän kauas jälkeensä hiihtävän miehen.--Joutui hän viimein Hämeen-maalle, jossa löytyi eräs mainio hiihtäjä ja tarkka joutsimies. Tämä nyt sai vainun Hiiden komeasta peurasta, läksi kerkeästi häntä kiehtomaan, liukuen sileillä suksillansa, olalla tuima kaari. Kiljuvalla vauhdilla pitkin tasaista hankea kirmasi peura, mutta vauhdilla vielä vinhemmällä joutsimies hänen jäljessään. Niin juoksivat he kauan sekä aukeat lakeudet että jyrkät mäet ylös, alas. Mutta rupesipa viimein väsymys saavuttamaan peuraa; hän jo kovin huohoittaen pakeni, juoksunsa heikkeni ja yhä likemmäksi läheni mies. Tapahtui silloin kumma, joka kuitenkin on ennenkin nähty pidättävän monen ampuniekan nuolen. Äkisti kääntyi peura ympäri, lähestyi vainoojaansa rukoilevalla muodolla ja vuodattaen hereitä kyyneleitä. Mutta ensinkään arvelematta lähetti vasamansa armoton mies, lävisti ihanan eläimen otsan; ja niin kaatui Hiiden peura, punaten verellänsä valkean lumen.

Жил когда-то в Лапландии, в своем замке, могучий князь Хийси, самый знаменитый волшебник в Похьёле. И был у него быстрый олень, стройный и прекрасный. Однажды под весну выбежал олень порезвиться на твердый наст, да и решил обежать весь полуостров Суоми. Многие охотники, завидев светлоглазого оленя с золотистой шерсткой, пытались убить его каленой стрелой. Но никто не мог поспеть за ним, далеко позади оставлял он охотника на лыжах. И вот олень прибежал в Хяме, где нашелся славный лыжник и меткий лучник. Узнал он о прекрасном олене Хийси и тотчас отправился за ним в погоню на своих быстрых лыжах, с луком за плечами. Стремительно мчался олень по гладкому насту, однако охотник бежал еще быстрей. Долго неслись они по крутым горам и ровным полянам. Но потом оленем овладела усталость, он запыхался и замедлил бег. И охотник подходил все ближе и ближе. Но тут случилось чудо, которое не раз удерживало стрелу охотника: олень вдруг обернулся и с мольбой во взоре подошел к своему преследователю; из его глаз лились горючие слезы. Но безжалостный человек не задумываясь пустил стрелу и пронзил прекрасному животному лоб. Упал тогда олень Хийси, обагряя кровью белый снег.

Silloin Hiisi, käyskellen Pohjan-perän kolkoissa laaksoissa, tunsi äkisti sydämensä kiertyvän ja tiesi kohta, että kultainen varsansa vaelteli vaarassa. Hän kiirehti ylös tunturille, jossa linnansa seisoi, ja rupesi noitakurkistimellansa tähtäilemään etelään päin. Ja näki hän kaukana tummassa kuusistossa peuransa, joka, veressään uiskellen, kierteli itseänsä kuoleman tuskissa; ja näki hän murhamiehen seisovan uhrinsa vieressä riemuitsevalla katsannolla. Silloin julmistui hän hirmuisesti, tempasi linnansa muurista suuren neliskulmaisen kivimöhkäleen, sinkautti sen korkealle ilmaan, lentämään kohden joutsimiestä Hämeen saloissa. Voimallisella pauhulla ja huminalla kiiti ankara kivi, valtaisessa kaaressa halkaisten pilvien tuulisen maailman. Kohosi se ylös taivaan kumuun, vaipui alas taasen, vaipui päivään päin, ja juuri ampuniekan päälaelle putosi summaton paino, haudaten miehen allensa ijankaikkiseksi.

Тут Хийси, бродивший по мрачным долинам Похьё-лы, почувствовал в сердце нестерпимую боль, и понял оп, что его золотистому оленю грозит опасность. И поспешил он в свой замок на высокой горе и стал смотреть в волшебную трубу на юг. Далеко-далеко, в темном ельнике, увидел он своего оленя, который плавал в крови, содрогаясь в предсмертных муках. Увидел он и убийцу, который с ликующим взором стоял возле жертвы. И разгневался тогда Хийси, выхватил из каменной стены замка огромную четырехугольную глыбу и швырнул вы-соко-высоко, чтоб долетела она до стрелка из лесов Хяме. С гулом и свистом летел камень, гигантской радугой рассекая поднебесье. Он взмыл к небу, а потом тяжким грузом упал на голову охотника, навсегда похоронив его под собой.

JUHANI: Ja miehen surma oli meidän onneksemme. Missä olisimme nyt me ilman tätä kiveä? Tuolla korvessahan rapana ja raatoina vetelisimme, kurjat.

ЮХАНИ: И его гибель была нам на счастье. Ведь что было бы теперь с нами, не будь этого камня? Валялись бы где-нибудь в лесу наши трупы.

TUOMAS: Mutta kyllä vielä tässäkin tarpeeksemme saamme. Minä takaan sen.

ТУОМАС: Да мы и тут, ручаюсь, еще вдоволь поваляемся.

JUHANI: Jumala auttakoon meitä ajoissa!

ЮХАНИ: Да подоспеет к нам вовремя божья помощь!

TIMO: Täytyyhän tässä poikien untakin jyritellä päälliskyttäisin toinentoisensa niskoilla kuin pääskysen-poikaset pesässänsä.

ТИМО: Нам тут и спать придется друг на дружке, все равно как ласточкиным птенцам в гнездышке.

AAPO: Se ei käy päisin. Pianhan kellahtaisi unipöllöinen mies alas härkien saaliiksi. Sentähden kaksi meistä aina, yksi kummallakin vierellä, vartioitkoon uneksuvaa veljeänsä.

ААПО: Нет, это не годится. Во сне мы того и гляди скатимся вниз и станем добычей быков. А потому двое пускай все время караулят с обеих сторон спящих братьев.

JUHANI: Järkevä neuvo; ja käyttäkäämme sitä tarkasti; tässä on kortteerimme ainakin tämä yö. Sen näemme jo kaikki härkien hankkeista. Tuossahan jo kolme peeveliä makaa röhöttää kirotuilla mahoillansa, puhkaten ja märehtien, perkeleet!--Mutta pankaat ma'ata, pojat; minä ja Aapo tahdomme teitä vahdata tuonne likimaihin puoleen yöhön. Pankaat ma'ata, pankaat ma'ata. Herra siunatkoon meitä!

ЮХАНИ: Разумный совет, воспользуемся им. Потому что эту-то ночь, видно, придется квартировать здесь. По быкам заметно — вон три дьявола уже на свои проклятые утробы завалились, пыхтят и рыгают, черти! Но ложитесь, ребята. Мы с Аапо посторожим до полуночи. Ложитесь, ложитесь. Да благословит нас господь!

AAPO: Voi meitä poloisia kumminkin!

ААПО: Ох мы, бедняги!

SIMEONI: Mihin olemmekin onnettomat joutuneet.

СИМЕОНИ: И куда нас только угораздило!

JUHANI: Kurjuuteen, suureen kurjuuteen. Mutta pankaat ma'ata, siunatkaat sielujanne ja ruumiitanne ja nukkukaat Herran nimeen.

ЮХАНИ: В беду, в горькую беду. Но ложитесь. Благословите свою душу и тело да спите с богом.

Niin viettivät he yönsä: valvoi aina kaksi, muiden ma'atessa sammaleisella kivellä; ja pitkä oli yö. Koitti viimein toki aamu, aurinko nousi ja kohosi ylös taivaalle, mutta sama oli heidän kohtalonsa vielä; ainapa sarvet, heitä piirittäen, keikkuivat Hiidenkiven ympärillä, ja kovin jo heitä likisteli nälkä. Kuitenkin toivoivat he saman armottoman vieraan tekevän tehtävänsä härkienkin mahoissa ja lopulta pakoittavan heidät siirtymään laitumille. Niin he toivoivat, odottaen vihamiestensä poistumista. Mutta kauhistuksella huomasivat he pian, että eläimen ruokaa löytyi kyllin tuossa korven kosteassa sararuohossa Hiidenkiven vaiheilla. Sitähän rupesivat nyt härjät vakaasti näykkeilemään, siirtymättä kauemmas kuin että sammaleinen kivi heillä lakkaamatta oli näkyvissä.

Так провели они ночь; двое бодрствовали, остальные спали на обросшем мхом камне; ночь тянулась долго. Наконец все-таки рассвело, взошло солнышко. Оно поднималось все выше и выше, а положение братьев оставалось без перемен: по-прежнему их окружал покачивающийся лес рогов, да и голод уже давал о себе знать. Братья, однако, надеялись, что тот же безжалостный гость скоро потревожит »и желудки быков и заставит их убраться на пастбище. С этой надеждой они нетерпеливо ждали ухода своих врагов. Но вскоре с ужасом увидели, что вокруг камня росло много сочной травы; ее-то и принялись щипать быки, удаляясь лишь настолько, чтобы постоянно видеть камень.

JUHANI: Eihän ole heillä aijettakaan korjata luitansa. Ottavatpa, peeveli vie, tähän asuntonsa ja rakentonsa aina talveen asti.

ЮХАНИ: Они и не думают убираться отсюда. Устраиваются, черт их возьми, тут до самой зимы.

EERO: Heillä on riivattu nahassa.

ЭРО: В них сам бес сидит.

TIMO: Mikä on heidän tässä ollessa? Korpi antaa heille sekä ruo'an että juoman; mutta kuiva sammale on meillä tässä leipänä ja särpimenä.

Т и м о-. А худо ли им тут? В лесу сколько угодно корма и воды. А вот нам придется довольствоваться одним лишь сухим мхом.

SIMEONI: Mutta asian laita on tämä, että me istumme tässä koiriemme tähden. Minä pelkään, että pelastuksemme ainoa tie on viskata Killi ja Kiiski uhriksi vihaisille härjille.

СИМЕОНИ: Но ведь сидим-то мы тут только из-за собак. Боюсь, единственное наше спасение — сбросить Килли и Кийски в жертву быкам.

JUHANI: Julma neuvo.

ЮХАНИ: Жестокий совет.

AAPO: Jota emme leikin seuraa.

ААПО: Не так-то просто мы согласимся его исполнить.

JUHANI: Ei niinkauan kuin seisoo pystyssä Jukolan Juho.

ЮХАНИ: До тех пор не исполним, пока на ногах стоит Юхо Юкола

TUOMAS: Viskaisimmeko nahkamme lunastimeksi heitä, jotka niin monet kerrat ovat pelastaneet henkemme petoin murhaavista kynsistä? Ja oliskohan tuosta hyötyä meille? Minä epäilen.

Ту ом а с. Неужто ради своей шкуры мы сбросим вниз тех, кто не раз выручал нас из страшных звериных когтей? И разве от этого полегчает? Сомневаюсь.

JUHANI: Samoin minä. Härjät tuossa, saatuansa kerran koiramme ryysyiksi, rupeaisivat vallan koreasti vartomaan täällä aina vaan enemmin sarvillensa seivästettävää. Varma asia.

ЮХАНИ: Я тоже. Быки растерзают собак и опять будут ждать, что бы им еще подцепить на рога. Верное дело.

SIMEONI: Niin, niin, mutta mihin keinoon käymme, koska nälkä oikein rupeaa naukuilemaan tuossa mahassa?

Симе они. Так-то оно так, а вот когда у нас в кишках по-настоящему заурчит, что делать тогда?

JUHANI: Se naukuilee ensi-ajan maarussamme, mutta sieltä ampuu se pian tuohon pamppailevaan sydämeen, ampuu kuin kissa lihavan hiiren niskaan, ja silloin lannistuu uhkea mies. Kova, kova on nyt miehen päivä. Mihin keinoon käymme? kysyn minäkin.

ЮХАНИ: Сперва в кишках заурчит, потом и к сердцу подкатит и вцепится в него, будто кот в жирную мышь, и тут уж никакому храбрецу не устоять. Да, нелегкий денек выпал нам. Что нам делать? — спрашиваю и я.

AAPO: Huutakaamme huikeasti kaikki yhdestä suusta; äänen ehkä kuulee jokin metsässä käyskelevä, tai ehtii se aina Viertolaan ja saattaa ihmiset jotain arvelemaan.

ААПО: Давайте-ка крикнем все разом что есть духу. Авось кто-нибудь ходит по лесу и услышит, а то, может, крик долетит до самой Виэртолы и всполошит людей.

JUHANI: Sitä keinoa käy koettaa.

ЮХАНИ: Стоит испробовать.

TIMO: Huutakaamme vahvasti.

ТИМО: Только кричите громче.

JUHANI: Oikein riivatusti. Paukahtakaamme kaikki yht'aikaa tähän maan-ihmeelliseen huutoon. Kaikki yht'aikaa, niin on sen vaikutus enemmin potraa. Kas niin, nouskaamme pystyyn ja olkaamme valmiit. Kun kolmannen kerran kämmenelläni läikytän, kirkaisemme, ja kirkaisemme kuin seitsemän miestä.--Yks, kaks, kolme!

ЮХАНИ: Как проклятые. Взревем разом всему свету на удивление. Взревем разом, так будет больше толку. А ну-ка, вставайте да приготовьтесь. Как только хлопну трижды в ладоши, так и закричим все семеро. Раз, два, три!

Huusivat he miehissä kaikin voimin ja yht'aikaa, että kivi ja maa sen alla ja ympärillä järähti, ja vavahtaen karkasivat härjätkin jonkun askeleen kivestä pois. Peloittavalle myös kuului seitsemän miehen äkkinen kirkaus ja sitten jolittava huuto, johon vielä sekaantui koirien surkea ulvominen. Huusivat he viisi pitkää huutoa, ja metsä pauhasi ja kauas kiiriskeli kaiku. Mutta koska oli huudettu viides ja ankara huuto, istuivat he taasen hengähtämään hetkeksi. Siinä levättyänsä, uudistivat he saman toimen, huutaen seitsemän kertaa, ja rupesivat sitten odottamaan mitä tämä keino vaikuttaisi. Mustuneilla kasvoilla, veripunertavilla silmillä he istuivat sammaleiselle kivelle, ja kovin liehtoivat heidän rintansa palkeet.

И они все вместе закричали, да так, что камень и земля вокруг него дрогнули; даже быки в испуге отпрянули на несколько шагов. Страшен был этот неожиданный вопль семерых молодцов, с которым слился тоскливый скулеж собак. Так прокричали они пять раз. Лес гудел, далеко раскатывалось эхо. После пятого, самого протяжного и самого отчаянного вопля братья присели перевести дух, а затем вновь принялись за дело и прокричали еще семь раз. Потом стали выжидать, что из этого получится. С побагровевшими лицами, с налившимися кровью глазами, они сидели на обросшем мхом камне, и груди их вздымались, как кузнечный мех.

JUHANI: Varrotaanpas mitä tämä tekee, varrotaanpas. Ovathan ihmiset hulluja, elleivät ymmärrä, ettei miesjoukko ilman suurinta hätää paru näin. Varrotaanpas.

ЮХАНИ: А ну, подождем немножко, посмотрим, что из этого выйдет. Ведь только болван не сообразит, что таким благим матом без крайней беды не орут. Подождем.

EERO: Mutta ellei tästä metelistä apua meille ilmesty, niin olemme tottakin kuoleman omat. Länteen vaipuu jo toinen aurinko ja vimmatusti kiihtyy nälkä.

ЭРО: Но если и крик не поможет — тогда смерти не миновать. Солнышко-то уже второй раз садится, и есть чертовски хочется.

SIMEONI: Jumala armahtakoon! yksi yö ja puolitoista päivää on mennyt siitä kun viimeiseksi söimme.

Симе они. Господи помилуй! Целая ночь и полтора дня прошли с тех пор, как мы поели последний раз.

TIMO: Niin onkin. Kuulkaas kurinaa tuolla vatsassani, kurinaa ja murinaa ja pientä piiputustakin. Tämä on kovaa.

ТИМО: То-то и оно. Вы только послушайте, что у меня в брюхе творится. И урчит, и бурчит, и даже попискивает. Мочи моей нету!

JUHANI: Kovaa, kovaa; me tiedämme ja uskomme sen, mentyämme omaan vatsaamme.

ЮХАНИ: Нету, нету. Охотно верим, братец, потому тго и в наших желудках творится то же самое.

SIMEONI: Pitkä on nälkäisen päivä!

СИМЕОНИ: В голод и день долог.

TIMO: Pitkähän se on.

ТИМО: Долог, долог.

JUHANI: Pitkä ja synkeä! Onko jo tyhjennetty Aaponkin aivo? Etkö muista enään variksenkaan vaakutusta, tarhapöllönkään pakinaa jutellakses meille, istuissamme Nälkäsaaressa hirmuisessa.

ЮХАНИ: Долог и тосклив. Неужто и у Аапо в голове уже совсем пусто? Неужто не вспомнишь ни одной побасенки, ничего, что мог бы рассказать нам на этом страшном голодном острове?

AAPO: Muistanpa tarinan, jonka juuri nälkä nyt johtaakin mieleeni; mutta se ei saata meitä unohtamaan ruumiimme ravintoa, vaan muistuttelee kovin sekä ruokaa että juomaa.

ААПО: Голод как раз и напомнил мне одно предание; только наших пустых животов ему не убаюкать; наоборот, еще о еде и питье напомнит.

JUHANI: Sinä meinaat miestä vuoressa. Minä olen kuullut sen.

ЮХАНИ: Ты собираешься рассказать о старце в пещере. Я это уже слышал.

TIMO: Mutta minulle on se uutta; kerro se, veli Aapo.

ТИМО: А я нет. Расскажи, брат Аапо.

SIMEONI: Kerro se, kerro se!

СИМЕОНИ: Расскажи, расскажи!

AAPO: Onhan se tarina miehestä, jalosta uskonsankarista, joka istui muutaman ajan vankina Impivaaran luolissa, niinkuin ennen tuo kalvea impi, mutta toisenkaltaisesta syystä.

ААПО: Эго предание об одном мученике за веру Христову. Ему, как и той Бледнолицей деве, довелось быть узником в пещере Импиваары, но совсем по другой причине.

Ja seuraavan tarinan kertoi heille Aapo:

И Аапо рассказал братьям следующее предание.

Ennen, koska kristin-usko ja pakanuus vielä taistelivat keskenänsä Hämeenmaassa, oli käännettyjen joukossa eräs mainio mies, hurskas ja harras uutta uskoa levittämään, jota hän myös kiivaasti harjoitteli Ruotsin valtakunnan aseitten suojassa. Mutta kotimaahansa täytyi haarniskoittuin sankarten äkisti siirtyä täältä, ja kristityt Hämäläiset joutuivat pakanallisten veljeinsä hirmuisimman vainon alle. Mikä heistä surmattiin kauhistavalla tavalla, mikä etsi pelastustansa, paeten salojen eksyttävään kohtuun, mikä vuorten luoliin ja mikä minnekkin. Impivaaran komeroihin kiirehti mainittu hurskas mies; mutta hänen vainoojansa, jotka koston vimmassa seurasivat hänen jälkiään, huomasivat pian mihin hän oli itsensä kätkenyt. »Susi teljettäköön omaan luolaansa!» huusivat he ilkeästi riemuiten, muurasivat luolan aukion lujasti kiinni ja heittivät miehen nääntymään nälkään ja pimeyteen.

В давние времена, когда в Хяме еще враждовали между собой Христова вера и язычество, среди обращенных был человек, достославный и благочестивый, ревностный проповедник новой веры, которую он насаждал при поддержке шведских мечей. Но королевским ратникам в латах нежданно пришлось уехать на родину, и крещеных людей Хяме стали преследовать их же братья, язычники. Одних постигла жестокая казнь, другие искали спасения от смерти в глухих лесах, а иные скрывались в горных пещерах. Благочестивый муж бежал в пещеры Импиваары, но его враги в жажде мести последовали за ним и нашли его убежище. «Запрем волка в его собственном логове!» — кричали они злорадно и, замуровав вход в пещеру, оставили человека в темноте изнывать от голода.

Surkea loppu olisi nyt saavuttanut miehen, mutta ihmeen teki taivas taas. Tuskin oli luolan suulta kadonnut päivän-valon viimeinen siinto, niin jopa valkeni avara luola ihanimmasta, hopeakirkkaasta paisteesta; ja niin oli miehellä kylmän kallion sydämessä liepeä, taivaallinen päivä. Ja tapahtuipa ihmeitä vielä enemmin. Katso, kuvertui äkisti luolan permantoon heleä lähde, jonka vesi ei ottaen milloinkaan vähentynyt; ja oli siis miehellä kivikammiossaan alati raikasta juomaa. Mutta vieläpä lähteen reunalta kohosi ylös kaunis, viherjöitsevä puu, kantain herttaisimpia hedelmiä, jotka eivät ottaen loppuneet; ja siitä sai mies suloisen ravintonsa. Tässä vietti hän päivänsä, ylistäen Herraa, tässä hän vietti yönsä, uneksuen autuitten maasta. Ja hänen päivänsä oli kuin kesän päivä, lämmin ja kirkas, ja hänen yönsä herttaista hämärän aikaa. Niin kului vuosi, ja virtana juoksi Hämeessä kristittyin veri. Mutta koska vainon kauhistava aastaika oli kiertynyt umpeen ja ulkona paistoi ihana syyskuun-aamu, ehti sankarin korviin vasarain ja rautakankein jytinä luolan kiinnimuuratulta suulta. Läpi tuon kivisen ruhan rupesi viimein pilkahtelemaan päivä, ja vilauksessa katosi luolasta ihmeellinen valkeus, niinmyös lähde ja lähteen reunalta hedelmällinen puu.

Печальный конец грозил праведнику, но небо ниспо» слало чудо. Едва в пещере угас последний луч, как вся она озарилась дивным серебристым сиянием, и под холодным скалистым сводом вновь наступил теплый светлый день. И свершилось еще одно чудо. На дне пещеры вдруг зажурчал прохладный источник, в котором никогда не убавлялась вода, и у узника в его каменной гробнице никогда не переводилось свежее питье. А еще на берегу источника выросло красивое зеленое дерево с чудесными плодами, которые никогда не убывали, и человек всегда имел сладостную пищу. Так он и жил здесь день за днем, воздавая хвалу создателю, а ночами грезил о царствии небесном. И дни его были похожи на погожий летний день, теплый и ясный, а ночи — на мягкий вечерний сумрак. Так прошел год. В Хяме лилась потоками христианская кровь. Но потом пора страшных гонений миновала. И в одно чудесное осеннее утро до узника донесся грохот железных молотов и ломов у замурованного входа пещеры. И наконец сквозь щели меж камнями стали пробиваться солнечные лучи; и тотчас исчезло дивное сияние в пещере, исчезли и прохладный источник, и плодоносное древо.

Mutta mikä saattoi matkaan tämän pauhinan ja telmeen tuolla ulkopuolella luolan aukiota? Seisoi siellä pakanoita suuri joukko ja heidän keskellänsä muutamia kristittyjä sidottuina nuoriin ja tuomittuina nälkään kuolemaan vuoren pimeässä uumennossa. Eivätkä arvelleet he muuta kuin että sama surma oli kohdannut miestä, joka vuotta ennen samaan luolaan suljettiin. Mutta kovin he kummastuivat, koska luolan auetessa sankari astui ulos kirkastetulla, säteilevällä otsalla. Ja ääni, jonka pyhä heläys tunkeusi aina ytimiin asti, kaikui hänen suustansa: »terve, ystävät ja veljet, terve, kultainen aurinko ja kohisevat metsät, terve!» Silloin lankesi joukko hänen eteensä polvilleen, ylistäen sitä Jumalaa, johon hän uskoi ja joka oli hänen pelastanut hirveästä kuolemasta. Mutta korkealla äänellä kertoi heille mies ne ihanat ihmetyöt, joita hän vuoren kohdussa oli kokenut; ja yhdestä suusta huusi hänelle kansa: »kasta meitäkin, kasta meitäkin uskoon saman Jumalan päälle!» Niin he miehen suureksi riemuksi huusivat ja päästivät viipymättä nuorista kuolemaan tuomitut vangit. Siitä astui ojan partahalle hurskas uros, ja seurasi häntä joukko, joka, luopuen pakanuudesta, antoi itsensä kastaa Kristuksen uskoon. Mutta ylhäällä äyräällä, seisoivat äsken vielä uhreiksi määrätyt miehet, veisaten kiitosvirttä Hänelle, joka tuskallisesta kuolemasta oli pelastanut sekä heidät itse että heidän vanhurskaan isänsä ja johdattanut pimeydestä valkeuteen pakanain lapset. Niin he veisasivat, katsahtaen taivaan korkeuteen ylös.

Но кто же стучал у входа в пещеру? Там стояла огромная толпа язычников, а среди них несколько связанных веревками христиан, осужденных на голодную смерть в мрачном подземелье. Все были уверены, что узник, запертый год назад в этой пещере, уже давным-давно погиб. Но каково было их изумление когда из открытого входа вышел праведник с просветленным челом! И сказал он голосом, пронизывающим сердца: «Здравствуйте, други и братья! Здравствуй, золотое солнце! Здравствуйте, шумящие леса!» Толпа пала ниц пред ним и стала прославлять бога, в которого он веровал и который спас его от лютой смерти. А он громким голосом поведал им о дивных чудесах, которые ему довелось увидеть в горной пещере, и толпа в едином порыве восч кликнула: «Крести и нас, крести и обрати в веру твоего бога!» Так кричали они, к великой радости праведника, и тотчас освободили от пут осужденных на смерть пленников. Праведный муж направился к ручью, и толпа последовала за ним. Язычники отреклись от своей веры и по доброй воле приняли христианство. А на вершине горы стояли недавние пленники и пели благодарственную песнь тому, кто спас от мучительной смерти и их и праведного старца и вывел язычников из тьмы на свет божий. Так пели они, устремив взоры к небесам.

AAPO: Tämä on tarina hurskaasta miehestä.

ААПО: Вот каково предание о праведном старце.

JUHANI: Ja pakanain kastaminen tapahtui juuri samalla kohdalla ojassa, jossa nyt on meidän sudentarhamme.

ЮХАНИ: И язычников окрестили как раз на том месте у ручья, где теперь наш волчий загон.

SIMEONI: Usko ihmeitä tekee. Olenpa varma siitä, ettei miehellä luolassa ollut yhtään lähdettä eikä hedelmällistä puuta ja ettei mikään maalliselle silmälle paistava valo valaisnutkaan hänen kammiotansa, vaan että luja ja järkähtämätön usko tyydytti kaiken hänen ruumiillisen tarpeensa. Hänen henkensä voima oli hänelle raikkaana lähteenä, maistavana hedelmänä ja säteilevänä valkeutena. Mitä sanoi entinen karjatoverini, Tervakosken Tuomas? »Jos sinulla on uskon kilpi ja hengen miekka, niin mene vaikka perkeletten kanssa polskaa tanssimaan». Niin lausui hurskas ukko.

СИМЕОНИ: Да, вера чудеса творит. Готов поручиться, что в пещере у старца не было ровно никакого источника и плодоносного древа, да и сияния там не могло быть такого, чтоб оно было видно простому смертному; просто плоть его утоляла вера, только твердая, непоколебимая вера. Эта сила духовная была для него и прохладным источником, и вкусными плодами, и дивным светом. Ведь что сказал мне Туомас Тервакоски, когда мы с ним вместе пасли скот? «Если у тебя щит веры да меч духа, ты можешь смело отплясывать польку хоть с самими бесами». Вот что сказал этот благочестивый старик.

JUHANI: Mutta aika-miehen maha ei tule kauankaan toimeen paljaalla uskolla ja tyhjällä ilmalla, ei vaikka mätänis. Ja minä vannon, että hän pisteli poskeensa muikeampaakin muonaa kuin hedelmiä ja vettä. Sitä vaatii miehen ruumis, joka on kasvanut ja varttunut täällä lihan ja ruisleivän nojalla. Niin, niin, kerrotaanpa tarinaa vielä toisellakin lailla. Kerrotaan, että viisi mustaa sonninsarvea ilmestyi äkisti miehelle luolan seinään. Koska hän nyt aukaisi ensimmäisen sarven, niin roiskahtipa siitä suhisten ulos parasta, heleätä vapriikin paloviinaa ruokaryypyksi, joka kylläkin veti ryppyyn miehen huulet. Toisesta sarvesta taasen kiskoi hän kyynärittäin ulos monipoimullista, rasvaista ja lämmintä sianmakkaraa. Mutta kolmannesta pinnisteli kankeana kaarena ulos parasta uutispuuroa, ja neljännestä piimää puuronkastiksi, piimää sakeata kuin terva. Ja koska hän nyt oli täyttänyt maarunsa kuin puutiainen, niin aukaisi hän vallan vikkelästi viidennen sarven ja siitä lappasi hän ulos pikanellia, parasta tanskan punttirullaa, joka paisui pojan poskessa kuin imevä iilimato. Tarvitsiko enään parempaa trahtamenttia joutilas mies?

ЮХАНИ: Взрослый-то детина с одной верой да воздухом в брюхе долго не протянет, нет, хоть лопни, не протянет. И клянусь, этот праведник не одной водой и плодами обходился. Сама плоть мужская того требует, ведь выросла-то она на мясе и ржаном хлебе. Да, да, предание это рассказывают и на другой лад. Говорят, перед праведником из пещерной стены вдруг вылезли пять черных бычьих рогов. Когда он открыл первый рог, оттуда с бульканьем полилась самая лучшая фабричная водка, чтоб он мог выпить перед трапезой. Выпил он — и даже дух захватило. Потом вытащил из другого рога несколько локтей жирной, еще теплой свиной колбасы. Из третьего тугим завитком пошла ржаная каша, а из четвертого •- простокваша к ней, густая, будто смола. И когда он насытился до отвала, точно лесной клещ, то открыл пятый рог и начал выгребать из него жевательный табак — лучший датский табак, который набухал за щекой, как пиявка. Ну, разве это худые харчи для неработающего человека?

TIMO: Hän oli taivaassa, hän. Mutta me?

ТИМО: Он жил как в раю. А мы?

TUOMAS: Tämä polttaa miehen mieltä.

ТУОМАС: Прямо душа горит.

TIMO: Ja pyörryttää pojan päätä.

ТИМО: И голова кругом идет.

JUHANI: Tuhannen riksiä senkaltaisen atrian edestä nyt! Tuhannen tuhatta riksiä!

ЮХАНИ: За такой обед, как у него, я теперь дал бы тысячу рикси. Тысячу тысяч рикси!

SIMEONI: »Poimullista, rasvaista, lämmintä sianmakkaraa»! Niin, me istumme keskellä helvettiä ja kuulemme kerrottavan kuinka taivaassa iloitaan ja syödään. Ah! Mitä on meidän tekeminen, veljet, mitä on meidän tekeminen?

СИМЕОНИ: «Несколько локтей жирной, еще теплой свиной колбасы!» — как сказал Юхани. А мы сидим в середине преисподней и слушаем, как едят и веселятся в раю. Ах! И что нам делать, братья, что нам делать?

EERO: Uskokaamme, uskokaamme!

ЭРО: Будем веровать, будем веровать!

SIMEONI: Haasteletko vielä pilkan kieltä, sinä hirmu!

СИМЕОНИ: Ты все еще остришь, бес!

EERO: Viimeinen pihaus, veljeni, viimeinen pihaus; usko minua. Kohta vaivun huokuen alas kuin tyhjäksi käypä rakko, härjänrakko. Ah olis tässä yksi lämpimäisleipä ja voita sen päällä!

ЭРО: Последний раз, брат мой, последний раз, поверь мне. Скоро из меня дух вон, как воздух из бычьего пузыря. Ах, был бы здесь хоть один теплый хлебец и на нем — масло!

TIMO: Ja voin päällä vielä maan kauhea pyllimakkara.

ТИМО: А поверх масла еще большущий круг колбасы.

JUHANI: Olis tässä seitsemän lämpymäisleipää, seitsemän naulaa voita ja seitsemän pystyvalkean ääressä haudottua makkaraa; kas siitä nousis kesti.

ЮХАНИ: Будь здесь семь тепленьких хлебцев, семь фунтов масла да семь подогретых на огне колбас—вот был бы пир!

EERO: Kirkas tuli ja leimaus!

ЭРО: Гром и молния!

TIMO: Ihmisen pitäisi aina oleman viisas ja kantaman ehtimiseen suoloja taskussansa tupossa. Suola sitoo sisun ja vie henkemme viikkokausia edes ilman suuruksen hyttystäkään suolen-päässä.

ТИМО: Человеку следовало бы быть осмотрительным и всегда носить в кармане мешочек соли. Соль нутро связывает, и с ней можно протянуть много недель, без крошки хлеба.

JUHANI: Ai poika! ei suolallakaan juuri pitkälle potkita.

ЮХАНИ: Э-э, парень! На одной-то соли тоже далеко не ускачешь.

TIMO: Mutta Koiviston Iisakki, se verrattoman laiska mies, ma'ata röhöittelee Karkkulan saunanparvella monta Jumalan päivää yhteen jaksoon, nauttimatta einettäkään suurusta. Ja millä keinolla pihisee henki-parka miehessä? Tuo uuspeili kun imeskelee suolatuppoa kuin kakara äitinsä nisänappia.

ТИМО: Но ведь Ийсакки Койвисто, этот страшный лодырь, сколько дней сряду отлеживает бока на банном полке Карккулы без единой крошки во рту. И каким же чудом в нем душа держится? Он, каналья, посасывает себе мешочек с солью, точно младенец материнскую грудь.

JUHANI: Istuupa hän myös usein kuin rääkkä kylän ruispelloissa, hieroskellen tähkäpäistä jyviä naamaansa.--Kas, onpa meillä jo myöhäinen ilta, mutta apua ei kuulu meille ihmismaailmasta, ja tässähän vaan aina pasteerailee, pasteerailee ympärillämme kolmekymmentä ja kolme puhisevaa perkelettä. Mutta puskeileepa tuossa peeveliä kaksi. Iskekäät yhteen, iskekäät yhteen ja touhaiskaat läpitse toinen toisenne otsat, touhaiskaat että aivot päästänne roiskahtaa tanterelle, niin on meillä kaksi kiusankappaletta vähemmin. Kas noin, kas noin! Onhan meillä tässä hieman huviakin ajan vietteeksi.--Niin juuri! ja kestäköön tämä leikki kauan ja kyntäköön maata kahdeksan luista auraa.

ЮХАНИ: Он частенько и в ржаном поле посиживает, как дергач, колосья растирает да уплетает зерно. Но глядите — уж совсем повечерело, а помощи нам все нет. И эти тридцать три пыхтящих дьявола знай себе пасутся возле нас. Ага, теперь два черта друг с другом сцепились! А ну^ка, стукнитесь, стукнитесь да проткните друг дружке лбы, чтоб мозги брызнули — глядишь, двумя мучителями меньше будет. Вот так, так! Мы хоть немножко потешимся от скуки. Вот, вот! И пусть эта возня продлится подольше, пусть вся земля будет перепахана, точно восемью костяными сохами!

TUOMAS: Jykevästi siinä ottelevat kyyttöselkä ja koivipää.

ТУОМАС: Крепко схватились горбатый и лобастый!

JUHANI: Mutta Koivi voittaa.

ЮХАНИ: Но победит лобастый.

TUOMAS: Kyyttö voittaa.

ТУОМАС: Нет, победит горбун!

JUHANI: Tässä käpäläni, lyöppäs vetoa.

ЮХАНИ: Ударим-ка об заклад, вот моя лапа,

TUOMAS: Olkoon menneeksi. Timo, eroita.

ТУОМАС: Идет! Разними, Тимо.,

JUHANI: Kas niin!

ЮХАНИ: Вот так!

TUOMAS: Kortteli viinaa!

ТУОМАС: На кварту водки!

JUHANI: Sanottu.--Katsellaanpas, katsellaanpas kahden pojan otteloa. Mutta nyt he hieman niinkuin levähtävät otsa vasten otsaa.

ЮХАНИ: Идет! Поглядим, поглядим на этих борцов. Но, похоже, они задумали передохнуть, упершись лбами,

TIMO: Ja nytkeilevät noin vaan hiljakseen.

ТИМО: И лишь тихонько подталкивают друг друга.

JUHANI: Mutta nyt! Nyt parannetaan täyttä päätä. No Koivi, minun Koivini, iske sorkkas lujasti maahan!

ЮХАНИ: А теперь! Вот уж когда сцепились так сцепились! А ну-ка, лобастый, мой славный лобастый, упрись покрепче копытами!

TUOMAS: Iske lujemmin vielä sinä, minun urhea Kyyttöni. Sillä lailla!

Т у о м а с, А ты, мой удалой горбун, еще крепче! Вот так!

JUHANI: Koivi. Koivi!

ЮХАНИ: Лобастый, лобастый!

TUOMAS: Minun roteva Kyyttöni terästetyllä otsalla! No niin! Mutta heitä jo tuo vakava junnaus ja työnnäise miehes helkkariin.

ТУОМАС: Мой сильный горбун с каленым лбом! Вот так! Да брось ты волынку тянуть, спихни его к дьяволу!!

JUHANI: Koivi! Peeveli sinun sarves karsikoon! Pakenetko, riivattu?

ЮХАНИ: Лобастый! Чтоб тебе черт рога переломал! Удираешь, окаянный?

TUOMAS: Käpälämäki kelpaa hänelle.

ТУОМАС: Ему в самый раз дать тягу.

TIMO: Ja toinen tuhnii vielä perään kuin peijakas. Hi, hi, hi!

ТИМО: А второй, бестия, еще сзади подталкивает.Хи-хи-хи!

TUOMAS: Niin, Juhani.

ТУОМАС: Вот так-то, Юхани.

JUHANI: Meni minulta kortteli viinaa. Sen saat kun pääsemme pinteestä. Mutta koskahan se päivä koittanee? Ah! tapahtuupa vuosien päästä, että jahtivoutimme komennon alla kiskotaan täältä aika telakuorma kylään ja kylästä kirkkotarhaan, kiskotaan kasa kalisevia, kolisevia luurankoja seitsemästä miehestä.

ЮХАНИ: Пропала моя кварта водки. Получишь ее, как только выберемся отсюда. Но когда-то настанет этот денечек? Ах! Может статься, что через несколько лет сюда придут люди под командой яхтфохта и навалят целый воз костей, а потом повезут в деревню, оттуда на погост, и косточки будут греметь да постукивать — целая груда костей и скелетов от семерых братьев.

SIMEONI: Ja niin päättyi syntinen elämämme.

СИМЕОНИ: На том и конец нашему грешному житью.

JUHANI: Niin päättyi elämämme.

ЮХАНИ: На том и конец.

TIMO: Niinhän se päättyi.

ТИМО: Да, на том и конец.

JUHANI: Päättyi surkealla tavalla. Mutta aukaiseppas konttisi, Lauri, ja käyköön ympäri yksi kumaus.

ЮХАНИ:, И такой печальный конец! Но открой-ка свой кошель, Лаури, да выпьем еще по глоточку.

AAPO: Olkoon tämä kerta, mutta loppu viinastamme säästyköön suurimpaan hätään.

ААПО: Пусть, на этот раз, но остатки побережем на черный день.

JUHANI: Niinkuin sanot. Mutta nyt otamme naukin, joka tuntuu ja sitten huudamme kuin pämpästä.

ЮХАНИ: Будь по-твоему. А сейчас отхлебнем хорошенько, чтоб чувствительно было, и опять затрубим, зальемся, как пастушеский рожок.

Koska he olivat ryypänneet, korottivat he äänensä taas, huutaen kaikki yht'aikaa. Ehti kaiku Viertolan voudin korvaan, koska hän käyskeli riihimäellä, mutta hän ei käsittänyt huudon tarkoitusta, vaan lausui kamostuen itseksensä: »rajahaltija siellä huutaa». Mutta veljekset, jännittäen leukojansa kohden taivasta ja ammoittaen, suut seljällään, kuin traakit tai kuin pesässänsä linnunpoikaset koska kuulevat lähestyvän emänsä siipien havinan, huusivat aina vielä huikeasti, huusivat kymmenen kertaa. Ja siitä istuivat he taasen sammaleiselle sijallensa, sydämissä riutuva toivo.

И, выпив, они вновь все вместе закричали. Эхо долетело до управляющего имения Виэртолы, который в это время бродил возле риги на горе. Но причины крика он не разгадал и только пробормотал в ужасе: «Это межевой дух там орет». А братья, задрав к небу головы и разинув рты, словно птенцы, услышавшие из гнезда близкий шум материнских крыльев, долго еще надрывались от крика. Десять раз прокричали они, а потом опять уселись на обросший мхом камень. И едва-едва теплилась в их сердцах надежда на спасение,

Luku 08 глава

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tullut on jo neljäs päivä, veljesten ollessa kivellä, mutta alati vielä härkien piirittäminä he istuivat. Tuolloin, tällöin siirtyivät elikot kauemmaskin, mutta ainapa käyskeli näkyvissä yksi ja toinen, antain myristen kohta kumppaneillensa tiedon, jos veljekset yrittivät pyrkimään pois vankeudestansa. Siinä ympärillä mikä heistä nyt tempoilee naamaansa korven ruohoa, koukistellen kieltänsä, mikä märehtien ja raskaasti puhkaten lepää tuossa pullealla mahallansa. Tuossa kaksi leikin ja totuuden välissä kisailee, ja ympäri kaikuu heidän sarviensa läikkynä. Mutta tuossa taasen ihan Hiidenkiven juurella yksi heistä vihaisesti kuoppii, viskellen multaa ja varpuja korkealle, ja möräten ilkeästi. Niin he siinä aikailevat veljesten tuskaksi, kalveaksi vimmaksi; sillä kuolemata vartovat jo Jukolan uhkeat pojat.--Hetki sitten oli Lauri kumonnut kurkkuunsa joltisen siemauksen viinaa, nyt teki hän samoin kerran vielä, josta muut kovin kummastuivat ja rupesivat häntä kiinteästi nuhtelemaan.

Наступил уже четвертый день, как братья сидели на камне, а быки все еще окружали их. Иногда стадо отходило и дальше, но один бык всегда держался у камня и ревом давал знать своим компаньонам о малейшей попытке братьев выбраться из плена. Сейчас быки опять собрались вокруг камня; одни пощипывают траву, другие, со вздувшимися боками, лежат на земле и, пыхтя, пережевывают жвачку. Вот двое — не то в шутку, не то всерьез — сцепились друг с другом, и вокруг раздается стук рогов. Еще один с сердитым ревом роет копытами землю у самого подножия камня Хийси; из-под копыт высоко взлетают комья дерна и сухие сучья. Так тянется время, и славные братья Юкола, вконец измученные, доведенные до отчаяния, ждут уже смерти. Лаури недавно отхлебнул изрядный глоток водки, а теперь повторил это еще раз, чем немало изумил остальных, которые принялись горячо его укорять.

JUHANI: Peijakasko sinua riivaa?

ЮХАНИ: Уж не бес ли в тебя вселился?

AAPO: Mitä aatteletkin? Muista että ollaan samassa puristimessa kaikki.

ААПО: О чем ты только думаешь? Помни, мы все в одной ловушке.

TUOMAS: Muista asuntomme kämmenen leveäksi sijaksi, jossa meidän tulee varoten liikkua.

ТУОМАС: И помни, что жилье наше всего с ладонь, шевелиться тут надо с опаской.

LAURI: Vimman villitty mies!

ЛАУРИ: Зло берет!

AAPO: Mutta se ei käy kuntoon.

ААПО: Но это никуда не годится.

LAURI: Käyköön sitten Hornan koloon. Myllyn kivenä pyöriköön linnamme ja viskatkoon elukkain saaliiksi seitsemän onnetonta poikaa. Pyöri, kivi, idästä länteen, ja, metsä ympärillämme, lännestä itään pyöri! Heleijaa!

ЛАУРИ: А, пусть все катится в преисподнюю! Пусть завертится наша крепость, как мельничный жернов, и сбросит на бычьи рога семерых горемык. Кружись, камень, с востока на запад, а темный бор вокруг — с запада на восток! И-их!

JUHANI: Olethan jo humalassa, poika?

ЮХАНИ: Да ты, парень, уж совсем пьян?

LAURI: Tuleeko sitä kysyä? Mitä maksaa elämä ja maailma? Ei yhtään homeista äyriä. Sentähden menköön kaikki tomuna ja tuhkana pitkin tuulien teitä. Loiskis! Saakaamme tästä, sydämeni veljet.

ЛАУРИ: К чему об этом спрашивать? Ну, что стоит жизнь и весь белый свет? Ни ломаного гроша. А коли так, пусть все летит прахом по ветру. Опля! Выпьем-ка, оратья мои кровные!

AAPO: Hän on päissään. Kannu häneltä pois!

ААПО: Он пьян. Отобрать у него флягу!

LAURI: Se ei lähde juuri leikillä. Kannu on minun; enhän sitä hellittänyt härkien sotkettavaksi aholle. Mutta te muut? Ah! laskittepa konttinne koreasti maahan kuin kurjat mustalaiset, koska nimismiehen pyssy paukahtaa.

ЛАУРИ: Э-э, не тут-то было! Фляжка моя. Ведь я ее не бросил на поляну под ноги быкам. А вы? Эх! Сразу же побросали кошели, как жалкие цыгане при выстреле ленсмана.

JUHANI: Kannu tänne!

ЮХАНИ: Сюда флягу!

LAURI: Kannu on minun.

ЛАУРИ: Фляга моя!

JUHANI: Mutta minä tahdon sen haltuuni.

ЮХАНИ: А я хочу, чтоб она была у меня.

LAURI: Sinä tahdot? Jos tahdot, niin saatpa sen vasten otsikkoas.

ЛАУРИ: Ты хочешь? Если хочешь, я запущу ее в твой лоб.

JUHANI: Rupeaisitko tappelemaan?

ЮХАНИ: Не думаешь ли ты драться?

LAURI: Jos tahdot, niin ei sitäkään pidä puuttuman. Mutta eihän rakkaat veljekset tappele. Sentähden saakaamme tästä.

ЛАУРИ: Если хочешь, то и за этим дело не ста-, нет. Но ведь любящие братья не дерутся. И потому выпьем!

TIMO: Älä ryyppää, Lauri.

ТИМО: Не пей, Лаури.

JUHANI: Kannu tänne kohta!

ЮХАНИ: Сейчас же давай флягу!

LAURI: Selkään minä sinulle annan. Mitähän sinä luulet olevas?

ЛАУРИ: Взбучку я тебе дам. За кого это ты себя считаешь?

JUHANI: Syntinen ihminen, tosi; mutta olenpa kuitenkin vanhin veljes.

ЮХАНИ: Я грешный человек, это правда, но ведь я твой старший брат.

LAURI: Vanhin? No sitä enemminhän olet ehtinyt syntiä tekemään ja sitä enemmin tarvitset selkääs. Mutta skool! sanoi Ruotsalainen.

ЛАУРИ: Старший? Тем больше ты успел нагрешить и тем больше заслуживаешь взбучку. Ну, скол [как говорит швед!].

TUOMAS: Et maista pisaraakaan.

ТУОМАС: Ни капли!

LAURI: Tuomaasta pidän minä paljon, Tuomaasta ja pikku-Eerosta. Mutta nuo muut tuossa? Mitä sanon heistä?

ЛАУРИ: Туомаса я очень люблю, Туомаса и маленького Эро. А остальных? Что мне сказать о них?

TUOMAS: Kitas kiinni ja kannu tänne! Tuossa, Juhani, ota kontti selkääs ja viina haltuus.

ТУОМАС: Заткни глотку и давай сюда флягу! Ну-ка; Юхани, забирай кошель и водку.

LAURI: Ainoastaan sinä taidat kääntää Laurin pään. Pidänpä sinusta, sinusta ja pikku-Eerosta.

ЛАУРИ: Только ты можешь образумить Лаури. Ведь я люблю тебя, тебя и маленького Эро.

TUOMAS: Vaiti!

ТУОМАС: Помалкивай!

LAURI: Tuommoisia miehiä! Mitä on Jukolan Jussi? Häyrypää kukko; nuijapää sonni.

ЛАУРИ: Тоже мне мужчины! Ну, кто такой Юсси Юкола? Бестолковый петух, бык безрогий.

JUHANI: Pidä suus kiinni kohta, ettei korvani kuule jotakin sellaista toista kertaa.

ЮХАНИ: Прикуси-ка язык, чтоб я больше не слышал таких речей!

LAURI: »Jolla on korva, hän kuulkoon», saarnaa Aapo, se Jukolan pyhä Paavali.

ЛАУРИ: «Кто имеет уши слышати, да слышит!» — проповедует Аапо, апостол Павел средь братьев Юкола-,'

SIMEONI: Ah sinua! Oletko sinä se entinen vakaa, totinen ja harvasanainen poika? Oletko sinä Lauri? Tuommoinen avosuinen riivattu?

СИМЕОНИ: Ну и ну! Неужто это ты, всегдашний молчун, смирный и степенный парень? Неужто ты, Лаури? Такой болтливый буян?

LAURI: Olethan sinäkin Simeoni, se imeläsuinen »terve-rabbi».

ЛАУРИ: Да ведь и ты не кто другой, как Симеони, сладкоречивый «Радуйся, равви!»

SIMEONI: Sen annan sinulle anteeksi, aina ko'oten, aina ko'oten tulisia hiiliä pääsi päälle.

СИМЕОНИ: Я тебе прощаю, но всегда собирая, всегда собирая горячие угли на твою голову.

LAURI: Mene helvettiin, siellä on hiiliä!

ЛАУРИ: Убирайся в ад, там есть угли!

SIMEONI: Jumalaton!

СИМЕОНИ: Безбожник!

TIMO: Kun oikein karvat seljässäni pöyhistyy.

ТИМО: У меня волосы дыбом встают.

LAURI: Mitä mököttelee Timo, se Jukolan hallavasilmäinen vuohipukki?

ЛАУРИ: Что там блеет Тимо, юколаский козел с белесыми глазами?

TIMO: Anna olla vaan. Vuohen-maito on hyvääkin.

ТИМО: Пускай, пускай. Козье молоко — штука неплохая.

LAURI: Häh?

ЛАУРИ: А?

TIMO: Vuohen-maito on hyvääkin. Mutta kiitänpä sinua tästä kunnioituksesta: suurkiitos! Niin, siinä oli meidän osamme; suurkiitos! Mutta nyt tulee etees toista sorttia kalua. Katsoppas tuossa lillipoikiasi, Tuomasta ja Eeroa, tuossa noin.

ТИМО: Козье молоко — штука неплохая. И спасибо тебе за такую честь, большое спасибо! Вот, стало быть, что мы заслужили! Большое спасибо! Но вот тебе товар другого сорта — посмотри на своих любимчиков, Туомаса и Эро, вот они!

LAURI: Häh?

ЛАУРИ: А?

TIMO: Katsoppas tuossa lillipoikiasi, Tuomasta ja Eeroa, tuossa noin.

ТИМО: Посмотри на своих любимчиков, Туомаса и Эро, вот они!

LAURI: Häh?

ЛАУРИ: А?

TIMO: Pappi praakaa kolme kertaa, mutta hän saa makson.

ТИМО: Трижды только поп молебен служит, но он получает плату.

LAURI: »Toista sorttia kalua», mökötit sinä. Mutta kylläpä tiedän mihin sorttiin kaluun heidät vertaan. Tuomas-poika on kirves jalo, vakaa, miehukas ja tuima, mutta pikku Eero-putikkani tuossa on pieni, terävä ja naseva veistinkirves. Niin, hän »veistelee», veistelee oikein vikkelästi, viskelee ympärillensä pieniä koukkusanoja, se junkkari.

ЛАУРИ: Ты что-то проблеял про «товар другого сорта». Но я-то знаю, к какому сорту их отнести. Туомас — это колун, тяжелый и крепкий, смелый и благородный, а мой маленький Эро — остренький и проворный плотничий топорик. Да, он знай себе поструги-вает, и так бойко, бесенок, вокруг так и разлетаются меткие словечки!

JUHANI: Hyvä! Mutta sanoitko sinä minun häyrypääksi kukoksi.

ЮХАНИ: Хорошо! Но не обозвал ли ты меня бестолковым петухом?

TIMO: Sanoipa hän minunkin vuohipukiksi. Suur'kiitos!

ТИМО: Он и меня козлом обозвал. Большое спасибо!

LAURI: Eero veistelee, mutta hänellä on miehen sydän.

ЛАУРИ: Эро постругивает, но сердце у него как у настоящего мужчины.

JUHANI: Hyvä, hyvä! Mutta sanoitko sinä minun häyrypääksi kukoksi?

ЮХАНИ: Хорошо, хорошо! Но не обозвал ли ты меня бестолковым петухом?

LAURI: Sanoin sinun vielä nuijapääksi sonniksikin.

ЛАУРИ: Я тебя еще быком безрогим обозвал.

JUHANI: Praa, veli, praa!

ЮХАНИ: Так-так, брат, так!.,

TIMO: Ole rauhassa, Juho. Hän sanoi minunkin vuohipukiksi ja minä kiitän häntä siitä arvonimestä; sillä vuohi ei olekkaan mikään hyljätty eläin. Viertolan punaposkinen röökinä, se Lyytia-röökinä, juo paljasta valkoisen vuohen maitoa, ei yhtään muuta. Kas siinä.

ТИМО: Успокойся, Юхо. Он и меня козлом обозвал, но я только спасибо скажу за такую честь, потому что козел вовсе не какая-нибудь заброшенная тварь. Краснощекая фрёкен Лююти в Виэртоле не пьет ничего, кроме молока белой козы. Вот как.

SIMEONI: Olisimmeko miehiä jos ottaisimme onkeen juopuneen sanoja?

СИМЕОНИ: Стоит ли нам, мужчинам, обращать внимание на слова пьяного?

LAURI: Sinäkö mies? Sinä? Voi veikkoseni! rupeaisitpa katkerasti itkemään jos näkisit jotain, jota likat eivät juuri näytäkkään tuommoisille nurru-pojille kuin sinä.

ЛАУРИ: Это ты-то мужчина? Ты? Ох, дорогой брат! Да ты разревелся бы, если б увидел нечто такое, что девки не очень-то показывают мямлям вроде тебя.

JUHANI: Simeoni, Simeoni! ottaisinpa ennen puukosta kuin tällaisia pistoksia.

ЮХАНИ: Симеони, Симеони! По мне, лучше нож в сердце, чем сносить такие уколы.

SIMEONI: No, no, kyllähän viimeisenä päivänä nähdään ketä he pistäneet ovat.

СИМЕОНИ: Пускай, пускай, на Страшном суде увидим, кого они пронзили.

TIMO: Meitä olet sinä yhdeksikin maalannut aina kukosta kirveskynään asti; mutta mikähän olet sinä itse, jos kysyn sangen kiinteästi ja otan päälleni oikein kieron pään.

ТИМО: Нас-то ты как только не называл — и петухом и клоуном. Ну, а сам ты кто, если взяться за тебя да спросить построже?

LAURI: Minä olen Lauri.

ЛАУРИ: Я Лаури.

TIMO: Kas, kas! Paljas kiltti Lauri vaan?

ТИМО: Ишь как! Всего-навсего паинька Лаури?

LAURI: Oiva Lauri, en yhtään muuta, vaikka minua on yhdeksikin mielitty kuvata ja kutsua: mäyräksi, Könnin kuokkamieheksi, kärnäveikoksi ja sen tuhanneksi täällä. Hm! Olenpa teidän jokaisen huulilta kuullut yhtä ja toista tämänmoista. Mutta syvimmässä äänettömyydessä olen pistellyt kaikki tuonne hampaan kolon talteen. Nytpä mielisin hieman lievitellä tätä yhteiskassaa, mielisin, peeveli vie! antaa teille oikein aika plootuja otsaan, ja alas joka mies kuin tamppusäkki härkien saaliiksi!

ЛАУРИ: Славный Лаури, и больше ничего, хотя вы и называли меня по-всякому: и барсуком, и маятником Кённи, и еще на тысячу ладов. Гм! Я не раз слыхивал от всех вас всякое такое. Но я все молчал да на ус мотал. А сейчас, черт возьми, мне хочется опорожнить свою копилку, вытрясти из нее все медяки и в лоб вам запустить! Вываливайтесь все к быкам на рога, как мешки с мякиной!

AAPO: Onko tämä totisesti Lauri, se siivo, äänetön Lauri? Kuka uskoisi?

ААПО: Неужели это и впрямь Лаури, наш тихий, смирный Лаури? Кто бы мог подумать!

JUHANI: Aih! veli Aapo, aih! siellä nisukullassa löytyy paljon koiruohoa. Sitä olen uumoillut jo kauan, mutta nytpä tunnen miehen sydämen.

ЮХАНИ: Ох, брат Аапо! И на доброй ниве всегда найдется полынь. Я уж давно догадывался, но только теперь узнал его душу.

LAURI: Turpas kiinni, sinä Jukolan sonni.

ЛАУРИ: Заткни глотку, ты, бык Юколы!

JUHANI: Älä Herran tähden äköittele minua kauemmin, sillä vereni kuumenee, kuumenee! Sinä kirottu nallikka, tuonne viskaan sinun härkien huhmareen, ja tulkoon hävityksen kauhistus, tulkoon almanakan viimeinen päivä!

ЮХАНИ: Ради бога не зли меня больше — кровь моя закипает! Я тебя, сопляка проклятого, сейчас к быкам сброшу, а потом пусть хоть конец света, хоть последний день календаря настанет!

SIMEONI: Surkeutta, surkeutta!

СИМЕОНИ: О горе, горе!

AAPO: Hiljaa, hiljaa! Tappelus kauas tästä.

ААПО: Да полно вам, полно! Тут не место для драки.

TUOMAS: Ole järkevä, sinä.

ТУОМАС: Опомнись!

JUHANI: Hän on minua hävyttömästi haukkunut. Kukko häyrypää!

ЮХАНИ: Он меня бессовестно облаял. Бестолковый петух!

AAPO: Entäs pyhä Paavali. Ole rauhassa.

ААПО: А апостол Павел? Так что успокойся.

TIMO: Entäs vuohipukki. Mitäs siitä sanot? Monet tuhannet kiitokset, mun kaksoisveljeni!

ТИМО: А козел? Что ты об этом скажешь? Тысячу раз спасибо, мой брат-близнец!

AAPO: Muistakaamme kuinka lähellä olemme kuoleman kitaa. Veljet, minulla on aatos aivoissani, kielenpäässäni pieni keino, jonka luulen tässä juuri tärkeäksi. Huomatkaat: tämä kivi on laiva myrskyssä ja myrskynä on tuo möräilevä, vihainen härkäliuta kivemme ympärillä. Vai valitsenko toisen kuvan? Niin, olkoon siis tämä kivemme linnana, jota vihollinen, julmasti keihäillä varustettu vihollinen piirittää. Mutta jos nyt linnalla, joka piiritetty on, ei ole päämiestä, järjestyksen ja puolustuksen johtajata, niin vallattomuus ja häiriö anastaa miehistön ja pian on hukassa sekä linna että linnan väki. Samoin käy myös meille, ellemme toisin tässä aseta ja rakenna, ellemme saata välillemme laillista järjestystä. Siis olkoon yksi, jonka järkevätä sanaa jokainen kuulkoon ja sitämyöten itseänsä käyttäköön. Juhani, hillitse nyt itses ja koko velisarja. Tiedä että useammat meistä astuvat sun puolelles, esimiehyyttäsi tueten tässä piiritetyssä linnassa.

ААПО: Помните, как близки мы к смерти. Братья, у меня зародилась хорошая думка! Сейчас она нам, по-моему, очень кстати. Представьте себе: этот камень — корабль в бурю, а буря — бычье стадо, что ревет и злится вокруг камня. Или взять другой пример? Пускай наш камень будет крепостью, а ее со всех сторон окружили враги с острыми копьями. И вот, коли в этой крепости нет головы, которая могла бы навести порядок и наладить оборону, то весь гарнизон будет самовольничать и метаться и крепость со всеми людьми скоро падет. С нами будет то же самое, если мы не возьмемся за ум да не наведем твердого порядка. Пусть будет один головой, и чтоб все слушались его и подчинялись его разумным словам. Усмирись, Юхани, и братьев своих укроти. Знай, что большинство из нас будет на твоей стороне и исполнит твою волю в этой осажденной крепости.

JUHANI: Mikä rangaistus määrätään hänelle, joka ei tottele sanaani, vaan häijyn sisunsa kautta matkaansaattaa yleisen sekamelskan ja vaaran?

ЮХАНИ: Какое наказание мы назначим тому, кто не будет меня слушаться и начнет заводить ссоры, усугубляя опасность?

TUOMAS: Hän viskattakoon alas härkien eteen.

ТУОМАС: Сбросим его к быкам.

JUHANI: Oikein, Tuomas.

ЮХАНИ: Правильно, Туомас!

AAPO: Jyrkkä rangaistus, mutta senhän tilamme vaatii. Minä suostun määräykseen.

ААПО: Наказание крутое, но того положение требует. Я согласен с уговором.

SIMEONI: »Härkien eteen», niinkuin marttyyria ennen, mutta tässä ei auta hempeys.

СИМЕОНИ: К быкам! — как некогда поступали с великомучениками. Но сейчас не до жалости.

TIMO: Hän viskattakoon härkien eteen, se olkoon laki ja asetus.

ТИМО: К быкам его! — таков наш закон и уговор.

JUHANI: Se olkoon laki ja asetus. Painakaat sydämeenne tämä hirmuinen parakraaffi ja eläkäät sen mukaan. Nyt on ensimmäinen käskyni, että Lauri vaikenee ja panee koreasti ma'ata; toiseksi käsken minä, että sydämemme lohdutukseksi jokainen meistä, paitsi Lauri, ottaa tinapullosta pienen naukin. Niin, saadaan tästä.

ЮХАНИ: Закон и уговор. Зарубите себе на носу этот страшный параграф и соблюдайте его. Вот вам мой первый приказ: пусть Лаури замолчит и сейчас же ляжет спать. А еще приказываю всем, кроме Лаури, отпить из фляги по маленькому глоточку для утешения. Да, выпьем-ка.

LAURI: Mutta minäkö en saisi, minäkö?

ЛАУРИ: И мне не дадут? Мне?

JUHANI: Sinä panet ma'ata.

ЮХАНИ: Ты ляжешь спать.

LAURI: Siihen on helvetissä kylläkin aikaa.

ЛАУРИ: На это и в аду времени хватит!

JUHANI: Jumala tiesi, Lauri-kulta, missä ma'ataan vielä.

ЮХАНИ: Один бог ведает, милый Лаури, где нам еще придется спать.

LAURI: »Jumala tiesi Jussi-kulta, Missä nahka naulitaan». Minä laulan kuin mies, heläytän kuin klaneetista vaan.

ЛАУРИ: Знает бог лишь, братец Юсси, Где сдерут с нас кожу. Я тебе песенку спою, зальюсь, как кларнет!

»Minä olen pikkuinen poika,
Mamman oma Jussi,
Minä olen pikkuinen poika,
Mamman oma Jussi».

Я ведь маленький мальчишка,
Маменьки боюсь я,
Я ведь маменькин сынишка,
Я малышка Юсси.

JUHANI: Säästä laulus toistaiseksi.

ЮХАНИ: Оставь свою песню до другого раза.

EERO: Säästä pikkupojan laulu minulle.

ЭРО: Оставь эту ребячью песенку мне.

LAURI: Säästetään se Jukolan Jussille ja aljetaanpas toinen ja oikein iso laulu. Lauletaan ja tanssitaan, heleijaa!

ЛАУРИ: Оставим ее Юсси Юколе и затянем песню подлиннее. Станем петь и плясать, и-их!

JUHANI: Katso, etten tuomitse sinua viskattavaksi härkien eteen.

ЮХАНИ: Гляди, как бы я не приказал сбросить тебя к быкам.

TUOMAS: Lauri, nyt varoitan sinua viimeisen kerran.

ТУОМАС: Лаури, я тебя последний раз предупреждаю.

LAURI: Viimeisen kerran? No parastahan onkin että taukoot.

ЛАУРИ: Последний раз? Вот и хорошо, что хоть отвяжешься.

JUHANI: Että juuri Tuonelan portilla taidammekin elämöitä näin, me täyskarvaiset pakanat!

ЮХАНИ: И мы бесчинствуем даже у самых ворот Туонелы, нечестивцы поганые!

SIMEONI: Ansiosta kyllä meitä rankaiseekin Jumala. Oi! rankaise meitä, vitsaa meitä tässä piinakivellä.

СИМЕОНИ: Недаром нас бог и наказывает. О! Карай нас, секи на этом камне пыток!

LAURI: Ilokivi tämä on, Väinämöisen ilokivi, joka ukko sanottiin olleen Savon jumala. Kuulinpa hänestä kerran oikein sukkelan runolaulun eräältä nokipoika-vekkulilta. Muistanpa myös samalta pojalta huikean saarnan, jota hän oikein sulavasti hellitteli ulos punaisista huulistansa ja irvistävistä hampaistaan, koska seisoi Kuninkalan tuoksuavassa torvessa. Ja hän saarnasi näin...

ЛАУРИ: Да это же камень счастья, камень старика Вяйнямёйнена, который, говорят, был богом в Саво. Я даже руну о нем слыхал от одного веселого трубочиста. От него же я запомнил и славную проповедь. Ах, до чего складно он читал ее нам в Кунинкале, высовываясь из трубы, как из-за церковной кафедры. Губы у него красные-красные, да еще зубы скалит. Он вот так проповедовал...

JUHANI: Vaiti nyt, sinä villi peto!

ЮХАНИ: Замолчи, зверь дикий!

LAURI: Saarnatkaamme, koska jo olemme kylliksi laulaneet, laulaneet kaikki yhdestä suusta niinkuin kirkossa on tapana. Minä olen pappina, tämä kivi on saarnastuolina, te olette lukkareina, ja härjät tuossa ympärillämme ovat seurakunta hurskas ja vakaa. Mutta ensiksi marssivärssy saarnastuoliin. Te kuulitte. Pappi vartoo.

ЛАУРИ: Теперь-то мы и возьмемся за проповеди, раз уже вдоволь напелись, да все хором, как в церкви. Я буду попом, этот камень — моей кафедрой, вы — канторами, а быки вокруг — степенной и благочестивой паствой. Но сперва рявкните-ка мне марш перед выходом. Слышите? Поп ждет!

JUHANI: Varro, varro, kyllä sinun marssitan ja värssytän kohta.

ЮХАНИ: Жди, жди, я тебе живо задам марш.

LAURI: Sinä oletkin päälukkari, ukko itse, nämät muut ovat oppipoikiasi, tuommoisia puolivillaisia herroja, jotka hikoillen ja punoittaen kuin kalkkunat täyttää kirkkomme lukkarinpenkin sekä sunnuntakeina että juhlapäivinä. Tässä he nyt taas istuvat pöllöttävät, rintapielet leveillään, tukka livottuna voilla ja ihralla, ja pieni, kuihtuva leukapartakin tutisee hieman. Mutta istukaat nyt kuitenkin rauhassa ja laulakaat »Matti-pappi» saarnastuoliin. Tosin kaapasi hän Keijulan krouvista kirkkoon, mutta hän valeli päänsä ja harjasi tukkansa, ja nyt, kovin liikutettuna, hän konttii rukoillen ylös saarnastuoliin ja poruttelee ämmiä kuin poika. Nyt, lukkari-Jutte, minä katsoa mulautan puolees, sentähden anna paukkua. »Synta tei, Jutte», huusi entinen pappi lukkarille.

ЛАУРИ: Ты-то как раз главный кантор, старший над всеми, а эти у тебя в учениках, вроде тех выскочек, что по воскресеньям и праздникам сидят на канторской скамье, обливаясь потом, красные как индюки. И вот, стало быть, они опять торчат тут, точно истуканы: грудь выпячена, волосы смазаны маслом и жиром, а на подбородке болтается жиденькая бороденка. Но сидите себе спокойно и пойте, покуда отец Матти взбирается на кафедру. В церковь-то он, правда, примчался прямо из кабака Кейюла, но успел окатить голову холодной водой и причесаться; и вот теперь, сильно растроганный, ок вползает на четвереньках на кафедру, творя молитву, и начинает проповедовать так, что у баб слезы льются. А сейчас, кантор Ютте, как только взгляну на тебя —< сразу же и начинай. «Сюнта тей!» [Торопись! (шведск., искаж.)] — кричал, бывало, прежний пастор кантору.

JUHANI: Supista juuri kohta koreasti suus, sinä ryökäle!

ЮХАНИ: Сейчас же заткни свою глотку, мерзавец!

LAURI: Ei niin, vaan »suu avaa kaikkein paimenten», pitää sinun laulaman. Mutta olkoon tässä jo kylliksi, vaikene, kuultele ja pane suus koreaksi »kirkkosuuksi» koska minä saarnaan. Niin, nokipoika, lainaa sinä minulle mieles ja vapaa kieles.--»Minä tahdon saarnan saarnata tässä saarnastuolin päällä Pietarin vanhasta kaprokista ja kymmenestä nappilävestä. Kuitenkin tahdon ensiksi katsoa lammaslaumani yli, mutta näenpä sydämeni suureksi suruksi haisevia vuohia vaan ja sen peijakkaan pukkeja. Voi te Kärkölän neitseet, narssut ja naasikat! te pöyhkeilette silkeissä ja saaleissa, kullanhohtavina kuin riikinkukot; mutta sylkekäät minua vasten naamaa, ellette viimeisenä päivänä huuda vielä Matti-pastooria puhelemaan puolestanne. Mutta se on nietua se!--Hyvää päivää, ukko Räihä! Minä tahdon sinulle sanasen sanoa: Ota vaari tuosta Kettulan vanhasta vaarista. Mutta sinä peevelin Peltolan Paavo, mitä teit sinä Tanun hirsitalkoossa talvella? Sinä klasia kilistit ja likkoja likistit. Mutta minä sanon sinulle, poikanalli: ota Jumppilan Jallista vaari; muutoin tuomitsee sinua viimein Matti-pappi, pakanat, Krekiläiset ja Prekiläiset; ja sitten säkki päähän ja helvettiin. Avaa siis ajoissa korvaläpes ja kuule mitä sanon ja saarnaan; sillä minä olen keitetty monessa liemessä, ja tässä rinnassa on sydän kuin hylkeennahkainen tupakkikukkaro. Onhan poika monessakin ollut. Minä olen ollut Helsingissä opissa, vesikopissa, jalkapuussa ja monessa muussa konttapuussa. Mutta siitä on paras, etten ole varas, etten ole loannut kenenkään kaivoa, enkä halaillut toisen miehen vaimoa».

ЛАУРИ: Э-э, не так! Ты должен петь: «Да разверзнет уста вся паства». Но ладно, так и быть, можешь молчать да слушать, только рот свой сложи покрасивее, как подобает в божьем храме, раз служить обедню взялся сам Лаури. Да, трубочист, одолжила мне теперь немножко своего умения и красноречия, С этой кафедры я хочу прочитать вам проповедь о ветхом плаще святого Петра и о десяти петельках. Но сначала я хочу все-таки взглянуть на свою паству. И, к великой скорби моей, я вижу только вонючих коз и чертовых козлов! О вы, девы из Кяркёля, блудницы и суки! Вы щеголяете в шелках да шалях и сверкаете золотом, как павлины. Но плюньте мне в рожу, если вы в свой последний час не будете взывать к старому пастору Матти, чтоб он заступился за вас перед богом. Ньет [Нет (русск. искаж.), не выйдет! Добрый день, старик Ряйхя! Я хочу тебе молвить словечко: бери пример со старика Кеттула! А ты, проклятый Пааво Пелтола, что ты творил зимой на толоке у Тану, на рубке леса? Водку распивал да девок щупал? А я тебе, сопляку, скажу: бери пример с Ялли Юмппилы, не то осудят тебя в конце концов и поп Матти и нехристи — греческие и всяческие; а потом набросят тебе мешок на голову и поволокут в ад. Так что раскрой свои уши и слушай, что я тебе говорю и проповедую. Ибо я выварен не в одном котле, и сердце у меня — точно кисет из тюленьей кожи. Где я только не бывал! И в Хельсинки учился, и в каталажке томился, и в колодках страдал, и в какие только перепалки не попадал! Но все это вздор, раз я не вор; ведь в чужой колодец я не плевал и баб соседских не обнимал.

»Oli minulla kerran morsian pieni, pieni penttu, aika lunttu, mutta hän karkasi minulta kauas pois. Minä läksin häntä hakemaan: ha'in Suomen suuren maat ja meret, Saksat ja Virot, mutta en löytänyt kullan-kokkoani. Tulin taasen suureen Suomen-saareen, ja löysinpä hänen tuolta Tampereen takaa hietaharjulta. Tuossahan Tettuni pieni! huusi poika iloissansa, mutta Tettu tuiskahti ja lausui: »mikä olet sinä? mikä maan-mustettu? mikä tervaan kastettu?» ja kiepasi ensimmäiseen tölliin. Mutta minä, aina lysti-poika, en tuosta suuriakaan surrut; panin turpaani tupakkaa ja poikkesin parhaaseen kapakkaan, jossa Mikko meteli ja ämmiä veteli».

Была у меня однажды невестушка, этакая маленькая голубица и превеликая блудница, — взяла и удрала от меня в далекие края. Пошел я ее искать, исходил все моря и земли Суоми, Неметчину и Эстонию, но золотца своего так и не нашел. Опять я вернулся в родную Суоми и увидел ее на песчаном холме за Тампере. «Так вот ты где, моя маленькая Тетту!» — крикнул я, не помня себя от радости. Но Тетту вспыхнула и отрезала в ответ; «Это еще кто такой? Или землей тебя измазали? Или в смолу окунули?» —и умчалась в первую попавшуюся избенку. Но мне ли, веселому парню, от такого унывать? Заложил я за щеку табачку и пошагал к лучшему кабачку. А Микко там уже бушевал, ни одной молодке покою не давал.

»Tuoppi olutta ja kaksi korttelia viinaa lippariksi on kohtuullinen mitta ja määrä väsyneen miehen kurkkuun ja päähän. Nytpä kannu keikkui ja parta kastui, pojat laulaa laskettelivat ja muorin tyttäret nauraa rikostelivat. Mutta läksinpä iloleikistä pois, läksin pitkin katua käymään. Lauluni remahti, akkunat säpäleiksi sälähti, ja siitäpä liikkeille Tampereen poroporvarit kaikki. Mutta minä, aina lysti-poika, minä viitenä vilkkasin pitkin rantaa, heille potkaisin vasten kuonoa soraa ja santaa. Tulin siitä Poriin, pantiin pärekoriin ja vedettiin pitkin torii; tulin Uuteenkaupunkiin, siellä akkunasta haukuttiin; tulin Turkuun, pistettiin puukko kurkkuun. Tulinpa lopulta Aningaisten kadun haaraan ja siellä kohtasin viisi nokkelata naaraa. Ensimmäinen potkaisi mua jalallansa, toinen sanoi: »anna sen pojan olla alallansa; hän ei ole mikään rakkari eikä mikään pikiprakkari». Mutta kolmas kysyi: »mikä sitä poikaa vaivaa?» ja neljäs sanoi: »häntä pitäis auttaa ajallansa». No lähdetäänpäs käsi kädessä käymään, lausuin minä, mutta viides tuuppasi vihaisesti nyrkillänsä ja ärjähti: »mene Helsinkiin!» Menin minä Helsinkiin, pantiin syömään kruunun vellinkii, ja sitten poikaa tutkittiin ja huikeasti selkään hutkittiin: »mene nyt, mene tiehes, sinä vasaran-poika!» Läksin taasen tietä käymään, minä veitikka, aina iloinen, minä, jonka sydän on kuin hylkeennahkainen tupakkikukkaro. Kuljeskelin, laulelin ja tallustelin pitkin tölmällistä tietä; tulin Hämeesen, astuin ylös Kuninkalan saarnastuoliin; ja sitten oli ammen plottis!»

Штоф пива и две кварты вина для разбавления—> самая подходящая мера для горла и головы уставшего парня. И вот заходил ходуном жбан, намокли бороды, парни песню запели, и захихикали хозяйские дочки. Но тут я распрощался с веселой компанией и пошел разгуливать по улице. Как затянул песню, так стекла в окнах вдребезги, и закопошились все мещане Тампере. Но я, веселый парень, пустился наутек, и в лицо им летели пыль да песок. Пришел я в город Пори, запихали меня в лукошко без двери, без окошка и покатали по площади немножко. Пришел я в Нью-стад — из окон кричат: «Поворачивай назад!»; пришел в Турку — хватают за шкурку. И попал я на улицу Анингайсти наконец, и там повстречались мне пять бойких девиц. Одна пнула меня ножкой, а другая говорит: «Пожалей его немножко. На подлеца не похож и лицом пригож». Третья сказала: «Что-то парень скучен», а четвертая добавила: «Видно, не обучен». — «Пойдем-ка гулять под ручку», — предложил я, но тут пятая задала мне взбучку и гаркнула: «Убирайся в Хельсинки!» Ну, пошел я в Хельсинки по тропке, и посадили меня там на казенную похлебку. Потом молодца водили на допрос и здорово накрутили хвост. «А теперь скатертью дорога, сорванец!» И опять я пустился в путь-дорогу. Мне ли, веселому парню, сердце у которого — точно кисет из тюленьей кожи, мне ли грустить да горевать! И вот я ходил-бродил, песни распевал, пробираясь но крутым дорогам. Добрался я до Хяме и забрался на кафедру Кунинкалы. А тут и аминь!

»Tahdon minä kuulutuksen kuuluttaa. Pitäjän lukkari ja läänin kuppari aikovat ahkerasti avioliittoon, viettävät huomenna häänsä, huomenna jälkeen kaalin. He liittykööt yhteen ja istukoot kiinni kuin Tattarin-Paavalin piki ja terva!--Seuraavat talot nyt käsketään tämän kautta päivätyöhön pappilaan: Yllilä, Allila, Yli-Seppälä, Pimppala ja Alavesi. Toltti lautoja, leiviskä traaksipiikin rautanauloja, mies talosta, kaksi parhaasta paikkaamaan pappilan pienempätä sikaruuhta.--Kiialan ha'asta on karannut yksi vanha ruuna, iso, suuri, mustan-pruuni, kello kaulassa, umpiraudassa, vähäläntä, lyhytläntä, typpihäntä».

А еще мне надо огласить объявления: приходский кантор и губернский коновал не на шутку задумали пожениться. Свадьба будет завтра, завтра после обеденных щей. Пусть себе соединяются и слипаются, как вар и деготь! А еще объявляю, что на поденщину к пастору назначаются следующие усадьбы: Юллиля, Аллила, Юли-Сеппеля, Пимппала и Алавеси. По возу досок, по мерке гвоздей да по мужику со двора, а с крепкого и по два, чинить корыто в поповском свинарнике. Из вагона Кийалы пропал старый мерин, большой, вороной, с колокольчиком на шее, с путами на ногах, низкий, кроткий, хвост короткий.

»Mutta ei nyt mitään muuta tällä erällä, vaan että lammas on laakea eläin, ei hän puske eikä potki, mutta kas kun härkä pääsee vallallensa, hän puuhaa puuta, kuopii maata ja puhaltaa sen tulen palavata lokaa ja rapaa paimenta vasten naamaa ja napaa.--Ja sitten oli taasen ammen plottis! jokainen menköön omaan koppiins, minä menen kivimuuriin».-- Sehän oli saarna.

Ну, на этот раз все. Скажу только, что овца — смирная скотинка, не бодается и не лягается, а вот если на быка найдет дурь, он деревья валит, землю роет и пастуха от самой макушки до пупа грязью забрызгает. А теперь опять аминь! Убирайтесь все по своим конуркам, а я схоронюсь на камне. Вот и вся проповедь.

SIMEONI: Sellaista jumalatonta sinä osaat, mutta osaatko lukea, juupeli?

СИМЕОНИ: На такое богохульство ты молодец, а вот умеешь ли ты читать, нечестивец?

LAURI: Se vasta kysymys: osaako pappi lukea. »Minä osaan lukea ja veisaan enkä koskaan kesken seisaa; niin pitkä virsi kuin navetan seinähirsi». Mutta papin tulee messuta, eikä veisata. Minä messuan ja pikku-Eero vastaa.

ЛАУРИ: Вот так вопрос! Умеет ли поп читать? Я читаю, как пастор, и псалмы петь мастер. И на середине никогда не запнусь. А псалмы мои длинны, как стены в овине. Но поп должен служить обедню, а не псалмы петь. Я буду служить, а маленький Эро прислуживать.

EERO: Minä vastaan jos vaan nälältäni jaksan.

ЭРО: Я-то готов, только бы сил хватило с голодухи.

JUHANI: Rupeaisitko hullun kanssa juonittelemaan? Sinä peijooni! aina valmis koiran-elkiin. Kas sen mä luulen. Ja sinä, Lauri, pane nyt koreasti itses nukkumaan; lopeta, velikulta, tämä leikki ja leiskuna, muutoin langetan päällesi järkähtämättömän tuomion, ja kohtapa kymmenen kouraa sun viskaa alas härkien eteen. Lopeta tämä leikki.

ЮХАНИ: И ты с дураком заодно? Ах, бестия! На собачьи затеи всегда готов — это я знаю. А ты, Лаури, ложись-ка подобру. Брось, братец, буянить и дурачиться, не то я вынесу приговор, и десяток рук живо сбросят тебя к быкам. Кончай шутить!

LAURI: Vastahan alku tanssii, veljeni, tanssii. Niin, tanssitaan, painitaan, tanssitaan jussia että sammaleet tuoksuu. Kas näin!

ЛАУРИ: Что ты, брат мой, ведь пляска только начинается. Да, да, будем прыгать, бороться и так отпляшем пляску Юсси, что мох полетит. Вот погляди!

TIMO: Sinä peijakkaan poika! Vähältä etten kuukahtanut kiveltä alas. Hiljaa, hiljaa!

ТИМО: Ах, чертов сын! Еще немного, и я бы свалился с камня. Тише ты!

JUHANI: Lauri, joko nyt sanon tuon hirmuisen sanan, joka vilauksessa tekee sinun murennukseksi? Ja se järkähtämätön sana kuuluu näin: hän viskattakoon härkien eteen. Joko sanon?

ЮХАНИ: Лаури, ужели мне вымолвить то страшное слово, после которого от тебя и духу не останется? А оно вот какое: «К быкам его!» Сказать?

LAURI: Älä mitään sano, vaan laula koska minä tanssin jussia. Hih!

ЛАУРИ: Зачем говорить, лучше пой, раз я отплясываю пляску Юсси. И-их!

JUHANI: Hän viskattakoon härkien eteen, ja Jumala olkoon hänen kanssansa! Ammen.--Nyt se on sanottu. Hän menköön.

ЮХАНИ: К быкам его, и да поможет ему господь! Аминь. Слово сказано. Пусть отправляется.

LAURI: Mennään kaikki yhdessä, käsi kädessä elämän Nälkälästä pois!

ЛАУРИ: Отправимтесь-ка все вместе, рука в руке, прочь из этой голодной жизни!

TUOMAS: Lakimme täyttyköön, ja lähde kuolemaas!

ТУОМАС: Пусть исполнится наш закон — отправляйся на смерть!

JUHANI: Älä helvetissä, Tuomas!

ЮХАНИ: Черт подери, Туомас, что ты делаешь!

TUOMAS: Alas kiveltä, poika!

ТУОМАС: Долой с камня, парень!

JUHANI: Älä taivaan tähden!

ЮХАНИ: Ради бога, Туомас!

AAPO: Tuomas kalvenee! Jumala auttakoon meitä! Tuomas kalvenee!

ААПО: Туомас уже бледнеет. Помоги нам, боже! Туомас бледнеет!

JUHANI: Tekisitkö hirmutöitä? Veljeni, veljeni!

ЮХАНИ: Неужто ты совершишь злодеяние? Брат, брат мой!

AAPO: Hän kalvenee kun kuoleva mies, ja läsnä on kauhistuksen työ! Hillitse mieles, Tuomas, oi hillitse mieles! Minä rukoilen sinua. Ylös kaikki ja auttakaat Lauria, auttakaat!

ААПО: Он бледнеет, как при смерти! И готов совершить злодеяние! Опомнись, Туомас, опомнись! Умоляю тебя. Вставайте все и помогите Лаури, помогите!

TUOMAS: Pois tieltä!

ТУОМАС: Прочь с дороги!

JUHANI: Ei, Tuomas, ei!

ЮХАНИ: Нет, Туомас, нет!

TUOMAS: Pois tieltä! Sinä olit tuomari, minä olen pyöveli, ja lakimme täyttyköön. Alas kiveltä ilman armoa, mies!

ТУОМАС: Прочь с дороги! Ты судья, а я палач, и пусть исполнится наш приговор. Долой с камня, парень, и никакой тебе пощады!

LAURI: Kuin sysitukki Nukarin tammesta alas. Heleijaa!

ЛАУРИ: Значит, вниз, как бревно в водопад Ну-кари. Эгей!

SIMEONI: Armoa, Tuomas, armoa, armoa!

СИМЕОНИ: Пощади его, Туомас, пощади!

TUOMAS: Ei yhtään armoa!

ТУОМАС: Никакой пощады!

JUHANI: Varjelkoon meitä Jumala tekemästä veljenmurhaa!

ЮХАНИ: Упаси нас господь от братоубийства!

TIMO: Niin, Kainin tappamasta Aapelia.

ТИМО: Да, да, не дадим Каину убить Авеля.

TUOMAS: Hän kuolee!

ТУОМАС: Он умрет!

AAPO: Malta mieles!

ААПО: Опомнись!

TUOMAS: Hän kuolee!

ТУОМАС: Он умрет!

JUHANI: Suojelkoon meitä taivaan valta! Ei, Tuomas, tämä ei käy kuntoon.

ЮХАНИ: Да хранит нас небесная сила! Нет, Туомас, это никуда не годится.

TIMO: Ei suinkaan, ei suinkaan. Lauri on meidän jokaisen veli. Seis!

ТИМО: Совсем не годится. Ведь Лаури каждому из нас — брат. Постой!

JUHANI: Miestappo on tekeillä! Pelastakaamme Lauri, pelastakaamme kurja veljemme!

ЮХАНИ: Готовится смертоубийство! Спасемте Лаури, спасемте нашего несчастного брата!

Nousi nyt kivellä kiivas rynnistys. Mikä siinä hallitsi vihaista Tuomasta kauluksesta, mikä miehustasta, mikä riippui Laurin koivessa, mikä mistäkin häntä piteli kiirahtamasta alas. Monipäiseksi, monijalkaiseksi hirmueläimeksi näkyi velijoukko, joka rähisten yhdessä kimpussa pinnisteli. Repien itseänsä, moristen, puhkaten ja huokaillen se eläin liikkui, pyöriskeli, kiiriskeli kiven reunalta toiselle reunalle ja takaisin taas. Koirat siinä peloissaan, hännät lyyhyssä ja usein vierähtämäisillänsä alas härkien uhreiksi, pujahtelivat sinne tänne, varjellen henkeänsä. Sakeammin kuin ennen kokoontuivat härjätkin tällä hetkellä kiven ympärille, katsellen, silmät pystyssä, kauhistavaa otteloa. Mutta yleinen väsymys saattoi viimein rauhan Hiidenkivelle, ja huohoittaen lepäsivät veljekset hienoksi jauhoksi hierotulla sammaleella. Mutta lopulta lausui Simeoni, saarnasi ja väänteli silmiänsä hirveästi korkeutta kohden.

И на камне поднялась страшная кутерьма. Кто-то из братьев схватил Туомаса за ворот, другой — за пояс, третий повис на ноге Лаури, другие за что попало удерживали его, чтобы он не скатился вниз. И в этой свалке братья казались многоголовым, многоногим чудовищем, которое с кряхтением каталось в одном клубке. Рыча и отдуваясь, разрывая себя на части, оно беспрерывно металось от одного края камня к другому. Собаки, поджав хвосты от страха, метались взад и впе-ред, оберегая свою жизнь. А быки еще плотней сгрудились вокруг камня и удивленными глазами следили за страшной схваткой. Однако вскоре дала себя знать усталость, и на камне Хийси вновь воцарился мир. С трудом переводя дух, братья лежали на истертом в порошок мху. Наконец Симеони раскрыл уста и, воздев глаза к небу, начал причитать:

SIMEONI: Pedoiksi, perkeleiksi ovat muuttuneet kristityt ihmiset. Sentähden rankaise meitä, Herra. Iske tänne vihasi vasamalla, lyö mäskiksi ja ravaksi syntisen Sionin seitsemän poikaa!

[СИМЕОНИ:]— Зверьми, дьяволами стали крещеные люди. Боже, покарай нас за это. Порази своей карающей огненной стрелой, в прах и пыль обрати семерых детей грешного Сиона.

AAPO: Niin, Tuomas, ainahan seisoo tässä viisi vastoin yhtä; sen tiedätkin. Mutta olkoon rauha nyt ja hillitkäät Lauria kunnes hän nukkuu, vaivainen.

ААПО: Да, да, Туомас, так и знай, что против одного всегда встанут пятеро. Но лежите смирно и удерживайте Лаури, пока он, несчастный, не заснет.

TUOMAS: Kirous! Alas nakkaan teidät tästä jok'ainoan miehen, jos niin tahdon, ja sen tahdon, jos vihani vimma vielä kiihoittuu. Mutta hiljaa, pojat, nyt, hiljaa ja koreasti! Sillä vereni kuohuu, ja mitätön asia on silloin mielestäni kuolema ja kuoleman kauhistukset. Sentähden: koreasti, koreasti vaan!

ТУОМАС: Проклятье! Стоит мне захотеть, и я вас всех до последнего сброшу отсюда, и я сделаю это, если только разозлюсь. А теперь, ребята, лучше помалкивайте, потому что кровь во мне кипит, и тут для меня самое страшное убийство нипочем. И посему — помалкивайте, помалкивайте себе!

JUHANI: Tuomas on vaarallinen mies. Ole ennen toverini sinä, mies, joka priiskahtelet, priiskahtelet päälleni joka päivä ja tiima, kuin sinä, mies, joka suutut harvoin, mutta hartaasti, ja saatat silloin kurjan henkeni vaaraan. Ah! tämä oli paha leikki.

ЮХАНИ: Туомас — опасный человек. Пусть лучше моим другом будет тот, кто каждый день и час норовит погрызться со мной, но только не такой, как ты.-Сердишься ты редко, но крепко, и того и гляди выпустишь дух из моего грешного тела. Ох, это была опасная схватка!

SIMEONI: Piekse meitä, kurita meitä, korkeuden voima!

СИМЕОНИ: Покарай нас, бичуй нас, сила небесная!

TIMO: Ole vaiti, Simeoni, minä rukoilen.

ТИМО: Умоляю тебя, Симеони, помолчи.

SIMEONI: Jos minä olen vaiti, niin puhuu ja lausuu tämä kivi. Piekse meitä, hutki meitä!

СИМЕОНИ: Я смолчу — все равно этот камень заговорит. Бичуй, покарай нас!

JUHANI: Ole huutamatta päällemme enään suurempata surmaa. Tässä on jo vitsausta kylliksi.

ЮХАНИ: Не кличь на наши головы еще худшей беды. Кары тут и без того достаточно.

TUOMAS: Tuossa hän saarnaa niinkuin hullu, kädet ristissä ja silmät päässä kuin kuoleman-hyypiön silmät. Suus kiinni kohta!

ТУОМАС: И чего он тут причитает, как дурак: руки скрестил, а глаза что у филина. Замолчи сейчас же!

TIMO: Ole vaiti, Simeoni, minä rukoilen; ja eläkäämme rauhassa kaikki.--Kas Lauri-poikaa: hän jo raukenee ja nukkuu, nukkuuhan poika-parka.--Niin, eläkäämme Jumalan tähden rauhassa ja kärsivällisyydessä, kunnes astelemme tästä kotia taas.

ТИМО: Замолчи, Симеони, умоляю тебя. И будем жить в мире. Поглядите на Лаури — уже усмирился, бедняга, и спит себе спокойно. Да, во имя господа будем жить в мире и терпении, покуда снова не зашагаем отсюда домой.

JUHANI: Kotia! Emmehän joudu edes hauta-kotoomme, kunnialliseen kirkonmaahan, vaan tähänpä nukahdamme viimein korppien ja kotkien nokittaviksi. Minä kuolen nyt juuri, tuossa paikassa; no niin, minä kuolen. Tässäkö oli tämä elämä? Mitä se maksoi?

ЮХАНИ: Домой! Да нам и могилы-то путной не видать на порядочной церковной земле. Тут и уснем навеки, и налетят вороны с ястребами и будут клевать наши трупы. Умру вот сейчас, сию минуту! Да, умру! И тут-то и была вся жизнь? Чего она стоила?

TIMO: Niin, tässäkö oli tämä elämä? Mitä se maksoi? Kysymys.

ТИМО: Да, тут и была вся жизнь. Чего она стоила — вот вопрос.

JUHANI: Et tietänyt, armas äitimme, mihin kurjuuteen synnytit kerran seitsemän pientä nalliaista.

ЮХАНИ: Не знала ты, мама дорогая, на какое горе народила когда-то семерых мальцов. •

TIMO: Ethän tietänyt.

ТИМО: Да, не знала.

JUHANI: Oi jos nyt kerran vielä ryyppäisimme, valoittaisimme pullosta viimeisen pisaran. Tuossa, Tuomas, ryyppäise ja anna käydä.

ЮХАНИ: Ох, давайте-ка выпьем еще разок и опростаем флягу до последней капельки. Держи, Туомас, отхлебни и пусти по кругу.

TUOMAS: En huoli sinun viinastasi

ТУОМАС: Не надо мне твоей водки!

JUHANI: Aha, haha! joko nyt on unohdettu kaikki Jumppilan Jallit ja Kuninkalan saarnastuolit? Kyllä jo teuhasitkin, teuhasit ja peuhasit juuri elämän ja kuoleman rajalla. Hirmuista, kun aattelen sun astuneeksi Jumalan eteen juopuneena, silmät killissä.

ЮХАНИ: Ага! Так, так! Стало быть, все Ялли Юмп-пилы и кафедры Кунинкалы уже забыты? Ну что ж, ты уже всласть побушевал, хотя до смерти было рукой подать. Я в ужас прихожу, когда думаю, как бы это ты вдруг предстал перед богом пьяным, с посоловевшими глазами.

TIMO: Minä kauhistun! Jumalan eteen juopuneena!

ТИМО: Меня страх берет! Предстать пьяным перед богом!

JUHANI: Jumalan eteen juopuneena, silmät killissä. Se on aatos se.

ЮХАНИ: Да, пьяным перед богом и с посоловевшими глазами — подумать только!

SIMEONI: Ettäs sanot!

СИМЕОНИ: И не говори!

JUHANI: Johan liki liippasi, ettei niin tapahtunut. Mutta nyt hän lepää tuossa kalveana. Ah! silmäni vuotaa, koska sieluni häntä surkuttelee, ja tahtoisinpa kätkeä aina sydämeni sisimmäiseen karsinaan tuon kurjan, köyhän ja kärsivän veljeni tuossa.

ЮХАНИ: И ведь это чуть было не случилось. А теперь Лаури лежит тут бледный. Ах! Слезы льются из глаз моих, и душа моя скорбит, — в сердце своем хотел бы я согреть горемычного и страдающего брата.

AAPO: Mutta unessaan hän unohtaa tämän nälkämme, tämän kuolettavan madon.

ААПО: Зато во сне он не знает голода, а нас он точит, как червь.

SIMEONI: Kolmas päivä! Niin vaipukaamme jo kuolemaan.

СИМЕОНИ: Три дня! Приготовимся же к смерти.

EERO: Ja kuolla täytyy meidän, vaikka on edessämme lihaa, elävätä lihaa.

ЭРО: А смерть принять нам придется, хотя перед носом столько мяса, столько живого мяса!

SIMEONI: Se liha meidät kuolettaa, kuolettaa!

СИМЕОНИ: Это мясо нас и погубит, погубит!

JUHANI: Juuri tänäpänä, tällä tiimalla ja minuutilla! Niin, tällä tiimalla.

ЮХАНИ: И именно сегодня, в этот час и в миг сейГ Да, в сию минуту!

TIMO: Tappakaamme se liha, ampukaamme joka-ainoa sarvipää, ja tulkoon meille tuoretta lihaa oikein roimalta. Viisi kivääriä on latingissa ja Laurin kontissa on ampumavaroja kyllin.

ТИМО: Так воспользуемся же этим мясом! Перестреляем всех быков до последнего, и у нас будет уйма свежей говядины. У нас пять заряженных ружей, а в кошеле у Лаури достаточно зарядов.

JUHANI: Siinä on aatos!

ЮХАНИ: Вот это мысль!

AAPO: Joka meidät pelastaa!

ААПО: В ней наше спасение!

EERO: Pelastaa tosin!

ЭРО: И вправду спасение!

JUHANI: Ah! millä maksamme Timon?

ЮХАНИ: Ах, чем мы отблагодарим Тимо?

SIMEONI: Sinä Herran enkeli!

СИМЕОНИ: Ты просто ангел господень!

TIMO: Tuoretta lihaa, tuoretta lihaa! Ei yhtään muuta. Heheh!--Laurin kontissa on kymmenittäin nykyisin valettuja luoteja, ja kruutia vielä useampi latinki.

ТИМО: Свежей говядины, свежей говядины! Хи-хи-хи! В кошеле Лаури десятки пуль и пороху пропасть.

JUHANI: Niinkuin sanot, sinä verraton poika! Täällä on luoteja ja kruutia, enemmin kuin tarpeiksi. Härkiä on tässä kolmekymmentä ja kolme. Hm. Me tomppelit ja töpöt! miksi emme jo ennen keksineet tuota keinoa?

ЮХАНИ: Точь-в-точь как ты сказал! Тут зарядов и пороху больше чем нужно. Быков — тридцать три. Гм. Дураки мы и недотепы! Почему мы раньше не придумали этого?

AAPO: Tosin minäkin tuota temppua tässä kerran muistelin, mutta varat Laurin kontissa eivät johtuneetkaan mieleeni, enkä siis ilmoittanut aprikoimistani teille muille, sillä viisi luotia, viisi härkää.

ААПО: Я-то подумал, но совсем забыл о зарядах в кошеле Лаури. И потому смолчал: ведь пять зарядов в ружьях — это только пять быков.

JUHANI: Sitä kohden tuumiskelin minäkin, mutta ehtimättä kauemmas.--Kolmekymmentä ja kolme härkää. Hyvä! Kuulkaat, te Kaura-Matin poikajunkkarit! jos nyt ammumme kuin miehet, lävistämme aina joka ampauksella juhdalta sydämen tai pään, niin avattu, avattu on meille vapauden tie. Voi sinä, Timo-jukuri, itseäskin!

ЮХАНИ: Думать-то и я думал, да ничего не надумал. Тридцать три быка! Хорошо! Послушайте, ребятки удалые! Если мы будем стрелять без промаха — каждой пулей пробьем быку лоб или сердце. И тогда мы снова на воле! Ох, и умница же ты, Тимо!

TIMO: Hä sanoinhan ma sen. Eihän tässä yhtään muuta. Kyllä sen tiedät. Nääntyisimmekö tähän niinkuin rotat? Eihän siihen uhkeilla pojilla aikaa ole. Heheh! Minä sanoin sen.

ТИМО: Ха! Я сказал свое слово! И больше тут ничего не сделать, ты и сам видишь. Или подыхать здесь, как крысам? Таким молодцам помирать недосуг! Хи-хи-хи! Я сказал свое слово.

JUHANI: Nyt leimaus ja jyrinä ja auki isketty on vapauden tie!

ЮХАНИ: Пускай теперь все гремит и сверкает! И тогда мы снова на воле.

AAPO: Niin, Juhani! Tosin kulkee tämä tie yli verisien ruumisten, mutta ei auta.

ААПО: Верно, Юхани! Правда, путь к ней лежит через кровавые трупы, но делать нечего.

JUHANI: Ei auta, vaan ympäri Hiidenkiveä lainehtikoon mustanpunainen veri. Me onnen myyrät! kohtahan syömme lihaa kuin sudet!

ЮХАНИ: Делать нечего! И да разольется вокруг камня Хийси багровая кровь! Счастливцы мы! Скоро будем уплетать мясо, как волки!

AAPO: Mutta millä maksamme neljäkymmentä härkää?

ААПО: Но чем мы расквитаемся за сорок быков?

JUHANI: Elämän ja kuoleman tähden, ja siitä on laki puolellamme. Lihaa teemme, ja Viertolan mätimahainen patruuna lihansa korjatkoon, jos miellyttää. Ei koske se meihin.

ЮХАНИ: Дело идет о жизни и смерти, и тут нас защитит закон. Перебьем всех быков, и пускай толстобрюхий хозяин Виэртола забирает свое мясо, коль ему угодно. Нам до этого дела нет!

AAPO: Kuinka käy, sen näemme, kun välttämätön työ on tehty. Mutta koska murha suuri on tehty, niin on meillä kohta toinen askare. Huomatkaat, kun viimein maassa makaa joka huiskahäntä, niin kohta heitä nylkemään; mutta yksi meistä lähteköön murhesanomalla Viertolan kartanoon.

ААПО: Что будет — увидим после, когда со всем будет покончено. А когда свершится это великое побоище, нам придется взяться за другое дело. Как только повалим последнего быка, начнем снимать шкуры. А одному из нас придется бежать с недоброй вестью в Ви-эртолу.

JUHANI: Tärkeä neuvo. Nylkemään, nylkemään, ennen kuin nahka sitkistyy lihaan. Tapahtukoon niin, ja tulkoon sitten kelle hyväänsä lihat ja nahat, suolet ja mahat. Nauta penkkiin ja nahka pois! Meillä jokaisella on vyöllämme veitsi, joka pystyy, ja tässä on puukko terävä kuin kärmeen kieli. Niin; käykäämme käsin veriseen työhön. Nyt mies, jonka tuliluikku on tyhjä, pankoon sisään taattavan latingin; ja sitten iskemme veriseen, veriseen työhön.

ЮХАНИ: Дельный совет. Шкуры надо снять, не то к мясу прилипнут. Да будет так, а там пусть кто хочет забирает и кожи, и мясо, и кишки с потрохами. Тушу на плаху — и снимай шкуру! У нас у каждого по острому ножу, а у моего лезвие все равно что змеиное жало. Так что возьмемтесь-ка за кровавое дело. Зарядим ружья, если они у кого разряжены, и начнем кровавую бойню.

AAPO: Mutta veljet! voimmehan kilvoitella vieläkin nälän kanssa tunnin tai kaksi, varsinkin nyt kun pelastus on tietty asia. Koettakaamme vielä kerta kuuden miehen kurkun voimaa ja sitten vartokaamme hetki, tuskamme, vankeutemme viimeinen hetki.

ААПО: Но послушайте, братья! Не лучше ли нам еще час-другой поголодать, — тем более что теперь наше спасение — дело верное. Давайте-ка еще раз испробуем силу шести глоток и снова подождем. Это ведь последние минуты наших мук и неволи.

JUHANI: Tosin likistää nälkä, mutta tehkäämme niinkuin tahdot. Huutakaamme, ja ehkä pääsemme pinteestä, vuodattamatta veren pisaraa. Turha toivo kuitenkin. No, no, me voimme vieläkin vartoa hieman; onhan vapautemme hirveä välikappale kourassamme nyt. Siis kirkaiskaamme täyttä kurkkua taas. Minä rukoilen, tehkäät niin, sillä se on minun käskyni. Tuomas, äänetön kuin tämä kivi, paneppas pämppäs möräämään myös. Tee se, minä rukoilen sinua, sillä se on minun käskyni.

ЮХАНИ: Конечно, голод — не тетка, но пусть будет по-твоему. Давайте кричать, авось и выпутаемся из беды без кровопролития. Только это тщетная надежда. Что ж, можно и подождать, ружья наши никуда не уйдут. Давайте крикнем что есть мочи. Умоляю, сделайте это еще разок, ведь я вам приказываю. Что ты, Туомас, молчишь, как этот камень? Ну-ка, гаркни! Умоляю тебя, исполни мое решение.

TUOMAS: Älä leksoittele. Minä teen niinkuin yhteiset asetuksemme vaatii.

ТУОМАС: Не мели языком. Я сделаю так, как решат все.

JUHANI: Olkaat valmiit. Yks, kaks, kolme.

ЮХАНИ: Ну, приготовились! Раз, два, три!

Kohottivat he äänensä, kohottivat seitsemän kertaa, ja ympäri kaikui huuto ja koirien ulvominen. Siitä vaipuivat he vartomaan taas, vaikka nälkä oli kova, mutta varma tieto pelastuksesta antoi heille uusia voimia. Yksi heidän joukostansa, veli Lauri, ei kuitenkaan tuntenut nälän tuskaa eikä toivon iloa. Tuossa hän muiden jalkain juurella makasi kuorsaten ja kalveana.--Vartoivat siinä veljekset hetken, vartoivat toisen, ja läheni jo laskuansa kolmannen päivän aurinko. Silloin Juhani, kuultuansa vaisun ukkosen jyminän koillisesta, huusi korkealla kuoleman äänellä: »nyt, pojat! Herra auttakoon meitä, ja ammen!» Ja kohta alkoi tulinen, verta vuodattava leikki.

И они снова прокричали, прокричали семь раз. И далеко вокруг раскатился их крик и вой собак. Потом они снова уселись в ожидании, и хотя их сильно донимал голод, но твердая вера в спасение придавала новые силы. Один только Лаури не ведал ни мук голода, ни радостей надежды. Бледный, лежал он у ног братьев и громко храпел. Братья переждали минуту-другую; а между тем солнце уже третий раз клонилось к закату. Наконец Юхани, услышав слабый раскат грома с северо-востока, в отчаянии скомандовал: «Пали, ребята! Да поможет нам бог! Аминь!» И началась кровавая бойня.

Savupilviin peittyi harmaa Hiidenkivi, mutta pilvistä leimahteli, paukahteli kuolema kaikkialle härkien liutaan. Ja sarvipäistä yksi tuolla, toinen täällä, luodin lävistämänä loiskaisi mörähtäen äkisti ylös ja kaatui, puhaltaen voimallisen henkensä rinnastaan ulos. Elikko, jonka aivo oli puhkaistu, raukeni pian, tuskin kertaakaan hän potkaisi, vaan ojensi jalkansa kankeina sauvoina; ja niin hän henkensä heitti, ja mustanpunaisena roiskui veri haavasta korkealle ilmaan ja ilmasta kaarena maahan. Mutta hän, jonka rinta haavoitettiin, eikä juuri sydän lävistynyt, hän riehui kauan, kirmaisten verisenä tuonne, tänne muiden joukossa, jotka luoti vielä oli säästänyt, kunnes viimein hän nurin-niskoin kellahti alas tanterelle ja siinä vielä hetken myristen viskeli sorkkiansa ilmassa. Ja kiire, hälinä ja peloittava temmellys nyt nousi pian muissa, koska, tuntien löyhkän toverinsa höyryävästä verestä, he raivoten rynkäsivät kaikki yhteen rykelmään. Kielet ulkona, väännellen silmiänsä ja hirmuisella möryllä täyttäen korven, paiskelivat he risuja, turpeita ja multaa korkealle selkiensä ylitse.

Густое облако дыма окутало камень Хийси, а сквозь' дым с грохотом и огненными вспышками летела смерть в бычье стадо. Там и здесь с ревом вздымались на дыбы сраженные животные и тут же опять валились на землю, содрогаясь в предсмертных муках. Пуля пробивала череп, и бык не успевал даже пошевелиться: мгновенно испуская дух, он вытягивал коченеющие ноги. Лишь кровь темно-красным фонтаном била из раны и лилась на землю. А животное, раненное в грудь, но не в самое сердце, долго еще металось среди своих собратьев, но потом и оно опрокидывалось на траву и несколько мгновений с приглушенным ревом било ногами в воздухе. Страх и смятение овладели стадом, почуявшим запах крови, и оно в исступлении сбилось в кучу. Высунув языки и выпучив глаза, оглашая лес страшным ревом, быки раскидывали хворост, дерн и комья земли.

Mutta kivellä, kierrottuina savuun, seisoivat kalveina peikkoina veljekset, ampuen, ladaten, ja ampuen lakkaamatta ja aina kiirahteli härkiä maahan. Pyssyt leimahtelivat, paukahtelivat, mutta ankarammin vielä tuolla korkeudessa jyrisi ja välähteli, jossa ukkonen pilvien vuorilla ajeli. Silloin savu ja taivaan pimeät pilvet saattoivat synkeän hämärän Hiidenkiven ympärille. Hämärässä kaikui härkien kiljuna ja poru, koirien ulvominen, pyssyjen pauke ja pitkäsen jylisevä ääni, ja kuusien latvoissa kohisi myrsky. Kauhistava oli hetki; verikuumaksi tuntui ilma. Heräsi myös Lauri nyt puoleksi valveilleen, avasi silmänsä, mutta näki ainoastaan kamoittavan himmeyden ja himmeydessä tummia haamuja seisovan ympärillään. Hän kuuli verrattoman melskeen, kuuli vierestänsä, kuuli alhaalta maasta ja ylhäältä korkeudesta; ja levottomassa veressään tuntui hänestä vielä kuin olisi kaikki vaipunut alaspäin kiivaalla vauhdilla. Synkeä aatos astui hänen mieleensä ja hän lausui itsekseen: »näin mennään syvyyden pätsiin, mennään; mutta mennään sitten; mikä auttaa enään?» Niin hän lausui, käänsi kylkensä, ummisti silmänsä ja nukkui jälleen sikeään uneen.

А братья, окутанные дымом и бледные как призраки, стояли на камне и беспрерывно стреляли, перезаряжали ружья и снова стреляли, и быки один за другим валились наземь. Сверкали и гремели выстрелы, но еще сильней грохотало и сверкало в небесах, где по гребням туч раскатывала гроза. На камне Хийси и поляне вокруг него стало совсем темно. И в этом мраке беспрерывно раздавались бычий рев, вой собак, треск выстрелов, сливавшиеся с раскатами грома, а в вершинах елей шумела буря. То были страшные мгновения. Наконец проснулся и Лаури, приоткрыл глаза и увидел вокруг себя только устрашающий мрак и в нем—< призрачные силуэты людей. Отовсюду — сбоку, снизу, сверху — слышал он неимоверный грохот, и ему показалось, что все кругом с бешеной быстротой валится куда-то. Ужасная мысль мелькнула в его голове, и он пробормотал про себя: «Вот так-то и проваливаются в адское пекло, вот так! Ну что ж, в пекло так в пекло, делать нечего». И, сказав это, повернулся на другой бок, закрыл глаза и опять заснул крепким сном.

Mutta niinkuin komea linna, niin vaatehti itsensä Hiidenkivi savuiseen kauhtanaan, matkien ukkosen kieltä. Sen ympärillä lainehti veri ja sadoittain keikahteli siinä sorkkia ilmassa. Jyritteli ukkonen pilvissä, jotka nyt rupesivat raskaasti satamaan, ammentaen vettä alas kohisevaan korpeen. Mutta tehty oli murha-työ, ei näkynyt enää pystyssä yhtään ainoaa sarvea. Maassa makasivat Viertolan kartanon kolmekymmentä ja kolme härkää, mikä jo kuolleena vallan, mikä potkien vielä; ja sieltä ja täältä kuului kuolonkamppauksen korahtelevia hengenvetoja. Mutta alas kiveltä astuivat veljekset koirinensa, riensivät verhoon tuuhean kuusen juurelle; sillä tuimasti satoi ukkospilvi ja huokaili partainen salo. Tässä he seisoivat, katsellen edessään kuoleman runsasta niittoa; ja monena solisevana purona juoksi verinen vesi Hiidenkiven ympäriltä kohden jokaista suuntaa. Mutta koska sade oli lakannut, astuivat he verhosta ulos, käyskelivät äänettöminä irvistellen uhriensa ympärillä, katsellen kamoittavasti ja tuolloin, tällöin ravistaen päitänsa.

Словно военная крепость, окутался камень Хийси облаками порохового дыма, и раскатам небесного грома вторила ружейная пальба. Кругом лилась кровь, и сотни бычьих копыт мелькали в воздухе. Гроза не унималась, вскоре тучи извергли на шумящий лес потоки воды. Но с кровавой бойней уже было покончено — от былого леса рогов не уцелело ни одной пары. Все тридцать три быка Виэртолы валялись на земле; одни уже испустили дух, другие еще бились ногами о землю. Кое-где слышались хриплые предсмертные вздохи. А братья с собаками соскочили с камня и укрылись под густой елью. Дождь лил как из ведра, тяжело вздыхал бородатый ельник. Братья стояли недвижно и разглядывали обильную жатву смерти. От камня Хийси во все стороны бесчисленными ручейками бежала кровь. Но вскоре дождь кончился, и братья, покинув убежище, молча стали обходить свои жертвы. Их лица передергивало от ужаса, они то и дело сокрушенно покачивали головами.

JUHANI: Onpa tässä lihaa.

ЮХАНИ: Ну и мяса же тут!

TIMO: Ja verta.

ТИМО: И крови!

JUHANI: Ja verta kanssa, on totisesti. Kasvaispa tämän kiven ympäristö vaikka pippuria kymmenen vuotta perätysten; niin on saanut moskaa niskaansa tämä maa.--Mutta iskekäämme tulta ja tehkäämme valkea, jossa taidamme paistaa itsellemme tuoretta lihaa. Ah, maistuupa, maistuupa pojille nyt härjänpaisti! Tuokaat, veljet, puita ja pihkalastuja, minä isken tulta; mutta Timo rientäköön aholle ja saattakoon tänne kirveeni ja tuohikontit, jotka vaaran hetkenä hellitimme. Ja sitten, syötyämme, rupeemme miehissä juoneen, rupeemme »otta nakka pois», sanoi Krööni, punapartainen ukko. Maan povessa jo lepää hänkin, mutta parastahan päästyänsä. Täällä kärsi äijä-rukka nälkää kuin juoksukoira; eikä ollut hänellä ystävää, ei heimolaista, ei suojaa mihin päänsä pisti, vaan olipa vielä tuo turhanpäiväinen kunniakin hänen papinkirjastansa pois. Tuonne hän kyykähti Kolistimen riiheen, ja kaikki on nyt unohdettu turpeen alla.--Kas niin, Eero, siinähän rasvaisia pihkalastuja, tuossa tuo Simeoni kuivia karankoja, ja kohta on meillä riekas valkea. Viilteleppäs valmiiksi, Tuomas, oikein aika viuloja tuon kailokyljen reidestä. Ah-hah! mielisinpä, mielisinpä jo tuossa paikassa iskeä kiinni kuin kissa raakaan, veriseen paistiin.

ЮХАНИ: И крови тоже. Теперь у этого камня лет десять можно выращивать хотя бы перец, до того жирной стала земля. Ну, высекайте огонь, да разложим костер, что|б поджарить мяса. Ах, как по вкусу будет теперь нам мясо! Тащите, братцы, хворост и смолистые щепки, пока я займусь огнем. А ты, Тимо, сбегай на поляну и принеси топор и кошели, которые мы побросали в беде. И как только поедим, сразу же примемся за дело, будем «шкуродерить», как говаривал рыжебородый старик Крэни. Теперь и его уже схоронила сырая земля, но ему не о чем жалеть. Он вечно голодал, как бездомный пес, и не было у него ни родни, ни друга, ни угла, где голову приклонить. И в его церковной книге тоже не значилось суетных заслуг. Вон там, в овине Колистина, и уснул он навеки, и теперь ему под дерном ничего уже не нужно. Ну, Эро, давай сюда смо-листые щепки. А вот и Симеони тащит сухие коряги. И скоро у нас будет добрый костер. Туомас, отрежь-ка несколько хороших ломтей от того бычьего костреца. Э-эх, не терпится мне, как кошке, впиться зубами в кро» вавое мясо.

TUOMAS: Hieman vielä kärsimystä, ja paistimme maistuu yhä uhkeammin.

ТУОМАС: Потерпи еще чуток. Жареное оно будет еще вкусней.

JUHANI: Niin vallan.--Mutta kiittäkäämme, että kuulumme sukuun, joka on oppinut taistelemaan nälän kanssa, sukuun ja kansaan. Emmehän muutoin tässä hyöriskelisi enään juuri näin. Sen takaan.

ЮХАНИ: Поистине так. Но скажемте спасибо, что мы из такого рода-племени, которому не впервой голодать. Иначе, клянусь, мы бы уже не крутились тут.

Mutta pian paistui liekissä seitsemän muhkeata lihankappaletta. Siis muistivat he myös Laurinkin, vaikk'eivät kuitenkaan tahtoneet häiritä hänen untansa kivellä, jossa hän aina vielä makasi, heräymättä silloinkaan koska rankkasade häntä valeli. Mutta Timo oli lähtenyt matkaan; löysi myös aholta kontit, löysi kirveen veriseltä tanterelta, jossa makasi kontio ja seitsemän härkää. Ja palasi hän retkeltänsä takaisin, kontit seljässä ja kirves kainalossa, ja silloin otettiin esiin kuusi reikäleipää ja lihankimpaleet tulesta; ja pienentyi miesten hampaissa kuiva leipä ja paistettu, suolaan kastettu härjänliha. Nauttivat myös Killi ja Kiiski nyt yltäkylläisen atrian, paastottuaan isäntiensä kanssa kolme yötä ja päivää. Mutta koska he olivat itsensä ravinneet, niin koirat kuin miehet, tuntui äkisti veljesten jäsenissä puuduttava raukeus. Voimallinen, vastaanseisomaton uni heitä painoi, ja he kallistuivat, silmät ummessa, alas tanterelle, toinen toisensa perässä. Ylhäällä kivellä makasi kuorsaten Lauri, alhaalla kiven juurella muut nuotion ympärillä, koska aurinko sammui ja syyskuun päivä pimeni yöksi. Niin he lepäsivät uhriensa, surmatun härkäjoukon keskellä; ja leiriä vartioitsivat äkeä Killi ja Kiiski.

Вскоре на огне жарилось семь больших кусков мяса. Братья не забыли и о Лаури, но будить его не спешили. Он все еще спал на камне, даже проливной дождь не разбудил его. А Тимо отправился в путь и подобрал кошели, нашел и топор на окровавленной лужайке, где лежали медведь и семь быков. И когда он, с кошелями за спиной и топором под мышкой, вернулся обратно, братья достали шесть хлебцев и вытащили из огня мясо. Быстро расправились их зубы с сухим хлебом и поджаренной говядиной, которую они макали в соль. Килли и Кийски, постившиеся вместе с хозяевами трое суток, тоже получили обильный ужин. А когда все насытились, братья почувствовали во всем теле сладкую истому. Сон давил с неодолимой силой, веки слипались сами собою, и братья один за другим повалились на траву. Когда погасло солнце и сентябрьский вечер сменился ночыо, повсюду царила тишина; на камне храпел Лаури, а у подножия, вокруг костра, спали остальные братья. Охраняемые собаками, они мирно отдыхали посреди своих жертв, перебитого бычьего стада.

Mutta viimein, kun oli jo ehtinyt kappale yötä eteenpäin, heräsivät he unestansa ja tunsivat jälleen jäsenissään entisen voiman. Nousivat he ylös ja rupesivat kantelemaan mustia, mehukkaita tervaskantoja tulelle, että punertavassa valossa näkisivät nylkeä suurta saalistansa, mutta lähettivät Eeron viipymättä Viertolaan voudille asiasta tietoa antamaan. Ylös valahti mustanpunainen liekki, valaisten maata ja jylhää metsää. Kohden kartanoa asteli Eero, mutta muut kävivät kaikin voimin ketistelemään kaadettuja hirviänsä.

Но едва минула полночь, братья проснулись. Чувствуя в себе былую бодрость, они встали и принялись таскать в костер черные смолистые пни, чтобы при красноватом свете костра начать разделку богатой добычи. А Эро решили послать в Виэртолу сообщить о случившемся. Яркое пламя взвилось, освещая землю и темный лес. Эро отправился в имение, остальные с рвением принялись за свежевание туш.

Silloin heräsi myös Lauri syvästä, pitkästä unestansa ja katsoi harristellen ympärillensä, katsoi hetken, käsittämättä mitä näki. Tuossa palava kantokasa valaisi tyynen, pimeän yön, kaikkialla näkyi veressään pyllyileviä nautoja, kielet hampaista ulkona ja mahat kohistuneina korkealle. Kaksi heistä oli jo muuttunut lihoiksi, kolmas oli par'aikaa muuttumassa. Ja siinäpä nyt veljeksistä mikä nylki, mikä hallitsi jalkaa, mikä riuhtoili kirveellä rikki naudan jykeviä luita, ja mikä heistä lihoja latoili kuusen juurelle valtaiseen pinoon. Tämän kaiken näki Laurin pohmeloinen silmä; mutta lopulta kuitenkin hän käsitti mitä oli tapahtunut. Hän katsahti alas, näki lähellä nuotiota sammaleisella mättäällä leivän ja leivällä kappaleen paistettua lihaa. Silloin tunsi hän kiivaan hiukaistuksen vatsassansa, astui kiveltä alas, istui valkean hauteesen ja iski kouransa lihaan ja leipään. Paljasti hän kuitenkin päänsä, liitti kätensä ristiin ja, nopeasti nyökäyttäin tuota pörröistä tukkaansa, siunasi hän ruokaa ja alkoi maistavan ehtoollisen. Siinä, silmät äkeinä äkeän otsan alla, hän äänetönnä istui ja atrioitsi. Siinä hän istui, kuivatellen vaatteitansa tervasliekkien hohteessa, ja muut, hänestä muutaman askeleen päässä, askartelivat ja hyöriskelivät vikkelästi; sillä teurastettavana oli heillä suuri kontio ja neljäkymmentä härkää.

Тут, после долгого сна,, проснулся и Лаури; он долго озирался, не понимая, в чем дело. Пылающая груда пней освещала тихую ночь, всюду валялись окровавленные бычьи туши с вывалившимися языками и вздувшимися боками. Две туши уже были разделаны, третью как раз заканчивали. Работы хватало всем: кто снимал кожу, кто держал быка за ногу, кто разрубал топором крепкие бычьи кости, а кто складывал мясо в огромную груду под елью. Лаури с похмелья долго глядел на это, но в конце концов понял, что случилось. Взглянув вниз, он заметил на мшистой кочке возле костра хлебец с куском поджаренного мяса. Он почувствовал приступ сильнейшего голода и, проворно спустившись, схватил мясо и хлеб. Потом все же обнажил голову, сложил руки для молитвы и, быстрым кивком лохматой головы благословив еду, набросился на вкусный ужин. Лаури ел молча, сердито поглядывая из-под нахмуренных бровей. Так сидел он, просушивая одежду у жаркого огня, а остальные в нескольких шагах от него трудились вовсю: ведь предстояло освежевать огромного медведя и сорок быков.

Sananpa saattoi Eero Viertolan voudille, vouti kiireesti herrallensa, ja nousi tuosta huuto ja tulinen hälinä; ja Eero läksi vilkaisemaan takaisin tavallista vikkelämmin. Mutta kiljuen ja kipenöiten vihasta kokoonkutsui Viertolan herra kaikki saapuvilla olevat miehet. Siitä läksi hän hurjasti käymään kohden Hiidenkiveä, kymmenen rotevaa miestä seurassaan, ja lähinnä herraansa asteli kartanon harteva vouti, kourassa peloittava tervapamppu. Samosivat he ankarasti eteenpäin, ja lähestyi viimein paikka, josta heitä vastaan punertava valo haamoitti. Valossa näkivät he seitsemän urosta, kuin seitsemän öillistä, mieltä hurmailevaa aavetta, ja veristä työtä harjoittelivat aaveet, verisissä kourissa veriset veitset. Mikä nylki, mikä hallitsi jalkaa, mikä riuhtoili rikki nyljetyn juhdan jykeviä luita, ja mikä levitteli vuotia kuivaamaan kuusien taipuville oksille. Siellä koiratkin keikahtelivat, nauttien naudoista noita hyljättäviä taikapaloja, joita teurastajat viskelivät ympärillensä. Pian huomasivat Killi ja Kiiski, että vierasta väkeä lähestyi, ja he karkasivat kohden äkeällä haukunnalla, mutta kovistaen riensivät veljekset hillitsemään heitä. Astuipa esiin vihainen Viertolan patruuna, astui hikoillen kovin tuo isovatsainen, pulleasilmäinen herra, kymmenen miehen voimalla.

Эро сообщил о случившемся управляющему Виэр-толы; тот не замедлил доложить обо всем своему господину, и вскоре там поднялся страшный крик и переполох. И Эро с необыкновенной прытью помчался к братьям. А хозяин Виэртола, бранясь и сгорая от злости, собрал всех работников, кому только случилось быть на месте. Сопровождаемый десятком дюжих мужиков, он поспешил к камню Хийси; рядом с хозяином шагал широкоплечий управляющий с грозной дубинкой в руке. Они шли быстро и вскоре приблизились к месту, откуда светилось красноватое пламя. На освещенной поляне они увидели семерых братьев, похожих на семь страшных ночных привидений. С окровавленными ножами в руках, тоже залитых кровью, привидения завершали свою кровавую расправу. Кто снимал кожу, кто держал быка за ногу, кто разрубал топором крепкие кости, а другие развешивали на ветвях ели снятые шкуры. Тут же, лакомясь разбросанными повсюду потрохами, вертелись собаки. Почуяв приближение чужих, Килли и Кийски с неистовым лаем бросились к ним навстречу, но братья быстро усмирили собак. И тут, обливаясь потом, вперед выступил сам свирепый хозяин Виэртола, толстобрюхий пучеглазый господин.

AAPO: Hyvää iltaa, herra!

ААПО: Добрый вечер, хозяин!

JUHANI: Jumala auttakoon meitä! tässä oli hirvittävä leikki.

ЮХАНИ: Да поможет нам бог! Здесь была страшная бойня!

VIERTOLA. Onko jo helvetti irti! Surmattu neljäkymmentä härkää! Kauhistus ja kuolema!

ВИЕРТОЛА: Не иначе, как дьявол сорвался с привязи! Перебито сорок быков! Да вы с ума сошли!

AAPO: Niin on tapahtunut seitsemän miehen hengen päästimeksi.

ААПО: Ничего не поделаешь. Надо было спасать семь человеческих душ.

VIERTOLA. Minä teidät opetan, te Jukolan metsäsissit ja rosvot! Selkään heitä, miehet, ja peitotkaat että makaavat veressään maassa kuin uhkeat härkäni tuossa. Päin tuuleen, miehet!

ВИЕРТОЛА: Я вас проучу, юколаские разбойники и воры! Бейте их, люди, — пусть валяются в кровавой луже, как и мои славные быки. За дело, мужики!

AAPO: Hiljaa, herra!

ААПО: Полегче, хозяин!

TUOMAS: Hiljaa, hiljaa!

ТУОМАС: Полегче, полегче!

JUHANI: Seis, herraseni, miehinesi, seis! ja muista mikä rauhaas tulee.

ЮХАНИ: Стой, хозяин, стойте, мужики! И знайте: так будет лучше.

AAPO: Keskustelkaamme järkevästi kovan onnen kohtausta.

Аа-по. Давайте разумно поговорим о свершившейся беде.

JUHANI: Kaikilla on meillä yhteinen laki, jonka edessä me seisomme verta-verroin. Sillä ämmän kohdusta olet sinä astunut ulos juuri niinkuin minäkin ja yhtä paljaana, yhtä paljaana, et tuumaakaan parempana poikana. Ja sinun aatelisuutes? sen päälle tehköön pienen konstin meidän vanha, nilkosilmäinen kukko. Yhteinen laki! ja tässä kohdassa on se vahvasti Jukolaisten puolella.

ЮХАНИ: Закон для всех один, перед ним мы все равны. Хоть ты, хоть я — оба мы выскочили на свет из-под бабьего подола, одинаково голенькие, совсем одинаково, и ты ни капельки не лучше меня. А твое дворянство? Пусть на него капнет наш старый одноглазый петух! Закон один! И на этот раз он наверняка на стороне братьев Юкола.

VIERTOLA. Puolellanne! Onko teillä valta, te kirotut, teurastaa juhtiani omalla maallani?

ВИЕРТОЛА: На вашей стороне! Да кто ж вам, мерзавцам, дал право убивать моих быков на моей же земле?

JUHANI: Onko teillä valta päästää valloillensa härkiä, joista on miehelle hengen surma?

ЮХАНИ: А кто вам дал право выпускать их на волю на погибель добрым людям?

VIERTOLA. Omalla maallani he kävivät ja aidatussa ha'assa.

ВИЕРТОЛА: Они паслись на моей земле в огороженном загоне.

JUHANI: Sitten lasketaan vaa'alle tämä. Tuo kappale raja-aidasta, jonka härjät surkeaksi piinaksemme murtivat alas, kuuluu koreasti Viertolan osaksi. Mutta nyt tahdon kysyä: miksi panee rikas kartano niin rässyn aidan, että sen elikko yhdessä roisauksessa runtoo maahan?

ЮХАНИ: В этом тоже следует разобраться. Тот участок межевой изгороди, который на нашу беду свалили быки, и вправду приходится на долю Виэртолы. Но я хочу спросить: отчего богатое имение ставит такую дрянную изгородь, что скотина одним махом валит ее наземь?

VOUTI. Aita kuin harjaksen terä, sinä lurjus!

УПРАВЛЯЮЩИЙ: Изгородь стояла как крепость, подлец!

JUHANI: Aita, jonka juhta työnnäisi vaan kortena tieltänsä pois!

ЮХАНИ: А бык отшвырнул эту изгородь как хворостинку!

VIERTOLA. Mitä oli teidän tekemistä minun ha'assani, minun ha'assani, te junkkarit? Mitä?

ВИЕРТОЛА: А что вам понадобилось в моем загоне, мерзавцы? А?

JUHANI: Ahdistimme karhua, vaarallista petoa, joka pian nykistää niin teidät kuin teidän härkännekin. Raatelevan kontion tapoimme, ja niinpä teimme isänmaallemme suuren, yhteisen hyödyn. Eikö ole tämä yhteinen hyöty: penssata pedot, peikot ja perkeleet maailmasta pois? Katsokaas tuota paikkaa. Laki on vahvasti puolellamme, on vaikka mätänis.

ЮХАНИ: Мы гнали медведя, опасного зверя, которому недолго растерзать и вас и ваших быков. Медведя мы убили и этим принесли отечеству превеликую всеобщую пользу. Разве это не всеобщая польза — сжить со света всех хищников, гномов и дьяволов? Ну, рассудите сами. Закон наверняка на нашей стороне, хоть лопни!

VOUTI. Suus kiinni, sinä ryökäle, ja älä siinä lörpöttele!

УПРАВЛЯЮЩИЙ: Замолчи, негодяй, и не болтай пустого!

VIERTOLA. Miellyttääpä heitä vielä tehdä meistä pilkkaa, lurjukset! Selkään heitä! Karatkaat päin!

ВИЕРТОЛА: Они еще и смеются над нами, подлецы! Бейте их, хватайте их!

AAPO: Siivosti, herrat, voudit ja rengit, ja muistakaat kuinka on meitä kiusattu tässä kiusan kivellä ja että jokainen meistä on pian vimman villitty poika.

ААПО: Полегче, господа, полегче, господа и слуги! Не забывайте, какие муки мы приняли на этом проклятом камне, — нас недолго вывести из себя.

JUHANI: Oikein sanottu. Vimman villitty poika, vimman villitty poika! Ah! hänen aatoksensa kääntyy äkisti ympäri, hän puree sydämensä kivikovaksi ja silloin yksi leimaus, ja maa ja taivas naukuu. Ah! tässä on meitä kiusattu kolme yötä ja päivää elämän ja kuoleman rajalla.

ЮХАНИ: Верно — вывести из себя! А если парня вывести из себя, у него в голове все перевернется, сердце станет тверже камня; и тогда достаточно маленькой искры, чтоб загремели земля и небо. Ах, какие муки мы приняли — целых три дня и три ночи глядеть в лицо смерти!

TUOMAS: Mutta nyt olemme syöneet veristä lihaa, hengittäneet murhan veristä höyryä, ja tässä seisomme, veriset puukot verisissä kourissamme, veriset aina kyynäspäihin asti. Suokoon Herra teidän ottamaan ajoissa sanastamme vaari, me muutoin teemme tämän yön kauhistuksen helvetiksi. Ottakaat, ottakaat sanastamme vaari!

ТУОМАС: А теперь мы наелись кровавого мяса, надышались кровавыми парами и стоим тут с окровавленными ножами в окровавленных руках — окровавленных по самый локоть. Да вразумит вас господь вовремя внять нашим словам, не то эта ночь станет страшнее адского пекла. Внемлите, внемлите нашим словам!

EERO: Ja varoitus härjistä tuossa.

ЭРО: И не забывайте об участи этих быков.

JUHANI: Oi Herra, suo tällä hetkellä heille silmänvoidetta ja sydämen voimaa hillitsemään itsiänsä kiusaamasta meitä kauemmin! Anna heille järkeä päähän ja ottakoot varoituksen onnettomista härjistä tuossa, sillä me taidamme vieläkin tehdä makkaroita! Anna heille viisautta, Herra, me muutoin käymme heidän papeiksensa ja vihimme heidät näillä verisillä puukoilla yhdeksi lihaksi ja vereksi noiden onnettomien härkien kanssa tuossa, ja teemme kiljuvaksi helvetiksi tämän öisen korven. Oi Herra, varjele tuota Viertolan isomahaista herraa ja hänen röykkeitä miehiänsä! Armahda heitä, Jumalan kaikkivaltias poika!

ЮХАНИ: Боже милостивый! Ниспошли им глазной мази, чтоб они прозрели, и охлади их сердца, чтоб они не терзали нас больше! Образумь их и напомни им о несчастных быках, — иначе мы из них тоже наделаем колбас. Образумь их, боже, не то придется нам стать их духовными отцами. И тогда эти окровавленные ножи повенчают их с несчастными быками. В кромешный ад превратится тогда этот ночной лес. О боже, храни этого толстопузого хозяина Виэртола и его дерзких людей! Помилуй их, Исусе!

TUOMAS: Tässä seisomme, astukaat esiin jos miellyttää.

ТУОМАС: Выходите, если угодно, мы готовы.

JUHANI: Tässä seisomme, astukaat esiin jos miellyttää.

ЮХАНИ: Да, да, выходите, если угодно, мы готовы.

VIERTOLA. Hyvä, hyvä! Nyt ylvästelkäät, mutta kerran, luulen minä, lausuu laki toista ja koreasti silloin lannistuu ylpeytenne pyrstö, ja onpa vielä kurja talonnekin mennyt aina tunkkaiseen perustaan asti.--Pois, mieheni! Neljäkymmentä härkää heitän saaliiksenne nyt, mutta kaikki vielä tempaan teiltä takaisin aina viimeiseen sorkkaan asti. Lähtekäämme!

ВИЕРТОЛА: Хорошо, хорошо! Похваляйтесь, пока можете, но, клянусь, закон вам не то скажет, и всю вашу спесь как рукой снимет. Еще и жалкий ваш дом пойдет прахом до самого основания. Идемте, мужики! Пускай забирают сорок быков, я все равно взыщу за все, до самого последнего копыта. Идемте!

JUHANI: Korjatkaat lihanne ja ränttynne ennenkuin pahenevat. Ne ei koske meihin; riensimme vaan nylkemään ennen nahan sitkistymistä lihaan.

ЮХАНИ: Уберите мясо и потроха, пока они не испортились. Нам до них дела нет. Мы только поспешили снять шкуры.

VIERTOLA. Kaikki hyvin! Kotia, miehet, niinkuin käsken.

ВИЕРТОЛА: Все в порядке! Домой, мужики, как я велел.

Poistui miehinensä Viertolan herra, uhaten kovin ja kiroillen; mutta veljekset rupesivat jälleen teurastukseen. Ja seuraavana päivänä oli neljäkymmentä härkää nyljetty, ja palasivat veljekset kotiansa, kangessa kantain karhua mustanhallavaa, ankaran suurta. Mutta juhtien niin lihat kuin nahat ja suolet heittivät he metsään, kuitenkin kahden veljen vartioittavaksi.--Ja niin loppui retki, joka syntyi Taula-Matin kertomuksista Pohjolan mailta, ja alusta määrättiin sorsan-pyynniksi Kourusuohon.

И меча угрозы и проклятья, хозяин Виэртола ушел со своими людьми. А братья опять принялись за работу. На следующий день все сорок туш были разделаны, и братья, таща на жерди огромного темно-бурого медведя, отправились домой. А мясо, шкуры и потроха быков они оставили в лесу, приставив все же двух братьев для охраны. Так окончился поход, рожденный рассказами Матти Трута о северных краях и предполагавший вначале только охоту на уток на болоте Коурусуо.

Luku 09 глава

: |fin|-swe|-eng|-rus|-est|-hun|-ger|-dan|-spa|-ita|-fra|-epo| - |fin-|swe-|eng-|rus|-est|-hun|-ger|-dan|-spa|-ita|-fra|-epo| (fi-ru) :
Luku: |01|01|01|02|02|02|03|03|03|03|04|04|04|05|05|06|06|06|06|06|07|07|08|08|08|09|09|09|09|10|11|11|12|13|13|13|14|14| :глава
Lataa itsellesi Seitsemän veljestä o Семеро братев скачать

 

 

 

 

 

 

 

 

On eräs syyskuun aamu; muutama päivä on mennyt sitten kuin veljesten vaikea retki päättyi. Aholla he istuvat nyt kiehuvan lihapadan ympärillä. Kaksi vuorokautta olivat he matkan päästä vartioinneet lihoja korvessa, mutta kenkään ei käynyt niitä korjaamaan, ja näkyi siis tulevan tuosta verraton haaskio. Silloin päättivät he käyttää hyödyksensä noita muhkeita kasoja metsässä ja elää oikein jalosti lihapadan ääressä aika tuonnemmaksi. Niin tapahtui. He kantoivat otukset aittaansa, joka täyttyi lihasta, ja orret peittyivät riippuvista vuodista. Ja nytpä kiehui molskien ja kuohuen hirveän suuri lihapata kantoisella aholla lähellä pirttiä, kiehui melkein lakkaamatta aamusta iltaan, ja täysinä ponnistelivat veljesten vatsat.--Siinä he viettivät suruttomia, iloisia päiviä nyt. Milloin he söivät, milloin he haastelivat satuja ja tarinoita, ja milloin taasen he makeasti makasivat, mättäällä pää, ja kuorsauksista jyrähteli kumiseva aho.

Стоит осеннее утро. Прошло несколько дней после тяжкого похода братьев. Теперь они сидят на поляне вокруг котла, в котором варится говядина. Двое суток караулили они в лесу бычьи туши, спрятавшись неподалеку от них. Но никто так и не пришел за мясом, и оно грозило испортиться. Тогда братья решили воспользоваться мясом и до поры до времени пожить в свое удовольствие. Так они и сделали: перетащили туши к себе в амбар, заполнив его до отказа, а шкуры развесили на жердях. И теперь на поляне возле избы бурлит и клокочет огромный котел с говядиной, клокочет с утра до вечера, и желудки братьев всегда туго на* биты. Не ведая забот, они весело коротают дни, занятые то едой, то сказками и поверьями, а иногда предаются сладкому сну, положив головы на кочки, и тогда содрогается от их храпа гулкая поляна.

Aamu oli kaunis, sen taivas sinisenä, kirkkaana kaarteli, ja metsistä ympärillä kuului raikkaan koillisen kohina. Lihapatansa vaiheilla oljentelivat veljekset; mikä istui kannon päässä, mikä ahon kuivalla kamaralla, nauttien runsasta aamullistansa. Siinä myös koiratkin, rehoittaen mahoillansa, hilloivat härjän saartuvallista, voimakasta lihaa. Kaikkein kasvoilla näkyi hilpeys ja jykevä rauha.

Утро было чудесное, небо отливало яркой синевой, из леса доносился шорох слабого ветра. Братья собрались вокруг котла—кто сидел на пне, кто прямо на сухой поляне — и наслаждались обильным завтраком. Тут же лежали собаки, разгрызавшие жилистое бычье мясо. Лица братьев светились довольством и безмятежным покоем.

TIMO: Kiitos Viertolan herralle tästäkin atriasta.

ТИМО: Спасибо хозяину Виэртоле и за эту трапезу,

JUHANI: Kiitos ja kunnia hänelle!

ЮХАНИ: Честь и хвала ему!

AAPO: Mutta luemmepa kalliiksikin vielä tämän kestin. Varmaankin ei heitä Viertolainen asiaa juuri näin.

ААПО: Но и этот пир нам еще дорого обойдется. Виэртола дела так не оставит.

JUHANI: Laki on puolellamme; sen huomaa kaiketi herrammekin ja heittää keräjänkäymisen hiiteen. Syökäämme lihaa, veljet, ja suruttomasti sulakoon se vatsassamme, sillä selkämme on vapaa.--Mutta enemmin liikettä, pojat, enemmin liikettä ja marssia; härjänliha on lujaa muonaa.

ЮХАНИ: Но ведь закон на нашей стороне. Думаю, это и Виэртола поймет и бросит к черту все тяжбы. Давайте есть мясо, братья, и пусть оно спокойно переваривается в наших желудках, — нашим спинам ничто не угрожает. Но нам надо больше двигаться, ребята, больше двигаться, ведь бычье мясо — пища тяжелая.

EERO: Iskekäämme käsi käteen ja veljesrinkiä tanssikaamme, loiskikaamme, ja takaanpa että vatsa vaipuu.

ЭРО: Возьмемтесь за руки, встанем в круг да отпляшем по-братски. Попрыгаем — и в животе сразу полегчает.

JUHANI: Emmehän tässä harakoitse kuin mätäkuun houkot, vaan yhdymmepä toisenmoiseen leikkiin. Ah! missä ovat nyt poikuuteni huikeat päivät? Veljet, lyökäämme tulista kurraa kerran vielä kuin löimme ennen Toukolan tomuavilla teillä. Tässä on meillä sileä aho, ja mitä kantoja on esteeksi, tempaisemme juurineen pois, ja tuolta otamme tarhallemme jatkoa nummen tasaisesta pinnasta. Nyt velisarja kahteen osaan, ja sen puolen miehet, jotka käyvät taistelossa tappiolle, nielkööt ehtoolla juhdan lihaa kymmenen naulaa.

ЮХАНИ: Ну, это не для нас — прыгать, как глупым сорокам! Нет, мы придумаем кое-что другое. Эх, где вы, буйные дни детства? Братья, тряхнем-ка стариной да покатаем деревянный круг, как, бывало, в прежние времена на пыльной дороге в Тоуколу. Поляна у нас тут ровная, а пни, если помешают, мы с корнем вырвем да прихватим еще кусочек того песчаника. Ну, братья, разделимся надвое. Кто проиграет, должен съесть вечером десять фунтов говядины.

TUOMAS: Olkoon sanottu.

ТУОМАС: Идет!

JUHANI: Kymmenen naulaa, veljet?

ЮХАНИ: Десять фунтов, братцы?

EERO: Juuri niin! Kymmenen naulaa rangaistukseksi heille, joita visainen kurra kaahaa.

ЭРО: Точно так! Десять фунтов в наказание тем, кто не справится с кругом.

JUHANI: Kolme kummallakin puolella, se olis suorin kauppa, mutta meitä on seitsemän miestä.

ЮХАНИ: По трое с каждой стороны было бы в самый раз, но ведь нас семеро.

LAURI: Pois luovun minä. Ennen katselen kalupuita metsissä, kuin hurjapäisenä poika-nallina tässä juoksen ja hikoilen. Lyökäät leikkiänne, minä käyn metsään, kirveskynä kainalossa.

ЛАУРИ: Я не буду играть; пойду лучше поищу в лесу подходящего дерева на разные поделки, чем носиться и потеть тут с вами, как глупому мальчишке. Играйте себе, а я пойду в лес с топором под мышкой.

Niin haastellen he päättivät viimein atriansa ja läksivät rakentamaan kiekkotarhaa. Sen raivasivat he juoksemaan halki ahon ja vielä matkan pitkin nummen kamaraa ahon itäisellä puolella. Ja muutaman tunnin päästä seisoivat he valmiina leikkiin, kourissa vahvat koivuiset kanget; ja seisoivat he jaettuina kahteen joukkoon: Juhani, Simeoni ja Timo toisella puolella, mutta toisella Tuomas, Aapo ja Eero. Alkoi kiekko lennellä heidän välillänsä, ja kauas kajahteli tienoo, koska kanget iskelivät vasten visasta pyörää, joka huminalla juoksi edestakaisin.

Порешив на этом, братья покончили с завтраком и отправились расчищать площадку для игры. Выкорчевав пни на поляне, они проложили на ней дорожку, захватив и край сухого песчаника. Через несколько часов братья, с крепкими березовыми кольями в руках, были готовы к игре. Они разделились на две партии: в одном конце встали Юхани, Симеони и Тимо, в другом — Туомас, Аапо и Эро. Деревянный круг заметался между ними, и только гулкое эхо вторило ударам кольев по деревяшке, которая с шумом носилась взад и вперед.

Mutta salojen helmoissa astelee Lauri, kirves kainalossa. Vitkoin hän käyskelee, katsellen tarkasti ympärillensä, ja ainapa seisahtuu kulkunsa hetkeksi koska silmänsä huomaa pahkoja, puitten haaruja, vääriä, ja tuuheitten koivujen tai mäntyjen latvoissa hattapäitä tuulenpesiä. Nyt hän kohtaa myrskyn murtaman kuusen korkean kannon, sitä katselee hän hetken, tuumiskellen, ja rupeaa viimein kirveellänsä nakuttelemaan läpeä sen kylkeen. Tehtyänsä tämän, aattelee hän itseksensä: rakentaa mar' tulevana keväänä pesänsä tuohon läpeen punahäntäinen leppälintu tai pikkuinen, kirjava tikka. Niin hän aattelee, merkitsee visusti paikan, ja tiensä jatkaa eteenpäin. Mutta hetken kuljettuansa, huomaa hän riippuvaoksaisen koivun, jonka rangasta puskee ulos valtainen pahka, kuperiainen, aika joulukakun vertainen. Sen iskee hän irti, ottaa sen mukaansa ja määrää siitä ankaran kousun. Lähtee hän jälleen vaeltamaan, mutta pianpa näkee tarkka silmänsä pienen kallionkielun syrjässä kummallisesti vääristyneen katajan. Mitähän tuostakin tulis? hän aattelee, lyöpi läimäyttää tuimalla kirveellänsä kerran ja kaksi, ja katajan kaataa. Hän karsii sen, katselee sitä myhäillen hetken, ottaa sen mukaansa ja lähtee käymään taas. Kuulee hän kylien karjankelloja, luihkaisee kerran huikealla äänellä, peloittaakseen Häntyriä seuduilta pois. Hän luihkaisee ja ympäri valahtaa kaiku, ystävällisesti vastaten. Niin hän astelee ja ehtii viimein kanervaisen kummun harjulle, näkee erään hongan latvassa suuren tuulenpesän keikkuvan, koska viileä koillinen liehtoilee. Hän kaataa hongan, katkaisee siitä ryhtevän hatun ja istuu katselemaan löytöänsä.

А Лаури с топором бродит по лесу. Он идет медленно, внимательно осматриваясь, и как только его глаз замечает нарост на дереве, причудливо изогнутый сук или целую шапку из спутавшихся между собой ветвей на вершине березы или сосны, Лаури сразу же останавливается. Вот ему повстречался высокий пень сваленной бурей ели, и он долго в раздумье рассматривает его, потом начинает выдалбливать в пне яму. Покончив с нею, он размышляет: вот придет весна, и тут непременно совьет себе гнездо горихвостка или маленький пестрый дятел. Лаури старательно примечает место и продолжает путь. Пройдя немного, он видит плакучую березу, на стволе которой торчит огромный нарост, круглый как рождественский каравай. Он отбивает его и, решив смастерить из него отличный ковш, захватывает с собой., И опять он шествует, и его зоркий глаз замечает на отвесной скале причудливо изогнутый можжевельник. «На что бы он мог пригодиться?» — думает он, и после двух взмахов топором деревцо валится. Лаури очищает кору, с минуту, ухмыляясь, смотрит на находку и, захватив ее с собой, бредет дальше. До слуха его доносится звон колокольчиков деревенского стада. Лаури прислушивается, потом громко кричит, чтобы спугнуть волка, и ему приветливо отвечает звонкое эхо. Так он идет все дальше; взбирается на поросший вереском холм и видит на вершине сосны ком переплетенных ветвей, тихо покачивающийся под дуновением легкого ветра. Свалив сосну, он срубает эту ветвистую шапку и садится, чтобы рассмотреть ее.

Siinä istui hän kauan, harkiten ja tutkistellen sekä tuulenpesää että pahkaa ja tuota monikoukullista katajaa. »Millä tavalla oli luonto heidät saattanut matkaan? Mikä oli vääristänyt katajan noin moneen kymmeneen mutkaan ja polveen?» Ja kallistui hän alas, nojaten päänsä vasten vanhaa, ruohoittunutta viholaispesää. Siinä katsoi hän puiden latvoja, purjehtivia hattaroita, mietiskellen maan ja taivaan rakentoa; ja etäältä, Impivaaran aholta, kaikui hänen korviinsa mäikynä kiekkokankien iskuista. Viimein tahtoi hän siirtää aivostansa kaikki aatokset pois ja päätti nukkua; vaan eipä mielinyt uni häntä lähestyä. Mutta mitä keinoa käytteli tavallisesti Lauri, koska tapahtui että Unonen viipyi? Hän silloin aatteli itsensä joko pieneksi myyräksi, joka möyriskelee rauhallisessa maanalaisessa kartanossaan ja nukkuu viimein hienolle hietavuoteellensa, tai kuvaili hän itsensä paksukarvaiseksi karhuksi, lepääväksi jynkässä, sammaleisessa konnussansa kuusten juurien alla, jonka päällä talven tuiskuavat myrskyt pauhaa. Niin aatteli hän, ja silloin uni melkein aina pian painoi hänen silmäkantensa uneen. Samoin nytkin, koska hän aatteli itseänsä myyrän poikaseksi, rähmästeleväksi, syvällä maa-emon kohdussa.

Долго он сидит в размышлении, изучая и эту удивительную шапку, и нарост, и изогнутый можжевельник. «И как только сотворила вас природа? Что изогнуло этот можжевельник?» И, опустив голову на старый, заросший травой муравейник, он пытливо смотрит на вершины деревьев, на плывущие облака, размышляет о премудростях мироздания. Издалека, с поляны Импиваары, доносятся удары кольев по деревянному кругу, Лаури силится отогнать все думы и уснуть, но сон упорно бежит от него. Однако на такие случаи у Лаури есть испытанное средство. Он обычно воображает себя маленьким кротом, который копошится в своем тихом подземном царстве и наконец засыпает на песчаном ложе; иногда Лаури представляет себя мохнатым мед* ведем, спящим в мшистой берлоге под корнями ели,— пусть наверху бушует зимнее ненастье. Стоит Лаури подумать о таком, и сон почти всегда смыкает его веки. Вот и сейчас он вообразил себя кротенком, что возится глубоко под землей.

Hän nukkui, mutta uni jatkoi hänen mielensä kuvailusta. Koko hänen ruumiinsa, niin hänestä tuntui, supistui äkisti hienokarvaiseksi myyräksi, silmänsä kävivät kovin pieniksi, mutta kämmenensä pullistuivat senkaltaisiksi hansikkaiksi, ja valmis oli myyrä, joka nummen kohdussa kaiveli honkien juurien alla. Siellä hän möyrieli ja kaiveli, kaiveli itsensä lopulta ylöspäin pitkin hongan lahounutta sydäntä, ehti latvan viimeiseen huippuun ja huomasi nyt istuvansa keskellä tuulenpesää hienossa, sammaleisessa karsinassa. »Tässä on minun hyvä olla, tässä tahdon asua ijankaikkisesti», aatteli hän, katsoa tirkistäen pienillä myyräsilmillään kammionsa pienestä akkunasta ulos. Ja hän näki allansa synkeän maailman käärittynä syksyillan ikävään hämärään. Hän näki Impivaaran jyrkän vuoren, mutta mittaamattomassa, mieltä polttavassa kaukaisuudessa, näki siellä iltaisten metsien keskellä tuon alakuloisen pirtin, ja vielä näki hän armaitten veljeinsä heittelevän kiekkoa provastin kanssa sumuisella, kaikuvalla aholla. Ja häntä miellytti katkerasti itkeä, mutta kyynel ei tahtonut juosta, vaan pyöriskeli levotonna lähteessänsä. Kohden Impivaaraa hän katseli: ja yli ahon ja vielä kappaleen pitkin nummen pintaa oli levitetty härjänvuotia, verisiä, tuoreita, levitetty pitkään riviin, jota myöten hyppeli humiseva kiekko. Koivuisilla, tyvistä väärillä kangilla, veljekset uhkeasti läimäyttelivät, mutta uhkeammin vielä iski provasti hengen miekallansa. Ja sitkeimmästä raudasta, vanhoista hevosenkengistä, oli tämä hengen miekka taottu, niin kerskaili provasti itse, ylpeästi heiluttain asettansa ilmassa, heiluttain ja kamautellen sitä vasten tuota tammista uskonkilpeänsä, joka riippui hänen rintansa vasemmalla puolella.

Он уснул, а сон продолжает его причудливые думы. Ему кажется, будто все его тело вдруг сжалось в комок, и он превратился в бархатистого крота: глаза стали крошечными, руки раздались в широкие лапы — и крот, копошащийся под корнями ели, был готов. Роя и копая, он пробрался вверх по прогнившей сердцевине сосны и, поднявшись до самой вершины, увидел, что сидит в гнездышке из мха в той самой ветвистой шапке, которую он только что срубил. «Здесь хорошо, я навсегда тут останусь», — подумал он, поглядывая своими узкими кротовьими глазками из маленького окошка. Он видел под собой мрачный мир, окутанный печальным осенним сумраком. Он видел и крутую Импиваару, но она была в такой безбрежной дали, что холодело сердце. Среди вечернего леса стояла там унылая изба; за нею, на гулкой поляне, Лаури увидел своих дорогих братьев, катавших вместе с пастором круг. И горькие рыдания подступили к горлу Лаури, но слезы застыли в тревожном бессилии. Лаури все смотрел на Импиваару. По всей поляне длинной полосой были расстелены сырые бычьи шкуры, и по ним-то и катился гудевший круг. Братья лихо размахивали кривыми березовыми кольями, но еще отчаянней махал своим священным мечом пастор. Меч этот был выкован из крепчайшей стали, из старых конских подков — так похвалялся сам пастор; гордо потрясая в воздухе оружием, он то и дело колотил им по дубовому щиту христианской веры, что висел на левой стороне его груди,

Hikipäin he mäikyttelivät, edestakaisin lenteli kiekko heidän välillänsä, ja kauas kuului kova meno ja paukkina. Mutta viimein huomasi provasti ettei kiekko ollutkaan tavallinen kiekko, vaan oli se punakansinen aapiskirja, jota veljekset käyttelivät kiekkona leikissä. Tästä julmistui provasti, kirosi ja sadatteli, huutaen tuhannen tulimmaista veljesten päälle. Hän viittasi läikkyvällä miekallansa itään, länteen, pohjoiseen ja etelään päin, huusi korkealla äänellä »iijaa iijaa!» ja kaikista ilmoista läheni mustia pilviä myrskynkierroksissa, läheni hirmuisella vauhdilla kohden murheellista Impivaaraa. Tuli tuhansittain tuulispäitä, ja veljesten ympärillä he töytäsivät yhteen kaikki ja tempasivat heidät helmoihinsa. Ja pian kiiriskeli kuusi veljestä tuulen siivillä korkealla ilmassa ylisniskoin sekavassa rykelmässä. Niin käärittyinä tomuun ja pilvien sumuun pyörivät he vinhasti ympäri kuin loinpuut pyörii, joita kankurin vilkas käsi viskelee. Katseli tuota kauhistuen Lauri myyränhaamussa tuulenpesästä, kumartelevan hongan latvasta. Milloin näki hän pyörivästä kierroksesta miehen kouran pistävän ulos, milloin leuvan niinkuin Juhanin jykevä leuka, ja milloin taasen liehahti ylös karhea tukka hänen katsantonsa ohi. Mutta kämäytti äkisti pappi miekallaan vasten tammista uskon-kilpeänsä, ja siirtyi kohta pilvipatsas, läksi kiitämään kohden hongistoa, jossa Lauri kiikkui korkeassa kehdossansa, ja siitäpä pöllähtivät hänen myyränsilmänsä pystyyn. Kuitenkin lensi tuima tuulispää hänen ohitsensa, ja äkisti kuului ja äkisti vaikeni taasen veljesten surkea rääkkynä ja rähinä. Ohitse hän lensi, mutta peloittavalla vauhdilla: metsä kohisi kuin tuhannen koskea, kohisi ja ryskyi, ja honka, jonka latvassa Lauri tuulenpesässä lepäsi, kaatui räikkynällä, josta mies, säikähtäen kovin, heräsi unestansa. Pahasti hän parahti, loiskasi ylös mättäältänsä ja huusi melkein itkevällä äänellä: »auta, Jumala, ihmislasta!» Kauan tuijotteli hän ympärillensä, kohta muistamatta missä hän oli. Mutta viimein asettuivat hänen aatoksensa entisille tiloillensa taas, varsinkin kun hän havaitsi vieressään kapineet: väärän katajan, pahkamollon ja tuulenpesän, röyheän kuin Turkin keisarin hattu.

А вспотевшие игроки все махали кольями, круг беспрерывно носился взад и вперед, и далеко слышались гул и удары. Но вдруг пастор заметил, что круг — вовсе не обыкновенный деревянный круг, а букварь с красной обложкой — им-то теперь и играли братья. Пастор разгневался и разразился проклятиями, призывая на голову братьев геенну огненную. Потом взмахнул своим сверкающим мечом на восток и на запад, на север и на юг, громко воскликнул: «Эйя, Эйя! — и сразу же со всех сторон нагрянули черные грозовые тучи, со страшной быстротой приближавшиеся к несчастной Импи-вааре. Тысячи вихрей налетели на братьев и, столкнувшись, подхватили их с собою. И вскоре, поддерживаемые крыльями ветра, шестеро братьев уже неслись по воздуху. Спутавшись в один клубок, окутанные пылью и тучами, они вертелись, словно веретено в умелых руках пряхи. А Лаури, в обличье крота, с ужасом смотрел на это из своего гнездышка на покачивающейся вершине сосны. Он видел, как из кружащегося вихря высовывались то руки, то подбородок, очень похожий на массивный подбородок Юхани, а то вдруг мимо него проносилась вверх чья-то взлохмаченная голова. Но тут пастор опять ударил мечом по дубовому щиту, и вся громада туч отпрянула, помчалась прямо на бор, где в своей высокой колыбели покачивался Лаури. И от этого его маленькие кротовьи глазки полезли на лоб. Однако буйный вихрь пронесся мимо, и жалобные стоны и вопли братьев кончились так же внезапно, как и начались. Да, вихрь пронесся мимо, но с какой бешеной скоростью! Лес шумел и грохотал, как тысяча водопадов, с треском повалилась сосна, на вершине которой сидел Лаури, и он в страшном испуге наконец проснулся. Пронзительно вскрикнув, он вскочил на ноги и чуть не с плачем громко взмолился: «Господи, помоги бедному человеку!» Долго озирался он, не в силах понять, где находится. Но наконец пришел в себя, особенно когда увидел рядом свои находки: изогнутый можжевельник, березовый нарост и макушку сосны, мохнатую как шапка турецкого султана.

Lopulta läksi hän, kirves kainalossa, kalut olalla, astelemaan kohden Impivaaraa jälleen, päättäen ei milloinkaan enään kuvata itseänsä luontokappaleeksi, kun Jumala kerran oli luonut hänen järkeväksi ihmiseksi. Niin mietiskellen, käyskeli hän eteenpäin; huomasi vielä kivisen polun varrella pienen koivun, joka hänen silmäänsä miellytti. »Mitähän tuostakin tulis,--hyvä kakkulakeppi», aatteli hän, iski kirveellänsä, ja oli miehellä seljässä oivallinen kalupuu kakkulasauvaksi. Ja tällä taakan lisäyksellä hän läksi taasen kulkemaan; ja hetken päästä seisoi hän nummella, katsellen äkeänä ja äänetönnä veljesten iloista leikkiä, tulista kiekon heittoa. Kovin siinä iskeiltiin ja juostiin, ja voittajina taistelivat Tuomas, Aapo ja Eero, jotka jo olivat karkoittaneet vastusmiehensä tarhan itäiseen päähän. Mutta kun raivattu tie oli loppunut, vaihettivat puolueet asemia kiistassaan, ja veljekset Juhani, Simeoni ja Timo rupesivat pakenemaan kohden kotoa taas, vaikka pinnistelivätkin vastaan voimiansa myöden. Vaikeata oli vastustaa Tuomaan heittoa, koska kiekko loiskien ja parkuen kirmasi esiin; vaikeata kiekon, taasen tullessaan takaisin, pyöriä ohi Eeron, ilman sattumista hänen sauvaansa. Niin siinä kamppailtiin, hikoiltiin ja kirkkuiltiin täyttä kitaa, ja kamppausta katseli äänetön Lauri, seljässä Metsolan taakka, katselivat myös Killi ja Kiiski, istuen aina lähellä Juhania, avaten tuolloin, tällöin leukojansa vilahtavaan haukoitukseen. Ja kirkkaana kaarteli heidän päällänsä syyskuun taivas, raikas koillinen hongistossa hymisi, ja korvessa, kuivan kuusen kyljessä, nakutteli punaharjainen, keltasilmäinen tikka, ja välistä helähteli hänen kileä ja kaunis äänensä.

Взвалив ношу на плечи, он с топором под мышкой зашагал к Импивааре и решил больше никогда не воображать себя бессловесной тварью, раз бог создал его разумным человеком. Так рассуждая, он шел все дальше, пока его взор не привлекла маленькая березка возле каменистой тропы. «А что из нее выйдет? Э, славный крюк для оглобли», — подумал он, взмахнул раз-другой топором — и вскоре на плече у него прибавилась еще березка. И с этой ношей он опять продолжал путь. Спустя некоторое время Лаури стоял уже на краю поляны, в угрюмом молчании посматривая на лихую игру братьев. А братья все размахивали своими кольями и бегали за деревянным кругом. Верх держали Туомас, Аапо и Эро, которые загнали своих противников на восточный край поляны. Когда кончилось расчищенное поле, стороны поменялись местами, и вскоре Юхани, Симеони и Тимо, несмотря на отчаянное сопротивление, опять пришлось пятиться назад, теперь уже к дому. Трудно было устоять против Туомаса; брошенный им круг несся с визгом, высоко подпрыгивая. Не легче было кругу промчаться и в обратную сторону, где он непременно наталкивался на кол Эро. Так состязались братья, обливаясь потом и оглашая окрестности задорными криками, а Лаури, с лесной добычей на плечах, молча следил за схваткой. Килли и Кийски сидели неподалеку от Юхани и, время от времени позевывая, тоже глядели на игру. Над головой синело ясное сентябрьское небо, свежий ветер шумел в сосновом бору, а в лесной чаще, прижавшись к стволу сухой ели, постукивал красного’ ловый, желтоглазый дятел и изредка заливался звонким, нежным свистом.

JUHANI: Nyt annappas kurrasi tulla ja saapa hän seipäästäni otsikkoonsa, tietääkseen mistä hän on tullut.

ЮХАНИ: А ну-ка, запусти свой круг — я так хвачу колом его по лбу, что он узнает, откуда пришел.

TUOMAS: Kas tuossa! Siinä heitto, joka soittaa teidät aina Ilvesjärvelle.

ТУОМАС: На, держи! После такого броска вы будете у самого Ильвесъярви.

JUHANI: Sitä en juuri tahtoisi uskoa. Niin tuossahan se makaa, veikkoseni, vallan koreasti. Mutta Herran leimaus! nyt katso, poika, kinttus. Tuossa!

ЮХАНИ: Ох, что-то не верится. Видал, как послушно он лег? Ну, а теперь береги свои ноги! Гром и молния! Получай!

TUOMAS: Lyö vastaan, iske häntä, Aapo!

ТУОМАС: Отбивай, отбивай, Аапо!

AAPO: Meni kuin pääskynen ohitseni suhinalla. Mutta minä tiedän että Eeron kanki kajahtaa taasen. Juuri niinkuin sanoin! Hyvin isketty, Eero, hyvin!

ААПО: Промелькнул, просвистел, как ласточка. Но я знаю, Эро не промахнется. Так и есть! Крепкий удар, Эро, крепкий!

TUOMAS: Kunnia Eerolle, kunnia korkea!

ТУОМАС: Хвала Эро, честь и хвала!

JUHANI: Ilman sitä peevelin tiitiäistä siellä hännässänne olisittepa jo metsän pohjassa, äijä-parat.

ЮХАНИ: Не будь у вас этого чертова воробушка, вы бы уже давным-давно были в лесу, бедняги.

TUOMAS: Ota vastaan kurra, mies, ja älä siinä löpertele kuin lapsi.

ТУОМАС: Ты, парень, круг встречай, а не болтай, как малое дитя.

EERO: Heleijaa! Meneepä ohitsensa taas.

ЭРО: Эх, понеслось! Опять проскочит мимо них.

AAPO: Ei kohtaa häntä yksikään sauva, ei yksikään.

ААПО: Ни одному колу не задержать его, ей-ей, не задержать.

TUOMAS: Ei enemmin kuin lentävää tähteä taivaalla. Veljet, mitä sanotte?

ТУОМАС: Поди-ка задержи падающую звезду! Ну, что скажете?

EERO: Aikapa siinä enään sanaakaan hiiskua, kun juoksevat, hännät lurpassa, kadonneen lampaan jäljessä.

ЭРО: До разговоров ли им! Бегут, поджав хвосты, будто за пропавшей овцой гонятся!

TUOMAS: Lystiä! Laula, Eero, laula, iloleikkiä lyödessämme. Laula Rajamäen rykmentistä, joka loiloitus ei anna tätä heittoa perään, vaan kestää meille vielä voitonvirreksikin ahon toisella rannalla tuolla. Laula Mikon ja Kaisan retkistä pitäjällä.

ТУОМАС: Вот потеха! Запевай, Эро, запевай на радостях! Спой о полку Раямяки. Это песня длинная, ее нам хватит, пока мы круг до самого края поляны докатим, да еще и победу отметить останется. Спой, как Микко с Кайсой ходили по приходу.

EERO: Olkoonhan laulua ja riemua, ja saakoot sauvamme vauhtia laulustani.

ЭРО: Петь так петь, веселиться так веселиться! И пусть моя песня прибавит прыти нашим кольям.

Rajamäell' korkealla
Asuu pariskunta,
Harjoitellen virkaa viisi,
Ammattia monta.

Mikko, ukko viltti-hattu,
Kuoharina kulkee,
Usein pelimiehenäkin
Laattiata polkee.

Kantelee hän, kauppailee hän
Pikipalleroita,
Katsoo kaivot, sulkee veret,
Vallan kiltti noita.

Kaisa, akka nuuskanaama
Imeskelee sarvee,
Askarrellen saunanlöylyss',
Keskell' ämmäparvee.

Seuraa heitä poikaa viisi
Kaikiss' matkan vaaroiss',
Heikka, vanhin, ratsastellen,
Keppihepo haaroiss'.

Toinen poika, harjastukka,
Matti-nimen kantaa,
Maailma nimen »Mörökölli»
Veitikalle antaa.

Sitten tulee kaksoispari,
Nalliaista kaksi;
Nuorimpansa kutsuu Mikko
»Pikkutallukaksi».

Siinä ompi rykmänttimme
Lähtemässä reissuun;
Valmihina vankkurit jo
Tunkiolla seisoo.

Karsitaan nyt kulkemahan
Ylös, alas mäkii,
Kuohimahan, kuppaamahan,
Kauppailemaan pikii.

Aisoiss' Kaisa nuuskanaama
Itse olla tykkää;
Mikko, purren mälliänsä,
Sauvall' perään lykkää.

Kuormana on rattahilla
Kolme nalliaista,
Pikisäkki, sarvipussi.
Pientä kaikellaista.

Poika-nallit vankkureissa
Kirkkuu kitaa täyttä,
Kaisa heille huutaa, kiroo,
Mikko nyrkkins' näyttää.

Edelläpä konillansa
Heikka-poika kaahaa.
Mörökölli viimeisenä
Pullorattait' raahaa.

Tullaan viimein suureen kylään:
Portit räikkyy, paukkuu,
Lapset parkuin piiloon juoksee,
Koirat kiljuu, haukkuu.

Onpa Mikkoon monen Hallin
Syytä katsoo karsaast';
Uhattu on Mikon veitsell'
Lasta piimäpartaist'.

Siitä talon koirat reuhuu,
Siitä lasten kauhu,
Rykmäntti kun Rajamäen
Astuu sisään pauhull'.

Laattialla lentoo juoksee
Heikka orhins kanssa,
Mörökölli jyrittelee
Pullorattaillansa.

Nytpä aika potkauksen
Antaa orhi hurja:
Pirstaleiksi Köllin rattaat,
Möräämähän kurja.

Tuima Kaisa tunkiolta
Ruoskan hirveen tuopi,
Jolla Heikka-peijakasta
Ankarasti suomii.

Mutta tuolla kaksoispari
Kiskoo tukkanuottaa;
Heitä taasen vuorostansa
Kaisan hulja suoppaa.

Heikka voihkaa, Kölli mörää,
Rääkkyy nalliaiset,
Kaisa huutaa, lyöden jalkaans':
»Peikot, Mustalaiset!»

Voittaisipa kirku tämä
Kurjet Pohjan soilla,
Voittais juoppo-vaihettajat
Hevosmarkkinoilla.

На высокой Раямяки
Дом вы разглядели?
У хозяев навык твердый
Есть во всяком деле.

Старый Микко всем известен:
Слух идет по селам
Об искусном коновале,
Скрипаче веселом.

Он колодезник, разносчик
Шариков целебных,
Кровь остановить умеет, —
Как же не волшебник!

Бычьим рогом в банном пекле —
Адского почище —
Кровь отсасывает Кайса
С носом в табачище.

Пять мальцов повсюду следом —
Вот и вся семейка;
Впереди, верхом на палке,
Старший скачет — Хейкка.

Щеткой волосы у Матти —
У сынка второго,
Прозван маленький строптивец:
Капризуля-рёва.

Дальше — ребятишек пара,
Близнецы-мальчишки,
Да меньшой—Топтун: такая
Кличка у малышки.

Вот и полк наш для похода
В полном сборе снова,
И телега на задворках
Уж стоит готова.

Держат путь из лога в гору,
А с горы в долину,
Вар сбывают, кровь пускают,
Холостят скотину.

Вот бежит в оглоблях Кайса,
Что твой конь надежный;
Сзади воз толкает
Микко Палкою дорожной,

Три теснятся на повозке
Толстых карапуза,
Вар, домашний скарб, и много
Всякого там груза.

Надрываются ребята
На возу от крика;
Мать бранится; кулаками
Потрясает Микко.

Впереди верхом на палке
Хейкка скачет; Матти
Сзади маленькую тачку
По дороге катит.

Вот в село вошли, ворота
Тяжко громыхают,
Дети прячутся и плачут,
Псы рычат и лают.

Псам ужасный ножик Микко
Бед принес немало;
Этим ножиком грозили
Шалунам, бывало.

Оттого и дети плачут
И визжат собаки,
Если с грохотом проходит
Полк из Раямяки.

По избе гуляет
Рёвы Маленькая тачка;
Хейкка оседлал дубину —
Бешеная скачка!

Налетает вдруг на тачку
Буйный конь с разбегу, —
Рёва — в рёв: разносит всадник
Вдребезги телегу.

Кайса прибежала с розгой, —
Час настал для кары, —
И на Хейкку-дьяволенка
Сыплются удары.

Близнецы таскают рьяно
За вихры друг друга;
Их за это мать ласкает
Розгою упругой.

Стонет Хейкка, плачет Рёва,
Голосят ребята,
И кричит, беснуясь,
«Черти, цыганята!»

Громче кликов журавлиных
Этот дикий гомон;
Заглушит он пьяных крики
На базаре конном.

JUHANI: Mitä tuumiskelee Aapo siellä? Katso, poika, ettet teloittanut kiekkoani visaista ja vahvaa.

ЮХАНИ: Что призадумался, Аапо? Уж не расколол ли ты, братец мой, круг?

TUOMAS: Tuonnehan se kanervistoon polulta pöllähti ja pysähtyi mielestäni lähelle tuota pientä närettä.--Päivää, Lauri! No miksi seisot tuossa noin äkeänä ja äänetönnä?

ТУОМАС: Да нет, он отлетел с тропинки в вереск и, по-моему, валяется у той маленькой елочки. А, здорово, Лаури! Что ты там стоишь такой сердитый и молчаливый?

EERO: Mitä kuuluu metsästä, Lauri?

ЭРО: Что новенького в лесу, Лаури?

JUHANI: Kysy häneltä. Siinä hän seisoo kuin entinen Paijulan Heikki, se Myllymäen Hessu, röykkiö kenkärajoja seljässä.--Mutta Aapo, Aapo, sinä peijakkaan pokko, mitä kuhnailet siellä.

ЮХАНИ: Спрашивай его — стоит как Хейкки из Па-юлы, тот самый Хейкки — Хессу Мюллюмяки — со связкой рваных башмаков на спине. Ну, что ты там копаешься, Аапо?

TIMO: Tee joutua, tee joutua, Aapo-veljeni.

ТИМО: Поторапливайся, брат, поторапливайся!

JUHANI: Tirkistelee ja haeskelee siellä kuin kissa poikaansa...

ЮХАНИ: Оглядывает да обнюхивает, как кошка своего котенка...

»Tuuli se puhaltaa ja puunlatvat taipuu...»

Ветер бушует, и дерево гнется...

Siirryppäs hieman tieltä pois, mun Kiiski-koiraseni, muutoin ovat käpäläsi vaarassa.--Kuuletko sinä? Pois tieltä.

Ну-ка, Кийски, отодвинься немножко с дороги, отодвинься, мой добрый песик, не то твоим лапам придется худо. Слышишь? Прочь с дороги!

»Tuuli se puhaltaa ja puunlatvat taipuu,
Kultani ääni se kaukana kaikuu».

Ветер бушует, и дерево гнется—
Голос любимой вдали раздастся.

Jaa, jaa, Kiiski-parka, tässä ei auta armot. Kyllä sen tiedät. Siinä mahdat istua ja haukoitella niinkuin parhaiten maistaa. Jörri sinä. Hehehee! Siinä saat istua rauhassa ja katsella kurran juoksua.--Mutta soikoon saakeli, ellei tässä kiekkoa löydetä! Etsimään sitä joka mies!

Вот, вот, бедный Кийски, тут мольбы не помогут, сам знаешь. А там можешь сидеть и позевывать, сколько тебе угодно. Ишь ты, упрямец! Хе-хе-хе! А там сиди себе спокойно да поглядывай, как скачет круг. Но дьявол вас побери, если не найдется круг! А ну-ка, идемте все искать!

EERO: Tässä on kalu.

ЭРО: Вот он!

TUOMAS: Saatappas se tänne peukaloni ja etusormeni pihtiin.

ТУОМАС: Дай-ка я вцеплюсь в него своими клешнями.

AAPO: Ja lähetä se heille oikein miehen kourasta.

ААПО: И запусти его, как пристало мужчине.

JUHANI: Juuri niin! täällä on myös vastassa miehen kanki.

ЮХАНИ: Именно! Но и здесь не бабы стоят!

TUOMAS: Pois alta, muutoin annan sulle sarven otsaan.

ТУОМАС: Берегись, не то я посажу тебе шишку на лоб!

AAPO: Ohipa se humisee!

ААПО: Так-таки проскочил!

EERO: Voi, sä Juho-veikkoseni! miksi piekset tyhjää tuulta noin?

ЭРО: Эх ты, братик Юхо! Что ты там молотишь по воздуху?

JUHANI: Iske vastaan, Simeoni, läimäytä nurin että tanner soi! Oh sinä nahjus itseäskin! No, Timo poikani, katso että kankesi paukahtaa!-- peeveli sinun nahkaas! Tarvitsisitpa viisi paria vitsoja, verkkasen vekama!

ЮХАНИ: Отбивай, Симеони, хвати, чтоб земля задрожала! Ну и растяпа! Тимо, мой дорогой Тимо, гляди теперь, чтоб твой кол не промахнулся! Э, черт бы тебя побрал! Всыпать бы.тебе десяток розог, ротозею!

TUOMAS: Mars vaan! Eihän siinä muuta. Mutta saatetaanpas Rajamäen-rykmentti kylästä ulos. Muistathan, Eero, kuinka Hemmon sauna savuaa?

ТУОМАС: Догоняй, догоняй! Чего уж тут больше! Но споемте проводы полку Раямяки. Ты ведь помнишь, Эро, как дымит баня Хеммо?

EERO:

ЭРО:

Mutta sana kulkemahan
Eipä ollut myöhä:
Tullut ompi Kuppa-Kaisa,
Hemmon sauna ryöhää.

Kohta ämmii sauna täysi
Joka ilmast' neljäst';
Maailmat kumoon juttelevat.
Sata sarvee seljäss'.

Kaisan huulet massahtelee,
Napsuttelee kirves,
Kreeta-muori Kaisan kynsiss',
Juttuu hampaat irviss'.

Mutta tuolla tarhan puoless',
Mikä pauhu? Heisaa!
Kyltät, kaltit saarnailevat,
Pikku-porsaat veisaa.

Miksi kyltät rähisevät?
Miksi naskit kirkuu?
Katsos: läätin oven alla
Mikon veitsi vilkkuu.

Hyvin Mikko kaikki teki,
Kaisa hyvin kaikki;
Sitten akka niinkuin ukko
Harjaisia naukkii.

Sitten taasen kulkemahan
Kohden kylää toista;
Mikko, aina lysti-poika,
Lähtömarssin soittaa.

Aisoiss' Kaisa nuuskanaama
Itse olla tykkää,
Mikko, purren mälliänsä,
Sauvall' perään-lykkää.

Tuollapa jo retkeilevät
Uuden pellon alla,
Koirat heitä saattelevat
Kiivaall' haukkinalla.

Nallit vinkuu, Kaisa kiroo,
Mörää Mörökölli,
Mikko koirii kivittelee,
Santa tiellä pöllyy.

Mutta viimein loppu tulee
Hirveest' pauhinasta,
Kotihin jo koirat käyvät
Joukkoo saattamasta.

Loppunut on lasten tuska,
Kurjain itkuhyrsky,
Koska ompi ohimennyt
Rajamäen myrsky.

Kerran viel' tok' rähinätä
Korppimäelt' kaikuu;
Ukon-ilma pakeneva
Taivaan reunall' raikkuu;

Niinpä hirmurykmäntistä
Laskettelin laulaa;
Aika ompi kastamahan
Lauluniekan kaulaa.

Облететь село недолго
Расторопным слухам:
Кайса-знахарка явилась
Кровь пускать старухам.

В бане бабы разболтались
И уж так наврали,
Что послушать — мир до завтра
Простоит едва ли!

Стукнет знахарки топорик
И причмокнут губы,
И уже в когтях у
Кайсы Бабы скалят зубы.

Но послушай-ка, у хлева —
Что там за волненье?
Вместе с проповедью бычьей —
Поросячье пенье.

Что ж охрипли поросята
И быки от крика?
Погляди: у двери хлева
Нож сверкает Микко.

Сделал все исправно Микко,
И не хуже — Кайса;
Старику с старухой водку
Ставят: угощайся!

Снова полк наш наготове
В путь пуститься дальний,
И уже сыграл на скрипке
Микко марш прощальный.

Вновь бежит в оглоблях Кайса,
Что твой конь надежный;
Сзади воз толкает Микко
Палкою дорожной.

Добрый путь! Мы их из виду
Скоро потеряем;
Провожают их собаки
Вдаль свирепым лаем.

Надрываются ребята
На возу от крика;
Мать кричит; оросает камни
В злых барбосов Микко.

Но стихает шум, обратно
Побрели собаки,
Дети веселы — промчалась
Буря Раямяки.

Шум еще разок донесся, —
Это, убегая,
На краю небес грохочет
Туча грозовая...

Славя в песне полк бедовый,
Не жалел я глотки;
Промочить ее пора бы
Доброй чаркой водки.

Siihen loppui Eeron laulu, loppui myös teiskaus voimihin koseva; ja aurinko vaipui länteen sammaleisten mäntyin kohtuun. Hikisinä astelivat veljekset nyt kotia, niin voittajat, Tuomas, Aapo ja Eero, kuin voitetut, mutta viimeisenä käyskeli Lauri, olalla valtainen taakka. Siitä tultuaan pirttipihalle, asettivat he padan tulelle lihaa täynnä ja keittivät sitä. Rupesivat he yhteisesti atrioitsemaan; mutta Juhanin, Simeonin ja Timon oli nieltävä härjänlihaa peloittava mitta, kymmenen naulaa, niinkuin leikin alkaessa yhteisesti määrättiin. Ilman armoa täytyi heidän tehdä tehtävänsä, kun Tuomas heidän edessään uhaten seisoi. Jalosti he purivat ja nieleskelivät, vaikka usein hyökkäsikin heidän vatsansa vastaan ja silmänsä veriponnistuivat. Täyttivät viimein määränsä Simeoni ja Timo, ja silloin he, puhkaten ja surkeasti irvistäen, astuivat viipymättä pirttiin ja kaatuivat nukkumaan kaislaisille vuoteillensa. Mutta hetken vielä viipyi tuikeassa atriassaan Juhani, vaikka hän ahkeraankin pureksi ja jäyräsi. Äänetönnä, katsahdellen kankeasti korpeen alas, istui hän kannolla ja söi, vihaisena, varsinkin kuullessaan Eeron väkivaltaista naurun tirskumista. Lopulta nielaisi hän viimeisen kerran, ja kasvonsa pullistuivat ja punehtuivat hirmuisesti, mutta alaspa lotkahti kuitenkin kurkusta pala, puoleksi purtu. Ja silloinpa hän viipymättä, puhkaten, surkeasti irvistäen ja pidellen vatsastansa, astui vääntäin pirttiin ja kaatui nukkumaan kaislaiselle vuoteellensa; ja seurasivat häntä myös muut veljet yölliseen lepoon.

Песня Эро на этом кончилась, а вместе с нею закончилось и состязание в силе и ловкости. Солнце уже клонилось к западу, за поросшие мхом сосны. Вспотевшие братья зашагали домой. Впереди шли победители: Туомас, Аапо и Эро, за ними побежденные, а позади всех, со своей увесистой ношей на плече, шагал Лаури. Сварив на огне большой котел мяса, они сели за ужин. И теперь Юхани, Симеони и Тимо предстояло съесть огромную порцию говядины — десять фунтов, как было условлено в начале игры. О помиловании нечего было и думать: Туомас с угрожающим видом стоял перед ними. Собрав все свое мужество, они безропотно пережевывали и заглатывали куски, хотя глаза уже наливались кровью и не раз пытались взбунтоваться желудки. Наконец Симеони и Тимо осилили свою долю и, тяжело отдуваясь и жалобно морщась, кое-как добрели до избы и тотчас повалились на тростниковые постели. А Юхани все еще продолжал свою многострадальную трапезу. Мрачно поглядывая на лес, он сидел на пне и все жевал и жевал, а Эро безудержно хохотал, что особенно злило Юхани. Вот он наконец затолкал в рот последний кусок, и щеки его вздулись, побагровели; но кусок, лишь наполовину разжеванный, он все же сумел проглотить. И тут же, схватившись за живот и скорчив страшную гримасу, Юхани поковылял в избу и повалился на постель. За ним ушли на покой и остальные братья.

Koska he viimein aamulla heräsivät sikeästä unestansa, seisoi pirtissä lautamies Mäkelä vierasmiehen kanssa. Tuli hän Viertolan herran lähettämänä, käskien heitä keräjiin härkien surmaamisesta. Äänetönnä tuijoitellen kuultelivat veljekset lautamiehen käskyä, nousivat tuosta vihdoin, pukivat päällensä, vähitellen seljiten unen häiriöstä. Kyhneili tukkaansa äkeä Juhani ja lausui morisevalla äänellä.

А когда настало утро и братья наконец пробудились от крепкого сна, в избе вместе со свидетелем стоял судебный заседатель Мякеля. Он явился по поручению хозяина Виэртола, чтобы вызвать братьев в суд за истребление быков. Тараща глаза и в полном молчании выслушали братья приказ заседателя, встали, оделись и мало-помалу пришли в себя. Почесывая голову, Юхани ворчливо начал разговор:

JUHANI: Tämä on ankara asia; olihan siinä kilpana seitsemän henkeä. Ja mitä on tuhannen nautaa yhden ainoan miehen verosta?

[ЮХАНИ:]— Это дело серьезное. Ведь решалась судьба семи душ. И пусть хоть тысяча быков — что они значат даже против одного человека?

MÄKELÄ. Härjät käyskelivät koreasti Viertolan omalla, aidatulla maalla.

МЯКЕЛЯ: Но быки мирно паслись на собственной земле Виэртолы, притом еще огороженной.

JUHANI: Mutta karhu, joka on sekä ihmisen että härjän vihamies, kaiken esivallan vihamies, ei käyskelekkään yhtä koreasti, tultuansa Viertolan herran maalle, vaan pistää koreasti poskeensa niin herran kuin minun itsenikin ja Mäkelänkin; ja kaikki olemme, toivon minä, kalliisti ostettuja sielu-parkoja. Katsokaas tuota paikkaa. Ai, ai, Mäkelä! täällä on tallessa monta koukkua, punttia ja pykälää, täällä hampaan kolossa, ja niilläpä kerran koreasti kylläkin tukkeen Viertolaisen kidan. Nyt en niitä mieli juuri ilmoittaa, mutta tuomarin edessä hellitetään täältä yhtä ja toista, aina kuinka asiat vaatii, asiat ja asian haarat.

ЮХАНИ: Да, но медведь — и человеку, и быку, и всем властям враг. Он, случись ему забрести на землю Виэртолы, не будет мирно пастись и слопает и Виэртолу, и меня самого, и даже Мякеля. А жизнь — ведь она каждому одинаково дорога. Подумайте-ка об этом. Эх, Мякеля, Мякеля! В моей голове немало статей и параграфов, немало крючков и проволочек, и я ими живо заткну глотку Виэртоле. Пока я помалкиваю, но перед судом я кое-что выложу, как того дело потребует — и оно само и все его извилины.

TIMO: Emme olekkaan juuri kakaroita keräjä-asioissa. Astuimmehan esiin, Jumala paratkoon, parhaina pokkoina siinä ankarassa prosessissa, jonka Koivulan Kaisa nosti lapsen elatuksesta. Ainapa muistan vielä kuinka huudettiin: »Juhani Juhanin poika Jukola ja hänen nuorempi veljensä Timoteeus!»

ТИМО: Да, в судебных делах мы не младенцы. Ведь мы же, да сохранит нас господь, были лучшими свидетелями на том страшном заседании, когда разбирался иск Кайсы Койвула о содержании на ребенка. Я еще и сейчас не забыл, как крикнули: «Юхани, сын Юхани, Юкола, и младший брат его Тимотеус!»

JUHANI: Timo vaikene, vaikene paikalla kuin myyränpoikanen.--Niin, Mäkelä, asia on sitä laatua, juuri niinkuin sanon.

ЮХАНИ: Помалкивай, Тимо, как крот. Да, Мякеля, вот как обстоят дела, точно так, как я сказал.

MÄKELÄ. Ette siis yrittelekkään maksamaan hyvällä Viertolaisen vahinkoa?

МЯКЕЛЯ: Стало быть, вы даже не намерены по доброй воле возместить убытки Виэртоле?

JUHANI: Ei äyriä, ei äyriä, ei yhtään kruunun äyriä! Me seisomme oikeuden kannalla, ja viimein on meillä voitto vaikka mätänis.

ЮХАНИ: Ни единого гроша, ни единого медного гроша! Мы — за закон и когда-нибудь все равно одержим верх, хоть лопни!

MÄKELÄ. Mutta olenpa kuullut, että syödään täällä lihaa kuin kekrinä vaan. Mitä lihaa mässätään täällä niin runsaasti?

МЯКЕЛЯ: Но я слышал, вы тут едите мясо, как в большой праздник. Каким это мясом вы объедаетесь, а?

JUHANI: Härjänlihaa, härjänlihaa, Viertolan härkien muhkeata lihaa. Eikä olekkaan meillä juuri tapana mässätä, mutta syömme noin vaan koreasti, niin paljon kuin kristillisen ihmisen nälkäiseen maaruun mahtuu.

ЮХАНИ: Говядиной, говядиной; отменным мясом быков Виэртолы. И вовсе не объедаемся, это не в наших обычаях, а просто едим, не считая, ровно столько, сколько вмещает желудок доброго христианина.

MÄKELÄ. Koskitte siis kuitenkin lihoihin, joiden kanssa, niinkuin lause on omista suistanne kuulunut, ei ollut teidän mitään tekemistä.

МЯКЕЛЯ: Стало быть, вы все-таки приложили руку к этому мясу, хотя сами говорили, что вам до него нет дела.

JUHANI: Lihat olisivat muutoin mädäntyneet ja levittäneet syhelmät, ja syymät, rutot ja rupitaudit ympäri koko Suomen. Mutta mehän pelastimme isänmaamme sellaisesta surkeudesta. Ja jos taasen kysyisitte, miksi emme selkämme vissimmän vapauden tähden kuopanneet lihoja maan syvyyteen,--joka oliskin oikean tomppelin kysymys--mutta jos niin kysyisitte, niin siihenpä vastaisimme näin: Me emme tahtoneet tehdä niin suurta syntiä, menettäen isäinmaaltamme ja esivallaltamme niin voimallista, mehukasta särvintä kuin härjänlihaa, varsinkin muistellessa kuinka moni poika on tänäkin vuonna saanut purra männyn kylkeä kuin pukki.

ЮХАНИ: Но иначе бы мясо сгнило и распространило бы по всей Суоми язвы и чесотки, струпья и чуму. Но мы то спасли отечество от такой беды. А если вам захочется спросить, почему мы, во избежание кары, не зарыли мясо в землю, — но такое может спросить только страшный дурак, — так если вам все-таки захочется задать этот вопрос, мы ответим так: мы не пожелали брать на себя столь великий грех и лишать наше отечество и власти такой сытной и вкусной пищи, как бычье мясо. Особенно памятуя о том, сколько людей и в этом году вынуждено грызть сосновую кору, точно козы.

MÄKELÄ. No, totta sanoen, niin oikeinpa teitte, korjatessanne mitä Viertola ylpeästi hylkäsi. Siinä on sen kysymyksen ratkaisu; mutta mitä koskee varsinaiseen seikkaan, vahingon palkintoon, niin pelkäänpä että se teiltä viimein kiskotaan ulos.

МЯКЕЛЯ: Гм... По правде говоря, вы правильно сделали, прибрав то, что в гордыне отверг Виэртола. Так что с этим вопросом все ясно. Ну, а что касается главного— возмещения убытков, то боюсь, как бы их все-таки не взыскали с вас.

JUHANI: Ei leikin, ei leikin. Menkööt ennen tanteret ja talot aina nurkkakiviin asti.

ЮХАНИ: Не так-то просто, совсем не просто. Пусть хоть все наше хозяйство до последнего камешка прахом пойдет.

MÄKELÄ. Minä olen tehnyt työni ja sanonut mitä asiasta uskon. Hyvästi!

МЯКЕЛЯ: Я свое дело сделал и высказал мнение о деле. Прощайте!

JUHANI: Sanokaat uskonne vielä toisestakin asiasta. Mitähän provastimme meistä aattelee tähän aikaan?

ЮХАНИ: Но выскажите-ка свое мнение и о другом деле. Что там подумывает о нас пастор?

MÄKELÄ. Siinä kohdassa hotisee maailma hirveästi, mutta mainetten huutoihin ei ole paljon luottamista. Mutta yhden asian taidan teille kuitenkin varmaan vakuuttaa, sen nimittäin, että provasti on teidän tähtenne kiivaassa keskustelussa piispan kanssa ja että piispan toimesta tulee kohta pitäjäämme viisikymmentä kasakkaa.

МЯКЕЛЯ: Слухов-то по белу свету много ходит, но ведь людским пересудам доверять не приходится. Впрочем, одно я вам могу сказать наверняка: пастор имел серьезный разговор о вас с епископом, и тот распорядился скоро прислать к нам в приход пятьдесят казаков.

JUHANI: Karasoo!

ЮХАНИ: Карасо! [Хорошо! (русск., искаж.)]

MÄKELÄ. Niin, viisikymmentä hevosta ja miestä.

МЯКЕЛЯ: Да, да, пятьдесят конных казаков.

JUHANI: Karasoo! Kasakkojen piikkejä on Suomen poika ennenkin taitellut.

ЮХАНИ: Карасо! Не впервые финским парням ломать казачьи пики.

MÄKELÄ. Ikävä asia ainakin. Mutta eihän tuo kuitenkaan ole niin hirmuista kuin huudetaan. Olisko tämä enään laitaa? »Komppania kasakoita, pöllyävä komppania keihästettyjä kasakoita, hosurit muassa». Niin, mitä mä tuommoista joutojuttua uskoisin. Viisikymmentä miestä tulee, ei enemmin.

МЯКЕЛЯ: Дело-то все же неприятное. Но и не столь страшное, как кричат люди. Да и может ли быть такое? «Целую казачью сотню с пиками и плетками»! По-моему, не стоит верить такой чепухе. Человек пятьдесят прибудет, но не больше.

JUHANI: Anna heidän tulla.

ЮХАНИ: Пускай приходят.

MÄKELÄ. Sinäkö niin sanot? Junkkari! Ja minä kun antaisin viisi plootua päästäksemme heistä, päästäksemme häpeästä. Mitä hulluuksia! Sotavoimia pitäjäämme seitsemän miehen tähden? Hulluuksia, hulluuksia! Mutta niinhän on piispamme toimittanut.

МЯКЕЛЯ: Тебе ли это говорить? Разбойник! Да я готов уплатить хоть пять плооту, только бы избавиться от них, от такого позора. Какая глупость: из-за семерых парней присылать в приход войско! Глупость, глупость! Но так распорядился епископ.

JUHANI: Hyvin kaikki!

ЮХАНИ: Хорошо!

MÄKELÄ. Pahoin, pahoin, peevelin pahoin. Mutta hyvästi nyt!

МЯКЕЛЯ: Плохо, плохо, чертовски плохо. Но прощайте.

JUHANI: Jumalan haltuun, Mäkelä! ja sinä, Karilan Taavetti, mene Herran huomaan ja nimeen.

ЮХАНИ: С богом, Мякеля! И ты, Тааветти Карила, иди себе с богом.

TUOMAS: Oliskohan tuossa aihetta?

ТУОМАС: Неужто это правда?

JUHANI: Kas niin, pojat! Neljäkymmentä härkää ja komppania kasakoita! Ota minua kohtuus, Ilvesjärvi!

ЮХАНИ: Вот так дела, братцы! Сорок быков и сто казаков! Укрой меня в свои волны, Ильвесъярви!

AAPO: Epäilenpä kovin...

ААПО: Что-то мне не верится...

JUHANI: Neljäkymmentä härkää ja pataljoona kasakoita, hosurit muassa, mulkosilmäiset hosurit! Ota minua kirkkaasen kohtuus, järvi!

ЮХАНИ: Сорок быков и батальон казаков с плетками, свирепыми плетками! Укрой меня в свои синие волны, Ильвесъярви!

AAPO: Malta mieles, mies, ja älä riehu.

ААПО: Да погоди ты вопить, успокойся.

JUHANI: Sinä kuulit mitä hän sanoi.

ЮХАНИ: Но ты же слышал, что он сказал.

LAURI: Hän valehteli. Sen näin hänen silmistänsä, vaikka koettikin ukko ottaa päällensä vallan totisen muodon. Hän valehteli; sen vannon minä.

ЛАУРИ: Он врал. Я по глазам заметил, хотя старик и пытался напустить на себя серьезность. Клянусь, он врал.

AAPO: Suuri junkkari koko Mäkelä. Kasakoita pantakoon liikkeille Karjan ryöväriä ja Nurmijärven rosvoja varten, vaan ei kohden kunniallisia miehiä, joiden papinkirjassa ei löydy vielä yhtään ainoata häpeän pilkkua. Mutta Mäkelä on suuri junkkari.

ААПО: И вообще этот Мякеля — большой плут. Пусть казаки ловят грабителей из Карьи да разбойников из Нурмиярви, а не честных людей, у которых в церковных книгах нет ни единого темного пятнышка. Но Мякеля — большой плут

TUOMAS: Ja kuitenkin aina kunnian ukko.

ТУОМАС: И все-таки славный старик.

AAPO: Kunnian ukko, rehellisyys itse, mutta voipa hän sukkeloita, koska hän vaan tahtoo, ja hienolla, hienolla tavalla, ettet tiedä asioistakaan ennenkuin pyristelet hänen verkossansa. Ah! olis siinä rinnassa kylmä sydän ja pahansuopa mieli, niin voittaispa hän itse perkeleenkin pimeyden juonissa. Mutta nyt hän suo ja tekee paljasta hyvää, vaikka sommaileekin tuolloin, tällöin oikein riivatusti. Ah sinä! kuinka sovititkin sanas ja lausees tässä historiassa. Eihän ilman, etten hieman kömmähtänyt minäkin.

ААПО: Что правда, то правда — старик славный, прямо сама честность. Но если ему вздумается над тобой подшутить, он так тонко повернет дело, что ты и не заметишь, как забарахтаешься в его сетях. О, будь у него злое сердце и дурной умысел, он бы самого дьявола победил в кознях. Но он никому худого не желает, только добро творит, хотя порой и любит говорить окольными путями. Как ловко выдумал он всю эту историю! Даже я чуть было не струхнул.

JUHANI: Minähän, poika-parka, peljästyin perin hukille tuon suurikelmin jaarituksista; mutta nytpä huomaan, että kaikki oli puhdasta valetta. Kasakoita tänne? Mitä vielä? Hähhäh!

ЮХАНИ: А я, бедный парень, и впрямь струхнул от россказней этой шельмы. Но теперь-то я вижу, что все это сплошное вранье. Казаков сюда? Еще чего! Ха-ха-ха!

AAPO: Mutta olipa siinä sutkausta suurustan alle. Meneppäs jo, Lauri, ja tee valkea tuonne keitinkiven juurelle; sillä vatsa sanoo että atrian aika lähestyy.

ААПО: Но встряска перед завтраком была добрая. Ступай, Лаури, разведи огонь под котлом. Ибо желудок говорит, что пора завтракать.

Läksi Lauri ulos aholle, teki leimuavan tulen, ja hetken päästä astuivat muutkin pirtistä ulos, asettivat itsensä keitinkiven ympärille; ja keitettiin taasen murkinaksi padallinen tuoretta lihaa. Ruvettiinpa atrialle, mutta Juhania, Simeonia ja Timoa ei miellyttänyt tänäpänä härkä.

Лаури вышел на поляну, развел большой огонь, а вскоре и остальные братья вышли из избы и уселись вокруг камня. Снова был сварен целый котел мяса. Они принялись завтракать, но сегодня говядина не лезла в горло Юхани, Симеони и Тимо. .

EERO: Syökäät lihaa, pojat. Juhani, syö härjänlihaa.

ЭРО: Ешьте мясо, ребята! Ешь мясо, Юхани!

JUHANI: Syö itse!

ЮХАНИ: Ешь сам!

TIMO: Minua ei miellytä tämä härkien lihavuus, ei sitä vastenkaan.

ТИМО: Мне не нравится, что мясо такое жирное, совсем не нравится.

SIMEONI: Tunnenpa väristyksen syntisessä ruumiissani, koska heitän silmäni tuonne pataan.

СИМЕОНИ: А у меня дрожь пробегает по всему грешному телу, как только взгляну на котел.

TIMO: Söisinkö enää koskaan tuoretta lihaa? Pois se!

ТИМО: Чтоб я еще когда-нибудь стал есть мясо? Ни за что!

JUHANI: Niellä kymmenen naulaa härjästä makoonsa. Kymmenen naulaa! Suttahan se muistuttaa. Mutta nyt olen saanut tarpeikseni, ja suljettu on elämäni tie, koska ei enää liha maista. Ja lihan, lihan nojallahan on meidän täällä elettävä. Mutta nyt on mielestäni tuo pata kuin mustia sammakoita täynnä. Ah! ei paljon puutu etten itke.

ЮХАНИ: Съесть десять фунтов говядины! Десять фунтов! Ведь это только волку под стать! Но теперь я сыт по горло, и видно, кончилась моя жизнь, раз мне мясо опротивело. Ведь жить-то нам здесь придется мясом, одним мясом. А мне чудится, что этот котел полон противных, темных лягушек. Ох! Еще немного — и я заплачу.

TIMO: Mitä auttaa itku? Usko minua, niin en ole tuhrinut silmiäni sitten kuin emo-eukkoni haudalla, koska muori peitettiin maan mullan rakoseen, silloinpa vähän pihauttelin. Muutoin, koska poika-rässyä kovan onnen päivä uhkaa, niin aattelenpa aina: eihän tuosta kuolemata vihaisempaa tule. Mitä suremme? Aika antaa uusia neuvoja.

ТИМО: Какой толк от слез? Веришь ли, после похорон нашей матушки я еще ни разу не утирал слез. Тогда я и впрямь немного всплакнул, когда старушку опускали в сырую могилу. А вообще, если бедному парню грозит беда, я всегда думаю: ведь хуже смерти ничего не будет. О чем нам горевать? Время всегда подаст добрый совет,

JUHANI: Oikein! Sen tempun näytän teille kohta, näytän, peijakas vie! Sillä tähän pääkalloon syttyy pieni aatoksen kipenä. No, noh! Ei se tyhmä pääkään, ei se tyhmä pääkään ole juuri tyhmin tyhmä. No, noh! Aatokseni kipenä syttyy.

ЮХАНИ: Правильно! И это я вам сейчас докажу, черт подери! В голове у меня, будто искорка, разгорается одна мысль. Ну-ну, ведь и глупая голова еще не самая глупая. Ишь ведь, какая искорка вспыхнула в этой самой голове.

TIMO: Mimmoinen kipenä?

ТИМО: Какая искорка?

JUHANI: No, noh!

ЮХАНИ: Да, да!

TIMO: Mimmoinen kipenä?

ТИМО: Какая искорка?

JUHANI: Ehkä ovat täällä kaikki kotona. No, noh!

ЮХАНИ: Может, в этой голове и вправду все как надо! Да, да!

TIMO: Oletko keksinyt keinon?

ТИМО: Ты что-то надумал?

JUHANI: Onhan tässä, Herran nimessä, tervaskantoja kuin mustia tonttuja tuhansittain ympärillämme.

ЮХАНИ: Боже мой, да ведь вокруг нас тысячи смсн листых пней, точно черных привидений!

TIMO: On kyllä. Mutta mitä autuutta antaa meille tervaskanto?

ТИМО: Ну, и что же? Какое нам от них благо?

JUHANI: Sinä heikko-uskoinen sielu-parka. Kannoista keitämme kihisevää tervaa, tervasta pikiä, kiiltävänmustia lohkareita, joista saamme rahaa. Sen konstin tunnen yhtä hyvin kuin Rajamäen Mikkokin. Mutta kiitos Eerolle, joka eilen hänestä loilotteli ja saattoi nyt mieleeni tämän tervaskanto-keinon; sillä keinoa muuta ei löydy meillä rahansaantiin. Otuskin metsissämme vähenee jo vähenemistään, ja rahaksi käytettynä eipä riittäisi se leipään ja muuhun särpimeen, koska lihasta kerran, niinkuin luulen, olen ottanut ikuiset jäähyväiset. Mutta kaikki nyt palkitsee piki ja terva. Ottakaamme Mikosta vaari, Mikosta vaari.

ЮХАНИ: Эх ты, душа твоя маловерная! Из пней мы вытопим смолу, из смолы вар — такие черные блестящие комья вара, за которые мы возьмем хорошие деньги. Эту науку я знаю не хуже Микко Раямяки. Спасибо Эро, что он распевал вчера о нем и навел меня на мысль о пнях. Иначе ведь денег нам не раздобыть. Зверя в лесу с каждым днем становится все меньше, и если даже продавать всю добычу, то все равно денег не хватит на хлеб и прочую снедь, раз уж мне, как я думаю, навсегда пришлось расстаться с мясом. Но наградой за все мне будут смола и вар. Возьмем-ка пример с Микко, со старика Микко.

TIMO: Ottakaamme niin. Mutta siihen pitäis sitten myöskin yhdistää tuo Mikon toinen virka, jos uusi elämämme leiville löis. Minä kyllä tiedän, että kissa pistetään nahkahihaan ja koira nelikkotynnöriin, jos heistä kunnon tavalla pohdin otat, mutta siinä tarvitaan vielä monta muutakin viisautta. Ja se virka pidetään vähän niinkuin häpeällisenä. Muistakaamme se kanssa.

ТИМО: Пусть будет так. Но тогда надо взяться и за второе ремесло Микко, чтоб нам прокормиться. Я, правда, знаю, что кота надо затянуть ремешком, а пса засунуть в бочку, если хочешь их выхолостить, но ведь тут, пожалуй, надо знать еще кое-какие премудрости. И к тому же это ремесло считается чуть-чуть постыдным. Об этом тоже нельзя забывать.

JUHANI: Mene sinä hiiteen kuohariveitsinesi! Minä poltan tervaa, minä, ja keitän pikiä; ja sinun pitää vielä näkemän kuinka pikikäärämistä rahasummia kiepataan. Aapo, mitä aattelet tuumastani?

ЮХАНИ: Убирайся к черту со своим коновальством! Я буду гнать смолу и варить вар, и ты еще увидишь, какие деньги мы будем загребать на этом. Что ты думаешь о моей затее, Аапо?

AAPO: Olenpa sitä aivossani aprikoinnut, eikä ole se juuri ilman järkevyyttä, mutta leipää ei helli siitä kylliksi. Kaikkein vähimmin voimme rikasten herrojen kanssa lakia käydä pikijähkäleitten perustalla. Ja onnettomat olemme, jos käymme viimein asiassa alle!

ААПО: Я и так и этак раскидывал умом, и хотя в твоей затее есть толк, но хлебом она нас досыта не накормит. А чтоб на такой шаткой подпоре, как смола, судиться с богатыми господами, так тут нечего и думать. И горе нам, если мы проиграем тяжбу!

JUHANI: Niin, niin; mutta mitäs tehdään? Oikeuttansa kukin täällä etsii.

ЮХАНИ: Так-то оно так, но что же делать? Ведь всякий ищет для себя справедливости.

AAPO: Tehkäämme sovinto ja heittäkäämme keräjänkäynti.

ААПО: Пойдем на мировую, не будем ходить по судам.

JUHANI: Poika! millä sovitamme Viertolan tulisen herran ja maksamme härkänsä?

ЮХАНИ: Эх, парень! Чем мы умиротворим злого хозяина Виэртолу и уплатим за быков?

AAPO: Eihän riitä siihen piki, ei terva eikä metsän otus, joka jo väheneekin peloittavalla tavalla. Mutta katsos nyt, kuinka syntyy aatoksesta aatos ja sanasta sana. Koska haastelit tervaskannoista, niin johtui mieleeni Jukolan äärettömät salot, sen tuuheat koivistot, männistöt ja kuusi-metsät. Voihan seitsemän miestä kaataa kaskea kymmenet tynnörin-alat muutamana päivänä. Kasken poltamme, kylvämme ja leikkaamme viimein ja jyvät viemme härkien hintana Viertolaan, jätämme kuitenkin aittaamme osan omiksi tarpeiksemme. Ja siinä on leipää heille, joita liha ja veri peloittaa. Taasen mitä Viertolaiseen koskee, niin ellei härkien hinnaksi riitä ensimmäinen huhta, niin tekee sen toinen, tekee kolmas kaikitenkin. Mutta siksi kuin vilja lainehtii huhdassamme, puristelemme kaikin voimin metsän antimuoria; ja teille kolmelle maistaa liha kylläkin vielä. Niin kuluessa kahden vuoden mutta koska huhdassamme seisoo valmiina teräinen laiho, niin aumoja rakentelemme ja riihiä kolkkeilemme, no niinhän silloin työskentelemme kuin oikeassa talossa. Mutta katso: jos päätämme astua moiseen juoneen, niin lähteköön meistä kiireesti yksi tai kaksi tuon Viertolan kanssa keskustelemaan, ja luulenpa että hän viimeinkin lauhtuu ja päättää odottaa satoa huhdastamme; sillä häntä sanotaan kuitenkin vähän kelpomieheksi.

ААПО: Варом и смолой тут не отделаешься, да и дичью тоже. Но послушай, как из думы рождается дума и за словом следует другое. Когда ты говорил о смоляных пнях, мне пришли на ум бескрайние леса Юколы, ее густые березовые рощи, ельники и сосновые боры. Ведь семеро парней могут за несколько дней вырубить подсеку в десятки тунландов. А пожогу мы вспашем, засеем, соберем урожай и свезем в Виэртолу в уплату за быков; а часть оставим на свои нужды. Вот и хлеб для тех, кого воротит от мяса и крови. Что же до Виэртолы, то если для уплаты не хватит одной подсеки, мы засеем вторую, а потребуется — и третью. Пока у нас еще не будет хлеба, мы будем охотиться — ведь нам троим мясо еще по вкусу. Так будет два года. А когда на наших нивах заколосятся славные хлеба, мы займемся сараями, овинами, — будем трудиться в поте лица, как и пристало в настоящем хозяйстве. Но если мы решим взяться за дело, то один или двое из нас должны, не мешкая, пойти переговорить с Виэртолой: по-моему, он в конце концов смягчится и согласится подождать до урожая, — ведь все-таки его не считают совсем непорядочным.

TUOMAS: Sitä neuvoa kelpaa harkita.

ТУОМАС: Такой совет стоит обдумать.

JUHANI: Kelpaa tosin. Onpa se neuvo kotoisin miehen kallosta, vaan ei hatsaleen ämmän pääkkösestä.

ЮХАНИ: И вправду, стоит. Такой совет родом из мужской головы, а не из пустой бабьей головенки.

AAPO: Sitä harkitkaamme, ja huomenna päättyköön mitä päättyy.

ААПО: Обсудимте все, а поутру что ни решим, то решим.

Meni päivä, tuli yö ja nousi taasen toinen päivä, ja päättivät, veljekset seurata Aapon neuvoa. Kaksi heistä, Juhani ja Aapo, läksivät puhelemaan sovinnon kieltä Viertolan kiivaan herran kanssa. Mutta pian muuttui liepeäksi peljätty herra ja mieltyi vartomaan vahinkonsa palkintoa mainiosta huhdasta. Miksi ei olisi hän suostunut kauppaan, koska Jukolan jylhissä metsissä monenkaltaiset ja summattomat hyödyt olivat hänelle tarjona. Mutta vallan tyytyväisinä kääntyivät veljekset takaisin kartanosta, saattaen kotiansa iloisen sanoman.

День кончился, настала ночь и снова сменилась днем. Братья решили последовать совету Аапо. Двое из них, Юхани и Аапо, отправились заключать мир со вспыльчивым хозяином Виэртолой. Недолго упирался строгий хозяин и согласился подождать возмещения убытков до первого урожая. Да и отчего было не согласиться на сделку, когда дремучие леса Юколы сулили ему столько разных выгод! Довольные, повернули братья домой, чтобы сообщить остальным радостную весть.

Meni taasen päiviä kaksi, kolme ja läksivät veljekset miehissä metsään, kiiltävät kirveet olalla, mutta, kourassa vesuri, vanha katkennut sirppi, asteli viimeisenä Eero. Määrättiin huhdaksi avara, päivänkalteva ja tuuhea-mäntyinen mäki, jonka yläpuolella nähtiin korkea hongisto. Ja niinpä kasken kaataminen aljettiin: kirveet paukahtelivat, metsä kaikui, ja rytinällä kaatui mänty männyn hartioille. Mutta aina edellä riensi Eero, leikellen poikki vesurillaan taipuvia sitkeitä vesoja. Niin kaatui ryhevätä metsää usea tynnörin-ala, ja ympäri tuoksusi viherjän havun ja tuoreitten lastujen raikas haju. Ja siinä nyt makasi päivänrinteisellä mäellä Impivaaran kaski, ankaran avara; tuskin oli nähty sen vertaista ennen. Ja työ oli tehty viiden syyskuun päivän kuluessa. Siitä lepäsivät he makeasti taasen pirtissänsä, kuorsaten kolme yötä ja päivää. Mutta koska ruumiinsa oli tarpeeksi levännyt, läksivät he ulos ajoretkillensä kellastuneisin metsiin. Jymiseviä mäkiä he samosivat, samosivat korpia koleita, kiehtoen tarkoilla luodeillansa Tapiolan karjaa tulevan talven varoiksi. Mutta kovin jo rupesikin vähenemään metsävilja noissa tienoissa Impivaaran ympärillä; ja aika oli jo veljesten käydä kokemaan toisenkaltaista elonkeinoa.

Прошло еще два-три дня, и братья дружно отправились в лес с топорами на плечах. Позади всех, с косарем из старого, ломаного серпа, шагал Эро. Для подсеки выбрали отлогий солнечный склон, поросший развесистыми соснами. Повыше виднелся высокий сосновый бор. И вскоре началась рубка: застучали топоры, зазвенел лес. И с грохотом повалились одна на другую сосны. Впереди шел Эро, срезавший косарем молодые гибкие побеги. Немало тунландов дремучего леса было повалено, вокруг стоял запах зеленой хвои и смолистых щепок. Вскоре на солнечном склоне холма раскинулась огромная подсека Импиваары; вряд ли люди видели когда-нибудь что-либо подобное. И все это было сделано за пять сентябрьских дней. Потом братья снова сладко отдохнули в своей избушке, прохрапев три дня и три ночи. А вдоволь отдохнув, они разбрелись по багряным лесам в поисках добычи. Братья исходили холмы и угрюмые чащи, уничтожая лесных обитателей меткими пулями и запасаясь на зиму. Но дичь в окрестностях Импиваары стала сильно редеть, да и братьям уже пора было испробовать другой промысел.

Talvi tuli, lumi peitti maan, aholla kiertoili vinkka tuuli ja rakenteli kinoksia vasten pirtin seiniä. Mutta pirtissä, parven hiottavassa lämpymässä oljentelivat veljekset, leväten menneen kesän monesta puuhasta ja vaivasta. Ahkeraan he kylpeilivät, hautelivat jäseniänsä pehmeillä vihdoilla herttaisessa löylyssä. Humisten kuumalta kiukaalta kohosi löyly, hajosi kiiriskellen ympäri huonetta, tunkeusi viimein reijistä ulos ja haihtui kylmän-kiljuvaan ilmaan, alakuloisen, vaalean taivaan alle. Niinpä kaislavuoteillansa viettivät uniset miehet sekä päivät että yöt. Siellä he monenakin talvi-yönä katselivat pienestä akkunalävestänsä kelmeitten revontulten välkkynätä pohjosessa. Silloin tuolla vuoren harjulla, partaisten kuusten takaa, kajasti kauas-haamoittava kaari. Siellä säihkyen ja äänetönnä soitto syttyi ja sammui ja syttyi taasen, tuli tulta ajeli, ehtien aina Pohjolan valjulta portilta ylös korkeuden kumoon, ja välimmiten vavahteli ympäri taivasta himmeä valo. Tuotapa leikkiä katselivat veljekset pirttinsä parvelta, ihmetellen ja arvellen tuonne, tänne tämän juhlallisen ilmiön alkua ja syytä. Mutta he arvelivat ja tuumiskelivat turhaan.

Пришла зима, землю покрыл снег, по поляне разгуливал студеный ветер и наметал сугробы у избы. А в избе на жарком полке полеживали братья, отдыхая от многочисленных забот и трудов минувшего лета. Они усердно хлестали и растирали себя мягкими вениками. С шипением поднимался от раскаленной каменки пар, клубясь расстилался по избе и, пробившись сквозь щели наружу, таял в морозном воздухе под унылым, бледным небом. Дни и ночи проводили сонные братья на камышовых постелях. Зимними ночами они часто глядели в крохотное окошко на светлое зарево северного сияния: за бородатыми елями, на вершине горы, сверкала далеко видневшаяся арка; светлые сполохи переливались, то разгораясь, то потухая и вспыхивая вновь, языки пламени догоняли друг друга, вырываясь из ледяных ворот По-хьёлы и озаряя небосвод дрожащим отблеском. Братья с Ьолка своей избы следили за этой игрой природы, дивясь и строя догадки о причинах этого величественного явления, но все их раздумья ни к чему не приводили.

Silloin, tällöin läksivät he kuitenkin lyhykäisen päivän valjetessa ulos tuulien temmellykseen, läksivät hiihtelemään liukkailla suksillansa halki hyyrteisten metsien. Ja miten onnistui, saavuttivat he milloin vilkkaan teeren, milloin harmaakarvaisen oravan ja milloin Metsolan asujamista jonkun muun.--Kohtasivat he korvessa ilveksen pyöreät jäljet, jotka somana viivana juoksivat pitkin hankea, ja kiihtyi heti vimmatusti koirien into, joka näytti, ettei otus heistä kaukana kaarrellut. Pian kuului Killin ja Kiiskin vingahteleva haukunta, ja kiivaasti siirtyi ajo, kiivaasti riensivät myös veljekset sen jäljessä. Halki korven nyt kaahattiin, korvesta kivistä mäkeä ylös, ja kallioitten kyljistä piestiin lumi ja sammale kauas. Edellä karkasi ilves, jonka silmät kirkkaina välähtelivät, kirkkaina kuin kaksi peiliä päiväisen palossa. Häntä vainosi koirien kiljuva kiukku ja suksien suhinalla seitsemän miestä. Nyt vinhasti kirmaistiin Kamajan korkeata harjannetta myöden lounaasen päin, josta päivän riutuva tähti kuusien välistä kuumoitti heitä vastaan; ja raikkui oikealla pohjoiset alankomaat, raikkui vasemmalla eteläiset alankomaat, kun Killi ja Kiiski ilmoittivat tulta-hengittävän kimmansa. Mutta pysähtyivät äkisti kilpailevat äänet, koska vääräkynsinen ilves vaaran kovimpana hetkenä kiipesi nopeasti ylös kuusen latvaan. Mieluisasti otti kuusi hänen helmaansa, mutta ei kuitenkaan voinut häntä kuolemasta suojella. Siinä reuhuivat koirat, kärkkyen leimuavilla silmillä ylös korkeuteen, josta hiljainen murina kuului, ja kuusi ravisteli tukkaansa, uhaten vainoojia. Mutta pauhinalla, räiskynällä rynkäsivät veljekset hiihtäen esiin, ja tulena heidän poskensa hohtivat ja rinnat liehtoi. Silloin lausui Tuomas: »nyt hillitkäät koiria, veljet, pääsemästä vaaralliseen taisteloon, jossa pian heidän mahansa viillettäisiin». Niin hän lausui ja kohta iskivät muut kouransa lujasti koirien turkkiin, koska Tuomas luikkunsa ojensi ja ampui. Alas kellehti kuusesta verinen ilves, ja koirat kohta kiljahtaen reutomaan, päästäkseen uhrinsa kimppuun, mutta eivätpä pääsneet kuitenkaan. Makasi nyt lumisella tanterella ilves, teiskaten ja temmeltäin, ja kaikkialle temmoili hän kynsillänsä terävillä. Mutta toinen luoti hänen tuskansa lyhensi, lävistäen aivot, ja hän raukeni. Silloin kuusi uhaten ravisti kihariansa kerran vielä ja kylvi alas latvastansa kimmeltävää lunta kuolevan poikansa peitteeksi, koska veren kuumassa virrassa pakeni sydämestä raitis henki ja hälveni höyrynä ilmaan. Ja niinpä loppui valtainen ajo tuolla Kamajan kuusisella mäellä, jonne luoteisesta haamoitti Impivaaran vuori ja himmeänä kantoinen aho sen alla. Sinne nyt veljekset iloisina saaliinensa taasen iskivät suuntansa.

Время от времени, на рассвете короткого дня, братья выходили навстречу буйным Еетрам и направляли свои скользкие лыжи в заиндевелые леса. И случалось, что им попадался то проворный тетерев, то серая белка, то еще какой-нибудь лесной житель. Как-то они напали на след рыси, протянувшийся по насту причудливой цепочкой. Собаки тотчас нетерпеливо рванулись вперед— зверь был недалеко. Вскоре раздался звонкий лай Килли и Кийски, потом стал удаляться. Братья ускорили бег. Они пересекли лес и стали карабкаться на каменистую гору; только снег и мох отлетали от скал. Рысь мчалась вперед, глаза ее сверкали, будто два зеркала на солнце, а неистовый собачий лай и шуршание лыж семерых охотников всё преследовали ее. Теперь они понеслись по высокому хребту Камая на юго-запад, где между елями еще чуть мерцала звезда. И слева и справа по низинам катилось эхо от азартного визга Килли и Кийски. Но вдруг все звуки смолкли — это рысь в минуту крайней беды быстро вскарабкалась на вершину ели. Ель охотно укрыла ее в своих ветвях, но спасти от смерти все же была не в силах. Собаки прыгали, не спуская с добычи блестящих глаз, рысь отвечала им глухим шипением, и ель сердито ощетинила свои иглы, угрожая преследователям. Вскоре подоспели на лыжах братья; они запыхались, огнем пылали щеки. «Попридержите собак, братья, не то им живо распорют животы», — крикнул Туомас, и братья крепко вцепились в собачью шерсть, в то время как Туомас вскинул ружье и выстрелил. Окровавленная рысь упала с ели, собаки с визгом заметались, готовые броситься на свою жертву, но вырваться не смогли, А рысь, извиваясь, царапая наст острыми когтями, каталась по снежной поляне. Однако вторая пуля, угодив в голову, прикончила ее, и она успокоилась. Ель еще раз грозно встряхнула кудрями и осыпала сверкающим снегом свое умирающее дитя. Так закончилась эта славная погоня в ельнике на хребте Камая, откуда смутно виднелись очертания высокой Импиваары и под нею — темная от пней поляна. И радуясь добыче, братья направили теперь СВОЙ путь прямо К дому.

Niinpä hyyrteisissä metsissä hiihtelivät he mäkiä ylös ja alas, hiihtelivät tasaisia tantereita; ja kauas paistoi miehen avoin ja ruskea rinta. Niin heidän aikansa viettyi, enimmin kuitenkin pirtin lämpymässä, koska säteetön, unelias aurinko viipyili etelän helteisessä maailmassa. Kauas oli se siirtynyt, elon tulinen lähde; tuskinpa se eräänä päivänä enään nosti otsansakaan ylös metsien sinisestä helmasta. Mutta silloinpa se samassa kääntyikin ja alkoi taasen matkansa Pohjolaan.

Так бродили они по заиндевелым лесам, пересекали горы и гладкие низины. Однако большую часть времени они проводили в теплой избе, пока тусклое сонливое солнце гостило на знойном юге. В далеких странах дремал этот огненный источник жизни. Он теперь едва показывался из-за синеющих лесов. Но вскоре осветил их вновь, с каждым днем приближаясь к Похьёле.

Kesä oli tullut, kaski karsittiin; ja kuumina poutapäivinä kuivi summaton risurykelmä, ja polton-aika lähestyi. Mutta rajanaapureille sanomaa saattamatta, kellenkään tietoa antamatta, läksivät veljekset polttamaan kaskeansa. Tuli pistettiin varvistoon ja ankara liekki kohosi jyrinällä korkeuteen ja pian pyöriskeli ruskea savu aina pilvien ääriin. Eteenpäin retkeili palo, ja tuhaksi poltti se kasken auringon heleässä paisteessa. Mutta ei se tyytynyt ainoastaan kasken risuun ja puuhun, vaan rynkäsipä myös viimein jylinällä hongiston pylvässaliin. Silloin veljekset kauhistuen riensivät kaikin voimin vastustamaan vallatonta voimaa: he lakaisivat ja pieksivät kanervaista tannerta, ja heidän kuusiluutansa milloin väikähtelivät, vingahtelivat ilmassa, milloin löivät raskaasti maahan, että humahteli santainen mäki. Mutta tuostapa ei kuitenkaan riehuva liekki ottanut masentuakseen, se kiirehti yhä vaan pohtaen eteenpäin. Huusi viimein Juhani korkealla äänellä: »housut kouraamme joka mies, ne kastakaamme lähteesen ja niillä kuloa huhtokaamme!» Tempasivat he päältänsä housut, upottivat ne helluvaan, kylmään lähteesen ja rupesivat huhtomahan, peittoomahan nummen palavata pintaa. Korkealle singahteli tulinen tuhka ja noki, maa tömisi kuin joukko ratsastajoita olisi kiitänyt täyttä laukkaa sen ylitse; ja hämmentyivätpä hurjat loimot. Mustina kuin murjaanit, ja uiskellen hiessä kaatuivat miehet voimattomina alas maahan, puuskuttaen, huohoittaen tulisesta leikistä.

Наступило лето. Подсеку расчистили, и в жаркие дни сучья, сложенные в огромные кучи, быстро подсохли. Настала пора поджечь их. Не предупредив соседей, никого не оповестив, братья отправились выжигать подсеку. Едва они подожгли хворост, как пламя с шумом взметнулось ввысь, и вскоре густой дым вился до самых облаков. Огонь продвигался все дальше, и за короткое время вся подсека превратилась в золу. Но пламя не довольствовалось сучьями и стволами, оно с воем рванулось в колоннаду сосен. Перепуганные братья бросились туда, всеми силами стараясь усмирить разбушевавшуюся стихию; они начали хлестать поросшую вереском землю еловыми ветвями, которые то со свистом мелькали в воздухе, то с силой опускались на глухо вздрагивавший песчаник. Но пламя не унималось и с грозным уханьем продвигалось вперед. Наконец раздался громкий крик Юхани: «Берите в руки штаны, намочите в роднике, бейте по пламени!» И братья скинули штаны, окунули в холодную ключевую воду и начали хлестать ими по пылающему склону. Высоко взлетали горячая зола и сажа, земля гудела, точно по ней галопом мчался отряд всадников. Й неистовое пламя сдалось. Потные, черные как негры, братья в изнеможении повалились на землю, отдуваясь после жаркой работы.

Mutta puhtaaksi oli palanut kaski, joka kylvettiin ja kynnettiin, risu-äkeellä karhittiin seitsemän miehen voimalla, ja viimeiseksi luja aita pantiin sen ympärille; ja ennen talven tuloa rehoitteli huhdassa oivallinen oras. Mutta aitaanpa jätettiin sopivia läpiä ja reikiä, joihin rakettiin raskaita loukkuja monen jäniksen kuolemaksi.

Но подсека выгорела дочиста. Силою семерых мужчин ее вспахали, засеяли, взборонили деревянной бороной, потом обнесли крепкой изгородью; и поздней осенью там зазеленела славная озимь. А в изгороди были оставлены щели и проходы, куда братья понаставили тяжелых капканов на погибель многим зайцам.

Luku 10 глава

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kului päiviä taasen, tuli toisen kesän leikkuu-aika, ja huhdassa kiikkuili laiho loistoisa ja uhkea, jonka vertaista tuskin oli nähty. Silloin veljekset säteilevän auringon helteessä leikkasivat huhtansa; ja pian oli muuttunut kuhilaiksi läikkyvä olki. Mutta vähitellen katosivat kuhilaat taasen, siirrettyinä pirttiin. Siellä parven lämpymässä vilja kuivattiin, alhaalla seinään lyötiin ja puhdistettiin. Ja oli viimein huhta ihan lakea, jyvät korjatut, joista suurin osa viipymättä saatettiin Viertolaan, mutta omiksi tarpeiksi jätettiin kuitenkin kaksikymmentä tynnöriä. Tuli nyt jyvien kautta maksetuksi noin puolet veljesten maksettavasta; ja lupasi Viertolainen kuitata heidän velkansa kaiken, jos heittäisivät huhdan hänelle kerran kauralla viljeltäväksi, antaisivat hänelle Jukolan metsästä hirret uuteen, uhkeaan riiheen, ja saattaisivat takaisin neljäkymmentä härjänvuotaa. Ja veljekset suostuivat kauppaan.

Дни проходили за днями. Снова настало лето. На подсеке теперь волновалась высокая золотистая рожь, какую едва ли видывали в этих краях. Под палящими лучами солнца братья приступили к жатве, и вскоре на полях стояли светло-желтые суслоны. Мало-помалу и они стали исчезать — братья перетаскали снопы в избу. Сперва их просушили на жарком полке, потом обмолотили их внизу о стены и провеяли зерно. На ниве стало совсем голо; урожай был убран, и львиную долю его братья немедленно отвезли в Виэртолу, оставив, однако же, двадцать бочек зерна на свои нужды. Таким путем братья покрыли половину своего долга, и Виэртола согласен был на этом и остановиться, если они передадут ему на год свое поле под овес, отпустят из леса Юколы бревна на постройку новой большой риги и возвратят сорок бычьих шкур. Братья согласились на сделку.

Niin olivat he pääsneet kiusallisesta seikasta, joka kuitenkin oli saattanut heidän aittaansa jyviä enemmin kuin tulevan talven tarpeiksi. Mutta toi se heille vielä tärkeämpiäkin kohtauksia. Tuosta viljasta, noista pulskeista huhtajyvistä lennähti Juhanin aatos viinanpolttoon ja kohta suostui hänen tuumiinsa myöskin Timo. Muut tuota yritystä alussa kyllä iskivät vastaan, mutta voittipa viimein Juhanin ja Timon tahto. Juhani lausuili, kuinka viinakin, jos sitä taidolla ja kohtuudella nauttii, on iloksi ja onneksi, etenkin heille, kaarneenpoikasille synkeässä sydänmaassa. Ja kävivät he juoneen, rakensivat pienen kölsän sudentarhan ojankoon ja saattoivat sinne Jukolasta vanhan viinapannun; sillä nahkapeitturilla itsellään ei ollutkaan varoja viinankeittoon. Mutta nytpä Impivaaran ojalta savu suitsuilemaan taivahalle; ja runsaasti antoi keitto kirkasta viinaa.

Так выпутались они из этой неприятной истории, от которой, однако, в их амбаре стало куда больше хлеба, чем нужно было на зиму. Но она имела для них и более важные последствия. Этот хлеб, эти налитые зерна породили в голове Юхани мысль заняться винокурением, и вскоре к его затее примкнул и Тимо. Остальные попытались было воспротивиться этому, но желание Юхани и Тимо в конце концов одержало верх. Юхани уверял, что вино, если только его употреблять в меру и с умом, принесет лишь радость и счастье, особенно им, бедным воронятам, в неведомой глуши, И они взялись за дело: построили в овраге у волчьего загона маленький шалаш и привезли из Юколы старый винокуренный котел — самому кожевнику заниматься винокурением было не по карману. И вот над оврагом Импиваары заструился дымок, а из котла обильной струей полилась прозрачная водка.

Rupesivat nyt veljekset huvittelemaan itsiänsä, naukkien päivät aamusta iltaan, ja heidän aikansa meni kuin virran juoksu. Ja kahden, kolmen päivän päästä jo kaikui heidän korvissaan lakkaamaton, humiseva soitto, kuin kaukaisen pasuunan ääni, ja iloisesti pyöri maailma ympäri heidän silmissänsä. Paitasillaan he oljentelivat pirtissä, josta alati kuului hirveä meteli ja loilotus, milloin taasen painimisen jytinä, milloin tappeluksenkin rähinä ja jyske. Silloinpa usein lennähti äkisti pirtin jykevä ovi auki ja kaappasi ulos mies miten jaksoi ja samoin hänen perässänsä toinen, vilkkaisten kaikin voimin. Ympäri huoneen juostiin, ja kelkkui paita, lyhyt, neljäniitinen, ja vilahtelivat ruskeat koivet. Niin kirmaistiin, kunnes iskettiin yhteen tai kunnes muut veljekset riensivät väliin sovintoa ja rauhaa rakentamaan. Siitä astuttiin miehissä pirttiin taas, ryypättiin ystävyyden ryypyt ja laulettiin iloinen laulu, vallattomasti loiloiteltiin.

Теперь настала пора веселья. Братья пили с утра до вечера, и время текло, как быстрая речка. Уже через два-три дня в ушах у них гудела беспрерывная музыка, напоминавшая отдаленный звук тромбона, и забавно кружился перед их глазами белый свет. Братья пировали в одних рубахах; из избы постоянно слышались то страшный гул или пение, то возня и даже шумные драки и ссоры. Крепкая дверь внезапно распахивалась, из нее выскакивал человек, за ним другой и что было духу пускался догонять обидчика. Короткие домотканные рубахи развевались на ветру, мелькали загорелые ноги. Так они носились вокруг избы, дока наконец им не удавалось схватиться или не выбегали остальные братья, чтобы восстановить мир и согласие. Потом они гурьбой возвращались в избу, выпивали за дружбу и с буйными выкриками распевали лихую песню.

Lauri yksin ei liittynyt tuohon hummaukseen. Muistellen hurjapäistä humalaansa Hiidenkivellä, oli hän tehnyt päätöksen jalon ja pyhän, ettei sinä ilmoisna ikänä laskisi huulillensa juovuttavaa juomaa; ja piti hän myös päätöksensä. Nyt hän äänetönnä käyskeli metsissä, katsellen puitten vääriä, haeskellen kalupuita talon tarpeiksi. Ahkerasti askarteli hän myös huhdassa loukkuinensa, ja useinpa sieltä palasi hän, kantaen jänön poikaa pullistuneessa pussissansa. Tapahtui kerran, koska hän taasen asteli katsomassa pyydyksiänsä, että hän loukussa näki erään ruskean elävän. Tyytyväisenä lausui hän: »Jumalan kiitos että ketun sain!» mutta pian kuultiin jälleen hänen suustansa karhea, morahtava huuto: »Viertolan ruskea kissa ja saatana!» Niin hän huusi, viskasi kissan vihaisesti metsään, viritti loukun ja läksi taasen kulkemaan satimillensa ja teerentarhoillensa. Niin vietti hän päivänsä metsien viileydessä, sill'aikaa kuin muut killisilmin peuhailivat paahteisessa pirtissä.

Один только Лаури оставался в стороне от кутежа. Помня свою пьяную выходку на камне Хийси, он свято поклялся никогда в жизни больше не брать в рот хмельного и упорно держал слово. И теперь он безмолвно ходил по лесам, подыскивая изогнутые деревья для разных домашних поделок. Лаури старательно проверял поставленные в полевой изгороди капканы и частенько возвращался домой с зайцем в мешке. Как-то раз, обходя свои ловушки, он заметил в капкане какого-то рыжего зверя. «Вот и лиса, слава богу, попалась!» — промолвил он, довольный, но тут же из его уст вырвалась громкая брань: «Ох, сатана! Рыжий кот Виэртолы!» Он в сердцах швырнул кота в лес, снова наладил капкан и побрел к другим ловушкам и силкам на тетеревов. Так проводил Лаури дни в привольных лесах, в то время как остальные братья, с глазами навыкат возились в жарко натопленной избе.

Lähestyi Mikkelinpäivä, ja miellytti veljeksiä viettää juhla oikein oivallisesti. Varustettiin kaupunkiin rahallinen kuorma, jonka hinnalla piti ostettaman pöhnää juhlan kunnioiksi: rommia, putelli-olutta, nahkiaisia, sillejä ja vehnäsiä. Tuima oli ratasten ympärillä miesten liike ja toimi raikkaana syyskuun aamuna. Siinä säkkejä nosteltiin ja aseteltiin, köyttä kiskottiin ja vahvoja siansolmuja lyötiin. Kaikki tapahtui vallan keveästi, tapahtui tulisella vauhdilla; sillä jokainen heistä, jos siirrämme joukosta Laurin, oli kumonnut naamaansa huikean aamuryypyn. Pian seisoi kuorma valmiina pihalla, ja läksivät Simeoni ja Eero matkustamaan kohden Hämeenlinnaa, rattailla tynnöri rukiita ja kymmenen kannua viinaa, ja aisoissa vanha Valko.--Mutta pirtissä jatkettiin iloisesti pauhaavaa elämää, viinaa haarikasta keikautettiin, ja meni päivä päivän jäljessä. Meni jo viikko ja toistakin, mutta matkamiehiä kaupungista ei näkynyt, ei kuulunut, ja rupesivat veljet arvelemaan asiaa sinne, tänne. Ja heidän näin arvellessaan koitti viimein kymmenes päivä, mutta aina samalla tietämättömyyden tiellä viipyivät Simeoni ja Eero.

Приближался Михайлов день, и братьям захотелось на славу отпраздновать его. Они снарядили в город воз товару, чтобы на вырученные деньги накупить разной праздничной снеди: рому, бутылочного пива, миног, селедок и булок. Прохладным сентябрьским утром братья усердно суетились и хлопотали вокруг телеги, поднимали и укладывали мешки, прихватывали их веревками, завязывая крепкие узлы. Все шло на диво быстро и легко, потому что каждый из братьев, кроме Лаури, выпил перед этим добрую чарку водки. Вскоре все было уложено, в оглобли запрягли старую Валко, и телега, нагруженная бочкой ржи и жбаном с водкой, покатилась. Симеони и Эро отправились с возом в Хяменлинну. А в избе продолжалось шумное веселье, ковш ходил по кругу, и день пролетал за днем. Минула неделя, началась вторая, однако путешественники все не возвращались. Братья терялись в догадках; наступил уже десятый день, но о Симеони и Эро по-прежнему не было ни слуху ни духу.

Aurinko nousi, ja korkeimmallaan kierteli pirtissä reuhuava ilo; ja voimakkaasti siellä lausuiltiin, koska kukin kerskaili voimiansa. Mutta äänetönnä kolkassaan istui Lauri ja veisteli visasta pyssyntukkia. Siellä voimakkaasti lausuiltiin. »Poika niinkuin nurkanpää!» »Töppöset taivasta kohden, koska mies lyö!» »Muistatteko, veljet, kuinka makeasti Kolistimen Antti sai tästä kämmenestä tuonne vasten leukaperää? Hän sai kuin mies, ja tanner soi ja taivas kimahti, kun kaatui salskea poika». Niin siellä kilvan haasteltiin, ja välimmiten taasen kumautettiin helmeilevää nestettä haarikasta.--Mutta nousi äkisti kiivas kina Timon ja Juhanin välille, ja kovin siinä sydämystyi lopulta vanhin veli. Sillä Timo ei nyt ollenkaan mielinyt antaa perään, vaan väitteli lujasti vastaan sananlaskuilla, raamatun värssyillä ja pahoin ontuvilla vertauksilla. Tuostapa Juhanin sappi paisui, hänen silmänsä säihkyivät tulta, ja viimein, äkisti vaijeten, rynkäsi hän ylös kuin ärrytetty karhu kohden itsepintaista veljeänsä. Mutta pakenemaan Timo; juoksi ulos aholle poika paljain paidoin, ja hänen jäljessänsä Juhani samoin puettuna. Muutaman askeleen päähän kynnyksestä vainooja kuitenkin jo seisahtui, mutta Timo, luullen julmistuneen veljen olevan kantapäissä, juoksi vääntäin yhä eteenpäin pitkin kantoista ahoa. Ja nyt, arvaten vihamiehensä kynnet iskevän juuri niskaansa, aukaisi hän suunsa ja parahti karkealla äänellä, katsoen kankeasti taakseen. Mutta hänen silmänsä suurenivat, kun hän huomasi Juhanin seisovan hänestä kaukana, lähellä pirtin porrasta, kyhnien niskaansa ja katsellen kahta viheliäistä matkamiestä, jotka korven rannasta kihnustain lähenivät kohden pirttiä. Ulos riensivät muutkin, punoittain kuin saunanlöylyssä, riensivät rakentamaan sovintoa riita veljesten välille. Mutta pian kääntyivät kaikkein silmät kohden Simeonia ja Eeroa, jotka palasivat viimein matkaltansa, surkeassa tilassa.

Взошло солнце. Веселье в избе разгорелось вовсю. Каждый хвалился своей силой, и потому раздавалось немало сильных выражений. Только Лаури сидел молча в своем углу, выстругивая из березы ружейное ложе. А братья все выхвалялись: «Не парень, а самосад, вот какой крепкий!», «Коль такой молодец ударит — задерешь пятки к небу!», «Помните ли, братцы, как ловко съездил этот кулак по скуле Антти Колистину! Даже земля загудела и небо дрогнуло, когда свалился здоровенный парень!» Братья хвалились наперебой, а в промежутках отхлебывали из ковша прозрачную влагу. Но вдруг между Юхани и Тимо вспыхнула ссора, и старший брат совершенно вышел из себя, потому что Тимо на сей раз вовсе не желал идти на уступки и дерзко спорил, осыпая противника поговорками, библейскими изречениями и весьма сомнительными сравнениями. От такого в Юхани вскипела желчь, глаза засверкали, и он, внезапно замолчав, ринулся на упрямого брата, как разъяренный медведь. Тимо пустился наутек. В одной рубахе выбежал он на поляну, за ним Юхани в таком же наряде. Уже в нескольких шагах от порога преследователь остановился, но Тимо, думая, что рассвирепевший брат все еще гонится за ним, продолжал без оглядки бежать по усеянной пнями поляне. А потом ему почудилось, что противник вот-вот уже вцепится ногтями в его загривок, и он раскрыл рот и истошно взревел и только после этого оглянулся. Глаза его расширились от изумления: Юхани стоял далеко, почти рядом с крыльцом, и, почесывая затылок, смотрел на двух жалких путников, которые медленно приближались со стороны леса. Остальные братья, красные, точно из бани, тоже выскочили на двор, собираясь мирить поссорившихся. Но вскоре взоры всех обратились на Симеони и Эро, которые наконец-таки возвращались из своей поездки. Но в каком плачевном виде!

Valko, nyt ainoastaan luuna ja nahkana, asteli sanomattoman vitkaan; tuollahan lerkkui hänen päänsä alhaalla etujalkain välissä, ja maata lakaisi murheellisesti riippuva huuli. Mutta viheliäinen oli myös miesten muoto. Lokaisilla kasvoilla ja vaatteilla istuivat he rattailla kuin kaksi varista sateessa. Simeonilta oli varastettu lakki, Eerolta sukat ja saappaat; rahoista oli heillä jäljellä ainoastaan kuusi kopeekkaa, jotka Eeron tietämättä olivat jääneet hänen liivinsä taskuun, ja siinä myös löytyi yksi rikkimurentunut prenikka. Missä ja kuinka olivat he hävittäneet kuorman hinnan? Oli se Hämeenlinnassa menetetty viinaan ja vehnäpulliin; ja näinpä nyt tyhjin kourin ja kovin pohmeloisina lähenivät he kotoansa. Vaiti, perin ällistyneinä katselivat muut pirtin ovella tätä ilmestystä, ja Simeoni ja Eero lukivat peloittavan tuomionsa heidän katsannoistaan. Ja harkitsipa Simeoni parhaaksi, kaapaista käpälämäkeen, niin kauan kuin vielä oli aikaa. Loiskaisi hän rattailta alas, heitti niin veljensä kuin hevosen ja katosi korpeen. Samaa keinoa käyttää tuumiskeli myös Eerokin, mutta hän toivoi taitavansa poistaa puolestansa kaiken syyn ja seistä pian ihan viattomana veljestensä edessä. Niin hän mietiskeli ja päätti kulkea esiin.

Валко, от которой остались только кожа да кости, едва передвигала ноги; ее поникшая голова болталась между передними ногами, а печально отвисшая нижняя губа чуть не волочилась по земле. Седоки выглядели не лучше. С перемазанными лицами и в грязной одежде, они, пригорюнившись, сидели на телеге, как две вороны под дождем. У Симеони украли шапку, у Эро — носки и сапоги; и денег уцелело только шесть копеек, да и то потому, что они застряли в жилетном кармане Эро, о чем он и не знал; там же, в кармане, нашелся один замусоленный пряник. Где и как они промотали выручку за воз? Вся она пошла на вино и булки в Хяменлинне. И вот теперь они подъезжали к дому с пустыми руками и больной с похмелья головой. Изумленно, молча глядели остальные на их приближение, и Эро с Симеони прочли в этих взглядах свой страшный приговор. И Симеони решил, что лучше удрать, пока не поздно. Соскочив с телеги и оставив брата и лошадь, он скрылся в лесу. Эро подумывал о том же, но надеялся как-нибудь оправдаться и доказать братьям свою полную невиновность. С этой надеждой он и двинулся дальше.

Tultuansa vihdoin pirttipihalle, otti hän päällensä kovin murheellisen muodon ja, tervehtimättä, sanaakaan mainitsematta, astui hän alas ja rupesi päästämään Valkoa valjaista. Mutta nyt tuli kiivas kysymys kuinka matka oli tehty ja mihin kuorman hinta oli hävitetty. Eero kertoi heille kaikki, muistuttaen että rahat olivat Simeonin hoidettavina; että Simeoni käski ja hänen nuoremman tuli totella; että Simeoni on vanhempi ja siis enemmin kokenut ja viisaampi kuin hän, nuori, ymmärtämätön poikanulikka. Niin hän itseänsä puolusti, mutta muut ymmärsivät hyvin, ettei hänkään ollut syytön, ja niinpä todisti myös hänen pohmeloinen muotonsa. Sentähden katsoivat he oikeaksi rangaista häntä ja viipymättä. Iski nyt Tuomas hänen kaulukseensa, asetti hänen, keveästi kuin vauvan, ruomana alas tanterelle, mutta noukkasi Juhani tunkiolta karsitun havun-oksan, jolla sivalteli muutaman kerran Eeroa reiteen, löi tuimalla kädellä, ja pahasti marisi poika heidän allansa. Koska tämä oli tehty, viskasi Juhani vihaisesti ruoskan kourastansa, lausuen: »suokoon Jumala, että kuritin sinua viimeisen kerran, ja saattakoon tämä saunoitus sinulle uuden sydämen! Se on toivoni, mutta pelkäänpä toivovani turhaan, sillä hyvä lapsi kurittaa itse itsensä, mutta paha ei kuristakaan parane». Niin lausui hän, astui äkeänä pirttiin, pyrkien ylös olkiselle vuoteellensa. Mutta mentyänsä uunin ohi, huomasi hän kissan, joka unisena istui kiukaalla, ja otti hän suuhunsa palan leipää, pureskeli sen pieneksi ja pisti purusen vanhalle Matille, joka kehräten ja rakoisilla silmillä nautitsi mitä oli saanut. Siitä, katsahtaen karmeasti aina, kiipesi hän ylös parvelle, hieraisi kerran vatsaansa, kallistui oljille ja peitti itsensä lämpöisellä kaattuvalla.

Въехав во двор, Эро принял весьма скорбный вид и, не говоря ни слова, даже не здороваясь, слез с телеги и принялся распрягать Валко. Но сразу же последовал строгий вопрос, как прошла поездка и как они промотали вырученные деньги. Эро рассказал все и напомнил, что деньгами ведал Симеони и что ему, как младшему, во всем приходилось слушаться Симеони; что Симеони — старший и, стало быть, опытней и умней, чем он, молодой несмышленыш. Так он выгораживал себя, однако братья отлично понимали, что и он не безвинен, подтверждением чему был его вид. И потому братья сочли справедливым немедленно наказать его. Туомас схватил Эро за шиворот и легко, как младенца, положил плашмя на землю, а Юхани выхватил из кучи хвороста сухой еловый сук и несколько раз ударил им Эро пониже спины. Рука у него была тяжелая, и Эро прежалко заскулил. Покончив с поркой, Юхани гневно отбросил сук и сказал: «Дай бог, чтобы мне больше не пришлось наказывать тебя, и пусть эта порка даст тебе новое сердце! Но боюсь, я уповаю напрасно, потому что доброе дитя само себя наказывает, а беспутному и наказание не впрок». Сказавши так, Юхани сердито направился в избу, намереваясь взобраться на свою соломенную постель. Но проходя мимо каменки, он заметил дремавшего на ней кота. Юхани достал кусок хлеба, мелко разжевал его и подал старому Матти, который тихо замурлыкал и, прищурив глаза, принялся за угощение. Потом Юхани, все еще бросая кругом сердитые взгляды, залез на полок, погладил раз-другой свой живот и, расположившись на соломе, укрылся дерюгой.

Mutta Eeron kuritusta oli Simeoni kamoten katsellut korven pimeydestä ja kuullut hänen huutonsa, ja hyvin hän tiesi, että hän itse olisi saanut vielä kovemman rangaistuksen vihaisilta veljiltänsä. Sentähden kiitti hän onneansa ollessaan nyt kuusien suojassa, siirtyi kauemmas ahon haamusta pois ja katosi metsien turvaavaan helmaan. Mutta synkkä ja autio, kuin syksyn metsät hänen ympärillään, oli myös hänen sydämensä. Kauan hän asteli sammaleista korpea, asteli viimein kivistä, mustikanvartista maata, ja murheellisesti huokaili kellastunut koivisto käydessä kolkon tuulen. Mihin piti hänen vaeltaa metsien pyörryttävissä saleissa? Mihin piti paeta miehen, koska iloton ja pimeä oli elämä ja pimeä kuoleman yö?

Симеони в ужасе следил из леса за тем, как пороли Эро. Он слышал вопли брата и отлично понимал, что ему самому разгневанные братья задали бы еще худшую порку. И потому он поблагодарил судьбу, надоумившую его спастись под защитой елей, и, решив уйти подальше от поляны, скрылся в лесной чаще. Но на сердце у него было мрачно и уныло, как в этом осеннем лесу. Долго брел он по мшистой чаще, потом по каменистому, поросшему черникой склону; пожелтевшие березы печально вздыхали под порывами холодного ветра. Куда ж ему идти по этим бескрайним лесам, где так легко заблудиться? Где скрыться ему, когда жизнь безрадостна и темна, как ночь смерти?

Mutta pihalla, lähellä pirtin ovea askartelivat veljekset, syöttäen suuruksella ja hieroen, sukien väsynyttä Valkoa. Vihaisena, viheljäisessä tilassansakin, istui Eero pirtin kynnyksellä, pureskellen hammasta, ja parvella makasi Juhani kaattuvan alla. Mutta koska Valko oli ruokottu ja laskettu laitumelle ja retelit asetetut vasten pirtin seinää, astuivat veljekset sisään, sydämen karvaudella muistellen turhaan varrottuja juhlatavaroita. Viimein astui myös Eero pirttiin äänetönnä ja kyräten kiukkuisesti. Silloin Juhani, kohottaen päätänsä peiton alta ja kurkistellen yli parven reunan, haastoi seuraavalla tavalla: »Vieläkö sinä kyräät, sonni? Etkö saanut kenties löylytystä ansion mukaan, jääräpässi? Peijakas? jos olisimme oikein ansiosta sinulle antaneet, niin tuskinpa nyt kömppisit tuossa omilla töppösilläs pirttiimme. Usko minua, ja kiitä onneasi, että pääsit näin helpolla hinnalla. Mutta toista vartokoon Simeoni. Ah! hän voidelkoon selkänsä karhun-ihralla, ennenkuin rohkenee aukaista oveamme. Hän tarvitsee, tarvitsee totisesti! Myydä viina, ja koska krouvari on sen oikein ehtinyt sekoittamaan peräloroksi, ostaa se takaisin moninkerroin kalliimpana, ja lioittaa sitten samaan sikuriveteen ja tyyriisen, tyyriisen makuvariin ruissäkit aina viimeiseen jyvään asti, sanalla sanoen: kaikki mitä rattailta heltii, menettää viinaan, siirappijuomaan, vehnäpulliin ja prenikoihin. Ah! ken olis sitä Simeonista luullut? Siinäkö oli hänen jumalisuutensa? Siinäkö monen hartaan rukouksen hedelmät? Mutta eihän tule meidän kuitenkaan tuostakaan hullummin ihmetellä. Onhan, pahasti kyllä, jumalisilla miehillä tavallisesti kiivas veto viinaan, varsinkin ryypiskelemiseen kaapin-oven takana. Sen olen kaikessa tyhmyydessäni tullut huomaitsemaan. Muistelkaammepas esimerkiksi Härkämäen isäntää, jota kutsutaan ja katsotaan hurskaaksi mieheksi; mutta sama pokko juuri käyskelee päivänsä täydessä vommassa, punoittaen kuin hiilistö aamusta iltaan.--Kas kun hän nyt lähtee ulos raitillensa kammaristaan postillan ja virsikirjan äärestä. Ensiksipä tyyrätään tie kohden kaappia, ja siellä on tapahtuva pieni konsti, pieni keikaushunööri. Ulos nyt astutaan, kohden tallia touvataan, ja renki, poloinen poika, tietää kuulevansa saarnan, joka kestää ja kelpaa. Mutta päättyyhän viimein saarna pahankin papin, nariseehan vihdoin ovi, ja kylkimyyryä kohden omettaa marssii nyt ukko. Ja siellähän taas on piikarääsy tulisissa tauloissa, kun isäntä kukkopunaisena häntä oikein ripittää, ripittää, motkoittaa ja kotkoittaa. Voi sinua äijä-könttiä! Noh, loppuuhan nälkävuosikin, astellaanhan ometasta tupaan. Mutta tuollapa vasta rähinä nousee, saarna tiuskeinta tiuskeampi emännän ja tyttären osaksi, kestävä tunnin tai kaksi. Tiuskaiseepa emäntäkin välimmiten vastaan, tiuskaisee ja ärjäisee, mutta vaiti on tyttönen ja tipahtelee raukan kyynel. Voi sinua jörriä! Mutta vihdoinpa kuitenkin tuntuu saarnamiehen kurkku käyvän kuivaksi ja karkeaksi, ja käydäänpäs sitä kastamaan kammarin kaappiin; ja sitten taasen virsikirja kouraan ja laulamaan että pihtipielet vapisee. Niin kuluu mieheltä päivä, kuluu viikko, kunnes hän sunnuntainaamulla kömöittää tyttären kanssa kirkkoon, kömöittää noissa kääsyissänsä, patalakki päässä ja takinkaulus korkealla kenossa. Siellä hän nyt istuu Herran temppelissä, suu mytyssä ja kulmakarvat kohotettuina ylös aina puoleen otsaan; siellä hän istuu, karautellen kurkkuansa ihan hurskasten tavalla, istuu juhlallisena, vakaana ja totisena kuin vasta palkittu sonni. Niin hän siellä kököittää kuin rajapyykki metsässä; mutta kas kun hän palaa kirkosta takaisin ja ehtii viimein kotonsa pihalle, niin tuiskuavalla vauhdilla, tultatuiskuavalla vauhdilla riennetään suoraan kohden kammarin kaappia taas; ja nytpä ukko »maistaa että pohja paistaa». Niin hartaasti naukkielee hän, jota kutsutaan maailman pylvääksi, niin kovassa kimmassa, niin kovassa kimmassa käyskelee täällä herännyt mies. Ja samoinpa luulisin käyvän Simeonille myös, jos onni hänen pistäisi kerran Härkämäen puukenkiin.--Tosin on parempi henki vuosien kuluessa tehnyt todenteolla ja ehtimiseen Simeonia kohtaan työtä, ehtimiseen, sitä ei taida kieltää, vaikka hän usein on liikamääriinkin pyristellyt sielunsa siipiä. Niin, niin, mutta monessa kohdassa on hän taasen pelkkä maailman lapsi, yhtä suuri syntisäkki kuin minä ja moni muukin, ja tekee temppuja, missä ei auta muu kuin aika löylytys. Ja nytpä hän oikein peevelin tepposet teki. Totellen perkeleen kuiskausta, joi hän naamaansa kalliin kuorman eikä tuonut meille murenaakaan juhlahöystettä. Hmmh! hammastahan purra täytyy. No, no, hän saa vielä saparollensa, saa että pirtti roikkaa». Niin haasteli Juhani, kurkistellen parven reunalta alas; siitä vaipui hän takaisin vuoteellensa ja nukkui. Lepoon kaatuivat muutkin, ja makasivat he sikeästi aina seuraavaan aamuun.

А на дворе возле избы суетились братья и заботливо кормили, скребли и растирали усталую Валко. Злой и растрепанный, сидел на пороге Эро и скрипел зубами, а на полке под дерюгой спал Юхани. Когда Валко была накормлена, братья пустили ее пастись на выгон, поставили двуколку оглоблями к стене и сошли в избу, с горечыо вспоминая о тщетно жданных праздничных яствах. Наконец в избу вошел и Эро, сердито поглядывавший из-под бровей. Тогда Юхани, высунув из-под дерюги голову и взглянув вниз, проговорил: «Так ты еще и злишься, бычок? Может быть, тебя наказали зазря, упрямый баран? Черт возьми! Да если б мы выпороли тебя по заслугам, вряд ли ты добрел бы на своих ногах до избы. Ей-ей, поверь моему слову! Скажи спасибо, что так легко отделался. А Симеони ждет иное. Да, пусть он смажет свою спину медвежьим салом, прежде чем посмеет открыть дверь. И поделом, поделом ему! Продать водку, чтоб потом, когда кабатчик смешает ее с разной дрянью, купить ее втридорога обратно! И спустить на эту бурду и жалкий сироп всю рожь, до последнего зернышка! Промотать все, что только нашлось в телеге, на водку, на сиропы и разные булки и пряники. Ах, кто бы подумал такое о Симеони! И это... и это и есть его благочестие? Плоды его усердных молитв? Впрочем, удивляться тут особенно нечему. Жаль, конечно, но набожных людей частенько тянет к водке, они так и норовят втихомолку пропустить глоток-другой, прикрывшись дверцей шкафа. Как я ни глуп, а это-то приметил. Вспомним, к примеру, хозяина Хяркя-мяки. Его считают набожным человеком, а он ходит целый день на последнем взводе, красный как угли на жаровне. Поглядите, как он выходит из своей комнаты, только что встав из-за молитвенника. Первым делом он направляется к шкафчику и там тихонечко совершает этакий маленький обряд причащения. Потом выходит во двор, шествует в конюшню, и бедный работник уже знает, что сейчас ему предстоит выслушать длиннейшую проповедь. Но ведь и самый никудышный поп когда-нибудь да кончает службу. Дверь наконец скрипит, и старик бочком пробирается в хлев. И там в пекло попадает несчастная работница, а хозяин, красный как петух, все ворчит и кудахчет, все отчитывает и наставляет ее, старый хрыч! Но ведь и голодный год когда-нибудь да кончается. И старик ковыляет из хлева в избу. Вот где шум-то начинается! Целый час, а то и два слушают хозяйка с дочкой эту грознейшую проповедь. Иногда и хозяйка не стерпит и огрызнется в ответ, а дочка все молчит, только слезы капают у бедняжки. Ах ты, чурбан! Но наконец у проповедника пересыхает в горле, и он идет к себе в комнату промочить его у шкафчика. А потом опять молитвенник в руки, и начинается такое песнопение, что косяки дрожат. Так и проходит день за днем вся неделя, а в воскресное утро он прихватывает с собой дочку и на рессорной двуколке важно катит в церковь. На голове котелок, высоко торчит воротник. И вот он сидит в божьем храме, губы подобраны, брови вздернуты до середины лба, и этак благолепно вздыхает, да и сам такой торжественный, важный и степенный, как только что выхолощенный бык. Так вот и торчит, как межевой столб в лесу. Ну, а когда возвратится из церкви — едва только успеет въехать на свой двор, как сразу же несется, будто на пожар, к заветному шкафчику, и тут уж старик пьет так, что ни капли не оставит. Вот как славно попивает, а люди-то считают его столпом мира! Вот какой страстью одержим этот благочестивый муж. И кажется мне, что с Симеоном будет то же самое, окажись он по счастливому случаю на месте Хяркямяки. Правда, божье слово с годами во многом изменило его, этого отрицать не приходится, хотя порой он даже чересчур любит копаться в своей душе. Да, да. А в других случаях он обыкновенное дитя мирское, такой же великий грешник, как и я и любой другой. Иногда такое выкинет, что без хорошей взбучки никак не обойтись. А уж на этот раз он сыграл с нами поистине бесовскую шутку. Послушаться голоса дьявола, пропить весь воз без остатка и не привезти нам ни крошки на праздник! О, поневоле заскрипишь зубами! Но погоди ж, погоди, мы его еще так отделаем, что изба ходуном заходит». Так говорил Юхани, выглядывая с полка. Потом он снова опустился на постель и заснул. Остальные тоже повалились спать и проспали до следующего утра.

Mutta Simeonia ei kuulunut, ei usean yön ja päivän perästäkään. Tuostahan veljille arvelua taasen, arvelua ja murhettakin, varsinkin koska Eerolta vihdoin kuulivat hänen oikean tilansa. Sillä koska parin, kolmen päivän kuluttua Eeron äkeä mieli oli vähän lievinnyt, antoi hän muristen ilmi kuinka Simeonin laita oli heidän palatessaan kaupungista. Olipa hän useinkin haastellut joistakin pienistä, tuumankorkeista äijistä, jotka, niinkuin hän lausuili, parveilivat tuhansittain hänen ympärillään. Niin kertoili muristen ja hiljaa Eero, mutta kertomus muutti Simeonia kohtaan veljesten mielen. Synkeällä sydämellä läksi Juhani etsimään kadonnutta veljeänsä, käyskeli avaralta ympäri metsiä, huudellen häntä nimeltä. Kohtasi hän erään mäen alla Taula-Matin, joka, kirves kourassa, etsiskeli kääpiä ja pakurimöhkäleitä, joilla jo olikin täyttänyt paitansa mahan ja poven. Matti kertoili, että hän menneenä yönä oli kuullut surkeata ääntä ja ruikutusta kaukaa metsistä; ja tämä ääni oli hänen mielestänsä muistuttanut Simeonin ääntä. Tästäpä kipeä pistos Juhanin sydämeen, ja hän kiirehti kotiansa, vuodattaen polttavia kyyneleitä veljensä onnettoman kohtalon tähden. Määrättiin nyt yleinen etsiminen ympäri metsiä. Jokaisen veljeksistä tuli lähteä ulos yksin ja eri suuntaa kohden, ja hänen, joka pakolaisen saavuttaisi, piti saattaa se kotia, astua ylös Impivaaran vuorelle ja, puhaltain koivutorvea, ilmoittaa asia muille. Toi nyt Eero torvensa kalpeasta pensastosta, koivutorvensa ankaran, kahden kyynärän pituisen ja kauas kuuluvan, ja upotti sen yöksi sudentarhan solisevaan ojaan. Sillä, tehty jo keväällä parhaana mäihän aikana, oli ämyri nyt kovin ravistunut ja kuiva.

Прошло много дней и ночей, а Симеони все не появлялся. Братья опять стали строить всевозможные догадки, однако на душе у них было неспокойно, особенно когда Эро наконец рассказал об истинном состоянии Симеоны. Через два-три дня злость Эро немного улеглась, и он ворчливо поведал братьям о том, что было с Симеони на обратном пути из города. Он что-то частенько толковал о маленьких, всего с дюйм ростом, существах, которые, как он говорил, тысячами роились вокруг него. Эро рассказывал об этом с видом угрюмым и недовольным, однако его рассказ изменил отношение братьев к Симеони. В сильном огорчении Юхани отправился на розыски пропавшего брата и долго ходил по лесу, окликая Симеони. У подножия холма он встретил Матти Трута. Тот искал березовые наросты и успел наложить их уже и за пазуху и в подол рубахи. Матти рассказал, что минувшей ночью он слышал далеко в лесу жалобные крики и стоны, и голос, по его мнению, очень походил на голос Симеони. Больно кольнула эта весть сердце Юхани, и он поспешил домой, горько оплакивая несчастную участь своего брата. Братья условились прочесать все леса вокруг; тот, кто найдет беглеца, должен привести его домой, потом взобраться на вершину Им-пиваары и протрубить в берестяной рожок, чтобы оповестить остальных братьев. Эро принес из кустарника свой длинный, в два локтя, рожок и опустил его на ночь в канаву с водой, потому что он был сделан еще весной и успел сильно рассохнуться.

Varhain seuraavana aamuna läksivät he retkellensä. Impivaaran pirtti oli se piste, josta kuusi miestä kuin sädettä pyörässä kävi kaikkialle ulos. Alkoi nyt meteli, jossa huuto nieli huudon ja kaiku kaikua ajeli äärettömien metsien helmassa. Mutta yhä kauemmas poistui pauhu ja valtaisesti laajeni pyörö. Ja tämän pyörön sinä sait, jos seistessäs Impivaaran harjulla ja kuullellessas huutoja etäällä ympärilläs, vedit viivan huudosta huutoon. Niin samosivat he kaikkialle, retkeilivät kukin suuntaansa kohden; ja ilma oli kirkas ja tyyni, lempeästi paistoi syyskuun aurinko.--Juhanipa, huudellen huikeasti, asteli ryskinällä mäkiä ylös ja alas. Mutta eipä ehtinyt hänen korvaansa kaivatun ääni; ja puolipäivä lähestyi. Viimein kuitenkin, koska ei hänen kurkkunsa väsynyt, vaan lakkaamatta pauhasi kuin vaskinen torvi, kuuli hän kummallisen, heikon ja käheän vastauksen. Ja ilmestyi ääni kuin kahden sammaleisen kallion vinkalosta, muutaman korkean kuusen suojasta. Sinne kiirehti Juhani ja löysi kadotetun miehen, löysi hänen armoitettavassa tilassa. Kamoittavana haamuna, kädet ristissä, silmät pystyssä kuin ukulin silmät ja tukka ilmassa töyhtöisenä, istui hän tuuhean kuusen juurella. Siinä hän istui, huiskutellen ruumistansa, ja hänen suustaan kuului hiljainen ja tärisevä virrennuotin hyräilys. Juhani rupesi häneltä kyselemään kuinka oli hänen laitansa, mutta saatuaan häneltä ainoastaan sekavia, kummallisia vastauksia, riensi hän viipymättä kotia tuon kalliin löytönsä kanssa. Ja kun hän viimein oli saattanut veljensä pirttiin ja teljinnyt oven hänen jälkeensä, astui hän kohta ylös vuorelle, kourassa mahtava torvi. Tyynenä, kaukaisuudessa sinertävänä kiertyi hänen ympärillään metsäinen, avara maailma, ja laskeuva aurinko lännen reunalta valeli kultaisella ruskollansa noita vanhoja, takkukarvaisia kuusia vuoren harjanteella. Ja asetti Juhani huulillensa ankaran ämyrin, mutta ei tahtonut käydä; kuului pämpän ammoittavasta kidasta vaan muutama käheä pihaus. Puhalsi hän kerran vielä, mutta ei kuitenkaan heltinyt heleätä ääntä. Silloin paisutti hän rintansa uudestaan, täytti sen ilmalla aina pohjaan asti, puhalsi kolmannen kerran, ja poskensa pullistuivat hirmuisesti, mutta nytpä koivutorvi juhlallisella äänellä mylvähtikin ja kiljahti. Etäälle kohden kaikkia ilmoja kiiriskeli kaiku ja kohtapa kuului iloisia vastauksia idästä, lännestä, pohjosesta ja etelästä, kuului riutuen ja heikeästi sinimetsien ikuisen kaukaisesta hämärästä.--Meni tuota taasen hetki, meni kaksi ja kolme, ja rupesivat veljet ilmaumaan kotonsa pihalle ja pihalta pirttiin yksi toisensa jäljessä. Viimein seisoivat he kaikki Simeonin ympärillä pirtissä, surkuttelevilla silmillä katsellen häntä, joka istui rahilla kuin huhkain ladon katolla ja pöllisteli totisena takaisin heitä vastaan.

Ранним утром братья пустились в путь. Изба Им-пиваары была как бы точкой, от которой во все стороны, словно спицы в колесе, разошлись теперь шестеро братьев. И скоро все кругом наполнилось невероятным шумом. Крик заглушался криком, эхо гонялось за эхом по бескрайним лесам. Шум удалялся все дальше и дальше. Если бы встать на вершину Импиваары, прислушаться к крикам братьев и провести линию от одного к другому, то получился бы круг. И этот круг все рос. Так брели братья, каждый в своем направлении, ища повсюду. Погода была ясная и тихая, ласково светило сентябрьское солнце. Юхани, надрываясь от крика, взбирался на холмы и снова спускался вниз. Однако его напряженному слуху все еще не удавалось уловить желанный отклик, хотя время шло уже к полдню. Но Юхани не уставал кричать, и его голос гудел, как медная труба. И в конце концов он услышал слабый, хриплый ответ. Было похоже, что он раздался из расщелины скалы, из-за высокой ели. Юхани поспешил туда и наконец таки нашел потерявшегося брата, нашел в жалком состоянии. Бледный, как призрак, со скрещенными на груди руками, с остановившимся взглядом и всклокоченной головой, Симеони сидел у подножия густой ели* Он сидел, медленно раскачиваясь всем телом, и тихо, дрожащим голосом напевал какой-то псалом. Юхани начал было расспрашивать, что с ним такое, но, получая странные, путаные ответы, поспешил со своей драгоценной находкой к дому. И когда он наконец притащил Си-меони домой, то крепко запер его в избе и, захватив с собой рожок, поднялся на гору. Безмятежной сияющей далью простирался у его ног лесистый край; на западе заходило солнце и золотило своими лучами старые, бородатые ели на вершине горы. Юхани поднес к губам рожок, но у него что-то не ладилось: из пасти рожка послышалось только глухое шипение. Он подул еще раз, но звонкого звука все не получалось. Тогда он набрал полную грудь воздуха и попробовал третий раз. Щеки его страшно надулись, но зато рожок затрубил громко и торжественно. Далеко покатилось звонкое эхо, и вскоре со всех сторон — с востока и запада, с севера и юга — раздались веселые отклики, медленно замиравшие в сумраке далеких лесов. Прошло немного времени, и братья один за другим начали возвращаться домой. Наконец они все стояли в избе вокруг Симеони и с жалостью рассматривали его. А Симеони сидел на лавке, словно филин на крыше сарая, и молча глядел на них.

JUHANI: Simeoni veljemme!

ЮХАНИ: Симеони, братец наш!

TUOMAS: Kuinka on laitas?

ТУОМАС: Как твое здоровье?

TIMO: Tunnetkos minua?--Ei luotua sanaa.--Tunnetkos minua?

ТИМО: Узнаешь ли ты меня? Ни слова в ответ. Ну, узнаешь .ли ты меня?

SIMEONI: Tunnen kyllä.

СИМЕОНИ: Узнаю.

TIMO: Kukas minä olen?

ТИМО: Так кто я?

SIMEONI: Hä Jukolan Timo. Niin, enkö ma häntä tuntis?

СИМЕОНИ: Хе, Тимо Юкола. Чего тебя не узнать!

TIMO: Oikein! Minä olen Timo, sinun oma veljes.--Hätä ei ole vielä suurin suuri, pojat.

ТИМО: Верно! Я Тимо, твой брат родной. Беда еще не так велика, ребята!

SIMEONI: Suuri ja hirmuinen on päivä, joka lähestyy, ja sen nimi on hävityksen kauhistus.

СИМЕОНИ: Великие страхи только подходят. Знайте: будет светопреставление.

AAPO: Miksi ennustat niin?

ААПО: Отчего ты пророчишь такое?

SIMEONI: Hän sanoi.

СИМЕОНИ: Он мне сказал.

JUHANI: Kuka?

ЮХАНИ: Кто?

SIMEONI: Hän, hän, mun toverini matkalla.

СИМЕОНИ: Он, он, мой попутчик.

EERO: Ja minäkö?

ЭРО: Это я-то?

SIMEONI: Et sinä, vaan se hirmu, joka on minua johdatellut. Oi veljet! teille taidan kertoa asioita, jotka kohottavat karvanne pystyyn kuin vihaisen karjun harjasrivi. Mutta antakaas minulle ensin pieni ryyppy sydämeni vahvisteeksi; ja olkoon tämä viimeinen ryyppy, jonka nielaisen kurkustani alas.

СИМЕОНИ: Не ты, а лукавый, то страшилище, кото-* рое водило меня. Ох, братья! Я вам такое расскажу, от чего у вас волосы встанут дыбом, как щетина у злого борова. Но дайте мне прежде выпить для подкрепления сердца. И пусть это будет мой последний глоток.

JUHANI: Otahan ryyppy, Jumalan luoma; katsos tässä, mun armas veljeni.

ЮХАНИ: Выпей, выпей, раб божий. Держи, дорогой мой брат.

SIMEONI: Suurkiitos!--Nytpä tahdon koettaa kertoa mitä olen nähnyt ja kuullut, kertoa varoitteeksi meille kaikille. Kuulkaat: minä olen nähnyt hänen.

СИМЕОНИ: Большое спасибо. А теперь я попробую рассказать вам все, что видел и слышал, и пусть это послужит всем нам уроком. Слушайте же; я видел его.

JUHANI: Kenen ihmeen olet sinä nähnyt?

ЮХАНИ: Кого же ты видел?

SIMEONI: Itse päämestarin, itse Lusifeeruksen!

СИМЕОНИ: Самого главного мастера, самого Люцифера!

AAPO: Hänen näit vain unissa tai mielenhoureessa, jonka saattoi matkaan väkevien ylellinen nautinto.

ААПО: Да это тебе во сне приснилось или с пьяных глаз померещилось. Ведь выпил-то ты лишку.

SIMEONI: Hänen olen totisesti nähnyt.

СИМЕОНИ: Но я его, ей-ей, видел,

TIMO: Minkä muotoinen hän oli?

ТИМО: И каков он из себя?

SIMEONI: Kuin tyhmyys itse, mutta kas kun ketunhäntä keikahtelikin siellä takana.

СИМЕОНИ: С виду —дурак-дураком, а сзади болтается лисий хвост.

TIMO: Oliko hän suurikin?

ТИМО: А велик ли он?

SIMEONI: Noin minun pituiseni, vaikka taisipa hän itsensä muuttaa miksikä hän tahtoi. Ensiksi, kun hän ilmestyi, tuli hän tuulen puuskana kohinalla pensastoon, jossa istuin. Kuka se on? kysyin minä kiljaisten; »ystävä» hän vastasi, otti minua kädestä ja käski minua seuraamaan itseänsä. Minä seurasin häntä, koska en uskaltanut kynsiä vastaan, vaan katsoin parhaaksi tehdä hänen tahtonsa. Ja nytpä vaelsimme yhdessä kauan pitkin ohdakkeista, kivistä tietä; ja muuttuipa hän milloin miksikin. Välistä hyppeli hän edelläni pienenä, naukuvana kissanpoikasena, katsellen taakseen aivan tyhmästi ja minua vasten silmiä. Välistä taasen kohosi hän hirmuisen pitkäksi mieheksi, ulettui päänsä aina pilvien rajalle. Sieltä huusi hän minulle: »näetkös minun päätäni?» Minä, haastellen aina hänen mieliksensä, ihmettelin pituuttansa suuresti ja sanoin, että silmäni tuskin eroitti hänen haarojansakaan. Silloin veti hän suunsa suureen, riemulliseen nauruun ja katseli minua tarkasti. Sitten teki hän vielä monta muutakin temppua, ja talutti minun viimein ylös korkealle vuorelle; siellä kumartui hän eteeni ja sanoi »astuppas selkääni». Minä kauhistuin, mutta en uskaltanut kynsiä vastaan, vaan kiipesin sievästi hänen niskaansa ylös. Kysyin häneltä kuitenkin: mihinkäs nyt mennään? ja hän vastasi: »ylöspäin mennään». Sitten rupesi hän kovin puhkaamaan, hikoomaan ja ruumistansa kiertelemään, ja minä poloinen hänen seljässänsä kiikahtelin sinne tänne, ehtimiseen, ikäänkuin muutama päivä sitten Hämeenlinnan torilla marakatti koiran seljässä. Mutta viimein puhkesi kaksi kirjavaa siipeä hänen hartioistansa ulos ja muutaman kerran hän niitä heilautti, ja nytpä rupesimme vilkkaisemaan ylös korkeuteen, kohden kuuta, joka hohti meidän päällämme kuin vaski-ammeen pohja. Sinnepä sinkaistiin, ja pyörryttävään syvyyteen jäi meiltä matoinen maa. Ehdittiin tuosta viimein kuuhun, joka, niinkuin sokea-eno kertoili, on suuri, ympyrjäinen ja loistava kallio-saari ilmassa, ja näinpä siellä ihmeitä ja kummia, ihmeitä ja kummia! Ah, eihän voi niitä kertoa syntinen kieli!

СИМЕОНИ: Ростом примерно с меня, но он же мог оборотиться в кого ему вздумается. Когда он появился, — я сидел в кустах, — он налетел на меня шумным ветром. «Кто там?» — закричал я. «Друг», — ответил он, взял меня за руку и велел идти за собой. Я пошел, потому что противиться не посмел и счел за лучшее исполнить его волю. Мы шли долго по тернистому и каменистому пути, и он то и дело менял свое обличье. То скакал впереди меня крохотным мяукающим котенком и глупо поглядывал на меня; а то вырастет вдруг в страшного великана, головой до самых небес, и кричит мне оттуда: «Видишь мою голову?» Я стараюсь не разгневать его обидным словом, дивлюсь его росту и Говорю, что даже ног его не могу различить. Тогда он весело хохочет и внимательно смотрит на меня. Много разных штучек он еще выкинул и наконец потащил меня на высокую гору. Потом нагнулся и говорит: «Садись мне на спину». Я порядком испугался, но ослушаться не посмел и живо вскарабкался ему на хребет. Все же решился спросить: «Куда же мы теперь?», а он отвечает: «Полетим вверх». И тут он начал пыхтеть, потеть и извиваться всем телом, а я, бедняга, болтаюсь у него на спине, будто та мартышка на спине у собаки на базаре в Хяменлинне. И вдруг у него из плеч вылезли два пестрых крыла; он взмахнул ими раз-другой, и мы взлетели ввысь, прямо к луне, а она сверкала над нами, как дно медного котла. Так взлетели мы, и где-то в бездонной пропасти осталась сия земная юдоль. И вот мы оказались на луне. Это такой огромный, круглый и блестящий остров в воздухе, как рассказывал и наш слепой дядюшка. Каких только чудес я там не повидал! Ах, мой грешный язык не в силах вам рассказать о них!

TUOMAS: Tee se voimiesi mukaan.

ТУОМАС: Рассказывай, насколько сил хватит.

JUHANI: Voimiesi mukaan, veljeni, vaikk'ei niinkuin vaatisi aineen ankaruus.

ЮХАНИ: Да, да, по силам, братец, а не потому, как того требует твое страшное приключение.

SIMEONI: Koettaa tahdon.--Niin, kuuhun tultiin, ja vei minun saatana sen viimeiselle reunalle, korkealle kukkulalle, jossa seisoi torni vielä korkeampi, rakettu nahasta, saapasnahasta. Ylös torniin me astuimme, hän edellä ja minä hänen jäljessään, ja kauanpa astelimme pitkin ympärivingertäviä rappuja. Lopulta seisoimme saapasnahka-tornin viimeisessä huipussa, josta näin montakin maata ja merta, näin suuria kaupungeita ja ihmeellisiä rakennuksia kaukaisuudessa allamme. Rohkeninpa nyhkäistä saatanaa kylkeen, kysyen häneltä: mikä on tuo, joka näkyy tuolla allamme syvyydessä? Tiuskaisten ja katsahtaen karmeasti puoleeni vastasi hän: »sakramenttu, poika! mitä on minun tekemistä sinun kanssas? Mutta siellähän on maailma, josta läksimme. Katsele ja tutkistele». Niin hän sanoi, ja minä nyt, huoaten, rupesin visusti katselemaan ja tutkistelemaan; ja näinpä kaiken maailman piirin, näin Enklannin valtakunnan, Turkinmaan, Pariisin kaupungin ja Amerikan valtakunnan. Sitten näin minä Isonturkin nousevan ja kauheasti hävittävän kaikki; ja hänen jäljessään asteli se suuri sarvipää Mammona, ajellen ihmissukua maan-äärestä maan-ääreen kuin susi lammaslaumaa. Niin hän ajeli ja kaahasi, ja kuristi lopulta koko maailman ja Amerikan valtakunnan. Tämän näin ja kysyin taasen saatanalta, nyhkäisten häntä kylkeen: onko siis nyt hävitetty maailma, josta minä olin kotoisin? Tuikeasti vastasi hän: »sakramenttu, poika! mitä on minun tekemistä sinun kanssas? Mutta onhan tämä ennustus pian tapahtuvasta asiasta. Katsele ja tutkistele». Ja, huoaten syvään, minä katselin ja tutkistelin. Mutta uskalsinpa kysyä kerran vielä: koska on tämä tapahtuva? Pahasti rämähtäen vastasi hän taasen: »se tapahtuu juuri niin pian kuin nämät kaksi nahkaista torvea ilmestyy meille läpi seinän, juuri tähän etehemme». Ja nyt vihelsi hän kerran ja pitkään. Mutta ah jos kertoa voisin!

СИМЕОНИ: Постараюсь. Да, так попали мы на луну, и сатана отнес меня на самый дальний край; там был высокий холм, а на нем — башня того выше, и построена она вся из кожи, из той самой, из настоящей юфти, что идет на сапоги. И стали мы подниматься на эту башню, он впереди, я за ним, и долго карабкались по винтовой лестнице. И вот залезли мы на самую макушку кожаной башни, и внизу — видимо-невидимо разных морей и стран, великих городов и удивительных строений. Тут я осмелился ткнуть сатану в бок и спросил его: «Что это виднеется там, глубоко под нами?» Он недобро посмотрел на меня и злобно пробурчал: «О, святое таинство! Парень! Что мне делать с тобой? Ведь это тот самый мир, из которого мы отправились. Гляди да изучай». Так он сказал, и я, вздохнув, стал глядеть да изучать и увидел весь мир земной—и Англицкое государство, и Американское, и землю Турецкую и град Париж. Потом я увидел, как Великий Турок вдруг поднялся и начал все сметать на своем пути; а вслед за ним вышагивала та огромная мамона с рогами на голове, гоняя род человеческий от одного края земли к другому, точно стадо баранов. Она их гоняла, трепала и наконец задушила весь мир и Американское государство. Увидел я это и снова толкнул сатану в бок: «Неужто рухнул тот мир, откуда я родом?» А он сердито в ответ: «О, святое таинство! Парень! Что мне делать с тобой? Ведь это же пророчество грядущих событий. Гляди да изучай». И я, глубоко вздохнув, стал глядеть да изучать. Все же я осмелился спросить еще раз: «А когда это свершится?» Он противно заскрипел зубами и ответил: «Это свершится, как только из этой стены высунутся два кожаных рога». И он засвистел долго-долго. Ох, если бы я мог рассказать!

JUHANI: Se tee, jos suinkin jaksat. Voi mitä ihmeitä ja kummia olet nähnyt! Tämä jotain ennustaa, ja kaiketi on tuhomme, Jumalan rangaistus tulossa päällemme, ellei juuri maailman loppu. Onkos tämä laitaa: käyskellä perkeleen kanssa kuussa?

ЮХАНИ: Крепись, братец, и рассказывай. Каких чудес ты насмотрелся! Это не иначе как пророчество!: И означает оно, видно, нашу гибель, божью кару на наши головы, если только не конец всего света. Но где ж это слыхано — побывать с сатаной на луне!

SIMEONI: Ja nahkatornissa!

СИМЕОНИ: И еще в кожаной башне!

JUHANI: Nahkatornissa. Onkos tämä laitaa?

ЮХАНИ: Да, да, в кожаной башне. Где это слыхано!

TIMO: Saapasnahka-tornissa!

ТИМО: В башне из настоящей юфти!

JUHANI: Niin, saapasnahka-tornissa. Ah! Mutta kerro meille kaikki; sillä vaikka tunnenkin väristyksiä seljässäni, taitaa kuitenkin tämä louhiminen tehdä hyvääkin syntiselle sydämelleni, joka on niin paatunut, niin jäykkä, että sattuu siihen tuskin muu kuin helvetin halkonuija tai taivaan tulivasara. Anna jyristä ja sataa, veljeni, anna sataa vaikka korppejooneja; sitähän me tarvitsemme. Niin, mitä tapahtui sitten?

ЮХАНИ: Вот, вот, из настоящей юфти. Ох! Но расскажи нам обо всем. Хоть по моей спине и пробегает дрожь, но для грешного сердца такая встряска, может, даже на пользу. Ведь оно так зачерствело, так закоснело, что только бесовская дубина да огненный молот небес могут расшевелить его. Давай, брат мой, мечи на нас громы, и пусть на наши головы сыплются хоть скорпионы! Мы нуждаемся в этом. Так что же было потом?

SIMEONI: Siis kuulkaat, kuulkaat! Kimeästi saatana vihelsi, ja tulipas, niinkuin hän oli sanonut, kaksi nahkapiippua, kaksi hirmuista torvea touvaten läpi seinän. Rupesivat ne kauheasti huutamaan ja kiljumaan, kuin villityt jalopeurat, rupesivat ammentamaan kidoistansa savua, piin haisua ja tulikiven kaasua. Ja pian me kovin yskimään, niin saatana kuin minäkin, yskimään, köhisemaan ja pitelemään korvistamme, koska ne kaksi peloittavaa pämppää möräsi. Ja yhä tuikkeni ääni, ja torni vapisi, ankara saapasnahka-torni vapisi ja kukistui viimein ryskeellä ja jytinällä, ja me tuossa seurasimme sen kaatuessa, kätkettyinä nahkaviilujen rykelmään. Mihin saatana joutui, sitä en tiedä, mutta ylisniskoin kuukuilin minä aina alaspäin, alas kalliolta, alas kuun viimeiseltä reunalta, ja rupesin nyt putoomaan maata kohden parin kyynärän leveällä nahan kappaleella. Mutta nahka, kuusta kotoisin ollen, kuuhun veti, minä taasen, maasta kotoisin, kohden maata vedin; niin sanottiin; ja koska ruumiini paino voitti nahkaviilun kohotuksen, niin kuljinpa alaspäin, vaikka vitkalleen, ikäänkuin purjehtien vanhan variksen seljässä. Onnekseni kaikki; sillä ilman tätä nahkapaattiani, ilmalaivaani, olisinpa pudonnut kuin rapasäkki mäskiksi maahan, koska en levännytkään enään saatanan siipien nojalla. Mutta hiljaa, hiljaa nyt seilailin kohden rakasta maakotoani taas, ja laskeuduin viimein erään kuusen juurelle lähelle paikkaa, josta olin lähtenyt saatanan kanssa matkaan. Vielä pitelin kourissani nahkalevyä, johon nyt huomasin kirjoitetuksi punaisilla kirjaimilla seuraavalla tavalla: »Jukolan veljeksille tämä, ja terveisiä täysin kourin! Mutta koska ylhäällä pilven juurella on näkyvä tulinen merkki, tai niinkuin hehkuva kotkanhäntä, niin katso: loppu on läsnä hamaan siihen päivään saakka koska tämä tapahtuva on. Annettu saapasnahka-tornista melkein viimeisenä päivänä ja luultavasti vuotena totisesti ihan viimeisenä». Niin seisoi luettavana nahkataulussa, jonka nyt hellitin kädestäni, ja taasen rupesi hän sinkoilemaan ylös kuuhun.--Siinä matkani synkeä ja totinen tosi.

СИМЕОНИ: Слушайте же, слушайте. Сатана свистнул, и из стены, как он и говорил, вдруг с шумом вылезли два рога, два страшных рога. И зарычали они, как взбесившиеся львы, и начали изрыгать дым, чад смолы и серы. И начали мы кашлять, — и я и сатана, — кашлять и хрипеть, и поплотней заткнули уши, потому как те страшные рога все ревели, и все громче и громче. А башня сотрясалась, крепкая башня из юфти, и вдруг как грохнется вниз! И мы вместе с ней, в ворохе кож. Куда делся сатана, не знаю, а сам я покатился кувырком со скалы, слетел с краешка луны и начал падать прямо на землю на маленьком обрывке кожи, всего в два локтя. Но кожа-то была с луны, и ее так и тянуло обратно, а меня, земного жителя, тянуло к земле. Так ведь нам говорили. И раз я тяжелее кожи, то падал вниз, хоть и тихонечко, как на спине старой вороны. Во всем мне была удача: не будь подо мной этой кожаной подстилки, моего воздушного корабля, я бы, пожалуй, шлепнулся на землю, как мешок с потрохами, потому что крыльев сатаны у меня теперь не было. А тут я тихонько плыл к нашей дорогой земле и наконец опустился у елочки, неподалеку от того места, откуда мы с сатаной пустились в путь. Я все еще держал в руках кожу. И вдруг заметил, что на ней красными буквами написано так: «Это в подарок братьям Юкола, и приветов полные горсти! А когда на небе появится огненный знак, похожий на орлиный хвост, то знайте: настал конец света. Выдано в кожаной башне из юфти в день почти последний, и в год, надо думать, поистине последний». Так было написано на коже. А потом я ее выпустил из рук, и она понеслась обратно на луну. Вот вам вся истинная и страшная правда о моих скитаниях.

JUHANI: Ihmeellistä, merkillistä ja hirmuista yht'aikaa.

ЮХАНИ: Удивительно и страшно — все вместе.

TIMO: Mutta oletpa kuitenkin oppinut lukemaan näillä harharetkilläs.

ТИМО: Но за это время ты все же научился грамоте.

SIMEONI: Älä luule. Olenpa yhtä typerä kuin ennenkin.

СИМЕОНИ: И не думай. Я так же глуп, как раньше.

TIMO: Ehkä taidat konstin ja koukun. Koetappas; tässä on aapiskirjani.

ТИМО: А, может, тебе открылся какой-нибудь хитрый секрет? Ну-ка, попробуй, вот тебе букварь.

SIMEONI: Niin, mitä vielä. Onpa niinkuin katselisin ryssän tai hebrean kieltä. Silloin hengen vaikutuksesta tiesin paljon, joka nyt on edessäni pimeää, ja olenpa jälleen sama ihmisraukka, sama syntinen, suuri syntinen. Ja pääni käy pyörään, sillä se päivä on tullut! Pääni käy pyörään, sillä silmäni ovat nähneet itse Lusifeeruksen. Ai, ai, kuinka karvainen se oli!

СИМЕОНИ: Еще чего! Для меня это как русский или еврейский язык. Тогда-то, осененный духом, я знал немало, но сейчас передо мной сплошная темень, и я опять тот же несчастный человечек, тот же грешник, великий грешник. И голова моя идет кругом, ибо тот день настал! Голова моя идет кругом, ибо я собственными глазами Еидел самого Люцифера. Фу, какой он волосатый!

JUHANI: Voi meitä poika-parkoja, voi!

ЮХАНИ: Ох мы, бедные парни, о-ох!

SIMEONI: Tuhannen kertaa voi! Pääni pyörii, pyörii! Minä olen nähnyt Lusifeeruksen. Se pyörii!

СИМЕОНИ: Тысячу раз ох! Голова моя идет кругом, кругом! Ведь я видел самого Люцифера. Голова кругом!

JUHANI: Rukoile Jumalaa, veljeni, rukoile Jumalaa!

ЮХАНИ: Молись богу, брат мой, молись богу!

SIMEONI: Rukoillaan kaikki yhdessä.--Minä olen nähnyt Lusifeeruksen karvaisen voiman!--Rukoillaan kaikki!

СИМЕОНИ: Помолимся все вместе. Я видел волосатого силача Люцифера! Помолимся все вместе!

TIMO: No, jos niin tarvitaan. Miksi emme rukoilisi?

ТИМО: Что ж, можно. Почему бы не помолиться?

JUHANI: Surkeatahan tämä on, ah, voi!

ЮХАНИ: Как все печально, о-ох!

TIMO: Älä itke, Juhani.

ТИМО: Не плачь, Юхани.

JUHANI: Itkisinpä verta jos taitaisin; sillä olemmehan eläneet kuin Koirankuonolaiset, juoneet viinaa kuin Mahometit ja Turkkilaiset. Mutta nyt siitä tulkoon luku laulun perästä, elämä toisenmoinen, muutoin lankee pian päällemme taivaan hirmuinen viha kuin raskas Tunturinvuori, ja painaa meidät helvettiin alas. Jaa, jaa, poikia on varoitettu ennustuksilla ja ihmeillä, ja vartokaamme pahinta peeveliä, ellemme ajoissa ota merkeistä vaaria.

ЮХАНИ: Кровыо, а не слезами заплакал бы я, если б мог. Ведь мы жили как азиаты, пили водку как турки и магометане. Нет, теперь этому настал конец. Отныне мы будем жить иначе, не то на нас скоро падет небесная кара, устрашающая и тяжкая, как гора Тунтури-вуори, и всех нас вдавит в преисподнюю. Да, да! Нас предупредили разными чудесами и пророчествами. И если вовремя не образумимся — ждите беды!

LAURI: Pahinta kyllä meidän vartoa tulee; sillä onpa minullakin jotain kerrottavaa. Kuulkaat! Koska, teidän heittäissänne kiekkoa aholla, käyskelin metsässä, haeskelin kalupuita talon tarpeeksi, näin minä ihmeellistä unta, ma'atessani tuolla kankaalla. Katselinpa niinkuin korkean hongan latvasta kuinka hurjasti löitte kurraa täällä aholla pitkin tuoreita härjänvuotia. Ja arvatkaas kenen kanssa. Veikkoset, oman, kiivaan provastimme kanssa läimäyttelitte. Mutta kuinkas kävi? Huomasi viimein provasti, ettei kiekko ollutkaan tavallinen kiekko, vaan punakantinen aapiskirja. Siitä suuttui hän hirveästi ja, heiluttaen miekallansa, huusi korkealla äänellä: »iijaa, iijaa!» ja kohta lähestyi peloittava hirmumyrsky, joka teidät viskasi ruumenina ylös ilmaan tuulien haltuun. Niin uneksuin, ja jotakin merkitsee tämä uni.

ЛАУРИ: Да, ждите беды. И у меня тоже есть что рассказать. Слушайте. Когда вы катали на поляне деревянный круг, я бродил по лесу и искал подходящего де^ рева на разные поделки. Я вздремнул в лесу, и мне приснился удивительный сон. Сижу я на вершине высокой сосны и вижу, как рьяно вы катаете круг, а поляна застелена бычьими шкурами. И угадайте-ка, с кем вы играли? С пастором, братцы вы мои, с нашим ретивым пастором! И что же случилось потом? Пастор вдруг увидел, что круг вовсе не круг, а букварь с красной обложкой. Тут он ужасно разозлился, замахал своим мечом и громко закричал: «Эйя, эйя!» И поднялась страшная буря, и вас, как мякину, подхватило ветром и понесло. Вот что мне приснилось, а такой сон что-нибудь да означает.

JUHANI: Merkitsee totisesti, ennustaa meille tässä jotain helvetin polskaa; sitä ei tarvitse epäillä. Kahdelta haaralta on meitä varoitettu, ja ellemme nyt ota vaaria, niin tulta, pikiä ja pieniä kiviä vielä sataa päällemme, kuin tapahtui ennen Sodoman ja Gomorran kaupungeille.

ЮХАНИ: Наверняка! Не иначе как он сулит нам какую-нибудь чертову кутерьму. В этом можно не сомневаться. Мы предупреждены с двух сторон, и если только не остепенимся, — быть нам под огненным дождем с камнями и горящей смолой, как некогда было с Содомом и Гоморрой.

AAPO: Olkaamme kuitenkin liioin kauhistumatta.

ААПО: Но не будем все-таки чересчур пугаться.

TUOMAS: En vissiin päätä kuinka on, mutta kaikki mitä Simeoni on nähnyt, on kenties kotoisin pohmeloisen aivosta vaan.

ТУОМАС: Судить наверное не берусь, но может статься, что Симеони все это померещилось спьяну.

JUHANI: Mitäs puhut, mies? Teetkö tyhjäksi taivaan tärkeää tointa?

ЮХАНИ: Сказал! Ты хочешь свести на нет небесные знамения?

TIMO: Älä haastele vastoin Jumalan töitä ja ihmeitä.

ТИМО: Не говори против божьих дел и чудес.

SIMEONI: Ah! kuussa olen käynyt ja nähnyt Lusifeeruksen, josta sieluni on nyt peloissansa kovin. Voi minua, ja voi meitä kaikkia!

СИМЕОНИ: Ах! Я был на луне и видел Люцифера, и душа моя дрожит теперь в страхе. Горе мне, горе всем нам!

TUOMAS: Surkeus suuri! Mutta ota vielä yksi ryyppy ja mene sitten ma'ata.

ТУОМАС: Горе великое! Но выпей-ка еще да ложись спать.

SIMEONI: Niin, mitähän tuo tekis?

СИМЕОНИ: А что, если попробовать?

TIMO: Ei ole viinaa enään.

ТИМО: Водки больше нет.

TUOMAS: Se on ero asiassa.

ТУОМАС: Ну, тогда другое дело.

SIMEONI: Kiitos Herran, että loppui se kerran, se viinamyrkky. Ja älköön nyt enään tulko huulilleni pisaraakaan tätä juomaa, sen lupaan ja vannon.

СИМЕОНИ: И слава богу, что она наконец-то кончилась, эта отрава. Больше я ни капельки не возьму в рот хмельного. Клянусь вам.

JUHANI: Kirottu olkoon tämä helvetinsahti!

ЮХАНИ: Будь оно проклято, это адское зелье!

TIMO: Vähän pahastipa teimme, kun rupesimme keittelemään tätä juoma-ainetta.

ТИМО: Да, нехорошо мы сделали, занявшись винокурением.

AAPO: Kenen tahdosta tapahtui tämä? Vastatkaat minua, Juhani ja Timo.

ААПО: А кто зачинщик? Отвечайте, Юхани и Тимо.

JUHANI: Onpa viina sinullekin maistanut, veljeni, on tosin. Ja toiseksi, niin tehty on tehty, eikä saata sitä enään takaisin ruikutus ja marina. Niin, niin, mikä on mennyt, se on suden suussa; mutta olkoon tästälähin toinen laki.--Nyt ojalle! ja kirvespohjallani nuijin tuhanteen myttyyn tuon pahalaisen vaskihärjän, tuon kirotun viinapannun, ja kölsän hajotan kuin harakan-pesän.

ЮХАНИ: Но ведь и ты, брат мой, пил охотно, весьма охотно. К тому же что сделано, то сделано, и сколько ни ворчи и ни скрипи — дела не поправишь. Да, да, что было, то было. Но впредь пусть все будет иначе. Идем к ручью! Я так хвачу обухом эту бесовскую медную посудину, что она в лепешку превратится, и шалаш тоже разнесу, будто сорочье гнездо.

SIMEONI: Tee se, veljeni, ja taivas riemuitsee.

СИМЕОНИ: Сделай, сделай это, брат мой, и небо возрадуется.

JUHANI: Minä teen sen.

ЮХАНИ: Так и сделаю!

AAPO: Miksi hävittäisimme kaluja ja kappaleita, joita taidamme kunniallisesti myydä?

ААПО: Зачем губить добро, если мы можем его честно продать?

JUHANI: Mutta katsos tätä paikkaa: mies, jolle myisin pannuni, mitä rakentelis hän sillä, minkälaista terveyden vettä? Samaa sorttia, samaa sorttia, samaa helvetin asian-ajajaa, joka on jo syösnyt meidät itse aina kadotuksen partaalle, ja samaan kurjuuteen saattaisin myös monen muun tämän pannuni kautta. Mutta siitä synnistä tahdon olla kaukana, tullessani viimein Herran tuomiolle.--Niin, nyt pannu myttyyn ja kölsä nurin!

ЮХАНИ: Но ты подумай: что будет делать с котлом человек, купивший его, какое зелье он начнет варить? То же самое зелье, то же самое. И будет тот человек служить тому же нечистому духу, который уже и нас толкнул к самому порогу преисподней. И через этот котел я и других вверг бы в такую беду? Нет, я хочу быть подальше от такого греха — ведь за все придется отвечать перед богом! В лепешку котел, к черту шалаш!

AAPO: Myykäämme se kruunulle, joka mynttää siitä rahoja.

ААПО: Продадим котел казне, а казна начеканит из него денег.

JUHANI: Kyllä siitä klopoja heltii vaikka sen myttyynkin mynttään. Tässä on kirveeni; ota kirvees sinä myös, Timo, ja käy kanssani sudentarhaan. Mutta huomenna, koska on sunnuntai, lähdemme kirkkoon. Kirkkoon lähdemme, konttien rukoilemaan tuon kurjan, ainoan ja kuolemattoman sielumme edestä, joka on jo kyllä tarpeellista. Kirkkoon joka mies, muutoin meitä saatana leivoittaa.--Sudentarhaan, Timo!

ЮХАНИ: Медяки-то из него получатся и после того, как я его искромсаю. Вот мой топор, а ты, Тимо, забирай свой, и пойдем. А завтра, благо как раз воскресенье, мы отправимся в церковь. Да, в церковь, вымаливать на коленях прощение своим жалким и бессмертным душам. Это нам и впрямь нужно. Все до единого в церковь, не то сатана еще окрутит нас. Пошли, Тимо!

Alas ojalle nyt astuivat Juhani ja Timo, runtoivat pian viinapannun ihan muodottomaksi kappaleeksi ja hävittivät kölsän. Mutta yön lepäsivät he syvimmässä unessa, heräsivät varhain seuraavana aamuna ja rupesivat itsiänsä varustelemaan kirkkoon. Läksivät he matkaan: Aapolla kainalossa heidän isänsä vanha virsikirja, Simeonilla »Huutava-ääni», mutta, punakan-sinen aapiainen kourassa, astelivat Juhani ja Timo. Ja kulkeissansa haastelivat he seuraavalla tavalla.

И Юхани с Тимо отправились к ручью. Шалаш они развалили, а винный котел измолотили, превратив в бесформенный ком. Ночь они провели спокойно, а на другой день проснулись рано и стали собираться в церковь. Потом отправились в путь: у Аапо был под мышкой старый отцовский молитвенник, у Симеони — «Глас вопиющего», а Юхани и Тимо держали в руках буквари в красных обложках. По дороге они вели следующую беседу.

SIMEONI: Kas, jota lähemmäs Herran temppeliä astun, niin tyyntyypä mieleni myrsky yhä enemmin ja enemmin ja sydämeni vilvoittuu. Ah! hurskasten retkillähän käyskelee viisas mies, mutta synnin loassa täällä rypee tyhmyys ja sokeus. Voi! koska taakseni katsahdan, niin hirveäksi helvetiksi, jonka ympäri viinan siniset liekit kiertelee, kuvastuu mieleeni tuo onneton kaupunkimatka.

СИМЕОНИ: Чем ближе я подхожу к божьему храму, тем больше стихает буря в моей душе и успокаивается бедное сердце. О, умный человек всегда тянется к божьей благодати, а глупец и слепец вечно погрязают в омуте грехов. О! Когда я оглядываюсь назад, страшным адом представляется мне та злосчастная поездка в город. Да, адом, и вокруг него синими огоньками пылает водка.

TIMO: Sentähden älä, veljeni, tee enään koskaan niin. Minä rukoilen sinua. Onkos tämä laitaa? Pinnata naamaansa kallista trahtööri-viinaa yöt ja päivät, yöt ja päivät, ja juoda vielä makuvaria kuin suuret herrat. No, noh, tämä älköön olko nuhde, vaan veljellinen varoitus.

ТИМО: А потому, брат мой, больше никогда так не делай, умоляю тебя. Разве такое годится? Дни и ночи напролет заливать глотку дорогим трактирным вином, да еще пить сироп, словно ты важный господин. Ну, ну, это не упрек тебе, а просто братское наставление.

SIMEONI: Minä pahoin tein, ja pahoin teimme kaikki, käydessämme viinan keittoon ja naukkimiseen. Mutta nyt, päättäkäämme yhteisesti heittää ainiaaksi tämä juoma, joka eläimeksi muuttaa ihmislapsen.

СИМЕОНИ: Дурно поступил я, да и все мы, когда взялись гнать и попивать это зелье. И давайте все вместе постановим навсегда бросить эту проклятую отраву. Ведь из-за нее добрый человек скотиной становится.

JUHANI: Vallan siaksi, vieläpä alhaisemmaksikin röhkielevää harjasniskaa saattaa se aina miehensä lopulta. Sentähden tässä nyt puristamme viinan kanssa lujasti jäähyväiskättä ja pyydämme hänen lähtemään meistä kuuksi päiväksi Herran nimeen. Niin Aapo, nyt kerro meille tarina siasta lammikossa, jonka kerran kuulimme sokea-enon suusta; kerro se meille tässä käydessämme.

ЮХАНИ: Прямо-таки свиньей! И даже хуже этой хрюкающей твари! А потому мы сейчас навсегда распрощаемся с водкой, и пусть она, во имя господа, оставит нас в покое. А теперь, Аапо, расскажи-ка нам ту присказку о свинье в луже. Мы ее когда-то слышали от нашего слепого дядюшки. Пока идем, ты ее и расскажешь.

AAPO: Teen sen mielistikin. Oi! antakoon se meille aina tuikeamman inhon tuota tuomittua metelivettä kohtaan.

ААПО: С большой охотой! И пусть она навсегда отвратит нас от проклятого яда!

Juttelipa Aapo heille seuraavan:

И вот что рассказал им Аапо:

Oli sunnuntai-aamu; lokalammikossa kesä-auringon hohteessa röhöitteli sika, katsellen kansaa, joka kulki hänen ohitsensa kirkkoon. Kadehtivalla, kivistävällä sydämellä katseli se ihmisen jaloa, kaunista muotoa, muistellen omaa harjastettua haamuansa. Vieläpä säteili muutaman ohikäyvän otsalta niin ankara loiste, että sian katsanto siitä hämmästyen ammahti takaisin; ja kovin se oli vihoissaan Jumalalle, joka ei myös häntä ollut ihmiseksi luonut. Koska se viimein oli kylliksi nupisnut ja närisnyt, oikaisi se koipensa, ummisti pienet kyynysilmänsä ja nukkui. Mutta koska se hetken päästä heräsi, makasi sen vieressä kumppani, eräs juomari, joka päissään oli kiirahtanut lammikkoon alas, ja oli nyt tukahtumaisillansa lokaan. Sika huomasi hänen vaaransa, armahti häntä ja, iskien torahampaansa miehen kaulukseen, kiskoi hänen ylös kuivalle maalle. Mutta tuon armotyön tehtyänsä, se katseli miestä hetken, irvisti pahasti ja lausui: »sinä kurja mies, onhan muotos niin ruma, etten kauemmin ilkene katsella». Niin sika lausui, läksi hänestä röhkien pois ja rupesi tonkimaan maata.

— Было воскресное утро. Жарко палило летнее солнце. В грязной луже валялась свинья и поглядывала на народ, проходивший мимо нее в церковь. С завистью и болью в сердце смотрела она на Человека, благородного и красивого, н не могла забыть, как безобразна она сама. А лица иных прохожих светились таким сиянием, что свинья в сильном смущении совсем отвернулась. И она гневно возроптала на бога, который не создал ее человеком. Вдоволь похрюкав и побрюзжав, она растянулась на земле, закрыла свои маленькие глазки и уснула. А когда проснулась, рядом оказался компаньон — какой-то пьяница, который скатился в лужу и вот-вот готов был захлебнуться грязью. Свинья увидела беду и пожалела пьяницу; вцепившись клыками в ворот, она вытащила человека па сушу. Свершив это доброе дело, свинья поглядела с минуту на человека, поморщилась и сказала: «Эх ты, несчастный! Ведь ты так безобразен, что смотреть на тебя противно». Сказавши это, свинья, похрюкивая, пошла прочь и принялась рыть землю.

JUHANI: Oivallinen tarina.--Mutta tuota kohden ilmaa on Jukolan talo, ja hyvä että tiemme kulkee kaukaa sen ohi; sillä musertuispa sydämemme nähdessämme entisen kodon. Hyvä myös, että jää meistä kauas Toukolan kylä ja vihatoverimme siellä. Kas kun pelkään että, jos heitä kohtaisimme ja he näyttäisivät meille pienenkin irvistyksen, minä kohta karkaisin heidän kurkkuunsa kuin kissa. Enpä ole vielä unohtanut löylytystä, jonka heiltä sain, enkä lupaustani hirveästä kostosta.

ЮХАНИ: Занятная присказка... А вон там будет Юкола, и хорошо, что мы обойдем ее сторонкой. Ведь сердце разорвется от тоски, если мы увидим свой родной дом. Да и Тоукола с нашими недругами остается в стороне; это тоже не худо. Видишь ли, я боюсь, что стоит нам только встретить их да услышать хоть одну насмешку, как я сразу же, точно кошка, вцеплюсь им в горло. Я еще не забыл, какую взбучку они мне задали, да и свою клятву о страшной мести помню.

TUOMAS: Ei ole mennyt minunkaan muistostani kaksi asiaa.

ТУОМАС: Я тоже не забыл два случая.

SIMEONI: Meidän tulee anteeksi antaa ja unohtaa.

СИМЕОНИ: Мы должны все простить и забыть.

JUHANI: Olkoon menneeksi: jos nöyrtyvät ja tulevat minulta anteeksi rukoilemaan, todistaen pahoin tehneensä, silloin kernaastikin unohdan kaikki, likistänpä heidän kanssaan vielä käpälääkin, silmät kyyneleissä. Mutta niinkauan kuin eivät mieli taipua tähän, vaan päinvastoin minua hammastavat lakkaamatta, niin purenpa hammasta minäkin, puren että kipenöitsee.

ЮХАНИ: Так и быть, коли они смиренно покаются и попросят у меня прощения, я охотно все забуду, даже руки им пожму со слезами на глазах. Но пока они не сделают этого и будут зубоскалить на мой счет, я тоже буду упрямиться и так скрипеть зубами, что искры посыплются.

Näin haastellessaan keskenänsä, lähestyivät he Tammiston taloa. Siinä seisoi pihalla paljon kansaa, miehiä ja naisia, ja kauas kuului eräs ääni, joka räknäili: »ensimmäinen, toinen, kolmas kerta», ja kyseli: »eikös kukaan enemmin lisää?» Oli se ryöstöhuuto-kauppa, jota itse nimismies käytteli, istuen lähellä porrasta pienen pöydän ääressä ja kirjoitellen kirjaansa ostajien nimet ja tavarojen hinnat; ja oli nyt par'aikaa 5menemässä talon ammuva karja. Kovin kummastuen seisoivat veljekset, arvellen miksi sunnuntaina tällaista tointa käytettiin. Mutta olivatpa he erehtyneet lukiessaan viikkonsa päiviä Impivaaran sydänmaassa humalan humussa, joka vauhdilla vie eteenpäin miehen ajan. Maanantai ja puhdas arkio oli tämä päivä, jota veljekset olivat pitäneet sunnuntaina ja jona olivat lähteneet astelemaan kirkkoon, kirjat kourissa.

Беседуя так, братья подошли к усадьбе Таммисто. На дворе стояло много народу, мужиков и баб, и далеко раздавался голос, который то и дело выкрикивал: «Раз. два, три!» — а потом спрашивал: «Кто больше?» Это был принудительный аукцион, которым ведал сам ленсман, сидевший за столиком у крыльца и записывавший в книгу имена покупателей и цены товаров. Как раз шла продажа скота. Братья стояли в крайнем недоумении, пытаясь понять, почему подобным делом вздумали заниматься в воскресенье. А дело было в том, что в пылу беспробудного пьянства в своей глуши братья просто-напросто потеряли счет дням — у пьяного они летят быстро. В действительности же был понедельник, самый настоящий будничный день, который братья приняли за воскресенье и потому с книжками в руках зашагали в церковь.

Katselivat he ympärillensä, nähdäkseen Kyöstiä, uskollista ystäväänsä. Mutta hän ei ollut tässä, hän käyskeli kaukana pellolla, käyskeli tuijotellen totisesti maahan ja mietiskellen itseksensä. Kysyipä viimein Juhani muutamalta mieheltä, joka seisoi heitä lähinnä, kuinka yhteistä huutokauppaa uskallettiin pitää sunnuntaina, Herran pyhänä sapattina. Kulovalkeana silloin nauru ja tirskuna juoksi miehestä mieheen ympäri kaiken kansan, ja nytpä arvasivat veljekset asian oikean laidan. Ällistyneinä, äänettöminä ja punehtuen seisoivat he kauan, kuullellen ihmisten naurua ja pilkkaa. Läheni heitä myös joukko Toukolan poikia, kysyivät heiltä ivaten Impivaaran uudesta uskosta, sen kalenterista ja miksi kutsuttiin heidän almanakassaan tämä viikon kahdeksas päivä. Tuota kuultelivat veljekset, ja äkisti loimahti heidän vihansa tuimaan tuleen, ja myrsky oli valloillansa. Kuin irtipäästetyt kahlekoirat karkasivat he kiljunalla Toukolaisten päälle, ja peloittava tappelus nousi nyt Tammisto pihalla.

Они оглядывались по сторонам, чтобы увидеть Кю-эсти, своего верного друга. Но хозяина дома здесь не было: он ушел далеко в поле и бродил там, глядя в землю и напряженно о чем-то раздумывая. Юхани спросил наконец у стоявшего поблизости мужика, как же осмелились проводить торги в воскресенье, в святой день. Словно лесной пожар, покатился тут хохот от одного человека к другому, через всю толпу, и только тогда братья догадались, в чем дело. Долго стояли они под градом насмешек, ошеломленные, с красными от смущения лицами. Их окружили парни Тоуколы и с из*: девкой стали расспрашивать о новой вере Импиваары, о ее летосчислении, о том, как называется по их календарю восьмой день недели. Братья слушали молча, но вдруг в их сердцах вспыхнула ярость — и тогда разразилась буря. Как спущенные с цепи псы, бросились они с криками на парней Тоуколы, и на дворе Таммисто началась страшная драка.

Simeoni ei tuohon leikkiin mielinyt sekaantua, vaan oli hänen haltuunsa heitetty kaikkein kirjat, joita hän lujasti hallitsi kourissansa ja katseli tuskallisella muodolla, surkeasti levottomalla silmällä tuiman taistelon vaiheita. Mutta nähtyänsä Aapon kovassa ahdistuksessa kolmen rotevan Toukolaisen kourissa, nähtyänsä kipeällä sydämellä kuinka kurja veljensä kelmeni ja kuinka hänen katsantonsa jo tuijoitteli tynsästi kohden puitten latvoja, kun iskuja, säkenöitseviä iskuja sateli joka haaralta, silloin asetti Simeoni kirjat kädestänsä kivelle siihen lähelle, kiirehti auttamaan Aapoa ja katosi pian tappeluksen hurjiin laineisin.

Симеони не пожелал ввязываться в эту кутерьму, и потому ему были брошены все книги. Он крепко сжимал их в руках и с тревожным, печальным видом следил за схваткой. Но, увидев, как достается Аапо от трех дюжих парней, увидев, как его несчастный брат побледнел и уставился на вершины деревьев, в то время как на него со всех сторон сыпались удары, Симеони положил книги на камень и, спеша на помощь брату, скрылся в бурных волнах схватки,

Toimitusmies ensin kyllä koetti estää tämän vihaisen tulvan paisumista, mutta huomattuaan ei tässä mitään voivansa matkaansaattaa, siirtyi hän ajoissa syrjään ja katseli ihmeeksensä veljesten ääretöntä voimaa. Ja voimaa niin väkivaltaista, sen käytännössä niin tuulispään tapaista vauhtia eivät olleet veljekset ennen koskaan vielä osoittaneet. Kauan ja salassa kytevä kostontunne sai vihdoin tuulta, ja kasvoi siitä tulinen, kauhistava myrsky; ja verraton oli hälinä ja pauhu. Kalveina ja vapisevina pakenivat naiset taistelopaikasta, mikä sylissään kantaen, mikä taluttaen kädestä pientä, peljästynyttä lapsukaista. Virnapäisinä talon naudat, niin uhkea sonni kuin vakavat lehmät, juoksivat tuonne, tänne, ja ympäri kaikui huuto, möry ja poru, kun Jukolan veljekset löivät ja kun Toukolaiset löivät heitä vastaan, Toukolaiset ja heidän monta ystäväänsä. Juhani, purren hammasta ja vallan tuhankarvaisena kasvoiltansa, huhtoi voimallisesti vihamiestensä joukkoon, huhtoi oikealle, vasemmalle, ja leukansa longahteli vihan kiukusta. Mutta kuin kallio, niin rynkäsi esiin harteva Tuomas, ja mihin raskas nyrkkinsä iski, siihen kaatui aina mies, kaatui kaksikin yhdellä iskulla. Nähtiin siinä tapahtuvan, että kun hän yhtä löi, tämä kaatui vauhdilla niin tuimalla, jotta kaatuessaan toisenkin miehen kumosi, joka seisoi hänen vieressänsä. Timo läimäytteli kuin uros hirsistössä läimäyttelee kirveellänsä; ja kauas kuumoittivat hänen ruskeat, karheat, vihasta hohtavat poskensa. Miehenvastusta ei puuttunut Eeroltakaan tässä kahakassa. Muiden jalkoihin hän tosin kiirahteli usein, mutta ainapa hän jälleen pian pinnisteli itsensä ylös miesröykkiön alta, ja iskuja lenteli hänestä taasen kuin ampauksia ympäripyörivästä raketista. Hurjimmin kaikista riehui Lauri; hän löi ja temmelsi kalveana kuin murhan-enkeli, ja kaikki hänen edestänsä pakeni ja murtui. Kauhistuen katselivat ihmiset tätä kamppausta. Kaikkialla näkyi kamoittavan kalveita kasvoja, hirveästi huokuvia sieraimia, tuolla verisiä naamoja, täällä multaisia kuonoja. Katso vihan synkeätä liekkiä heidän silmissään, joka rynkää vaan kiukkunsa maalia kohden, huolimatta vaikka sataisi vastaan tulta ja tulikiveä. Tämän kaiken he näkivät, ja kuulivat parinan ja ähellyksen niin hirmuisen kuin susijoukon murhaavasti tapellessa syys-yön pimeässä metsässä.

Ленсман вначале попытался было обуздать этот яростный поток, но, убедившись в своем бессилии, поспешил отойти в сторону, дивясь богатырской силе братьев. Никогда еще не видывали люди такой удали и ловкости братьев. Долго тлела в их сердцах затаенная месть, точно искра, и, дождавшись наконец порыва свежего ветра, вспыхнула устрашающим пламенем. Поднялся переполох. Бледные, дрожащие от страха женщины бежали с поля битвы; одни несли детей на руках, другие тащили их за руку. Обезумевшая скотина — и огромный, бык и смирные коровенки — заметались из стороны в сторону; отовсюду раздавались крики, рев и топот. Братья дрались с остервенением, хотя парни Тоуколы, с их многочисленными друзьями, отвечали тем же. Юхани, с мрачным, посеревшим лицом, скрежетал зубами и бил направо и налево, круша врагов. Словно скала, стоял плечистый Туомас, и куда падал его тяжелый кулак, там всегда валился человек, а то и два. Тимо сыпал удары, точно дюжий дровосек; его обветренные, побагровевшие от злости щеки горели, как в огне. В мужестве нельзя было отказать и Эро. Правда, он нередко катался в ногах у остальных, но тотчас выбирался из свалки и снова молотил по спинам — так сыплются искры и » взвившейся в небо ракеты. Однако неистовей всех дрался Лаури; бледный, словно ангел смерти, он бился без устали, и все перед ним рушилось, валилось наземь, обращалось в бегство. С ужасом глядели люди на это побоище. Всюду мелькали бледные лица, раздувавшиеся ноздри, окровавленные головы, перемазанные землею носы и щеки; глаза дерущихся сверкали слепой ненавистью, не знающей предела, хотя бы с неба падал огненный дождь. Слышались сдавленные хрипы и глухое рычание, и людям казалось, будто в темном лесу осенней ночью грызется голодная волчья стая.

Niin oteltiin Tammiston pihalla, ja tuimemmaksi yhä vaan ottelo kiihtyi. Makasi jo tuolla mies, makasi jo täälläkin, vuodattaen verta hietaiselle tanterelle. Maata jo kasteli veljestenkin mustanpunainen veri; sillä Toukolaiset jo iskeilivät puukoillansa; mutta puukkoja ei nyt riippunutkaan veljesten vöillä, koska he olivat retkellä pyhään temppeliin. Nyt, koska he huomasivat kuuman verensä juoksevan, sieppasivat he teloja mäeltä aseiksensa, teloja, karankoja, tai mursivat seipäitä lähimmistä aidoista ja karkasivat villittyinä päin; pian kuitenkin kohtasivat he samankaltaisia aseita vihollistensakin puolelta; ja rupesivat nyt seipäät ja kanget räiskynällä loiskeilemaan ympäri miesten päitä. Ja näyttipä aina vielä epätietoiseksi ken tässä voittaisi, ken taipuisi tappiolle. Veljekset, vaikka he jalostikin taistelivat, taistelivat kuitenkin monilukuisen vihollisen kanssa; ja ankarasti, vimmatusti lyötiin heitä vastaan.

Схватка во дворе Таммисто все разгоралась. Вот уже повалился один борец, за ним другой, обагряя кровью песок. Кровью истекали и братья — парни Тоуколы пустили в ход ножи, а у братьев их не было, ибо они держали путь в божий храм. Почувствовав горячие раны, братья начали хватать палки, коряги, выдергивать жерди из изгороди и снова обрушились на врагов; однако их встретили таким же оружием, в воздухе замелькали колья и послышался страшный треск. Но кто тут победит и кто будет бит — оставалось загадкой. Братья, хотя у них и не было недостатка в мужестве, дрались все-таки с более многочисленным противником, который к тому же отчаянно сопротивлялся.

Mutta lähestyi silloin tappelukenttää mies, joka heti saattoi vaa'an painumaan Jukolaisten puolelle. Lähestyi pellolta, juosten, karaten ja pahasti mölisten, Tammiston juureva Kyösti. Jykevä seiväs kourassa, hän kirmasi esiin kauhistuksen harmaankalveana haamuna, tukka pyrstönä pystyssä kuin peikon; ja iski hän kuin leimaus Toukolaisten selkään, saattaen häiriön heidän joukkoonsa, mutta veljesten into kiihtyi. Mölisten ja pyöritellen silmiänsä löi hän peloittavasti, löi kuin mieletön, hullu mies; pieksivät taasen veljekset toiselta puolelta, pieksivät kahdenkertaisesti ja hurjasti pakenivat viholliset viimein, ne, joita ei vielä seiväs ollut maahan kaatanut.

И вдруг на поле брани примчался новый боец, сразу же перетянувший чашу весов на сторону братьев,— к дому подбежал Кюэсти Таммисто. С криком ворвался он во двор и молнией ударил в спину парням Тоуколы. Его крепкий кол привел их в смятение, а братья воспрянули духом. Кюэсти дико вращал глазами, ревел и молотил, как одержимый; а с другой стороны на врагов наседали братья, наседали с удвоенной силой. И наконец те, которых еще не свалил кол, поспешили унести ноги.

Pois nyt riensivät veljeksetkin, läksivät juoksemaan kohden kotoansa, huutain Kyöstiä seuraansa. Mutta Kyösti ei kuullut heidän käskyänsä, vaan pihalla raivosi hän lakkaamatta, kirkkui, ärhenteli, ja kamoittava oli hänen muotonsa. Mutta veljekset kiitivät jo kujan kuivalla, savuavalla tiellä; ja koska he ehtivät pienelle sillalle peltojen välissä, kuulivat he jäljessään Kyöstin äänen. He seisahtuivat, katsoen taakseen, ja näkivät hurjan miehen, seiväs olalla, heitä lähestyvän juosten, mölisten ja heilutellen kättänsä ilmassa; ja pian seisoi heidän edessään hirmuinen Kyösti. Hän hikoili, puuskutti ja uhosta ja vimmasta tuijottelivat ristiin hänen harreat silmänsä. Et ymmärtänyt hänen sekamelskaista puhettansa, jossa usein kuului korkea ja kestävä huuto: »älämölöö, ai älämölöö!» Veljekset rukoilivat häntä käymään heidän kanssansa Impivaaraan eikä lähtemään takaisin tuonne susien kitaan, mutta hän seisoi yhä vaan paikallansa, jupisten itsekseen ja tuijoitellen. Äkistipä katsahti hän kiivaasti veljeksiin ja lausui: »menkäät kotia nyt!» niin lausui hän ja kääntyi heistä pois. Ympäri kääntyivät myös veljekset ja siirtyivät vastapäiseen suuntaan. Mutta hetken päästä kaikui kerran vielä Kyöstin sakea ääni, ja veljekset, katsoen taakseen, näkivät miehen seisovan kujalla, ravistellen kättänsä ja päätänsä, ja kuulivat hänen taasen huutavan korkealla äänellä: »menkää kotia nyt!» Siitä riensi hän pois samaa tietä, jota oli tullut, ja pois metsäpirttiinsä riensivät myös veljekset, monella heistä päässä korkea kuhmo ja käsivarressa vertatihuva haava. Katsoen kankeasti eteensä astelivat he tuimalla vauhdilla, aatoksissaan kuoleman jäädyttävä synkeys.--Niin loppui tappelus Tammiston kartanolla, josta moni kannettiin pyörtyneenä pois, ja moni oli saanut haavan, joka ainiaaksi hänen merkitsi.

Братья тоже побежали к своему дому, громко окликая Кюэсти. Но он не слышал их зова; с безумным криком он продолжал бушевать на дворе, и страшен был его вид. А братья уже мчались по сухой, пыльной дороге. Но едва они добежали до мосточка между полями, какуслы» шали за собой голос Кюэсти. Они остановились и, оглянувшись, увидели человека, который, крича и размахивая рукой, бежал к ним с колом на плече. Скоро Кюэсти стоял уже перед братьями. Он вспотел, запыхался, а глаза от ярости косили сильнее обычного. Ничего нельзя было понять из его путаной речи, которая то и дело прерывалась протяжным криком. Братья уговаривали его пойти с ними в Импиваару и не возвращаться обратно, в волчью стаю, но Кюэсти продолжал стоять на месте и все что-то бормотал, вращая глазами. Потом, сердито взглянув на братьев, закричал: «А теперь идите домой!» — и отвернулся от них. А братья побежали к дому. Вскоре, однако, вновь донесся протяжный крик Кюэсти, и братья увидели, что он стоит на меже, мотая головой и размахивая руками. Еще раз прокричав: «А теперь идите домой!» — он побежал своей дорогой. Братья неслись к Импивааре. На головах у них были огромные шишки, на руках — кровавые раны. Холодный ужас сковал их души, но они стремительно продолжали свой бег. Так окончилась драка на дворе Таммисто, откуда многих унесли в беспамятстве и где многие получили отметины на всю жизнь.

Luku 11 глава

 

 

 

 

 

 

 

 

 

On ilta samana päivänä, jona niin kiukkuisesti Tammistossa oteltiin. Pirtissään istuvat veljekset, he ovat voidelleet ja sitoneet haavojansa niinkuin parhaiten on käynyt. He istuvat, sydämissä pimeä, ijankaikkinen yö, ja alas permantoon on teroitettu heidän katsantonsa, vimmaa täynnä. He muistelevat mitä ovat tehneet, tietävät mikä rangaistus heitä uhkaa; he mietiskelevät onnetonta, toivotonta tilaansa, ja peloittava on äänettömyys huoneessa. Viimeinpä kuitenkin saattoi Simeoni matkaan seuraavan kanssapuheen.

Вечером того же дня, когда произошла жестокая схватка в Таммисто, братья, смазав и перевязав раны, вновь сидят в своей избе. На сердце у них тяжело и тоскливо, полные отчаяния и ярости взгляды устремлены в пол. Они вспоминают все, что наделали, и знают, какое им грозит наказание. Горько раздумывают они о своем несчастном, без проблеска надежды, положении. В избе царит тягостное молчание. Наконец Симеони решается начать беседу:

SIMEONI: Veljet, veljet! sanokaat yksi sana. Mitä on meidän tekeminen päästäksemme kruunun kynsistä.

СИМЕОНИ: Братья, братья! Скажите одно: что нам делать, чтобы не попасть в лапы властей?

AAPO: Ah! ei ole meillä enään pelastuksen keinoa tästä ahdingosta, ei tämän taivaan alla.

ААПО: Нет нам спасения от такой беды, нет на этом свете.

JUHANI: Kiikissä olemme, kukissa! Kaikki on mennyt, kaikki onni ja toivo!

ЮХАНИ: Мы в капкане, в капкане! Все пропало — и счастье и надежды!

TUOMAS: Peijakas meidät perii, perii ilman armoa; siis ottakaamme, silmät ummessa, vastaan mitä olemme ansainneet. Kruunun käskyläistä häiritsimme keskellä tulista tointansa, ja tämä paikka on kova; miehiä löimme kenties raajarikoiksi, joka paikka on vieläkin kovempi. Noh, ehkä nykäisimme vielä joltain henki-kultaisenkin pois, ja sittenpä kaikki hyvä; tallella olemme ja syömme kruunun surutonta leipää.

ТУОМАС: Всех нас дьявол заберет, заберет без всякой жалости. Так что давайте покорно ждать наказания. Ведь мы помешали ленсмаиу, когда он справлял казенное дело, а это не шутка; парней Тоуколы, может, навеки покалечили, а это еще похуже. Может, еще и жизни кого-нибудь лишили—это уже совсем плохо. Ступай за решетку и ешь даровой казенный хлеб.

SIMEONI: Voi meitä poloisia poikia!

СИМЕОНИ: Ох мы, горемыки!

TIMO: Poloisia Jukolan poikia! Ja seitsemän kappaletta! Mitäs tehdään nyt?

ТИМО: Горемыки Юкола! Целых семь штук. Что нам делать?

LAURI: Kyllä tiedän mitä teen.

ЛАУРИ: Я-то знаю, что сделаю.

JUHANI: Minä myös. Veitsi kurkkuun joka miehen!

ЮХАНИ: Я тоже. Нож в горло, все до единого!

TIMO: Älä helsingissä!

ТИМО: Нет уж, черт возьми!

JUHANI: Puukkoni, kirkasteräinen puukkoni! Verta lasken että lainehtii!

ЮХАНИ: Нож, мой острый нож! Уж я напущу крови!

AAPO: Juhani!

ААПО: Юхани!

JUHANI: Juoskoon yhdeksi ainoaksi lammikoksi veri seitsemästä miehestä ja uppoutkaamme sitten yhdessä punaiseen mereen, kuin upposi ennen koko vanhantestamentin kansa! Missä on visapäinen puukkoni, kaiken, kaiken sovintomies?

ЮХАНИ: Пускай кровь семерых молодцов сольется в одну огромную лужу, и мы утопимся в ней, как библейский народ в Красном море. Где мой нож? Он живо все уладит.

AAPO: Malta mieles!

ААПО: Опомнись!

JUHANI: Pois tieltä sinä ja pois tämä kirottu elämä! Puukko!

ЮХАНИ: Прочь с дороги! И долой эту проклятую жизнь! Нож!

SIMEONI: Hillitkäämme häntä!

СИМЕОНИ: Успокоим его!

AAPO: Tänne, veljet!

ААПО: Сюда, братья!

JUHANI: Pois tieltä!

ЮХАНИ: Прочь с дороги!

TUOMAS: Koreasti, poika!

ТУОМАС: Смирно, парень!

JUHANI: Hellitä, Tuomas veljeni!

ЮХАНИ: Отпусти, брат Туомас!

TUOMAS: Sinä istut koreasti!

ТУОМАС: Сиди смирно!

JUHANI: Mitä maksaa nyt enään koreus, kun kaikki on mennyt? Mielitkö ottaa koreasti vastaan neljäkymmentä paria tuoreita raippavitsoja?

ЮХАНИ: Да на что мне смирение, коли все пропало? Или ты хочешь смиренно принять сорок пар розог?

TUOMAS: En mieli.

ТУОМАС: Совсем не хочу.

JUHANI: Mutta mitä?

ЮХАНИ: Так что же?

TUOMAS: Menen hirteen, mutta sitten vasta.

ТУОМАС: В петлю полезу, но только немного погодя.

JUHANI: Tehkäämme paikalla se, joka kerran on tehtävä.

ЮХАНИ: Чего мешкать? Лучше уж сразу — все равно придется.

TUOMAS: Tuumikaamme.

ТУОМАС: А мы еще подумаем.

JUHANI: Hahaa! kaikki on turha.

ЮХАНИ: Ха-ха-ха! Все попусту.

TUOMAS: Ehk'ei juuri vielä!

'Гуо м а с. Может, еще не совсем.

JUHANI: Lain hansikat vartoo meitä.

ЮХАНИ: Ведь нас ждут наручники.

SIMEONI: Suomesta pois, paimeniksi Inkerinmaalle!

СИМЕОНИ: Прочь из Суоми, в Ингрню, коров пасти!

TIMO: Tai portinvartijoiksi Pietarin kaupunkiin.

ТИМО: Или дворниками в Питер.

AAPO: Kovin vähäpätöiset keinot.

ААПО: Плохо придумано.

EERO: Merelle vesiä viiltämään kuin uhkea enomme ennen? Jos siirrymme kerran Suomen rannalta, olemme kruunun kourista vapaat, ja koetamme kohden Engelsmannia; hänenpä laivansa mastossa maksaa mies.

ЭРО: Поедем бороздить моря, как когда-то наш храбрый дядюшка! Как только отчалим от берегов Суоми, нам никакие власти нипочем. И постараемся попасть к англичанину: на их кораблях знают цену настоящему мужчине.

AAPO: Sitä neuvoa käskee vähän perustella.

ААПО: Над твоим советом стоит призадуматься.

TUOMAS: Olispa tuo ehkä jotain, mutta muistakaat: ennenkuin ehdimme Suomen rantaan, niin onpa kaiketi kourissamme kruunun kihlakalut.

ТУОМАС: Он вроде бы и ничего, но помните: прежде чем мы успеем добраться до моря, власти повенчают нас с кандалами.

TIMO: Ohhoo! jos heltimmekin eheillä nahoilla Suomesta, niin koskapa olisimme Enklannissa? Onpa sinne miljuunia ja tuhannen miljuuniakin peninkulmia. Ohhoo!

ТИМО: Ох-хо-хо! Да если даже и выберемся из Суоми целехонькими, то когда-то мы в Англии будем? Ведь туда миллионы, тысяча миллионов километров. Ох-хо-хо!

AAPO: Mutta kuulkaas sananen: Ruvetkaamme suden omaksi kansaksi, niin vähänpä tarvitsee meidän peljätä hänen hampaitansa. Sotaväkeen marssikaamme värvinkiä ottamaan muutamaksi vuodeksi. Ah! tämä keino on jyrkeä, mutta ehkä paras tässä kilakassa. Niin, lähtekäämme Heinolan kuuluisaan ja hirveän suureen pataljooniin, joka Parolan nummella kesäkaudet äkseeraa ja rikeeraa. Tätä pykälää voimme harkita, muistaen, että kruunu pitää poikiensa puolta.

ААПО: Послушайте и меня: наймемся на год-другой в солдаты. Когда сами станем волками, тогда нам нечего бояться волчьих клыков. Участь эта, конечно, не легкая, но лучше в нашем положении не придумать. Так что идемте в этот громадный славный батальон Хейнола! Каждое лето они устраивают кутерьму на поле в Паро-ла и выкидывают разные артикулы. Это надо обдумать. Помните, что власти всегда постоят за своих солдат.

JUHANI: Minä pelkään, että, veli veikkoseni, keksit nyt oikean keinon. Kasarmi on pelastanut läikistä monta hurjapäätä poikaa ennenkin. Muistelkaamme esimerkiksi Karilan renkiä, jolle, suurikelmille, kerran pisti päähän ropsia isäntäänsä vähän selkään, ja siitäpä olis käynyt pojalle pahoin, mutta kas kun oli junkkarilla äkkipikaan niskassa harmaa takki, ja tämähän pelasti miehensä.--Olkoon menneeksi! Kohden kasarmia marssikaamme! Sotaan kuoli isämme setä, Kyrön sotaan, jossa viissyltäinen hirsi veressä uiskenteli; sotaan kuoli myös oma setämme, kaatui meren rannalle Pohjanmaalla; niin on tässä käynyt monen muun sekä heimolaisen että naapurin, ja samoin taidamme kaatua mekin, kaatua hurskaina sankareina. Kuolemassa on parempi, taivaassa on parempi olla kuin täällä ihmispetojen keskellä. Täytyy itkeä. Niin, siellä on parempi kuin täällä. Oojah! paljon parempi.

ЮХАНИ: Сдается мне, дорогой мой братец, что на этот раз ты придумал вернейший способ. Казарма и прежде не одного сорвиголову выручала из беды. Вспомните, например, работника из Карилы. Ему, каналье, вздумалось однажды малость поколотить хозяина; и круто пришлось бы парню, но он, шельмец, вырядился в серую шинель, и это спасло его. Так тому и быть! Пошли в казарму! Ведь и дядя нашего покойного отца был убит на войне под Кюрё; там пятисаженные бревна в крови плавали. На войне пал и наш дядюшка, на берегу моря в Похьянмаа. Да, немало соседей и ближних пало на поле брани. Может случиться, и мы умрем такой же смертью, смертью храбрых. Лучше уж смерть и райское блаженство, чем мыкать горе средь злых людей. Ох, я сейчас заплачу! Да, там лучше, чем здесь, намного лучше.

TUOMAS: Veljeni, näin saatat meidät kaikki pusertamaan kyyneleitä.

ТУОМАС: Брат мой, так ты всех нас доведешь до слез.

SIMEONI: Herra, katso puoleemme ja anna armos auringon paistaa!

СИМЕОНИ: Боже, обрати свой взор на нас, и да воссияет твое милосердие!

Niin loppui heidän kanssapuheensa itkuun, yleiseen, hyrskyvään itkuun; kuivana ei pysynyt yhdenkään veljen silmä.--Mutta ilta pimeni, yö tuli, ja kaikki vaipuivat he lopulta itkusta syvään uneen.--Seuraavana päivänä tuumiskelivat he vielä, aprikoitsivat hiessäpäin mikä keino heidät parhaiten pelastaisi; ja tarkasti vartioitsi heidän silmänsä ulkona pirtin ympärillä, huomatakseen jo matkanpäästä jos lähestyisi heitä kruununvoimia. Niin he tähtäilivät ja tuumiskelivat; ja kasarmi, vaikka kyllä kamoittava, näkyi heistä kuitenkin parhaaksi turvapaikaksi. Sentähden päättivät he lähteä miehissä matkalle kohden Heinolaa ja ottaa värvinkiä kuudeksi vuodeksi. Ja koska taasen toinen päivä nousi, alkoivat he pitkän vaelluksensa likistyvällä sydämellä, synkeällä mielellä. Astuivat he eteenpäin, muistelematta, että siinä hankkeessa tarvittiin passit ja papinkirjat, astelivat he, tuohikontit seljässä, ensin Jukolaan päin, aikeissa pyytää nahkapeitturia ottamaan haltuunsa heidän elikkonsa ja pitämään vähän pirtistä huolta.

Беседа братьев закончилась всеобщим плачем и стенаниями, ни один из них не удержался от слез. Но уже стемнело, наступила ночь, и в конце концов утомленные горем братья заснули глубоким сном. На следующий день они опять принялись думать, какое бы найти спасение. Глаза их зорко караулили подходы к дому, чтобы уже издали заметить приближение властей. И хотя казарма и пугала, она все-таки казалась им самым лучшим убежищем. Поэтому они решили дружно отправиться в Хейнолу и на шесть лет наняться на военную службу. Когда снова настало утро, братья с тяжестью на сердце пустились в долгий путь. Позабыв, что для такого дела нужны паспорта и церковные книги, они, с кошелями за спиной, направились сначала в Юколу, чтобы попросить кожевника позаботиться об их скотине и присмотреть за избой.

Tultuansa Viertolan tielle, kohtasivat he nimismiehen, joka, jahtivouti takana, ajoi jyrittäen heitä vastaan. Veljekset tuosta hämmästyivät, arvellen hänen retkensä koskevan heitä. Olivat he jo melkein juosta metsään, mutta astuivat kuitenkin esiin, muistaen, ettei kaksi miestä heitä milloinkaan kiinni saisi. Mutta väärin he arvelivatkin; perin toisella virkatoimella ajeli nyt nimismies ympäri pitäjää. Ja olipa hän oiva mies; uljas, ylevä ja iloinen aina. Jukolan veljeksistä ja heidän elostansa metsissä hän alati oli suureksi huviksensa kuullut kerrottavan; ja oli hän heidän suosijansa, puolustajansa, vaan ei vihamiehensä. Mutta nyt, ehdittyään heidän kohdallensa, rupesi hän haastelemaan hauskasti.

Выйдя на дорогу в Виэртолу, они увидели ленсмана, который ехал им навстречу; позади него в бричке восседал яхтфохт. Полагая, что это едут за ними, братья растерялись. Они уже готовы были бежать в лес, но, сообразив, что двоим их не захватить, остались на месте. Однако тревога их была напрасна: ленсман разъезжал по приходу совсем по другому делу. К тому же он был славный человек, великодушный, храбрый и веселый. Он всегда с великим удовольствием слушал рассказы о братьях Юкола, их житье в темных лесах и скорее был их покровителем и защитником, чем врагом. Поравнявшись теперь с ними, он весело заговорил:

NIMISMIES. Päivää, päivää! Mihin marssivat pojat noin totisina? Vastatkaat minua, katsomatta tuolla lailla puoleeni, juuri kuin korpisudet. Mihin, kontit seljässä?

ЛЕНСМАН: Добрый день, добрый день! Куда это ребята шагают с таким серьезным видом? Да отвечайте же, не глядите на меня серыми волками. Куда это вы с кошелями?

JUHANI: Edessämme on pitkä matka.

ЮХАНИ: Впереди у нас долгий путь.

NIMISMIES. Helvettiinkö sitten mennään? Häh?

ЛЕНСМАН: Ну? Не в ад ли собрались, а?

JUHANI: Tahdotteko meistä mitään?

ЮХАНИ: А вам от нас ничего не надо?

NIMISMIES. Mitähän olis teillä annettavaa minulle? Mutta onhan lupa kysyä vaikk'ei varaa ostaa. No oikeinpa silmänne kyräilee ja mullistelee minuun, ja ellen olis tottunut katselemaan itse perkelettä vasten naamaa, niin ehkä sydämeni vähän pampahtelis. Ha, ha, ha! Mutta saakeliko teissä rikeeraa?

ЛЕНСМАН: Что же вы могли бы мне дать? Ну, спро-сить-то можно, за спрос недорого берут, хотя купить и не на что. Однако вы поглядываете на меня так, что если бы у меня не было привычки самому сатане смотреть в рожу, то, наверное, сердце затрепетало бы. Ха-ха-ха! Но какой бес в вас вселился?

JUHANI: Minä kysyn teiltä yhtä paikkaa: Nouseeko siitä kruunun asia?

ЮХАНИ: Я задам вам один вопрос: потянут ли нас к ответу?

NIMISMIES. Mistä?

ЛЕНСМАН: За что?

JUHANI: Hm. Siitä, siitä.

ЮХАНИ: Гм... Да за то, за то самое.

NIMISMIES. Mistä, sinä takkutukkainen köntti? Mistä?

ЛЕНСМАН: За что, увалень ты косматый? За что?

JUHANI: Tuosta kärhämästä Tammiston kartanolla.

ЮХАНИ: За ту кутерьму в Таммисто.

NIMISMIES. Ahaa! se toispäiväinen leikki? Jahah! siitäpä nyt tahtoisin teille virkkaa jotain.

ЛЕНСМАН: Ага! За ту позавчерашнюю потасовку? Ну-ну! О ней я хочу сказать вам кое-что.

JUHANI: Onko miestappoa tapahtunut?

ЮХАНИ: Никого не убили?

NIMISMIES. Kiitä onneas, ettei niin ole laita. Mutta, leimaus ja jyrinä! kun ajoitte tiehenne kruunun virkamiehen toimestansa ja kumositte vielä hänen kirjoituspöytänsä, aatelkaas sitä paikkaa.

ЛЕНСМАН: Благодари судьбу, что этого не случилось. Но гром и молния! Ведь вы государственного чиновника выгнали и не дали исполнить служебное дело, да еще его письменный стол опрокинули. Подумайте-ка об этом.

JUHANI: Jumala paratkoon! sitähän olemmekin aatelleet ja aprikoinneet oikein vahvasti ja tulleet ymmärtämään mikä siitä pojat perii. Niin, niin, peeveli meidät perii, ja sentähden olemme myös valinneet peevelin onnen osan. Tietäkäät: Parolan suureen pataljonaan loikertaa nyt tiemme mäkiä ylös ja alas, että santa soi. Siellähän on viimeinen sola, jonne hädissä ja tuskissa pakenemme, kun ihmiset, ne kiukkuiset perkeleet, meitä ahdistavat joka haaralta kuin sudenpoikasia apajassa. Parolaan mennään! ja onneton hän, joka tahtoo nyt tietämme teljetä; sillä kruunu tarvitsee miehiä, sota on tekeillä, niinkuin olemme kuulleet. Kohta seisomme kruunun haarniskoissa, ja koskekaatpas meihin silloin, te saatanat. Hii, haa! tahtoisinpa purra poikki tämän maailman, poikki tämän maailman kuin nahkiaisen; ja vähältä etten itke tässä murheesta ja vihan kiukusta yht'aikaa; itken ja heristelen nyrkkiäni. Parolaan marssitaan! Siellä on miehiä kuin kaarneenpoikia, Parolassa.

ЮХАНИ: Боже мой! Над этим-то мы как раз и ломали голову и поняли, что с нами будет. Да, да, бес нас всех заберет, а потому мы и выбрали бесовскую долю. Знайте: извилистый путь, через горы и низины, ведет нас в великий батальон в Паролу, ведет так, что только песок разлетается. Это наше последнее убежище, куда мы бежим в тоске и страхе, потому что люди, эти злые черти, донимают нас, будто волков на травле. В Паролу! И горе тому, кто вздумает встать нам поперек дороги. Властям нужны солдаты — мы слышали, готовится война. Скоро мы будем стоять в казенных доспехах, и попробуйте тогда тронуть нас, дьяволы! Ух! Хотел бы я весь этот свет перегрызть — перегрызть, как миногу. Ах, я сейчас заплачу —и от горя и от злости, все вместе. И плачу и кулаком потрясаю. В Паролу! Там парней —что грибов после дождя.

NIMISMIES. Te pöllöt ja pököt! heittäisittekö oman, rauhaisen pirttinne omalla tanterella ja lähtisitte kasarmin keppien vinkunaan?

Л енсман. Дураки вы, глупые сычи! Оставить теплую избушку в родном краю и пойти в казармы под палки!

JUHANI: Parempi kuitenkin siellä kuin louhia västingissä vuorta; ja toiseksi, niin Hämäläisen ruskea nahka on tuuman paksu, niinkuin nähdään.

Ю ха ни. Это все-таки лучше, чем в каменоломне на каторге. К тому же у молодцов Хяме кожа с дюйм толщиной, это все знают.

NIMISMIES. Louhia vuorta västingissä! Miksi?

ЛЕНСМАН: В каменоломне на каторге! Почему?

JUHANI: Juuri te, herra, meitä sinne mielisitte kiskoa kilisevissä kahleissa. Ja mistä syystä? Tuosta onnettomasta tempusta Tammiston pihalla, siitä että su'imme vähän selkään noita Toukolan poikia, johon sukimiseen, Jumal'avita! meitä ärrytettiin oikein vimmatusti. Mutta nytpä mielitään tehdä tästä kruunun asia, tehdä »kärpäsestä härkänen», kuin sananlasku sanoo.

ЮХАНИ: Но ведь вы-то, господин ленсман, и хотите спровадить нас туда в звонких цепях. И из-за чего? Из-за этой несчастной драки во дворе Таммисто, за то, что мы немножко поколотили этих парней из Тоуколы! Но боже мой! Ведь нас же там чертовски донимали. А теперь, видите ли, заводят судебное дело, раздувают из мухи слона.

NIMISMIES. Sen valehtelet! Mene hiiteen, mies! minulla on tärkeämpiäkin toimituksia.

ЛЕНСМАН: Это ты врешь! Убирайся к черту, парень! У меня есть дела и поважнее.

JUHANI: Jos sen armon meille soisittekin, että saisimme kulkea Hiiden vallassa, jota emme vielä usko, niin ovathan tässä kuitenkin Toukolaiset niskassamme, lain voimalla niskassamme. Me onnettomat iskimme ensiksi, ja siitä on meillä kovin huono puoli; mutta ei pidä heidänkään pääsemän ilman »maksa pois lakkarista». Onpa täällä kylliksi haavoja, jotka tuskin vielä ovat ehtineet saada rupikaprokkia niskaansa; ja ne todistavat jotain, ne haavat. Hmmh!--Mutta jos Toukolaisistakin selkiäisimme, niin onhan meillä tässä aina varrottavana kerran vuodessa tuomiopäivä: lukukinkeri-päivä. Peeveli! sanonpa kuin ennen Jaakkolan Paavo, se korea poika: »kävishän tämä elämä laatuun ilman yhtä päivää vuodessa, ilman tuota kirottua kinkeripäivää», sanoi hän. Ja sanoipa hän vielä: »ei se kipu, mutta se häpy», niinpä kerran ikään tultuansa tukkajuhlasta, jossa taasen hänen kamaransa oli pahoin pehmitetty.-- Mutta kuinkas kävi seuraavana vuotena samassa juhlassa? Pisti mar' pappi hänen pöydän alle istumaan kuin ukulin, ja tämän näki hänen korea ja nuori morsiamensa lukutuvan porstuvasta, näki ja pyörtyi tyttö-rääsy, kiikahti kynnykselle nurin kuin hanhenpoikanen. Se oli paha leikki; sen perästä rupesi Paavo juomaan kuin mies, sai rukkaset morsiameltansa kuin mies, ja joi vielä uhkeammin, ja viheljäisenä hevosnylkyrinä kuoli hän viimein. Se oli loppu korean Paavon, jolla ei suinkaan ollut huono pää, ei totisesti, vaan olipa hän viisaimpia, vikkelimpiä nuoria miehiä, mutta nurjana, nurjana oli vieras-äiti tyrkännyt kirjan hänen kouraansa alusta alkain, ja siitäpä lukupäivä hänelle tuli kauhistuksen päiväksi. Ja onkos tämä laitaa! Kukkoisten Mikko, mies ko'okas ja jykevä kuin havutukki, ja leveäposkinen kuin Tuhkalan muorin vanha kissa, mutta eipä juuri niitä hyvälukijoita, kuultuansa kinkeri-aamuna tarhanvajaan pappien kulkusten kilinän, peljästyi kuin lammas. Niin hirvittävä on tämä päivä, tämä hioittava pöllytysjuhla. Ja kerranpa, tiedämme, saattaisi provasti väkivoimalla meidätkin sinne ja sieltä häpeän hirteen, jalkapuuhun, mutta kaikista näistä meidät pelastaa kruunun harmaa takki, kaikista näistä nyt otamme ainiaaksi hyvästi; prassai!

ЮХАНИ: Но если бы мы, по вашей милости, и убрались к черту, — а в такое избавление от всех бед мы пока не очень-то верим, — то парни Тоуколы все равно не дадут нам спуску и заведут тяжбу. Ведь мы, бедняги, ударили первыми, а это плохо. Но и они легко не отделаются. У нас тоже вдоволь ран, да таких, что даже коркой еще не затянулись, и они свое докажут, эти раны. Но если бы нам и с парнями Тоуколы удалось поладить, все равно нас раз в год ждет судный день— церковные чтения. Будь они прокляты, скажу я, как некогда Пааво Яаккола, этот славный парень. Как-то раз он сказал: «Жизнь-то вроде бы и ничего, не будь в году одного дня — этих проклятых чтений». А когда он однажды опять вернулся оттуда с наполовину выдранным чубом и избитым задом, то еще добавил: «Боль не беда, но ведь срам-то какой!» И что же случилось в следующем году на тех же чтениях? Пастор посадил его под стол, как болвана, а это увидала из прихожей его молодая невеста. Девка в обморок упала, хлопнулась на порог, будто уточка. Нехорошо получилось. После этого Пааво запил, невеста ему отказала, а он еще больше стал пить. И умер он жалким живодером. Вот как кончил Пааво. А голова у него была неглупая, совсем неглупая, он был из самых умных и удалых парней. Но не с добрым сердцем, с очень недобрым сердцем сунула мачеха ему в руку книжку с первого же раза, и оттого эти церковные чтения стали для него настоящей мукой. Разве это порядок? А Микко Куккойнен? Чем не парень? Длинный и толстый, как бревно, щеки круглые, будто у старого кота бабки Тухкала. А вот грамота не далась. Бывало, чуть только заслышит звон пасторских бубенцов в то утро, когда бывают чтения, — сразу же, как овца, задрожит от испуга. Вот какого страху нагоняет этот день. А пастор, мы знаем, и нас хочет затащить туда силой, а оттуда — на позорище, посадить в колодку. Но от всего этого нас спасет теперь серая казенная шинель, со всем этим мы простимся навеки. Прассай! [Прощай! (русск., искаж.)]

NIMISMIES. Te mielettömät oinaat, mitä hulluuksia hankittekin! Noh, menkäät, menkäät, astukaat päälle niin kauas kuin kestää kruunun santaista sarkaa. Mitä riivattuja on minun tekemistä kanssanne? Kuittihan on rätinkimme Tammistosta, sen vakuutan ja vannon, te köllit! Kuitti! ja suljetut ovat myös Toukolaisten kidat. Hoo, sen tein jo samana päivänä, jona ottelus tapahtui, koska näin ettei mennyt siinä henkiä. Uhkailivatpa roistot keräjänkäynnillä, ja kuitenkin olivat he keittäneet sopan itse. Mutta laskinpa nyt vaa'alle painoni minä myös, ja Toukolaiset vaikenivat kuin myyrät; sillä onpa minulla heissä monta koukkua, joista voisin kiskoa heitä kovaan kiikkiin. Sentähden ovat he nyt vaiti ja pitävät koreasti hyvänänsä mitä ovat saaneet. Mitä koskee taasen asemaanne provastia kohtaan, niin kysynpä: onko hän teitä kiristellyt näinä viimeisinä aikoina?

ЛЕНСМАН: Ох вы, глупые бараны! Что выдумали! Ну, идите, идите, шагайте, насколько хватит казенного тракта. Какого дьявола мне с вами еще возиться! За Таммисто мы в расчете — вот вам мое слово, балбесы! В расчете! Да и парням Тоуколы я заткнул глотку. Я это сделал еще в тот день, когда была драка, видя, что нет убийства. Они, подлецы, судом грозили, хотя сами лее и заварили кашу. Но я на них так приналег, что они замолчали, как кроты. Ведь мне о них известно немало такого, что стоит мне дернуть удочку — и они сразу попадутся на крючок. Они теперь и пикнуть не посмеют, всем будут довольны. А что до пастора, то скажите-ка; разве он последнее время трогал вас?

AAPO: Sitä ei hän ole tehnyt, ja ihmeeksemme kyllä.

ААПО: Нет, не трогал, мы даже диву даемся.

NIMISMIES. Eikä tee hän sitä milloinkaan enään; se muistakaat sanakseni. Ja kuka on saattanut matkaan tämän? Kukahan muu kuin tuo meidän vanha vallesmanni? Ja sanottepa nyt hänen, te kiittämättömät peijoonit, yrittelevän riivattuja teitä kohtaan. Kuinka hyväänsä, mutta onpa minua hullua vähän miellyttänyt tuo sudenpoikasten elämä. Ha, ha, ha! No, noh, leikki saakoon sijaansa, puhdas leikki. Mutta olkoon sanottu: rauha teille minun puolestani, ja niin myös provastimme puolesta; sillä hän on tullut ymmärtämään, ettei tuohesta tule takkia. No niin, ei yhtään vaaraa, pojat, ei yhtään, vaikka tarvitsisittekin köniinne aika lailla, te verkkasen juutit. Mutta menkäät nyt koreasti kotia! Paikalla! sanon minä. Jaa, jaa, vasemmalle kääntymys nyt vaan, vasemmalle kääntymys ja kotia mars, sinä Impivaaran komppania! Kotia, te junkkarit, ja jääkäät Herran nimeen.--Heisaa, Liinaharja!

ЛЕНСМАН: И не тронет вас больше, помяните мое слово. И кто все это устроил? Кто же, как не ваш старый ленсман? А вы, неблагодарные скоты, еще клевещете, что он строит козни против вас. Что ни говори, а мне ведь по душе ваша волчья жизнь. Ха-ха-ха! Ну-ну, я шучу, шучу. Но вот вам мое слово: от меня вам будет полный покой, и от пастора тоже, ибо он понял, что из бересты сюртука не сошьешь. Вот так-то, ребята, беды чкак не бывало, хотя вам, плутам, и следовало бы задать трепку. А теперь отправляйтесь-ка живо домой! Сейчас же, говорю! Правое плечо вперед и шагом марш, импиваарская рота! Домой, сорванцы, и оставайтесь с богом. А ну, пошел, пегий!

Niin lausuen, tempasi hän ohjaksista, ja travia pisti eteenpäin taasen nimismiehen, koko pitäjässä tunnettu, liinaharjainen ruuna. Pois he kiirivät räikkynällä; tärähteli takana ukko jahtivoudin hattu, ja savuna kierteli tomu heidän jäljessänsä. Mutta veljekset seisoivat tien vieressä kuin seitsemän suolapatsasta, seisoivat ja katselivat tuota menoa. Sanaakaan hiiskumatta ja arvellen mitä heidän piti aatteleman kaikesta tästä, seisoivat he ja tuijoittelivat poistuvien perään, kunnes nimismiehen rattaat katosivat kaarevalla tiellä.

С этими словами он дернул за вожжи, и известный всему приходу пегий мерин ленсмана затрусил по дороге., Телега со стуком покатила, только затряслась шляпа старого яхтфохта да заклубилась пыль. А братья стояли на обочине, точно семь соляных столбов, и глядели им вслед. Не зная, что и подумать обо всем случившемся, они молча провожали их взглядом, пока телега не скрылась за поворотом дороги.

TIMO: Kuinka se komsarjus on vanhettunut sitten kuin viimeiseksi näimme hänen Kuokkalan korvessa äitimme ja kylänväen kanssa!

ТИМО: До чего же комсар постарел с тех пор, как мы видели его в лесу Куоккалы с нашей матерью и односельчанами!

JUHANI: Mitä sinä, Aapo, aattelet tästä nimismiehen koreasta puheesta?

ЮХАНИ: Что ты, Аапо, думаешь о словах ленсмана?

AAPO: Kunnon mieheksi hänen luulisin ja että hän kanssamme haasteli vakaasta rinnasta, mutta seiskäämme vahtia, sillä herroihin ei ole luottamista.

ААПО: Он, кажется, добрый старик и говорил, по-моему, от чистого сердца. Но все же будем настороже; на господ надежда плохая.

JUHANI: Seiskäämme valmiina kaappaisemaan kohden susien kotoa. Hänellä on peeveli nahassa, hän koettaa vietellä meitä paulaan.

ЮХАНИ: Будем наготове, и чуть что — сразу удерем в лес к волкам. В старике дьявол сидит, он хочет заманить нас в сети.

TUOMAS: Kotiamme takaisin tahtoi hän meitä narrata valmiiksi saaliiksensa palattuaan Viertolasta, joukko miehiä seurassa, koska tiedetään, ettei ole vähillä voimilla iskettävä Jukolan sarjaan. Hän tulee ja korjaa meidät koreasti talteen, jos häntä varromme.

ТУОМАС: Хотел заманить нас домой, чтоб добыча была на месте, а сам захватит из Виэртолы мужиков и вернется за нами. С малыми-то силами к братьям Юкола нечего подходить, это все знают. Если мы будем сидеть и ждать его, он придет да и заберет нас.

JUHANI: Hä, niinhän minäkin aattelen. Hän on pyynnissä, ankarassa ajossa, ja me olemme otukset, joita hän kiehtoo. Kaiketi on tapahtunut hirveätä, josta ei enään kasarmikaan meitä vapahda. Siis ei nyt muuta kuin sissin passi kouraan ja paikalla metsään! Maantieltä pois, pojat!

ЮХАНИ: Ха, я тоже так думаю. Он как бы на охоте и гонится за добычей, а мы — звери, которых он заманивает. Ну, уж теперь мы попали в такую беду, что и казарма не спасет. Остается одно: взять в руки волчий паспорт и в лес! Бежим с дороги, ребята!

AAPO: Ah! mikä on nyt tehtävänä?

ААПО: Ах! Что же нам делать?

JUHANI: Kaikki on jo tehty; tässä on seitsemän valmista metsäsissiä. Mutta koettakaamme olla niin sieviä, niin armeliaita ryöväreitä kuin mahdollista, pyytäen aina ensin koreasti nälkämme sammutteeksi; niin, niin, ja ellei hyvällä helli, niin väkirynnäköllä tulkoon sitten, mutta aina voimme karttaa verenvuodatusta ja murhaa. Mennään nyt!

ЮХАНИ: Все уже сделано. С этого дня мы — семеро лесных разбойников. Но постараемся быть добрыми, по возможности милосердными грабителями. Сначала всегда будем по-хорошему просить, чтоб нам дали на пропитание. Да, да. А коли добром не дадут, тогда уж придется взять силой, но и тут можно обойтись без кровопролития и убийства. Пошли!

SIMEONI: Juhani, Juhani, mitä haastelet!

СИМЕОНИ: Юхани, Юхани, что ты говоришь!

AAPO: Ah! missä on nyt kurjain veljesten turva?

ААПО: Ах! В чем спасение несчастных братьев?

JUHANI: Sissien retkillä! Mennään nyt!

ЮХАНИ: В разбое! Пошли!

TUOMAS: Kitas jo kiinni, sinä hurja hullu! Ennen astelen tästä Siperjan ikikylmyyteen kuin rupean syömään ryövärin leipää. Sinä villitty, onko tarkoitukses vakaa, vai leksoitteletko mieletöntä leikkiä? Mitä pitää minun sinusta aatteleman?

ТУОМАС: Замолчи уж, олух! Лучше я в Сибирь пойду, в вечную стужу, чем стану есть награбленный хлеб. Безумец, неужели ты всерьез говоришь такое, или шутишь так по-дурацки? Что мне подумать о тебе?

JUHANI: Voi veljeni! tämä hetki on kiertänyt pääni pyörään, ja enhän juuri tiedä mitä puhun ja teen. Nimismieshän tässä oli, ja katosi taasen kuin tuuliin ja pilviin; mutta onpa sitten mielestäni aikoja mennyt, aikaa siitä on, aikaa! Tuonne hän katosi, mihin peukalosormeni osoittaa, kuin Taula-Matin peukalosormi. Tuonne hän katosi savuun, ja keskellä savua singahteli sotaorhin valkea harja. Mutta siitä on niin pitkä aika, niin pitkä!

Юхани, Ох, братец! У меня от всего голова идет кругом, и сам не знаю, что говорю и делаю. Ведь тут был ленсман, но его будто ветром унесло куда-то на небеса. А мне чудится, с той минуты невесть сколько времени прошло — много-много времени! Вон куда он скрылся, как раз куда я большим пальцем показываю, все равно что Матти Трут. Вон там он скрылся, в дыму мелькнула только светлая грива боевого коня. Но это было так давно, так давно!

TUOMAS: Kas niin!

ТУОМАС: Вот ты как!

AAPO: Mitä nyt, mitä nyt?

ААПО: Что такое, что случилось?

TUOMAS: Te näette, veljet, ettei Juhoakaan aina juuri ammuta samalta oksalta, jolla hän istuu.

ТУОМАС: Видали, братья, как Юхани хитрит? Похоже, его тоже не всегда подстрелишь на том суку, где он сидит.

LAURI: Mitä siinä silmiäsi vääntelet ja päätäsi keikuttelet ja huokailet sieraimistas tuolla lailla? Niin mar'! Kiitä että on aivosi eheä.

ЛАУРИ: Что ты глазами вращаешь да мотаешь головой? Ишь как ноздри раздувает! Скажи спасибо, что не свихнулся,

TUOMAS: Niin, niin, hän peitelköön äsköistä tyhmyyttänsä niinkuin hän parhaiten taitaa. Mutta mitä helvettiä tekisimme nyt? Sanoppas, Aapo.

ТУОМАС: Пусть заметает следы своей глупости, как только может. Но что же нам делать, черт подери? Скажи-ка, Аапо.

AAPO: Minä en tiedä.

ААПО: Не знаю.

EERO: Kuulkaat, veljet: emmehän tuota vielä varmaan tiedä oliskohan nimismiehen haaroissa kettu meitä kohtaan.

ЭРО: Послушайте, братья: еще неизвестно, хитрил ленсман или нет.

LAURI: Minä uskon toisin, sillä katselinpa häntä tarkasti silmäterään, ja siinä ei vilahdellut vilppiä. Ja harkitkaas. Miksi olisi hän tullut ilman miesvoimia aina tähän asti, vaikka hänen tiellänsä on mökkejä ja kyliä? Miksi kulkisi hän ohi Impivaaran seudun aina Viertolan kartanoon, josta hänellä on vähemmin avun toivetta kuin suurista kylistä, jotka hän on heittänyt jälkeensä? Kummallista! Viertolasta palaisi hän taasen takaisin tämän huikean matkan, palaisi miesjoukkonsa kanssa viimein kohden pirttiämme. Hulluuksia! Eihän mallaa tämä yhteen nimismiehemme ennen aina viisasten ja vikkelien tuumien kanssa.

ЛАУРИ: Не думаю. Я с него глаз не сводил, но не заметил никакого подвоха. Сами посудите: отчего бы ему уже раньше не захватить с собой людей, когда он проезжал по деревне? Зачем ему ехать мимо Импиваары до самой Виэртолы? На подмогу там гораздо меньше надежды, чем в больших селах, а их он оставил позади. Не странно ли? И чтоб он теперь с людьми стал возвращаться в такую даль из Виэртолы? Глупости! Это никак не вяжется с умом да смекалкой нашего ленсмана.

AAPO: Ei tahdo mallata, sen huomaan minäkin, mutta eipä siinä kylliksi luotettavaa. Luuletpa nyt aprikoitsevas asiaa kovinkin viisaasti, mutta katsos kun usein tapahtuu, usein on asian laita päin vastoin kuin parhaan, viisaimman miehen järki sen on osoittanut. Ja onpa meillä pelkoon syytä. Rikoksemme on lain silmissä suuri, ankaran suuri; ja huomaa kuinka tavattoman, kuinka erinomaisen ystävällisesti tuo nimismies haasteli kanssamme.

ААПО: И впрямь не вяжется, я тоже вижу, но слишком обнадеживать себя не стоит. Сейчас-то тебе кажется, ты очень умно рассудил, но видишь ли, на деле частенько все получается наоборот, будь ты хоть того умней. А у нас есть чего бояться. Если по закону поглядеть, то мы невесть что натворили. Притом заметь себе, как дружелюбно, необыкновенно дружелюбно говорил он с нами!

TUOMAS: Ei ollut se rehellisyyden kieltä, vaan kiehuipa sappea sen hunajan alla. Mutta mitä nyt tekisimme?

ТУОМАС: Да, не от чистого сердца говорил он. Под тем медом желчь таилась. Что же нам делать?

EERO: Tehkäämme näin: käykäämme kotia kerran vielä, mutta älkäämme viipykö hetkeäkään pirtissä, vaan heittäkäämme telkeämättä sen ovi, joka näyttää niinkuin olisivat sen asukkaat koreasti kotona; ja itse istumme kätkössä Impivaaran luolissa ja rotkoissa; siellä oljentelemme pari kolme vuorokautta, tähtäellen tarkasti lakkaamatta alas kohden pirttiämme. Jos nyt tämän ajan kuluessa lähestyisi nimismies huonettamme voiminensa, niin olemmehan aina kohta valmiina karkuteille vuorten ja metsien suojassa. Mutta ellei tuosta mitään ilmestyisi noin kolmen yön ja päivän mentyä, niin kaukana on meistä kaikki vaara.

ЭРО: Давайте сделаем так: пойдем еще разок домой, но задерживаться в избе не будем, только дверь отопрем и так ее и оставим — пускай думают, что мы спокойно посиживаем дома! А сами укроемся в пещерах и оврагах Импиваары. Посидим там двое-трое суток и все время будем следить за избой. И если ленсман пожалует со своими людьми, под прикрытием лесов и гор мы всегда сможем удрать подальше. А если за три дня и три ночи ничего не случится, значит нам не угрожает никакая беда.

TUOMAS: Siinähän neuvo ja hyvä.

ТУОМАС: Вот это хороший совет.

AAPO: Me teemme niin.

ААПО: Так и сделаем.

TUOMAS: Kääntykäämme takaisin; tule, Juho, ja pane pois tuo morakas muoto.

ТУОМАС: Поворачивай обратно. Идем, Юхо, и хватит тебе упрямиться.

Läksivät he käymään taasen kohden Impivaaraa ja seisoivat pian kotonsa pihalla. Seuraten Eeron neuvoa, kiersivät he linkun ovelta pois, kiipesivät ylös vuorelle ja kätkivät itsensä tarkoin, mikä mukavaan kallion halkeemaan, mikä näreitten verhoon vuoren penkereille. Siellä he venyivät, teroittaen kiehtovan silmänsä alas kohden pirttiä, ympäri kantoista ahoa ja pitkin kolkon metsän rantaa. Siellä he lepäsivät, pitivät vuoroitellen vahtia kolmen vuorokauden kuluessa: söivät tuohikonteistansa ja sammuttivat janonsa kirkkaasta lähteestä, joka vuoren harjulta kumpuili ylös ja vuodatti laineensa alas pitkin kallioista tietä. Hauskasti siinä pieni puronen lirisi päivän pitkän kestäessä, lirisi kestäessä kuutamoisen yön, soiden vartioitsevan veljen kuultelevaan korvaan.

Они зашагали опять к Импивааре и вскоре стояли уже на родном дворе. Следуя совету Эро, они сняли засов с двери, вскарабкались на гору и укрылись — кто в удобной расселине скалы, кто за елочками на горных уступах. Так они просидели трое суток, по очереди зорко наблюдая за избой, поляной и опушкой, подкрепляясь едой из берестяных кошелей и утоляя жажду из чистого ключа, который бил на самой вершине и сбегал вниз по скалам. Весело журчал этот маленький ручеек, не умолкая ни долгим днем, ни лунной ночью, и нежно ласкал настороженный слух братьев.

Mutta kun kolmantena päivänä aurinko jo kiirehti laskuansa kohden, astuivat veljekset vuorelta alas, kävivät pirttiinsä, iloiten sydämissään, koska näytti, että oli heidän pelkonsa turha. Mutta ei katsoneet he kuitenkaan vielä ihan luotettavaksi asiaansa, vaan silmäilivät yhä varoten akkunasta ulos. Siitä seuraavana päivänä lähetettiin vakooja ulos, lähetettiin Aapo, saattamaan heille visseyttä lujaa. Vuorokauden viipyi hän kylissä ja taloissa, ja koska hän palasi, nähtiin hänen kasvoillaan rauhan sanoma. Ja istuivat he nyt miehissä honkaisen pöydän ympärille, ja Aapo, istuen itse pöydän päässä, rupesi kertoilemaan veljillensä mitä oli kuullut.

А когда в третий раз занялась вечерняя заря, братья спустились с горы и вошли в избу, от души радуясь, чго тревога оказалась напрасной. Однако положение, по их мнению, еще не внушало доверия, и они продолжали с опаской поглядывать в окно. На следующий день был выслан лазутчик, Аапо, чтобы раздобыть достоверные сведения. Сутки провел он в деревнях и окрестных усадьбах, а когда вернулся домой, на его лице была написана мирная весть. Братья сели за сосновый стол, усадив Аапо на почетном месте, и он принялся рассказывать им все, что слышал:

AAPO: Veljet! hän on verraton mies, tuo meidän vallesmanni; hän on tehnyt niinkuin hän sanoi, ja niin on asiamme laita. Toukolan miehet, vaikka onkin monella etujalassa aika patti, tai päässä millä korkea kuhmo, millä pahoin irvistävä reikä, eivät hiiskahda lainkäymisestä sanaakaan, eivätkä oman käden kostosta; ja nimismiehen toimesta, hänen hirveistä uhkauksistansa kaikki tämä. Ja mitähän nyt tuumiskelee meistä provastimme? Niin; ukko on suonut meille rauhan, ikuisen rauhan; sillä hän on päättynyt uskoon, jota nimismies hänelle on vakuuttanut, että kova leikki meitä kohtaan olisi ijankaikkiseksi tuhoksemme. Mutta huomatkaat vielä: Koska tuo Härkämäki, oiva äijä ainakin sentään, jutellessaan eräänä päivänä provastin kanssa, oli myös meistäkin jotain maininnut, sanonut, jörähtäen: »kukas tietää vaikka tulisi pojista vielä oikein jupisteerit», niin tuohonpa oli lausunut pappi, että suuri olis hänen ilonsa ja riemunsa Herrassa, jos se ihme tapahtuisi, että Jukolan veljekset kerran astuisivat hänen eteensä, lukien välttäväisesti sisältä ja nuot kymmenen käskysanaa ja uskontunnustuksen ulkoa. Niin on hän lausunut sulavan lauseen. Tämän ja paljon muuta olen kuullut, kuullut monen miehen suusta, ja luotettavin niistä on Tammiston Kyösti, joka ei koskaan naura eikä valehtele.

ААПО: Братья! Он несравненный человек, наш ленсман. В точности исполнил все, что говорил. Вот так обстоят наши дела. Парни в Тоуколе даже речи не заводят о тяжбе или о мести, хотя у многих передние лапы в ссадинах, а на голове у кого — огромная шишка, у кого — страшная дыра. И все потому помалкивают, что ленсман их пристращал. Ну, а что думает наш пастор? Мир, вечный мир объявил нам старик. Ленсман, видите ли, уверил его, что строгостью нас можно только сгубить, и старик поверил. А еще вот что заметьте: на днях Хяр-кямяки — все-таки он неплохой мужик! — толковал с пастором и нас помянул. «Кто знает, говорит, может из ребят еще даже магистры получатся». А пастор на это ответил, что он-де не нарадовался бы милости божьей, случись такое чудо, что братья Юкола предстанут пред его очами и прочтут сносно что-нибудь из священного писания, а десять заповедей и «Верую» — на память. Вот как сказал старик; и это и всякое другое я от многих слышал, и самый надежный из них — Кюэсти Таммисто: ведь он никогда не посмеется и не соврет.

JUHANI: Nimismies, sinä kunnon mies, rynkäisinpä sun tähtes vaikka loimoittavaan tuleen! No vie sinun musta, kiljuva sonni! Voinhan tuskin uskoa.

ЮХАНИ: Ай да ленсман! Что за человек! Да я бы за него хоть в огонь бросился! Ах, забодай его черный бык! Просто не верится.

AAPO: Kaikki niinkuin sanon. Mutta nähkäämme siis, etteivät herrat juuri olekkaan niin suuria junkkareita kuin luullaan. Muistakaamme tässä myös tuota Viertolaista, joka leppyi aivan pian ja suostui pyyntöömme kaikin puolin. Ja provastimme, jos katselemme häntä ilman närää hyvän sydämen ja järjen suoralta kannalta, nousee, tiedän minä, edessämme ankaraan arvoon. Hän on kiivas, mutta oikea Herran viinamäen mies, ja sanomattoman paljon on hän jo tehnyt seurakunnallemme hyvää. Kumonnut on hän monen ilkivaltaisen krouvin; monen miehen ja hänen entisen jalkasiippansa on hän pakoittanut käymään lailliseen avioliittoon; ja monta naapurusta, jotka ennen veristellen toinentoistansa vainosivat, on hän saattanut ihanimpaan sovintoon. Ja mitä on hän tahtonut, puuhaten meidän tähtemme? Meitä kristityiksi kunnian miehiksi. Nyt on hän meidät jättänyt, mutta lausuu kuitenkin meistä niin ihanan toivoituksen, että sydän likistyy sitä muistellessa.

ААПО: Точь-в-точь как я сказал. Видно, не все господа такие большие канальи, как мы о них думаем. Вспомним и хозяина Виэртолу — все-таки он быстро отошел и согласился на нашу просьбу. А пастор? Да если присмотреться к нему без горечи и рассудить все с умом и по велению доброго сердца, так ведь он вовсе неплохой человек. Старик строговат, но зато настоящий страж божий и сделал нашему приходу много добра. Он позакрывал немало этих мерзких кабаков, не одного мужика заставил вступить в законный брак со своей сожительницей, А скольких соседей, прежде кровных недругов, он спаял самой крепкой дружбой! И чего он добивался, хлопоча из-за нас? Сделать из нас порядочных людей и христиан! Даже сейчас, когда старик уже оставил нас в покое, он высказывает нам такие добрые пожелания, что даже сердце щемит.

TUOMAS: Mutta nytpä miehet lukemaan, nyt aapiskirja kouraan ja sanaa päähän vaikka halkonuijalla.

ТУОМАС: А теперь, ребята, за грамоту! Букварь в руку и долбить науку, хотя бы ее пришлось вбивать в голову поленом.

AAPO: Lausuitpa jotain, josta, jos niin teemme, syntyy meille uusi onni. Ah, jos yksimielisesti kävisimme nyt tärkeään toimeen, siitä heltimättä ennen kuin työ on päätetty!

ААПО: Ты важную вещь сказал; если мы так поступим, к нам непременно придет новое счастье. Ах, если б мы все как один принялись за дело и довели его до конца!

JUHANI: Minä ymmärrän: Iskisimme aapiaiseen kynsin ja hampain, siitä heltimättä ennen kuin olemme kukon hännän alla. Oikein! Kentiesi kohta päätämme jotain, ja kerran päätettyämme, sen teemme myös, teemme vaikka verta hikoillen. Onhan minulla pää kova, kohden kova, mutta löytyypä siinä kuitenkin yhtä ja toista, yhtä ja toista hyvin närkkiäkin värkkiä. Enköhän jokapäiväisen harjoituksen kautta voisi kulkea kilpaa viidenvuotisen tyttö-rääsyn kanssa? Miksi en? Ahkeruus voittaa kovan onnen.

ЮХАНИ: Я понимаю: мы когтями и зубами вцепимся в букварь и не отстанем, пока не дойдем до петушка на задней обложке. Правильно! Скоро-скоро мы что-нибудь надумаем, а уж коли надумаем, так и сделаем, пусть хоть кровавый пот льется. Голова-то у меня туго соображает, но и в ней нет-нет да и промелькнет что-нибудь толковое. Неужели я с каждодневным усердием не смогу потягаться с пятилетней девчонкой? Почему бы нет? Усердием и злую судьбу можно побороть.

AAPO: Oi Juhani! nostaahan sydäntäni tämä puhees, miehuutta ja järkeä täys.

ААПО: Ой, Юхани! Прямо-таки сердце радуется от твоих разумных и смелых речей.

JUHANI: Ahkeruushan kovan onnenkin voittaa. Niin, jos kerran käymme juoneen, ikenet irvissähän siinä pinnistelemme. Mutta asiaa käskee tuumiskella, visusti ja juuresta jaksain.

ЮХАНИ: Да, усердием и злую судьбу можно побороть. Уж коли примемся за дело — зубы стиснем, но не отстанем. Однако его обдумать следует всерьез и основательно.

AAPO: Koettaa tahdomme, sillä tämä pykälä on mahtava. Katsokaat: ellemme osaa lukea, niin laillinen vaimokin on meiltä kielletty hedelmä.

ААПО: Попробуем. Ведь дело-то важное. Сами посудите: если не научимся читать, даже законная жена для нас — запретный плод.

TIMO: Jassoo! Onkos se niinkin? No vie sinun! Sittenhän kelpaa tuota koettaa, koska sen konstin kautta saan itselleni ehkä kelpo akankin, jos niin hulluksi tulisin. Mutta kukas tietää kuinka täällä pojan päähän mällähtää. Sitä ei tiedä muut kuin Jumala.

ТИМО: Вот как! Неужто и вправду? Ах, чтоб тебя! Тогда стоит попробовать, раз через эту штуку я, может, даже славную бабенку себе раздобуду — если уж я настолько рехнусь. Но как знать, что еще взбредет парию на ум. Это только богу известно.

JUHANI: Aprikoitkaamme asiaa visusti: meillä on niin kovat päät.

ЮХАНИ: Обдумаем-ка все толком: ведь у нас такие тупые головы!

Meni taasen muutama päivä, ja eräänä iltana otettiin asia uudestaan keskusteltavaksi, ja yhteisesti nyt päätettiin ruveta hartaudella luvun harjoitukseen.

Прошло еще несколько дней. И однажды вечером братья вновь вернулись к разговору и единодушно решили ревностно взяться за грамоту.

JUHANI: Kahden vuoden mentyä olkoon aapiskirja päässäni; se on sanottu. Mutta Timo-parkaa minä surkuttelen; hänellä on vielä kovempi kallo kuin minulla, kaksinkerroin kovempi.

ЮХАНИ: Через два года букварь будет у меня в голове, вот вам мое слово. А беднягу Тимо мне жаль: у него голова еще тупее моей, вдвое тупее.

TIMO: Älä yhtään huoli, vaikka onkin se kaksinkerroin kovempi. No, no, sinä opit aapiskirjas kahtena vuotena, minä siis neljänä. Niin, kärsimystähän siinä vaan tarvitaan.

ТИМО: Не горюй, хоть она и вдвое тупее. Что из того? Ты одолеешь букварь в два года, а я, значит, в четыре. Тут нужно терпение, больше ничего.

JUHANI: Kas, kas, se sukkeluus tempasi rätingistä joukon päiviä pois, kokonaisen vuoden.--Mutta, ai poika! olemmepa sen peijakkaan kelkassa. Yksikin puhkaus siinä lasketaan, ja liemenä on aapiskirja ennen kuin on se päässämme kannesta kanteen. Jumala auttakoon meitä!

ЮХАНИ: Ишь, да эт^й шуткой ты немало дней со своих сроков скинул, целый год! А вообще-то, парень, черту в сани мы сели! Не один пот прошибет, и букварь, покуда мы его от корки до корки вызубрим, в мочало превратится. Да поможет нам господь!

TIMO: Aapiskirjani tahdon oppia.

ТИМО: Но я его все равно выучу.

JUHANI: Sen tahdon minäkin, vaikka tuo tuntuisi ja maistuisi kuin pureskelis pieniä kiviä ja raakoja perunoita. Sen tahdon, koska on provastimme niin hyvä ja laupias meitä kohtaan, että oikein tulee häntä armo. Mutta mistä saavutamme sievän ja suopean opettajan?

ЮХАНИ: Ия тоже, пусть даже покажется, будто грызешь камешки или сырую картошку. Обязательно выучу, раз пастор так добр и милостив к нам, что даже жалко его становится. Но где же нам взять толкового и мягкосердечного учителя?

AAPO: Yhtä siinäkin tuumiskellut olen. Minä katson puolees, Eero. Jaa, jaa, sinulla on terävä pää, sitä ei taida kieltää. Mutta kiitä Jumalaa tästä lahjasta ja siirry meistä muutamaksi viikoksi maailmalle, eväskontti seljässä ja aapiainen povessa. Mene jahtivoudin, tuon oivallisen sudenkutsijan opetettavaksi. Hän on taitava mies, ja minä tiedän, ettei hän sinulta kiellä opetustansa, varsinkin kun lupaamme hänelle palkinnoksi uhkean kaskimaan ja paistiksi muutaman koirasmetson. Mutta sinä, opittuas tavallisen lukumäärän tärkeimmät osat, palaat silloin takaisin taas ja opetat meitä.

ААПО: Я тут подумал об одном. Я на тебя гляжу, Эро. Да, да, у тебя умная голова, спору нет. Благодари бога за такой дар да забирай кошель с едой и букварь и отправляйся-ка на несколько недель в люди. Поди на выучку к яхтфохту, к этому славному охотнику на волков. Он знающий человек и, думаю, не откажется поучить тебя, особенно если дадим ему в награду за труды хорошую пожогу и несколько глухарей на жаркое. А как только выучишь самое важное из положенного, сразу вернешься домой и примешься учить нас.

JUHANI: Vai niin. Eero opettaisi meitä. Hm. Eero? Mutta älä tule sentähden ylpeäksi, Eero; sen minä sanon.

ЮХАНИ: Вот как. Нас будет учить Эро. Гм. Эро? Только не возгордись, Эро, вот что я тебе скажу.

EERO: Pois se! Opettaja käyköön hyvillä esimerkeillä opetuslastensa edellä, muistaen ankaraa tilinteon päivää, koska hänen tulee sanoa: »tässä, Herra, olen minä ja ne, jotkas minulle annoit».

ЭРО: Ни-ни! Учитель пусть шествует перед своими учениками, показывая им благой пример, и да помнит он о суровом судном дне, когда ему придется сказать: «Вот, отче, я, и вот те, которых ты дал мне».

JUHANI: Kas, kas, joko pistätti? Mutta laita on tämä: sinä opetat minua, koska niin tahdon, tai olet äänettä kuin ahven, koska tahdon, ja minä luen sinun edessäs aina tahtoni mukaan. Siinä se on. Kyllähän me sinun kuranssissa pidämme; sen tiedätkin. Mutta käypä tuo keino ehkä laatuun.

ЮХАНИ: Ишь, ишь, уже кольнул! Нет, дело мы поставим вот как: учить ты меня будешь, когда я захочу, и будешь молчать как рыба, когда я захочу. И читать я буду тебе, как мне пожелается. Вот так-то. В послушании мы тебя удержим, это тебе и так известно. А придумано, может, и не худо.

TUOMAS: Paras keino, jonka Aapo vielä on keksinyt.

ТУОМАС: Да, это лучший совет из всех, какие нам когда-либо подавал Аапо.

JUHANI: Tuhannen riksiä tästä keinosta!

ЮХАНИ: Тысячу рикси за такой совет!

AAPO: Eero, mitä aattelet asiasta itse?

ААПО: Что ты сам об этом думаешь, Эро?

EERO: Tahdonpa tuota aatella.

ЭРО: А я еще подумаю.

AAPO: Se käy päisin, käy epäilemättä.--Mutta nyt mielin soutaa esiin ankarimman aatteeni, tuuman, joka seisoo ja kestää. Urheat pojat ja veljet! Nouskoon Impivaaraan uhkea uudistalo, nouskoon se korvesta seitsemän miehen voimalla. Niin, pöllistyypä silmänne ja kummastellen katselette minua. Sitä en ihmettele. Mutta aatelkaas perään: elonkemomme täällä sydänmaassa käy vaikeammaksi päivä päivältä; harvoin täällä kuulemme enää kontion vihellystä ja harvoinpa metso korvessa kohahtaa edestämme ylös. Vieläpä huomaamme toisen asian, huomaamme, että »yksin ei ole miehen hyvä olla». Niinpä kerran mietiskelemme; mutta pysyköön kaukana morsiusvuoteesta villi kiertolainen erämaassa, joka tuskin voi täyttää oman kurnailevan maarunsa, saati vielä vaimon ja lasten. Mutta raivatkaamme niituksi tuo avara korpi, pelloksi kuokkikaamme tämä kalteva, kultainen aho, ja nouskoon vähitellen pirttimme ympärille, jumisevalle pihalle, talli, ometta, riihi, luhti ja vielä muitakin huoneita aina tarvetta myöten. Ja niin on meillä aika talo, Impivaaraksi kutsuttu, talo kunnollisempi syntymäkotoamme Jukolaa. Ja ennen kuin on tullut päivä, jona tuo vanha Jukola on omanamme taas, niin tässäpä ihanasti niitut viherjöitsee, viljaiset pellot lainehtii ja illan tullessa lähestyy meitä metsästä ammoova, kirjava karja.

ААПО: Все пойдет как нельзя лучше. А теперь я хочу высказать вам свою самую заветную думу. Она стоит внимания. Парни удалые, братья мои! Да появится в Импивааре славное хозяйство, да поднимется оно в дремучем лесу силою семерых работников. Да, да, глаза ваши округляются и смотрят на меня удивленно. Но подумайте сами: прокормиться здесь, в глуши, день ото дня становится все труднее, редко слышим мы уже медвежий рев, да и глухарь не часто взлетает из-под ног. И заметьте еще одно: «Не добро человеку быть едину». Мы еще задумаемся над этим. Но не дикому бродяге в глуши лесной мечтать о брачном ложе — ведь он и себя с трудом кормит, не то чтоб еще жену с детьми. Но расчистим под луг этот огромный лес, распашем эту золотую поляну и мало-помалу пристроим к избе конюшню, хлев, овин, чердак и другие постройки, смотря по нужде. И в Импивааре у нас будет настоящая усадьба, получше родной Юколы. И еще до того, как мы вернем себе старую Юколу, здесь у нас уже ласково зазеленеют луга, заколышутся тучные нивы и вечером из лесу с мычанием будет возвращаться пестрое стадо.

JUHANI: Haasteletpa sorealla suulla. Mutta katsos, veljeni, meillä on jo entisestään talo, joka tosin on vuorattuna vieraalle nyt, mutta omamme on se taasen, mentyä muutaman vuoden.

ЮХАНИ: Говоришь-то ты красиво, но не забывай, братец, что у нас уже есть хозяйство. Оно, правда, отдано в аренду, но через несколько лет опять будет наше.

AAPO: Mutta ennen kuin on mennyt tämä aika, niin olemme laiska-jaakkoja ilman vertaa, viitsimme tuskin nostella enään tallukoitamme maasta, ja kaiketi on meillä silloin yhtä yörinen talo kuin ennenkin. Kuullut olen nahkapeitturin huonoksi mieheksi, saamattomaksi nahjukseksi, ja mitään näkyvää muutosta ei ole vielä tapahtunut, ei pelloilla, ei niituilla. Ja vaikka toisinkin olis, niin ainahan parempi, että on meillä yhden talon sijasta kaksi: Jukola ja Impivaara. On myös silloin arvomme nousnut summattomasti ihmisten silmissä, ja vaimoiksi on meille tarjona moni pulski ja hehkuva Hämeen tyttö. Työhön ja toimeen, veljet! Työhön kaikin voimin; sillä tämä elämä maksaa tämän vaivan, ja ihmiskunta, näemme, ei olekkaan tuota pahempi vekkuli; ei, vaan onpa, luulen minä, maailma meille niin kuin maailmalle me; ja hän, joka »alati vääryyttä kärsii», hän katsokoon kuinka on laita omassa povessansa. Usein ovat he meitä kiukkuisesti kohdelleet; tosi! mutta oikeammiten vaan Toukolan juupelit, ja siihen on mielestäni ollut heillä hieman syytäkin. Kuinka hyväänsä, mutta paras on sovinto ja rauha; ja rauhan voimme jälleen rakentaa, jos vaan täyttä päätä niin tahdomme. Katsokaat: me askartelemme tässä ajan, niinkuin on tapa täällä säällisten miesten, ja tultuamme viimein Toukolan vaimoille taas, katsahtavat meihin entiset viholliset vähän arvokkaammin kuin ennen, ja jos me silloin annamme heille leppeitä katsantoja takaisin, niin nousee tuosta piankin yleisen sovinnon kirkas päivä. Tosin maksoi tämä meille paljon, maksoi työtä ja hammasta purevata vaivaa, mutta ilman näitä ei täällä milloinkaan toukoa tehdä. Ja huomatkaat, asettakaat selkeästi sielumme silmän eteen, mikä on voittomme viimein: Me olemme miehiä, ystäviä kaikkein kanssa, taloja on meillä kaksi, tuleva aikamme aina »Hyvän toivon niemi», ja hautamme tuolla elämän hämäräisellä rannalla ei näytä meille kauhistuksen kodoksi, vaan ihanaksi lepokammioksi, himmeäksi porstuvaksi autuitten saliin.

ААПО: За эти годы мы станем такими лодырями, каких на свете мало. Пожалуй, даже ноги от земли нам будет лень поднимать. И хозяйство наше останется таким же жалким, как прежде. Я слыхал, кожевник — плохой работник, копун и недотепа, и перемен в Юколе не видно —ни на пашне, ни на лугах. Да будь даже иначе, разве не лучше, когда у нас вместо одной усадьбы будет две: Юкола и Импиваара. Тогда и люди посмотрят на нас с уважением, и любая румяная и пригожая хозяйская дочка в Хяме охотно выйдет за всякого из нас замуж. За работу, братья! Не пожалеем сил, жизнь сполна наградит нас за труды. А люди, как мы видим, вовсе не такие уж мошенники. По-моему, они платят нам той же монетой, что и мы им. И тот, кто вечно сетует на людскую несправедливость, пусть заглянет в свою душу. Это правда, что люди часто задевали нас, святая правда, но к тому больше причастны эти канальи из Тоуколы, да и то, пожалуй, не совсем без причины. Как бы то ни было, но лучше все-гаки мир и согласие. А мир мы быстро восстановим, коли захотим всем сердцем. Вот увидите: потрудимся мы здесь, как подобает добрым людям, и когда вернемся в Тоуколу, наши старые враги посмотрят на нас с большим уважением, чем прежде. И если мы в ответ посмотрим на них поласковей, то очень скоро настанет день согласия. Правда, это будет стоить нам хлопот, не раз заскрипишь зубами от тяжких трудов, но без этого никогда не цвести здесь нивам. И заметьте себе, всем сердцем поймите, какая нас ждет награда: мы будем людьми, со всеми заживем в мире, у нас будут две усадьбы, наше будущее навсегда станет нам мысом Доброй Надежды, и могила на закате дней наших покажется нам не устрашающей пропастью, а местом сладкого отдохновения, преддверием в райские чертоги.

TUOMAS: Somasti sinä puhut ja oikein, ja minä suostun tahtoos. Veljet! kuulkaamme häntä, sillä tämä asia on mahtava, se synnyttää elämämme uudestaan, kohottaa metsien reunalle aamun koin. Minä suostun!

ТУОМАС: Красиво говоришь, правильно, и я с тобой согласен. Послушаемся его, братья, он задумал великое дело. И мы заживем новой жизнью — словно заря взойдет над лесом. Я согласен!

TIMO: Niin minäkin.

ТИМО: И я.

SIMEONI: Jumala on kuullut meitä, ja elomme valkenee. Minä suostun Aapon ihanaan tuumaan.

СИМЕОНИ: Господь услышал нас — и жизнь наша светлеет. Я согласен с твоей думой, Аапо.

EERO: Minä suostun myös sillä otammehan miehukkaan askeleen nyt.

ЭРО: Я тоже. Такой шаг под стать мужчинам,

JUHANI: Enkö tekis samoin minä, teidän kurja vanhin veljenne? Minä suostun, ja onnen päiväksi kutsun aina tämän päivän. Olihan meitä jo lähestyä kahleet tai kruunun harmaa takki ja rumpujen pärinä, mutta nythän seisomme kaukana kaikista näistä, keskellä kotometsiemme kohinaa. Niinpä sydän-yönä meidän taivaamme äkisti valkeni, ja tämä valkeus, niin toivokaamme, vielä poistaa kaikki pilvet ja »Jumalan kynttylät loistaa», niinkuin paimen heloitellen laulaa. Ah! parastansa ovat meitä kohtaan tehneet Jumala ja nimismies; parastamme myös mekin tahdomme nyt puolestamme koettaa.

ЮХАНИ: Неужели я, ваш ничтожный старший брат, не сделаю того же? Я согласен и весь век буду вспоминать этот счастливый день. Ведь до цепей или до казенной серой шинели и барабанного боя было уже рукой подать, а теперь мы опять далеки от всего этого и стоим средь шума родных лесов. Точно в темень ночную над нами вдруг просветлело небо, и, будем уповать, этот свет еще все тучи разгонит, и тогда «загорятся божьи свечки», как поется в пастушьей песенке. Да, бог и ленсман постарались для нас. Теперь и мы постараемся в свой черед.

Siitä seuraavana päivänä he lähettivät veli Eeron astelemaan oppiretkellensä, varustettuna vahvasti. Tuohikontti seljässä, haarapussi olalla ja aapiskirja poijussa läksi hän vaeltamaan kohden jahtivoudin asuntoa. Mutta muut hankkivat itsellensä kuokkia ja rautalapioita ja rupesivat kuokkimaan pelloksi ahoa heidän pirttinsä ympärillä. Päivä päivältä lisääntyi siihen yhä enemmin ja enemmin turpeiksi pienennettyä maata; ja niin puolainvarsille ja kissankääpille rakettiin ikuinen hauta. Mutta koska olivat kuokkineet ahon pinnasta valtaisen piirin, arvaten siinä olevan kyllin kylvö-alaa seitsemän miehen elannoksi, siirtyivät he aholta korpeen alas ja rupesivat raivaamaan nutuksi satavuotista kuusistoa, joka torkkuen seisoi alapuolella ahoa, käärittynä sammaleiseen turkkiin. Silloin taasen kirves kajahteli ympäri, ja rytinällä kaatui kuusi kosteiseen maahan. Kuuset he karsivat, kokosivat oksat kasoihin, vedettäviksi talvella talon tarhaan, mutta hirret kantoivat he ylös kantoiselle aholle uuden riihen ja ometan rakennuspuiksi. Silloinpa kantaessa miehet vakaasti astelivat toinen toisensa jäljessä; ja kuudella lujalla olkapäällä lepäsi jykevä hirsi. Mutta tultuansa ylös töyrylle, laskivat he, Juhanin huudon mukaan, yht'aikaa taakkansa alas, ja putosi hirsi jyrinällä, että maa tömähti, ja kohahtaen vastasi korpi. Niin, laajeni heidän niittunsa korven rannalta yhä kauemmas päivään päin, ja niin saivat he aineita rakettavia huoneita varten.

На следующий день они отправили Эро в путь-дорогу за наукой. Он был снаряжен на славу: за спиной кошель, на плече перетянутая посередине котомка, за пазухой букварь, — и так он потопал к яхтфохту. А остальные братья, вооружившись мотыгами и лопатами, принялись вскапывать поляну вокруг избы. День ото дня расширялся участок с комьями изрезанного дерна, под которыми навеки были погребены стебельки брусники и кошачьи лапки. Разделав на поляне огромное поле, способное прокормить семерых мужчин, братья перешли в лес, что был пониже, и начали валить под луг столетние ели, которые дремали, закутавшись в моховые шубы. И снова застучали топоры, с грохотом повалились на влажную землю деревья. Братья окорили стволы, сложили в кучи сучья, чтобы зимой подвезти их к дому, а бревна для постройки овина и хлева отнесли на поляну. Размеренным шагом друг за дружкой они шли с тяжелым бревном на шести могучих плечах, и, поднявшись на поляну, по команде Юхани все вместе сбрасывали свою ношу, и с грохотом падало бревно, от чего гудела земля и глухо вторил ей лес. Луг все больше расширялся от опушки к югу, а у братьев появился лес для будущих построек.

Eero teki myös ahkerasti työtä oppiaksensa lukemaan, ja nopeasti edistyi hänen taitonsa. Lauvantai-iltoina palasi hän kotiansa tyhjillä pusseilla; mutta seuraavana maanantaina läksi hän taasen, seljässä täytetty kontti ja olalla pullea haaralaukku, läksi kouluun, aapiskirja povessa. Niin kului syksy, talvi läheni, ja veljekset heittivät sekä pellot että niitut lepoon seuraavaksi kevääksi ja riensivät hankkimaan muonaa niin elikoille kuin itsellensä. Syksyn koleissa metsissä he kaalailivat ristiin, rastiin koirinensa, tehden veristä niitosta; ja alas suon rannalle kohosi taasen korkea heinäsuova vanhaa Valkoa varten.

Не менее прилежно трудился и Эро, одолевая грамоту, и ученье его подвигалось быстро. В субботу вечером он с пустыми котомками возвращался домой, а в понедельник снова уходил с полным кошелем за спиной, с котомкой на плече и букварем за пазухой. Так прошла осень, на носу была зима. Братья расстались до весны с полями и лугами и поторопились запастись едой на зиму — и для себя и для скотины. Вместе со своими собаками они облазили вдоль и поперек холодные осенние леса, пожиная кровавую жатву. А на берегу болота опять стоял высокий стог сена для старой Валко.

Talvi oli tullut; joulu-aattona palasi Eero kotia, jahtivoudin mielestä tarpeeksi oppineena ja kelvollisna opettamaan veljiänsä. Ihmeteltävän kerkeästi oli hän oppinut. Selvästi luki hän sisältä, ja aapiskirjan taisi hän ulkoa kannesta kanteen, niinmyös vähänkatkismuksen.--Ja nyt, kun joulu oli mennyt, alkoi luku ja puuha. Siinä opettajana istui Eero ja oppilaisina hänen veljensä, jotka yhdestä suusta huusivat kirjainten nimet, niinkuin nuorin veli heille saneli. Yhdestä suusta he huusivat, ja mäikkyi avara pirtti. Työlästä ja tuskaa täynnä oli heille tämä työ, tuskaa täynnä alussa varsinkin; surkeasti siinä puhkailtiin ja hikoiltiin. Enimmin kaikista ponnisteli Juhanin sisu; hartaudesta järisi hänen leukansa; ja torkahteleva Timo, joka istui hänen rinnallansa, sai häneltä monta vihaista nyrkin tyrkkäystä, kun taasen nyökähteli alas kurjan pää.--Kiusoitti myös veljeksiä, ettei Eero aina harjoitellut opettajavirkaansa suoralla vakuudella, vaan hellitteli useinkin suustansa pisteleviä kompasanoja. Oli hän jo saanut veljiltänsä monta varoitusta, mutta mielensä viehätti häntä.

Вот пришла и зима. В сочельник вернулся домой Эро: по мнению яхтфохта, он уже достаточно выучился и мог обучать своих братьев. Удивительно быстро одолел он грамоту. Он бойко читал, а букварь и малый катехизис знал наизусть. И как только минуло рождество, началась усердная учеба. Эро был учителем, а братья—учениками, которые громко, в один голос, повторяли вслед за младшим братом названия букв. Они кричали все хором, и содрогалась просторная изба. Это занятие было для них настоящей мукой, особенно вначале, они жалобно кряхтели и потели. Но более всего напрягался Юхани; от усердия у него даже подбородок трясся; а сидевшему рядом Тимо достался не один сердитый толчок в бок, когда бедняга снова начинал клевать носом. Братьев злило и то, что Эро не всегда исполнял свою учительскую должность беспристрастно и то и дело сыпал колкости. Его уже не раз предупреждали, однако искушение было слишком велико.

Kerran eräänä talvisena päivänä, kun äkeä pakkanen oli ulkona ja taivaan etäiseltä reunalta paistoi melkein säteetön aurinko, istuivat veljekset pirtissänsä täydessä puuhassa, aapiskirjat kourissa. Kauas kuului heidän harras, mutta yksipintainen lukunsa; ja alkoivat he nyt aapiston tällä erällä toiseen kertaan.

Однажды в зимний день, когда на дворе стоял свирепый мороз, а на южной стороне неба светило тусклое, почти без лучей, солнце, братья опять сидели в избе, углубившись в буквари. Далеко было слышно их старательное, но монотонное чтение. Вот они снова принялись повторять азбуку:

EERO: A.

ЭРО: А.

MUUT. A.

:ОСТАЛЬНЫЕ: А...

EERO: P.

ЭРО: Пэ. [В финской народной речи звонкие «б», «г», «д» оглушаются и произносятся как «п», «к», «т».]

MUUT. P.

:ОСТАЛЬНЫЕ: Пэ...

EERO: Niin, A on ensimmäinen aapiston kirjain ja Ö sen viimeinen. »A ja Ö, alku ja loppu, ensimmäinen ja viimeinen», seisoo jossain raamatunkappaleessa. Mutta niinköhän koskaan olette kuulleet tai nähneet viimeisen ensimmäisenä, Ö:n A:na? Onhan se hieman sukkelaakin, kun tuo, pikkuinen, tuo ennen viimeinen vaivainen on äkisti parven esimmäisenä kukkopoikasena, jonka puoleen muut katsovat ylös niinkuin hunöörillä ja kunnioituksella, niinkuin jotakin isällisyyttä kohden, vaikka tapahtuukin se vähän ympyrjäisillä silmillä. Mutta miksi poikkeen asioihin, joista ei ole meidän tekemistä nyt? Niin lukekaapas taas.

ЭРО: Да, А — первая буква в азбуке, а Э — последняя. «А и Э, начало и конец, первый и последний»,— так ведь говорится где-то в священном писании. А приходилось вам когда-нибудь видеть или слышать, чтоб последний стал первым, чтоб Э стояло вместо А? Даже забавно, конечно, что этот маленький, всегда последний заморыш вдруг становится первым петушком на насесте. А остальные поглядывают на него с почтением и уважением, как на разумного и заботливого главу семейства, хотя глаза у них и лезут на лоб от удивления. Но к чему это я отвлекаюсь и говорю о вещах, до которых нам сейчас нет никакого дела? Читайте-ка дальше.

JUHANI: Ymmärränkö tarkoitukses? Minä pelkään että ymmärrän. Mutta opeta nyt meitä koreasti, muutoin sinun peijakas perii.

ЮХАНИ: Уж не понял ли я твоего намека? Боюсь, что понял. Учи-ка нас всерьез, не то тебе несдобровать.

EERO: Niin lukekaas kiltisti taas. C.

ЭРО: Вот-вот, читайте-ка послушно дальше. Сэ.

MUUT. C.

ОСТАЛЬНЫЕ: Сэ...

EERO: T.

ЭРО: Тэ.

MUUT. T, E, Äffä, Kee...

:ОСТАЛЬНЫЕ: Тэ, Э, Эф, Кэ-э...

JUHANI: »Ventta holl!» Minä poloinen olen eksynyt. Mutta annetaanpas mennä alusta alkaen kerta vielä.

ЮХАНИ: Вентта холл! Я, бедняга, запутался. Да-вайте-ка еще раз сначала.

EERO: A.

ЭРО: А.

MUUT. A.

ОСТАЛЬНЫЕ: А...

EERO: »A, P, C ummee nälkäpuuroo». Mitä ymmärretään sillä lauseella, Juhani? Taidatko selittää sen?

ЭРО: «Кто знает только А и Пэ, у того немного в голове». Что бы это значило, Юхани? Сможешь ли ты растолковать?

JUHANI: Koetanpa ottaa siitä pohdin. Lähtekääs vähän kanssani ulos, te muut; sillä meillä on keskusteltavana tärkeä asia.

ЮХАНИ: Постараюсь, постараюсь. А ну, вы, остальные, выйдем-ка со мной во двор, нам надо потолковать об одном важном деле.

Niin hän lausui, astui pihalle, ja muut seurasivat häntä; ja vähän levottomalla sydämellä rupesi nyt Eero arvelemaan, mitähän tarkoittaisi tämä heidän siirtymisensä ulos. Mutta veljekset tuumiskelivat pihalla, miten he parhaiten voisivat masentaa Eeron häijyä kompahimoa, joka saattoi hänen ilvehtimään, aapiskirja kourassa, ja tekemään pilkkaa ei ainoastaan heistä, vaan myös Jumalasta ja hänen sanastansa. Ja he tuomitsivat hänen ansainneeksi vakavan pieksiäissaunan. Astuivat he taasen pirttiin, ja tuore, koivuinen ruoska veli Juhanin kourassa hirvitti Eeron sielua. Iskivätpä poikaan Tuomas ja Simeoni kiinteillä kourilla; ja parastansa teki nyt Juhanin hulja. Siinä Eero huusi, potki ja raivosi, ja päästyänsä viimein, katsoi hän ympärilleen hirmuisella, murhaavalla muodolla.

С этими словами он вышел из избы, и остальные последовали за ним. Эро не без некоторой тревоги стал гадать, что бы мог означать их уход. А братья на дворе держали совет, как бы им отбить у Эро охоту зубоскалить; ведь он с букварем в руке насмехался не только над ними, но и над господом богом и его словом. И общий приговор гласил: Эро вполне заслужил порку. Они вернулись в избу, и березовая розга в руке Юхани немало напугала Эро. Туомас с Симеони крепко сх-ватили его, и розга сделала свое дело. Эро вопил, лягался и старался вырваться, а когда его наконец отпустили, вновь уселся за стол, бросая на всех злые взгляды.

JUHANI: Kas niin, otappas kirja kouraas taas ja opeta meitä sievästi, junkkari, ja muista tätä löylytystä, koska sun kanalja kieles tahtoisi tästälähin haastella pilkkasanoja. Vai niin! Ahah! Jokos sattui? Niin, niin, nyt on käynyt sinulle niinkuin profeetallisesti ennustin jo vuosia sitten. Sillä »paha on viimein pilkkaajan palkka», sen voit tietää. Ota kirjas, sanon minä, ja opeta meitä järkevällä ja siivolla tavalla, junkkari.

ЮХАНИ: Вот так. Бери книжку в руки да учи нас смирненько, каналья. И вспоминай эту баню, когда твой проклятый язык опять зачешется. Вот так! Что, попало? Ничего, ничего, ведь это я тебе еще несколько лет назад пророчил. Пересмешник всегда худом кончит, сам знаешь. Бери книжку, говорю, да учи нас разумно и смирненько, мошенник!

TUOMAS: Älä pure hammasta, vaan istu kiltisti jälleen tuohon pöydän päähän ja tee niinkuin käskemme. Tee se ilman yhtään murinata, muutoin keikkuu vielä ruoska minun kourassani, ja nouseepa tuosta sitten pyry monin kerroin kiivaampi kuin äsken.

ТУОМАС: И не скрипи зубами, делай, что говорят. Да не вздумай ворчать, не то, чего доброго, еще я схвачу розгу, и тогда будет тебе взбучка пострашнее первой.

Alkoi taasen luku; mutta sanelipa Eero veljillensä kirjainten nimet kovin karmealla, purevalla äänellä ja kyräävillä silmäniskuilla. Ja niinpä jyrkeä henki Impivaaran koulupöydän ääressä vallitsi kauan, kunnes aika, mennessä muutaman päivän, lievitti jälleen Eeron äkeän mielen ja muodon. Niin harrastelivat veljekset ehtiäkseen lukemisen taitoon, ja edistyikin heidän työnsä, vaikka alussa sangen vitkaa, varsinkin Timolta ja Juhanilta.

Снова началось чтение. Но теперь Эро сидел нахмурившись и злобно выдавливал из себя названия букв. Долго еще витал над школьным столом Импиваары дух недовольства, пока время не развеяло обиду Эро. Так трудились братья, осиливая грамоту, и дело подвигалось, хотя поначалу и очень туго, особенно у Тимо и Юхани.

Luku 12 глава

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kesä tuli ja työ vainiolla alkoi. Veljekset milloin kyntelivät ja äjestelivät peltoansa, milloin raivasivat niittua korvessa ja milloin taasen rakentelivat uutta omettaansa kumisevalle aholle. Vaikeaksi tuntui heille alussa tämä raatamisen järjestys; mutta, pakoittaen luontoansa, taisivat he viimein täyttää kaikki arkiopäivät aamusta iltaan. Ja niin valmistui heidän omettansa, heidän peltonsa muuttui hienoksi mullaksi, ja yhä avarammaksi laajeni korvessa uusi niittu. Makasi heidän edessään uhkea Luhtaniittu, monikantoisena, mättäällisenä, mutta heinää tuottavana. Tuli tuosta kylvön-aika; silloin myivät veljekset lohon metsästänsä taas ja ostivat sen hinnalla rukiita. Ja kylvi Tuomas Impivaaran uuden pellon, kolme tynnöriä ruista hän kylvi sen pöllyäviin sarkoihin. Siitä kohosi pian teräinen oras ja viherjöitsi muhkeana syyskuun raikkaissa tuulissa.

Пришло лето, начались полевые работы. Братья то пахали и боронили свое поле, то расчищали в лесу луг, то строили на горелой поляне новый хлев. Вначале им было нелегко привыкнуть к размеренному труду земледельца. Но, пересилив себя, они в конце концов освоились н работали все будни от зари до зари. Хле» скоро был готов, былой пустырь превратился и рыхлую пашню, и все обширней становился в лесу новый луг Лухтанийтту, дававший много сена, хотя на нем было еще немало пней и кочек. Наступил сев. Братья опять продали участок леса и на вырученные деньги купили ржи, и Туомас засеял новое поле Импиваары, разбросал на вспаханную землю три бочки семян. Вскоре уже ощетинилась стрелками озимь, пышно зеленевшая под свежими сентябрьскими ветрами.

Mutta koivu kellastui, purppura-hameessansa seisoi haapa, ja illan kosteat sumut peittivät väikkyvään kohtuunsa Luhtaniitun. Oli syksy taasen, ja veljekset eivät unohtaneet talven tarpeita; olivat he myös toimittaneet omettaansa kolme mullikkaa ja yhden nuoren, jukuripään sonnin. Ja loppui työ ja raataminen ulkona, jossa kaikki jo lepäsi kinosten alla, mutta pirtissä jo alkoi askare toinen, askare aapiskirjan kanssa tuolla pöydän ääressä. Ahkerasti harjoittelivat veljekset lukua taas, ja heidän taitonsa karttui, vaikka vähitellen. Lukivat he jo kelpo lailla sisältä, ja kävivät nyt puuhaan oppiaksensa ulkoa aapiaisen kappaleita; jämäten ja höristen joka nurkassa nyt pyrittiin kohden kukkoa. Sinne ehtivät he myös viimein toinen toisensa jäljessä: ensimmäisenä Lauri, sitten Aapo ja Simeoni ja vihdoinpa Tuomaskin, mutta kaukana heistä vielä työskentelivät Juhani ja Timo. Lopultahan pääsi myös Timokin toivottuun satamaan, koska Juhani vielä uskontunnustuksessa hikoili, huokaili ja kiukkuisena puhkaili. Leikkelipä hänen sydäntänsä, että hän oli viimeinen mies; mutta eihän auttanut tuossa muiden armo, vaan ainoasti oma ahkeruus ja työ. Sisältä luki hän ehkä selvemmin ja nopeammin kuin Timo, mutta voittipa Timo hänen taasen ulkoa-oppimisessa.

Пожелтела береза, осина стояла в своих багряных одеждах, по вечерам над Лухтанийтту стелился белый, сырой туман. Опять была осень. Братья и на этот раз не забыли о грипасах на зиму; кроме того, в хлеву стояли теперь три телки и молодой круглолобый бычок. Полевой страде пришел конец, все отдыхало под сугробами. И в избе за столом закипела другая работа — работа с букварем. Братья снова усердно занимались грамотой, и умение их росло, хотя и медленно. Читали они уже неплохо и теперь принялись учить на память отрывки из букваря. В каждом углу слышалось упрямое бормотание, все стремились быстрей добраться до красного петушка на обложке букваря и один за другим в конце концов достигли цели: первым Лаури, за ним Аапо и Симеони, потом и Туомас. Но Юхани и Тимо топтались еще далеко позади. Наконец и Тимо доплыл до заветной гавани, а раздосадованный Юхани все еще потел и кряхтел над «Верую». У него даже сердце ныло при мысли, что он последний из всех; по увы, помочь ему могли только собственное старание и труд. Правда, читал он разборчивей и быстрей, чем Тимо, но Тимо опередил его в заучивании молитв.

Mutta ne, joilla aapiskirja jo oli muistossa, päättivät nyt muutaman päivän jouten elää, katsoen iloisesti taakseen läpipäästyyn puuhaan ja vaivaan. Pyssy kädessä he hiihtelivät ympäri metsiä; ja kaatoi heidän luotinsa valkeaturkkisen jäniksen lumisen näreen alla, kaatoi koirasmetson, joka kylmästä kömpelönä, höyhenet pörrössä, istui kuusen partaisella oksalla synkeän korven ja jylisevän nummen rajalla.--Mutta pirtissä istui Juhani, istui ihan paitasillaan, puserrellen pöydänpäässä hikeä, aapiskirja kädessä. Kovin äkeänä ja tukkaansa repien hän hieroskeli jykevälehtistä kirjaansa. Tapahtuipa tuossa usein, että hän, vihoissansa hammasta purren, melkein kyyneleitä vuodattaen, äkisti rynkäsi rahilta ylös, tempasi havutukin nurkasta kouriinsa, nosti sen korkeuteen ja paiskasi tuimasti maahan taas; ja silloin pirtti jumahti, ja keikahti miehen lyhykäinen paita. Niin hän tuolloin, tällöin iski kyntensä tukkiin; sillä suurella puuhalla juurtui aapiainen miehen aivoon. Mutta istuipa hän taasen pöydän-nokalle kertomaan vaikeata kappaletta. Ja viimeinpä, tullessa kevään, oli hänkin oppinut kirjansa kannesta kanteen; ja ylpeästi katsahtaen painoi hän sen umpeen.

Те, у которых букварь уже крепко сндел в голове, решили несколько дней отдохнуть, чтоб окинуть ликующим взором пройденные муки и хлопоты. С ружьями в руках они облазили на лыжах окрестные леса; их пули валили то зайца-беляка под снежной елыо, то неуклюжего глухаря, который, нахохлившись от мороза, сидел на бородатой ветке у лесной опушки. А Юхани, в одной рубашке, по-прежнему потел над букварем. С досадой теребя волосы, он продолжал мусолить плотные страницы своей книжки. Нередко* случалось, что он, скрипя зубами, чуть ли не плача, вдруг бросался из-за стола к сосновой колоде в углу и, подняв ее над головой, с силой швырял на пол. Изба вздрагивала, раздувалась короткая рубаха Юхани. Так он время от времени хватался за колоду, ибо сидение за букварем было для него тяжким трудом. Потом он опять садился за стол повторять трудный урок. И когда пришла весна, Юхани тоже знал свою книжку от корки до корки и, гордо посмотрев вокруг, захлопнул ее.

Kinokset sulivat, virtasivat vetenä alas niitulle ja niitulta Sompiosuohon; ja kävivät nyt veljekset rakentamaan riihtänsä; perustivat sen kappaleen matkan päähän pirtistä, tuonne ahon tasaisimmalle tanterelle; ja kauas kaikui taasen kirvesten paukkina ja nurkkanuijan jyske. Ja koska aurinko korkeimmallaan kiiriskeli yli taivaan, koska metsät ja niitut viherjöitsivät ja ruis teki terää, silloin seisoi valmiina Impivaaran riihi. Ihanassa kesävaatteessansa nähtiin luonto, tuoksuen heilimöitsi pelto, ja parasta toivoivat Impivaaran miehet. Mutta kerranpa tuuli äkisti viskautui pohjoseen, sieltä liehtoi hän tuimasti pitkän, suvisen päivän ja saattoi ilman viileäksi, koleaksi. Väsymättä hän liehtoi, kunnes viimein illan tullessa hän vaikeni ja vaipui lepoon. Kuin hauta oli äänetön ja kylmä tämä yö, ja pellon povella makasi harmaa halla kuin tukehuttava painaja nuoren immen kukoistavalla povella. Ja seuraavana aamuna katseli aurinko murheisella silmällä yön tekoja, hyyrteistä, jäätynyttä laihopeltoa. Astuivat myös veljekset varhain pirtistänsä ulos, huomasivat kamostuen hallan hävitystyön, ja synkeäksi kävi heidän mielensä. Kahden, kolmen päivän päästä näkivät he tuon ennen mehevän laihon valkeana, kuihtuneena edessänsä.

Растаяли сугробы, стекаясь ручейками на луг, а оттуда в болото Сомпиосуо. Братья взялись за постройку овина; они решили поставить его поблизости от избы, на самом ровном месте поляны. И снова вокруг разносился стук топоров и удары деревянного молота. И когда лето было в разгаре, когда зазеленели леса и луга, заколосилась рожь, овин Импиваары был готов. Природа оделась в свой прекрасный летний наряд, на ниве цвела и благоухала рожь, и хозяева Импиваары были полны самых радужных надежд. Но вдруг сменился ветер, и весь долгий день дул суровый сиверко, принесший с собою холод. Только к вечеру он стих и ушел на покой. Но эта ночь была холодна и безмолвна, как могильный склеп, на землю лег седой заморозок, сдавив ее, — так ночной кошмар давит грудь молодой девушки. Наутро солнце печально взирало на плоды трудов этой ночи, на заиндевелые, вымерзшие нивы. Братья вышли из избы спозаранку и с ужасом увидели, какую беду принес им заморозок; и мрачно стало у них на душе. Через два-три дня их тучное поле пожелтело и зачахло.

JUHANI: Niin meni toivomme, kultainen niittomme meni. Olki on jäljellä, mutta tähkäpää keikkuu siinä kuivana, ilman ydintä ja voimaa. Niin, pojat, temmattiin meiltä tulevan vuoden suurus.

ЮХАНИ: Так пропала наша надежда, пропало золотое поле. Одна соломка осталась, а колос совсем сник и завял. Да, ребята, так вот и лишили нас еды на весь год.

TUOMAS: Kova isku, varsinkin koska muistelemme, kuinka tiukka täällä jo on metsien otus. Niinhän kuin ilvekset me samosimme menneenä syksynä salot tuhansiin ristiin, ja saimme tuskin talveksemme ravinnon.

ТУОМАС: Удар тяжелый, особенно когда вспомнишь, до чего трудно стало с дичью. Ведь осенью мы обрыскали все леса, точно рыси, и еле-еле сумели запастись на зиму. /

JUHANI: Mikä on siis tehtävänä? Emmehän vielä juuri näin heitä peltoamme, jonka me hiellä ja vaivalla valmistimme ahon jäykästä kamarasta.

ЮХАНИ: Что нам делать? Не бросать же поле — мы в него столько трудов вложили, столько поту пролили, пока очистили от камней.

TUOMAS: Sitä emme tee, vaan syksyllä kylvämme peltomme taas, tietäin että vaihtelee täällä hallaiset ja hallattomat vuodet ja että päältä iskein hallattomia löytyy kuitenkin enemmin kuin noita kirottuja hyyrrepartaisia.

ТУОМАС: Нет, осенью засеем снова. Ведь заморозки здесь не каждый год, хорошее лето чаще бывает, чем такое — с инеем на бороде.

AAPO: Uskonpa hallan käyvän tervehtimään meitä ehkä jokaisena kesänä, niinkauan kuin Sompiosuo tuolla alhaalla on sammakkojen ja karpaloin kotona. Niinpä kaiketi. Sentähden, jos mielimme tästälähin säilytellä peltoamme hallalta, niin kuivatkaamme suo, johtakaamme vesi ja kosteus sen pohjasta pois, raivaten ja kaivellen siihen ojia. Ja siinäpä taasen lyömme kaksi yhdellä iskulla: yht'aikaa poistamme pelloistamme hallan ja teemme itsellemme uutta niittua.

ААПО: Сдается мне, что пока на Сомпиосуо будет расти клюква да плавать лягушки, к нам в гости каждое лето станут наведываться заморозки. Пожалуй, так и будет. А потому, если хотим уберечь поле, давайте-ка осушим болото: выкопаем канавы и отведем воду. Так мы одним выстрелом убьем двух зайцев, спасем от морозов поле и разделаем новый луг.

TUOMAS: Sen luullakseni katsomme parhaaksi kaikki. Niin on meidän tehtävä, jos tahdomme tänne sydänmaahan rakentaa itsellemme taloa.

ТУОМАС: С этим, по-моему, все согласятся. Больше ничего не остается, если заниматься здесь, в глуши, хозяйством.

Lapiot ja kirveet olalla, läksivät he eräänä päivänä alas suohon sitä raivaamaan ja ojittamaan. Kaivoivat he ensin valtaojan, suoran ja syvän, ja siihen johdattivat pienempiä molemmilta puolilta; ja korkeita harjuja sammaleista, mudasta ja savesta nousi pian ojain partaille. Kasvoi siinä kuihtuvia, matalia koivuja; ne kaadettiin ja kannettiin kasoihin seuraavana kesänä poltettaviksi; ja uutta niittua karttui Impivaaran taloon. Niin he työskentelivät monta raskasta päivää varhaisesta aamusta myöhäiseen iltaan. Ja ojitettuna nähtiin lopulta suurin osa kolkkoa Sompiosuota, jonka pinta nyt rupesi päivä päivältä käymään aina kuivemmaksi.--Mutta kylvö-aika oli tullut, ja taasen kylvi Tuomas pellon, ja pian kohosi maasta oras.--Talvensa viettivät veljekset samoin kuin menneen, lukua harjoitellen; ja olipa viimein vähäkatkismus tarttunut heidän muistoonsa. Mutta eivät pysäyneet vielä Eero, Lauri ja Aapo, vaan jatkoivat lukuansa yhä eteenpäin kohden katkismuksen loppua. Nälkäisellä vatsalla istuivat he monta päivää kirjansa ääressä; sillä huonosti oli otus karttunut menneenä syksynä, ja lyhyempi kuin ennen oli ollut heidän aikansa pyyntiin. He kyllä retkeilivät metsissä nytkin, hiihdellen ympäri, mutta tiukka oli heidän vaivansa palkka.

С лопатами и топорами на плече братья отправились на болото. Выкопав сначала главную канаву, прямую и глубокую, они подвели к ней с обеих сторон мелкие канавки; и по краям скоро вытянулись высокие гребни мха, ила и глины. Там и сям росли чахлые низкие березки; их вырубили и сложили в кучи, чтобы сжечь следующим летом. Таким образом, в хозяйстве Импиваара прибавился еще один луг. Братья трудились много дней с раннего утра до позднего вечера, и в конце концов большая часть пустынного Сомпиосуо покрылась канавами; с каждым днем болото становилось все суше и суше. А когда подошла осень, Туомас опять засеял поле, и скоро поднялись всходы. Зиму, как и предыдущую, братья провели за чтением. Малый катехизис они уже одолели, однако Эро, Лаури и Аапо на том не остановились и взялись за большой катехизис. Голодные, просидели они за книгой много дней. Дичь осенью попадалась редко, да и времени для охоты у них было меньше прежнего. Правда, теперь они тоже бродили на лыжах по лесам, но труд их вознаграждался скупо.

Tulipa viimein viherjöitsevä kesä, ja reheänä kasvoi ruis Impivaaran pellolla. Mutta kerran taasen tuuli äkisti pohjoseen kääntyi, sieltä liehtoi hän tuimasti pitkän kesäpäivän, kunnes hän illan tullessa vaikeni ja vaipui lepoon. Kuin hauta niin äänetön ja kylmä oli yö, ja pellon povella makasi harmaa halla, hengittäen kuoloa kylmää. Varhain seuraavana aamuna astuivat veljekset pirtistänsä ulos ja katselivat kauhistuen hävitystä vainiolla. Ja valkeana, lakastuneena kajasti pian äsken viherjöitsevä laiho. Tuumiskelivat miehet mitä nyt tehdä ja mihin keinoon ryhtyä, ja harkitsivat parhaaksi, raivaten ja kaivellen perinpohjin kuivata Sompiosuo, josta he tiesivät hallan nousevan heidän pelloillensa. Niin he päättivät, ja möyräilivät ja kaivelivat sumuisessa suossa, kuluessa kuuman kesän, nähden usein mieltä synkistävää nälkää. Oli silloin työpäivä raskas; väsyneinä käyskelivät he kotiansa vasta auringon laskiessa, ja tuskan ja vaivan musta juonne ympäröitsi vaisun miehen huulet.

Настало наконец и лето. На ниве Импиваары опять колосилась тучная рожь. Но однажды вновь сменился ветер, весь долгий летний день дул студеный сиверко и только к вечеру стих и отправился на покой. Ночь была холодна и безмолвна, как могильный склеп, на землю лег седой заморозок, дыша смертельным холодом. Рано утром братья вышли из избы и с ужасом взглянули на опустошенную ниву. Еще недавно зеленевшие всходы теперь поблекли и полегли. Братья раздумывали, что им делать, к чему приступить, и решили расчистить и осушить все болото Сомпиосуо, откуда на поля поднимался холодный туман. Целое лето они трудились и копались на сыром болоте, часто страдая от мучительного голода. Тяжелым был их трудовой день, и когда они брели на закате домой, лица их были бледны, а темная складка в уголках рта говорила о горечи и усталости.

Mutta syksyn tullessa oli suo jo reunasta reunaan ojassa ja kuivaksi nurmeksi muuttunut sen kamara; ja oli siinä veljeksillä uusi, oivallinen niittu, lakea Sompioniittu. Taasen pelto kylvettiin, ja kuokittu oli uusia sarkojakin ahosta kesäkylvöä varten tulevaksi kevääksi. Mutta metsäotuksen karttumista oli kovin hämmentänyt menneen kevään kylmyys, ja vähemmin kuin koskaan ennen ehtivät nyt veljekset hankkia varoja talveksi. Kovin siis kiristi heitä nälkä tämän talven kuluessa, jona syllänpaksu lumi peitti maan ja pakkanen oli ankara. Seinät paukahtelivat, kivet ja kalliot halkesivat, ja pienet lintuset putoilivat lumisiukaleina, kuolleina ilmasta alas. Huomasipa usein matkamies, että sylki hänen suustansa jäätyi ilmassa kiinteäksi palloksi, ja kun ehti se maahan, liukui se kilisten tallan sileällä jäljellä.--Eräänä tämänkaltaisena päivänä, kun pohjonen kiljui vaalean, kirkkaan, kylmästä kipenöitsevän taivaan alla, istuivat veljekset pirttinsä hioittavassa lämpymässä, keskustellen tilastansa, millä keinolla tyydytettäisiin naukuva maha.

К осени, однако, болото было уже от края до края изрыто канавами и поросло травой. Так братья приобрели отличный луг Сомпионийтту. Поле снова засеяли и, кроме того, подняли на поляне новый участок целины под яровой посев. Но из-за холодного лета пропала лесная дичь, и запасов на зиму у братьев теперь было меньше чем когда-либо. Сильно притеснял их голод в эту зиму. Землю покрывал саженный слой снега, крепок был мороз: трещали стены, лопались камни и скалы, ледяшками падали наземь мертвые пташки. Путник часто замечал, как на лету замерзал плевок и звонкой градиной катился по гладкой дороге. Однажды, как раз в такой день, когда под ярким, искрящимся от мороза небом свирепствовал сиверко, братья сидели в жарко натопленной избе, советуясь, каким способом насытить свои бурчащие желудки.

JUHANI: Tämä ei käy laatuun. Enemmin kuin vuorokausi on mennyt sitten kun viimeiseksi söin. Ja mitä herkkua söin silloin ja kuinka suuren kimpaleen? Tuhannen tulimmaista! kaksi kuivaa, pihkaista oravan koipea. Mutta sellaisesta atriasta ei ole aikamiehen mako suuriakaan tietävänänsä. Mitä sanot, Tuomas?

ЮХАНИ: Нет, так никуда не годится. Уж больше суток прошло, как я поел в последний раз. И чем же я полакомился, велик ли был кусок? Тысяча чертей! Две засохшие беличьи лапки, да и те в смоле. От такой трапезы взрослый человек сыт не будет. Что ты посоветуешь, Туомас?

TUOMAS: Siristä nälkävyötäs.

ТУОМАС: Затяни потуже пояс.

JUHANI: Katso: olenpa keskeltä pieni kuin armahin röökinä, pieni kuin ruskea vihalainen; mutta se konsti ei auta meitä ijäksi. Ei auta, vaan mikä on tehtävämme, se tehkäämme, ja pian. Sydän kuristuu, veljeni, sydän kuristuu ja kolkosta ikävyydestä lakastuu miehen mieli.

ЮХАНИ: Да ты погляди: в поясе-то я и без того тонок, как худосочная фрёкен или коричневый муравей. Нет, братец, с твоим советом долго не протянешь, нет. Тут надо придумать что-нибудь да действовать, и поживей. Ведь сердце сжимается, брат мой, сердце сжимается, и от тоски парень совсем сник.

SIMEONI: Olisko tässä enään muuta keinoa edessämme, kuin maantie, kerjäläisen pitkä ja kova peltosarka?

СИМЕОНИ: Что тут еще посоветуешь? Остается одно — сума и посох, длинный и тяжкий путь нищего.

JUHANI: Se olkoon viimeinen pelastuksen tie.--Mutta minä hengitän kuin tyhjästä tynnöristä. Eikö enään keksi yhtään ainoata konstia ja koukkua veli Aapon aivo?

ЮХАНИ: Ну, этот путь мы оставим напоследок. Посмотри, как я дышу, — точно из пустой бочки. Братец Аапо, неужто твоя голова уже ничего не придумает?

AAPO: Mitä voimme saattaa matkaan tyhjästä?

ААПО: А что придумаешь из ничего?

JUHANI: Tyhjästähän on luotu koko tämä maailmakin. Miksi ei syntyisi siitä sitten edes yksi kappale tamppukakkua?

ЮХАНИ: Да ведь и мир наш был сотворен из ничего. Почему бы из того же самого не сотворить сейчас хоть одну лепешку из отрубей?

AAPO: Jos kaikkivaltiaita olisimme.

ААПО: Да, будь мы владыкой всемогущим...

JUHANI: Ah! jos olisimme edes heidän pitenttipoikiansa, niin nytpä hyppelisimme tuolla kultaisilla kartanoilla, ja mannaa, pojat, paljasta mannaa söisimme ja hunajaa joisimme kuin vettä virrasta vaan. Niinpä herrastelisimme; ja syljeskellen kuultelisimme kun jokin kerjäläisrukka maan päältä meille kertoilisi seitsemästä viheljäisestä veljeksestä tuolla alhaalla mutaisen Sompiosuon varrella, jotka oljentelevat savuisessa pirtissä kuin nahkasiivet toinentoisensa niskoilla hongan holossa, ja näkevät nälkää kuin sudet.

ЮХАНИ: Ах! Да будь мы у него хотя бы его мальчишками на побегушках, мы бы сейчас прыгали в золотых чертогах да уплетали, ребята, манну, чистую манну. И мед бы пили, как воду из речки. Вот как мы бы пировали. И, позевывая, слушали бы, как рассказывает нам какой-нибудь нищий с земли о семерых жалких братьях там, внизу, возле илистого болота Сомпиосуо, — как они валяются в дымной избе, сбившись в кучу, точно летучие мыши в дупле сосны, и воют волками от голода.

EERO: Mitä turhia kuvailet? Käykäämme Kuokkalan korpeen tarkemmin tutkimaan tuota seutua, jonka syksyllä liian helposti heitimme.

ЭРО: Что ты нас баснями потчуешь? Идемте-ка в лес Куоккалы да прочешем его получше. Осенью мы слишком быстро от него отстали.

JUHANI: Kontiot menivät sieltä helvettiin; se on melkein vissi asia.

ЮХАНИ: Медведи убрались оттуда к черту, это уж почти наверняка.

EERO: Melkein! Mikä hulluus tässä istua nälässämme ristissä käsin, kun ehkä voimme toimittaa itsellemme oivalliset paistit? Toivomme on heikko, mutta koettakaamme, lähtekäämme mainittuun korpeen, ja ellemme kohtaa siellä karhua, niin kenties jonkun muun otuksen. Mutta jos ei tämäkään onnistuisi, niin onhan silloin lähellä Kuokkalan talo, josta saamme lainaksi ainakin leivän miestä kohden ja ehkä vielä muutaman vakan herneitäkin. Ihmisiin on tässä viimeinkin turvattava, ellei omat keinomme onnistuisi. Mutta me otamme lainaksi ja maksamme koska jaksamme.

ЭРО: Почти! Какая глупость — сидеть тут сложа руки и голодать, когда можно раздобьпь оттичное жаркое? Надежда слаба, но все же попробуем. Пойдем в лес и, если не встретим медведя, может нападем на другого зверя. А если и с этим ничего не выйдет, то ведь оттуда рукой подать до дома Куоккалы, где мы можем занять хотя бы по хлебу на брата да еще меру-другую гороха. Ведь помощи-то в конце концов у людей надо искать, если сами не сумеем выпутаться из беды. Попросим в долг — вернем, когда сможем.

Niin haasteli Eero, ja vihdoin muutkin parhaaksi harkitsivat hänen neuvoansa seurata. Pyssyt kainalossa, läksivät he koirinensa hiihtämään kohden Kuokkalan korpea. liukkaasti suksi hangella juoksi, mutta huohoittain ja hitaammin kuin ennen nyt retkeilivät veljekset; polviensa entinen jäntevyys tuntui jotenkin hervottomaksi. Lopulta ehtivät he tarkoitettuun tienoonsa ja rupesivat hiihtelemään tuonne, tänne kohden kaikkia suuntia, etsien kontiota, vaan aivan turhaan. Ilta läheni, veljekset heittivät jo kaiken toivon, mutta päättivät Eeron kehoituksesta vielä kerran etsiä erään metsäisen kallion ympäristöä korvessa. Heidän sinne tultuansa, nousi pian tuima haukunta, ja ulos jynkästä kuusistosta rynkäsi karhu, kiirehti pois, ja pyrynä pyöriskeli lumi hänen jäljessään. Juoksi hän, monialle mutkistellen, monialle kaarrellen liukuivat veljekset kiiltävillä suksillansa, ja koirien mekastavasta äänestä karheasti joroitteli pakkasen äkeä ilma. Kuuluipa viimein ampaus Tuomaan pyssystä, ja, verta vuodattaen, ryömi kontio hangessa. Karkasivat hänen päällensä koirat, läheni häntä mies jykevällä karhukeihäällänsä, ja siinä melkein ilman yhtään vastaanrynnistystä otti otso kuolemansa miehen keihäästä ja koirien hampaista. Alas kämmenillensä hän vaipui ja puhalti ulos henkensä hurmeiseen lumeen. Mutta tuskin tämä olikaan tapahtunut ja veljekset kokoontuneet saaliinsa ympärille, niin jopa metsästä taasen kuului tulinen haukunta ja reuhu. Silloin kaksi nuorta, vuoskuntaista karhua kiippaisi, koiria paeten, ulos konnostansa, muutama sata askel pois sen talvisijasta, joka ensiksi kohdattiin ja saavutettiin. Ja nousi kiivas tappelus villaisten penikkain ja rohkean Killin ja Kiiskin välille, joka purevana, verisenä kesti, kunnes veljekset keihäinensä riensivät apuun koirillensa. Pian myös kaatoivat he kiukkuisesti taistelevat mullikarhut, ja lopettivat karvoja pyryttävän leikin.

Так толковал Эро, и остальные братья сочли за лучшее последовать его совету. С ружьями и собаками они направились в лес Куоккалы. Легко скользили лыжи по насту, однако братья шли задыхаясь, медленнее обычного; выносливые прежде ноги теперь быстро утомлялись. Они пришли в лес и принялись рыскать по нему вдоль и поперек в поисках медведя, но безуспешно. Близился вечер, и братья оставили уже всякую надежду, однако по совету Эро решили еще раз проверить окрестности утеса, стоявшего в чаще. Едва они подошли к нему, как собаки громко залаяли, и из густого ельника вылезла медведица и бросилась прочь, только снег заклубился следом. Она сворачивала то туда, то сюда, а братья на лыжах бежали за нею. Морозный воздух сердитым эхом отзывался на лай собак. Наконец из ружья Туомаса раздался выстрел, и медведица, обливаясь кровью, поползла по снегу. На нее набросились собаки, подбежал охотник с крепким копьем, и тут зверь почти без сопротивления принял смерть от копья и острых собачьих клыков. Упав на лапы, он испустил последний вздох на окровавленный снег. Но не успели братья собраться вокруг добычи, как из лесу опять донеслись яростный лай и визг. Два годовалых медвежонка, спасаясь от собак, выскочили из своей берлоги, в нескольких сотнях шагов от первой. Между мохнатыми медвежатами и храбрыми Килли и Кийски завязалась жаркая кровопролитная борьба. Братья с копьями поспешили на помощь и, свалив отчаянно защищавшихся медведей, положили конец схватке.

Mutta ilta oli tullut; kannettiin lihava saalis kuusisen, sammaleisen kallion juurelle ja tehtiin valkea. Mutta valkean tuuliselle puolelle rakettiin yösijat partaisista havuista, ja havuista kohotettiin verho seivästen ja karankojen nojalle, joka esti tuulen liehtoomasta ja saattoi nuotion liekin suopeasti loimoittamaan. Siitä kävivät nyt veljekset maistavan illallisen toimeen, piirsivät ja nylkivät emäkontion muhkean kääpän, leikkasivat siitä pehmeitä viiluja, paistoivat ne tulessa ja täyttivät mieluisasti nälkäiset vatsansa, eivätkä myös unohtaneet Killiä ja Kiiskiä. Ja nukkuivat he pian partaiselle vuoteellensa, koska väsynyt ruumis oli ravittu ja murhe nälästä moneksi päiväksi poistettu. Herttaisesti lepäsivät myös koirat, juostuansa kauan ja kiivaasti; lepäsivät, leuka käpälällä, tuolloin, tällöin avaten silmänsä, jotka jalolla tyyneydellä olivat teroitetut kohden verisiä otuksia kinoksella. Lepäsivät he kaikki nuotion leimutessa ja taivaan tähtien pilkkiessä; mutta heidän ympärillään kuivettuneissa kuusissa paukahteli pakkanen ja jylhässä metsässä veisailivat kylmät, huokailevat tuulet. Ja aamun valjetessa läksivät veljekset hiihtelemään saaliinensa kohden kotoa taas; ja raskas oli heidän taakkansa, mutta hauska.

Между тем подошел вечер. Богатую добычу отнесли к подножию мшистого утеса, на вершине которого росли ели, и братья разожгли огонь. С подветренной стороны настелили еловых лап для ночлега; из еловых ветвей соорудили с помощью кольев щит от ветра, и костер спокойно запылал ровным пламенем. Затем братья принялись за вкусный ужин: отсекли лапу у медведицы, разрезали на ломти, поджарили их на огне и с удовольствием набили свои голодные желудки; не забыли они и о Килли и Кийски. Забота о еде теперь отпала на много дней, и усталые, но сытые братья улеглись на ложе из хвои. Собаки тоже отдыхали после долгой горячей погони; опустив морды на лапы, они время от времени приоткрывали глаза и благодушно поглядывали на окровавленные туши зверей. Все спало возле жаркого пламени под мерцающими на небе звездами. Вокруг засохшие ели потрескивали от мороза, а в глубине леса вздыхал и завывал студеный ветер. На рассвете братья с добычей направились домой. Тяжела была их ноша, но приятна.

Varhainen ja kaunis oli seuraava kevät. Ahkerasti harjoittelivat veljekset kalastamista kirkkaalla Ilvesjärvellä; ja heidän verkkoonsa takertui tai onkeensa tarttui moni kyrmyniskainen ahven ja kultakylkinen sorva. Rannalla, tuoksuavan tuomen verhossa he istuivat monen kelmeän kesä-aamun kajastaessa, lippaellen ylös ongillansa Ahtolan kiiltävää karjaa. Siinä sorsat naristen lentelivät pitkin järven öljytyynettä pintaa, ja veljesten luoti heistä kaatoi lennosta monta. Kaunis oli kevät niin Ilvesjärven rannoilla kuin niituilla ja laihopelloilla Impivaaran pirtin ympärillä, jossa uhkea vilja rehoitti, kasvain päivien hohtavassa paisteessa ja öitten lempeässä viileessä. Riehui tänäkin kesänä monasti tuima pohjonen, saattaen viimein koljon ja tyyneen yön, mutta syvällä, Sompioniitun pohjassa makasi halla, teroitellen korviansa, vaan voimatonna kohottamaan päätänsä nurmen kamaran alta ylös. Niin kasvoi pellolla vilja ja niitulla heinä tänä heleänä kesänä, ja välistä lempeä sade taas kasteli tuoksuavaa maata. Helteisessä poudassa niitettiin niitut ja leikattiin pellon raskastähkäiset rukiit; ja korkeina torneina seisoivat niin suovat Luhta- ja Sompioniituilla kuin aumat pirtin ympärillä. Runsaimman sadon tuotti tämä kesä, jota veljekset aina riemuiten muistelivat »kultaisena kesänä».

Весна выдалась ранняя и пригожая. Братья усердно рыбачили на светлом Ильвесъярви, много горбатых окуней и золотистых красноперок запуталось в их сетях или попало на крючок. Не одну прохладную летнюю зорю просидели братья под прибрежной душистой черемухой, выуживая обитателей Ахтолы. Над застывшей гладью озера, покрякивая, летали утки, и пуля братьев то и дело подбивала их на лету. Весна цвела и на берегах Ильвесъярви и на лугах и нивах вокруг избы; пышно росли хлеба, набираясь сил под знойным солнцем и в мягкой ночной прохладе. В это лето тоже не раз принимался дуть северный ветер, за которым следовала холодная, безмолвная ночь, но теперь заморозки были глубоко внизу, под землей Сомпионийтту; они прислушивались ко всему, но не могли поднять голову из-под плотного травянистого покрова. На славу росли хлеба и травы в это жаркое лето. И время от времени благоуханную землю увлажнял ласковый дождик. В вёдро братья выкосили луга и сжали рожь с тяжелым колосом, и, точно высокие башни, стояли на Лухтанийтту и Сомпионийтту стога, а вокруг избы — скирды. Урожай был богатый, и братья всегда с радостью вспоминали свое «золотое лето».

Mutta koska vilja oli leikattu ja kylvö tehty, läksivät veljekset eräänä lauvantai-aamuna kauan varustetulle retkellensä, läksivät pappilaan provastin tutkinnon alle. Isällisesti, lempeästi kohteli heitä provasti, ja huomasi pian suureksi iloksensa, että heidän lukutaitonsa oli moitteeton, vieläpä yhden ja toisen vallan kiitettävä; Laurin julisti hän parhaaksi lukijaksi Toukolan suuressa kylässä. Vieläpä huomasi hän heidän käsityksensä uskon-opista yleiseen selväksi, vilpittömäksi. Sentähden, koska he viikon päästä seuraavana sunnuntaina palasivat rippikirkosta kotiansa, oli heillä jokaisella kädessä nahkakansinen uusitestamentti, provastin lahjoittama ahkeruuden palkinnoksi. Tyytyväisinä, mutta vakavilla kasvoilla astuivat he pirttiinsä, jonka Tammiston Kyösti, heidän karjanhoitajansa menneen viikon kuluessa, oli lakaisnut ja lehdittänyt. Mutta koska he olivat atrioinneet ja Kyösti heistä poistunut, istuivat he kukin itseksensä tutkistelemaan raamattua; ja syvä äänettömyys vallitsi huoneessa.

А когда было покончено с жатвой и севом, братья однажды в субботнее утро отправились в поход, к которому они так долго готовились, — к пастору, экзаменоваться. Он принял их с отеческой лаской, и, к своей великой радости, убедился, что читают братья безупречно, а кое-кто даже заслуживал высокой похвалы; Лаури он объявил первым чтецом во всей деревне То-укола. Пастор заметил также, что братья четко и толково разбираются в слове божьем, и поэтому когда они через неделю в воскресенье возвращались с причастия, у каждого в руке был Новый завет в кожаном переплете, выданный им в награду за старание. Довольные, с серьезными лицами вошли братья в избу, которую чисто подмел и украсил ветками Кюэсти Таммисто, ухаживавший в их отсутствие за скотом. Братья пообедали, а после ухода Кюэсти каждый принялся читать про себя библию, и в избе воцарилась глубокая тишина.

Niin meni suloinen kesä, tuli syksy raikas ja viileä, tuli talvi ja onnellinen kesä taas. Niin vuodet, jotka nyt seurasivat, saattoivat onnea ja menestystä Impivaaran taloon. Ahkeruus on onnen lähde, ja ahkerasti puuhasivat ja toimittelivat veljekset, josta pellot laajenivat yhä enemmin ja enemmin, viljaa karttui aitan laariin, hevosia talliin ja nautoja omettaan orsien alle.

Так минуло чудесное лето, настала осень, ясная и прохладная, пришла зима, а за нею снова счастливое лето. Все последующие годы приносили с собой счастье и удачу в дом Импиваары. Трудолюбие — источник счастья, и братья трудились не покладая рук; поля непрерывно расширялись, год от года прибывало хлеба в закромах, коней в конюшне, скотины в хлеву.

Seisoi vielä tallissa tuo vanha, ykssilmäinen Valko, mutta kahdenpuolen häntä hinkaloissaan kaksi luiskeata varsaa, yksi ostettu Tammistosta, toinen Kuokkalan vaarilta. Terävästi rouskuttelivat varsat peltokedon kirkasta heinää ja, katsahtaen lapsekkaalla huolettomuudella, tekivät tuolloin, tällöin vähän kiusaakin vanhukselle heidän keskellänsä, mielien tervehtiä häntä matalan väliseinän yli. Mutta äkeänä, korvat niuhossa, Valko seisoo, ja heinissä lepää hänen riippuva huulensa, kun vanhat, kuluneet hampaat kalsusti pienentää ruokaa.--Kymmenen nautaa seisoo talon ometassa. Jos aukaisit sen ovea, niin katsoi sinua vastaan kahdeksan vilpitöntä, vakavaa lehmännaamaa ja kaksi sonnia, kuin kaksi juurevaa tervaskantoa. Jopa vanhempi heistä on tuomittu tulevana keväänä kadottamaan vapautensa ja suostumaan vetohärjän kohtaloon, mutta nuorempi tuossa saa edelleen omassa vallassaan sorkehtia karjamailla. --Niin talon ometassa, jossa ahkerimmin kaikista askarteli Simeonin nuhteeton käsi.

В конюшне еще стояла старая одноглазая Валко, однако по обе стороны от нее резвились в своих стойлах два стройных гладких жеребенка, один — купленный в Таммисто, другой — у старика Куоккалы. Жеребята звонко похрустывали свежим луговым сеном, беспечно поглядывая на свою старую соседку, и порой досаждали ей тем, что норовили перебраться к ней через низкую перегородку. А Валко стоит сердитая, поджав уши, губа отвисла до самых яслей, а стершиеся зубы с трудом пережевывают корм. В хлеву стоит десять голов скота. Откроешь дверь — и тебя встретят простодушным взглядом восемь степенных коров и два быка, похожие на два кряжистых смолистых пня. Старшего из них решено уже будущей весной лишить свободы и смирить с судьбой рабочего вола, но младший и впредь может привольно носиться по выгону. Вот как обстояли дела в хлеву, где усердней всех трудились заботливые руки Симеони.

Nousi vähitellen kaikki talonpojan talossa tarpeelliset huoneetkin Impivaaran pihalle. Niinpä kohosi myös oivallinen sauna pihan ja pellon rajalle, ja silloin katosi pirtistä parvi, katosi sen ovinurkasta kiuvasuuni, ja sijaan rakettiin korsteni, taloissa tavallinen. Rakettiin palhotuista kuusista uhkea laattia, joka, ennen alkaen vasta huoneen puolesta pituudesta, ulettui nyt periltä aina kynnykselle. Vielä lyötiin entisten läpien sijaan seiniin kolme valaisevaa akkunaa. Ja nyt, kun katsahdit huoneesta ulos päivän puoleen, näit talon pellot ja Luhtaniitun peltojen alla, kauempana toisen, lakeamman niitun, entisen Sompiosuon. Halki peltojen ja niittujen kulki talon tie kohden kirkkoa ja entistä kotoa, juoksi niitusta tiuhaan kuusistoon, siitä pitkin nummea Teerimäen harjulle, joka komeana haamoitti etelässä kimmeltävien pilvien rajalla. Koska länteen katsahdit, näit peltojen takana sammaleisia kallionkieluja, tuolla ja täällä matalan, mutta jäntevän männyn, jonka huojuvalla latvalla aurinko usein kesä-iltana säteili. Mutta pirtin pohjoinen akkuna katseli jynkästi kohden Impivaaran jyrkkää vuorta. Niin osoitteli itseänsä eteesi maailma, koska lakeassa tuvassa katsahdit akkunoista ulos ilmoihin. Mutta jos aukaisit huoneen raskaan oven ja iskit silmäs itään ja koilliseen, niin huomasit kivisen, kantoisen ahon, ahon reunalla nummen ja jylisevän hongiston, jonka helmasta astui kesän aurinko taivaalle ylös. Tämänkaltainen oli luonnon muoto Impivaaran ympärillä, joka nyt oli nousemassa valtaiseksi taloksi.

Мало-помалу на дворе Импиваары выросли все постройки, необходимые в крестьянском хозяйстве. Возле поля появилась хорошая баня, и потому полок в избе исчез; не стало и каменки в углу у входа — вместо нее была сложена печь, как и всюду в избах. Из еловых плах братья настелили крепкий пол, который, до этого кончаясь на середине, теперь простирался через всю избу. Вместо прежних отдушин были прорублены три светлых окна. И теперь, если взглянешь из избы на юг, ты увидишь полями, мшистые отроги скал; там и сям раскиданы низкие сосны; их покачивающиеся вершины часто золотит летним вечером заходящее солнце. Северное окно смотрит прямо на крутую гору Импиваары. Так расстилается перед тобою мир, если глядеть на него из окон. А стоит тебе распахнуть тяжелую дверь и обратить взор на восток и чуть севернее, ты увидишь каменистую, усеянную пнями поляну, а за нею могучий сосновый бор, из-за которого летом восходит солнце. Вот какая природа окружает Импиваару, которая становилась теперь крепким хозяйством.

Muutoksesta, joka tapahtui veljeksissä ja tämän kautta Impivaaran pihoilla ja vainioilla, kulki pian maine ympäri pitäjää. Tuota ensin tuskin uskottiin, mutta maine pysyi totena, jota kummastuen kerrottiin; ja rupesipa vähitellen nousemaan veljeksille arvoa ja kunniaa. Itse kuitenkin he harvoin siirtyivät omilta maisemiltansa pois; ja syntymätaloansa eivät he tahtoneet nähdä ennen kuin oli tullut aika, jona Jukola oli heidän omansa taas. Sen lupauksen olivat he tehneet, ja ainapa karttelivat he matkan päästäkään näkemästä kotonsa armaita vainioita.

О перемене, происшедшей в братьях, а через них также и на дворе и нивах Импиваары, скоро прошел слух по всему приходу. Сначала ему верили с трудом, но он оказался чистой правдой, и люди с удивлением передавали его друг другу, и мало-помалу о братьях стали отзываться с уважением и похвалой. Сами они, однако, редко покидали свое гнездо, даже родимого угла не пожелали видеть до тех пор, пока Юкола опять не перейдет к ним. Так они решили и тщательно избегали хотя бы издали взглянуть на дорогие им места.

Tulipa viimeinen kesä niistä kymmenestä vuodesta, joiksi Jukola oli annettu vieraan viljeltäväksi; ja syksyllä oli siis veljeksillä valta muuttaa syntymätaloonsa takaisin.--Oli kesäkuussa kirkas ja lämmin sunnuntaipäivä; Impivaaran avatusta ovesta virtas sisään auringon heleä paiste, kuvaten kultaisen kaavan tuvan lehditetylle laattialle. Pöydän ääressä istuivat äänettöminä Tuomas ja Simeoni, lukien kukin uuttatestamenttiansa; Juhani, Timo ja Eero käyskelivät ulkona viljamailla ja katselivat ihastellen tämän herttaisen kesän kukoistavaa kauneutta; vaiti vaelteli metsässä Lauri, mutta Aapo oli käynyt tervehtimään Tammiston Kyöstiä. Sinisenä kaarteli taivas, ilmassa liehtoi hiljainen länsituuli, uudessa lehtivaipassansa väikkyi mäellä koivu, ja valkeavaahtoinen pihlaja levitti tuoksua ympärillensä kauas. Impivaaran pellolla laine lainetta liepeästi ajeli ja vilja välkähteli paisteessa tulisen auringon, joka jo kiirehti ylös puolipäivän korkeuteen.--Mutta palasivatpa veljekset kotiansa: tulivat käyskelijät pelloilta, tuli Aapo Tammistosta ja astui Lauri nummen helmasta ulos. Salaisesti myhäillen he lähenivät jaloa huonettansa, joka taasen rauhaisesti hymyten katsoi heitä vastaan, ja sen poutaisella katolla hyppeli päivän hopeakimmeltävä lämmin. Tyytyväisillä sydämillä, kirkkailla kasvoilla he astuivat lehditettyyn, väljään tupaan.

Настало последнее лето из тех десяти, на которые Юкола была передана в чужие руки; значит, осенью братья имели право переселиться обратно в родной дом. Был воскресный день, ясный и теплый, как обычно в июне. Дверь в избу была распахнута, и яркие солнечные лучи ложились золотой дорожкой на устланный ветвями пол. За столом сидели Туомас и Симеони, читая Новый завет; Юхани, Тимо и Эро ходили по полям и любовались цветущей красотой ласкового лета; Лаури одиноко бродил по лесу, а Аапо пошел навестить Кюэсти Таммисто. Над головой синело небо, сза-пада веял легкий ветерок, береза на холме сверкала в обновленном одеянии, и далеко вокруг разливала душистый аромат белая, словно в пене, рябина. На ниве Импиваары догоняли друг друга неторопливые волны хлебов, и колосья блестели под знойным полуденным солнцем. Братья стали возвращаться домой;: пришел с поля Юхани с братьями, вернулся Аапо из Таммисто, показался и Лаури на опушке леса. Сдержанно улыбаясь, они подходили к дому, который тоже встретил их спокойной улыбкой; на залитой солнцем крыше дрожали серебристые струйки теплого воздуха. Довольные, со светлыми лицами, они вошли в просторную, убранную зеленью избу,

Mutta kun olivat atrioinneet, istuivat he taasen mikä minnekkin ja mikä mitäkin mietiskellen, tai katsellen eteensä-avattuun kirjaan. Perä-akkunan ääressä, joka antoi länteen päin, istui Aapo, askarrellen nysänsä kanssa, ja näkyi kuin olis hänen aatoksensa syventynyt tärkeään asiaan. Viimein aukaisi hän suunsa, ja syntyi siitä seuraava keskustelma.

Пообедав, они расселись кто куда; одни погрузились в думы, другие читали библию. У заднего окна, выходившего на запад, сидел Аапо, возясь с трубкой. Видно было, что он размышляет о чем-то очень важном. Наконец он заговорил, и началась беседа.

AAPO: Tammistossa kohtasin nahkapeitturin ja haastelin hänen kanssansa yhteisistä asioistamme. Hän on saanut mylläripaikan, ja olis valmis luopumaan Jukolasta jo tulevan syyskuun alussa, johon annoin hänelle hyvän toivon.

ААПО: В Таммисто я встретил кожевника и потолковал с ним о нашем общем деле. Ему подвернулось место мельника, и он готов отказаться от Юколы уже в начале сентября, что я ему и пообещал.

TUOMAS: Parasta että välttyy hän tieltämme tavallista vikkelämmin; sillä hänen kätensä ei ole nostanut Jukolaa, vaan kaatanut yhä enemmin; ja vuokraansa ei ole hän maksanut meille yhtään ainoaa jyvää.

ТУОМАС: Для него самое лучшее—поживей убраться с нашей дороги. Он не поправил хозяйства, а еще больше запустил. И аренды он нам ни одного зернышка не заплатил.

AAPO: Tuon kaiken tuomitsis laki hänen maksamaan, mutta millä hän sen tekis?

ААПО: Закон-то его заставил бы заплатить все сполна, но откуда ему взять?

TUOMAS: Siihen on hän ikuisesti voimaton, ellei pane hän pantiksi kurjaa sieluansa.

ТУОМАС: На это у него вовеки силенок не хватит, разве что свою жалкую душу заложит.

AAPO: Työtuomion kautta hän ehkä viimein maksaisi kaikki, mutta rässyllä on kivuloinen muija ja monta mankuvaa lasta.

ААПО: Судом его можно заставить все отработать, но ведь у несчастного хворая баба и куча детей.

JUHANI: Menköön herraansa tämä kurja nahjus. Niin, olkoon hän meistä kuitti. Myös on huono onni koetellut häntä näiden kymmenen vuoden mennessä; sitä ei taida kieltää. Mutta vaikka oliskin onni armahin häntä syleillyt, niin eipä ole hän koskaan syntynyt talontekijäksi mieheksi; tarvitaanpa siinä vähän potraa pokkoa, mutta siihen ei löydy hänessä kurssia enemmin kuin kintaassa. Sentähden menköön hän nalkkeilemaan myllyänsä, mutta me tahdomme näyttää kuinka tehdään Jukolasta pitäjämme uhkein talo.

ЮХАНИ: Пускай убирается с богом, рохля беспомощная! Да, нам он. может не платить. По правде говоря, ему не везло эти десять лет. Но будь ему и удача, все равно он не создан быть хозяином. В таком деле хватка нужна, а у него ее не больше, чем в рукавице. Так что пусть отправляется крутить свою мельницу. А мы покажем, какое хозяйство можно сделать из Юколы! Лучшим в приходе станет.

AAPO: Ainapa tuo on jalompaa, katsella edessämme taloa, jonka möyrityt pellot ja raivatut niitut tiedämme omien käsiemme työksi.--Meistä kolme jääköön tähän uudispaikkaamme hoitamaan, muut kaivelkoot ja kynnelkööt Jukolan pohjalla; mutta suurimmissa, kiireimmissä töissä käymme käsiin kaikki seitsemän miestä yksinvoimin ja yht'aikaa niin tässä kuin entisen kotomme vainioilla. Ja niin on meillä kohtakin kaksi oivaa taloa ja kaksi torppaa, kaikkein parhaimpaa, ja siinäpä osaa, tannerta ja tilaa meille jokaiselle erikseen, kun lopulta on tapahtuva yleinen jako, kunkin tulevaisuuden määräys. Ja toivokaamme, että viimein kaikki on kulkeva hyvän toivon mukaan! Niin, kaikkihan vihdoin hyvin, jos vaan järkevyys ja oikea taju aina on johdattavana tähtenämme täällä, polkeissamme elämän tietä.

ААПО: Оно и глазу приятно — смотреть на хозяйство, где поля вспаханы, луга расчищены, и притом знать, что все это сделано собственными руками. Трое из нас пускай остаются здесь, в нашей новой усадьбе, а остальные будут работать в Юколе. Но самую большую и срочную работу мы будем делать сообща — и здесь и в Юколе. И скоро у нас будут два крепких хозяйства. Тут хватит места и земли на долю каждого, когда мы задумаем делиться. И будем надеяться, что за ними луг Лухтанийтту, а еще дальше — второй, более ровный, на месте прежнего болота Сомпиосуо. По полям и лугам вьется дорога к церкви и родному дому; за лугом она ныряет в густой ельник, затем по песчаному склону поднимается на вершину Тэримя-ки, которая величественно синеет на юге под светлыми облаками. Взгляни на запад — увидишь за полями все пойдет как нельзя лучше! Ведь все, в конечном счете, обстоит хорошо, если путеводной звездой нам служит разум.

TIMO: Paljon tulee se eukkoon ja hänen emännöitsemiseensä tuvan orsien alla, kuinka ukon raataminen tuolla ulkona, tuolla poudassa ja sateessa, on tuottava viimein rikkauden tai köyhyyden.

ТИМО: Хозяйка тоже немало значит. Мужик работает в поле и в жару и в дождь, а будет ли он богат или беден — это от порядка в доме зависит, от хозяйки.

AAPO: Kas Timoa vaan! hän juttelee kuin kokenut mies. Onpa laita niinkuin sanot. Vaimo huoneen joko nostaa ylös mahtiin ja kunniaan tai repii sen alas aina multahirsiin asti. Nyt en puhu talosta, jossa isäntä on vallan villitty, joka hetkessä menettää vuosien hedelmät, siitä talosta en puhu, siinä ei auttaisi moision rikkaus eikä vaimon emännyys, vaikka olis hän vikkelä kuin kärppä ja kitsas kuin juutalais-ämmä. Mutta olkoon tavallinen talo ja siinä isäntä tavallinen tuhlaaja, mutta kas jos talossa vaan on emäntä tiivis ja säästäväinen, niin seisoopa se talo, seisoo väkisten. Sitäpä vastoin huone, jossa emäntä tuhlaa, käy pian kumoon ilman armoa, käy vaikka kynsiskin isäntäinen vastaan kymmenen miehen kouralla. Tosin voi isäntä itsensä kulauttaa aika lailla humalaan ja tappelee hän kylässä, josta laki antaa hänelle ansion mukaan suolaa selkään, mutta kuitenkin taidamme lukea tällaisia haaksirikkoja pieniksi nurmikoiksi, verihaavoiksi ihmisen ruumiissa, johon vertaan nyt talon. Mutta emäntä, joka tuhlaa, on talon ruumiin jokapäiväinen mato vatsassa, sen koi, sen syöpä, joka menettää kaikki nesteet ja viimein koko rakennuksen ransistaa ja kaataa. Nytpä muistan kertomuksen, jonka kuulin jo isämme-isältä, siltä aina viisaalta, varakkaalta ja eteenpäin katsovalta mieheltä. Ja näin hän kertoili: Oli kaksi veljestä, molemmat yhtä raittiit ja toimekkaat, molemmilla heillä oli talo, kaikin puolin yhdenvertaiset, ja molemmilla myös oli vaimo ja lapsia. Yksi heistä pysyi aina varallisena miehenä, mutta toinen heistä kävi yhä köyhemmäksi päivä päivältä, ja yhtäpä tuosta monikin arveli, kuitenkaan huomaamatta syytä, mikä olis matkaansaattanut tämän eroituksen veljesten huoneenhallituksessa. Mutta kerranpa eräänä lauvantai-iltana läksi isoisämme jollekin asialle näihin molempiin taloihin. Ensiksi tuli hän rikkaan miehen huoneesen, jossa emäntä, vasta kirnuttuansa, jakeli voileipiä lapsillensa; siitä astui hän köyhän veljen tupaan, jossa emäntä myöskin antoi lapsillensa kirnuvaisia, mutta kas, panihan muori ainakin kaksi vertaa paksummalta voita leivälle kuin tapahtui naapuritalossa, ja nytpä ymmärsi ukko syyn tuon yhden veljen rikkauteen ja toisen köyhyyteen. Niinkuin jälkimmäiseltä emännältä meni kaksinverroin voita, niinpä myös, vaikka melkein näkymättömällä tavalla karisi aina kahdenvertaisesti kaikkea muutakin tavaraa hänen sormiensa välistä. Ja olishan siis hänen emännöitsemisensä tarvinnut kaksi tämänlaista taloa, seistäksensä naapurin yhden talon rinnalla. Niin kertoili kerran ukko viisaudestansa kuuluisa.

ААПО: Ай да Тимо! Толкует как бывалый. Но все правильно, как ты сказал. Жена либо принесет дому почет и добрую славу, либо разнесет его до последнего бревнышка. О таком доме, где хозяин, точно одержимый, в один миг проматывает все, что приобретено за многие годы, — о таком доме я и речи не веду; тут не помогут ни богатые поля, ни хозяйственная жена, будь она проворна, как горностай, и скупа, как старая еврейка. Мы возьмем дом обыкновенный, где хозяин проматывает, но тоже по-обыкновенному. Но если в таком доме будет твердая, бережливая хозяйка, дом устоит на ногах, непременно устоит. Ну, а дом, в котором сама хозяйка мотовка, — этот дом наверняка рухнет, пускай бедный хозяин хоть как этому противится и трудится в десять рук. Правда, хозяин может напиться и подраться в деревне, за что закон всыплет ему по заслугам, но такие промахи можно считать пустяком или, если сравнить дом с человеком, — царапиной. Зато хозяйка-мотовка в доме — это моль, это червь в его чреве, это язва, что день за днем высасывает все соки, а потом и все строение подточит и развалит. Вот я вспомнил один рассказ нашего деда, а он был умный и рассудительный старик, всегда глядел вперед. И вот что он рассказал: жили два брата, оба одинаково непьющие и работящие, у обоих было по одинаковому дому, у обоих были жены и дети. Один из них всегда оставался богат, а другой день ото дня все беднел и беднел. Люди всякое об этом думали, но так и не поняли, почему у братьев хозяйства стали разные. И вот однажды субботним вечером наш дед пошел по какому-то делу в оба дома. Сначала он наведался к богатому брату. Хозяйка только что кончила бить масло и раздавала детям хлеб с маслом. Оттуда он пошел в дом бедного брата, и там хозяйка тоже как раз раздавала ребятам хлеб с маслом, но поглядите! — она намазывала на хлеб масла в два раза больше, чем в соседнем доме. И тут-то старик понял, отчего один брат богат, а другой беден. С виду оно вроде бы и незаметно, а на деле у второй хозяйки и масла и другого добра уходило сквозь пальцы вдвое больше. Значит, с ее хозяйствованием надо было иметь два таких хозяйства, чтобы держаться вровень с соседским. Вот как рассказывал дед, а он слыл человеком умным и рассудительным.

JUHANI: Oikein harkitsi hän asian. Huono ja tuhlaaja emäntä on talon kaikki kuluttava rotta ja kurja katsoa puoleen kuin porolammikossa vanha tallukkahaasu.

ЮХАНИ: И он правильно рассудил. Плохая, расточительная хозяйка в доме — это прожорливая крыса, и смотреть-то на нее противно, все равно что на старый тряпичный башмак в луже.

AAPO: Olkoon siis naiminen, niinkuin se olla pitää, elämämme ankarin askel. Sillä huono emäntä on miehen tuho, mutta kelpo ja armas vaimo on hänen onnensa ihanin, hänen paras ystävänsä, kultainen kunniansa, ja tekee hänen huoneensa ilon ja rauhan satamaksi. Ja sellaista vaimoa hän kohdelkoon ja pidelköön kuin omaa silmäteräänsä, kuin sielunsa kalliinta aarretta. Ja luulenpa myös, että vähemmin, paljon vähemmin löytyisi täällä kehnoja vaimoja, jos miesi nuoren aviosiippasensa virheitä kävisi aina ojentelemaan lempeillä sanoilla ja rakkahilla silmän-iskuilla, kartellen visusti tuomasta nalkutellen esiin noiden »oivain naapuri-eukkoin» esimerkkejä, ja suoden tuon aina »kunnollisen kuolleen kultamuorinsa» ma'ata rauhassa haudan kammiossa.--Niin, veljet! ehkä on meillä kaikilla piankin eukkonen vieressämme ja pieniä pirpanoita ympärillä ja sentähden en nyt haastelekkaan näin paljaasta hetken mielipiteestä, vaan enemmin ehkä tuumasta, ja tarkoitanpa istuttaa näitä, sanojani sydämienne pohjaan.

ААПО: Так пускай женитьба будет самым важным шагом в нашей жизни, как оно и должно быть. Ибо плохая хозяйка и хозяина сгубит, а дельная да хорошая жена навеки его осчастливит; она ему первый друг, его золотая честь, она превратит его дом в обитель радости и покоя. Такую жену он должен уважать и беречь как зеницу ока, как сокровище души своей. И еще сдается мне, что на свете было бы меньше, гораздо меньше плохих жен, если б муж сам выправлял промахи своей молодой жены ласковыми речами да полюбовными взглядами, а не ворчал бы без конца и не кивал бы на «соседскую, такую славную бабу». И пусть его «славная старушка», что была «не человек, а золото», тоже покойно почиет в могиле. Да, да, братья! Может статься, что у всех нас даже очень скоро будут под боком жены, а вокруг — этакие маленькие карапузы, и потому я сказываю вам все это неспроста. Нет, об этом я, может, давно думаю и хочу, чтобы мои слова запали вам в самое сердце.

JUHANI: Hyvinhän sinä kaikki olet tehnyt, monta kallista neuvoa olet meillen antanut. Totisesti! oletpa oikein isällisellä, mielellä ja kielellä meitä johdellut täällä salojen yössä. Veljet, kiittäkäämme Aapoa, hän on tehnyt suuren työn.

ЮХАНИ: Ты все делаешь всегда на славу и дал нам много золотых советов. В самом деле! Ты, будто отец родной, всегда учил и наставлял нас в этом дремучем лесу, Братцы, поблагодарим Аапо, он сделал большое дело.

AAPO: Mene pois! Mitä tuossa turhia. Niin--noh! Niin! Vaan että seisomme nyt tässä, ja yksinvoimin taistelleet olemme: tempoilleet, riistoneet, repineet päästäksemme viimein kovan onnen rykelmäisestä korvesta lakealle, vapaalle aholle.--Mutta katsokaat: ilma on kirkas ja tyyni, kohden laskuansa alenee jo aurinko ja vilisten nyt kutee kouruliuta Ilvesjärven korteistossa. Lähtekäämme panemaan mertojamme ulos, ja huomenna on meillä maistava murkina.

ААПО: Отойди! Чего уже тут... Ну-ну... Мы же вместе тут стоим, вместе и боролись — метались, рвались и карабкались, чтоб вырваться наконец из сетей злой судьбы на привольный простор. Но поглядите: погода сейчас ясная и тихая, скоро закат, и карась как раз мечет икру в травке на Ильвесъярви. Пойдем поставим верши, и наутро у нас будет вкусный завтрак.

Ilvesjärvelle he astuivat asettelemaan pyydyksiä kultakylkisille kouruille, jotka par'aikaa iloisesti kutelivat, ja vilahteli järven ruohoinen ranta. Mutta kotia jäivät Simeoni ja Timo, jäivät karjan korjuun tähden; ja ammuten ja kelloin kilinällä palasivat jo vääräsarviset laitumeltaan pitkin kanervaista nummea. Ja kantoisella, kuivalla aholla lypsettiin märehtivät lehmät, ajettiin siitä tarhaan, jossa he pian toinen toisensa perässä vaipuivat alas havuisille vuoteillensa. Mutta tuolla Ilvesjärven tyynellä pinnalla soutelivat muut tylppäkuonoisella tukkiruuhellansa, lasketellen mertoja järven heleään syvyyteen pitkin korteiston moniniemellistä reunaa; ja tuolla mäntyin latvoissa luoteisessa väikkyi tulipunertava iltarusko.

Они направились к Ильвесъярви ставить снасти на золотистых карасей, которые в самом разгаре нереста весело плескались у заросшего травой берега. Симеони и Тимо, однако, остались дома, чтобы встретить стадо; мыча и позванивая колокольчиками, кривоногие коровы уже возвращались с пастбища. Их подоили на су-» хой поляне и пустили в загон, где они, продолжая жевать жвачку, одна за другой улеглись на хвойную подстилку. А остальные братья бороздили на тупоносом челне спокойную гладь Ильвесъярви и ставили в прозрачную глубь, вдоль извилистых зарослей, свои верши. На северо-западе, над вершинами сосен, разливалась огненно-красная заря.

Luku 13 глава

 

 

 

 

 

 

 

 

 

On eräs kelmeä syyskuun päivä, jona veljekset ovat päättäneet lähteä saavuttamaan entistä valtaansa Jukolan talossa, jota eivät olleet nähneet kiertoessa yhdeksän vuoden. Tiellä, joka juoksee kohden kylää peltojen, Luhta- ja Sompioniitun halki, retkeilee nyt seitsemän miestä, ja yhä kauemmas poistuu heistä Impivaaran uudistalo, johon Tammiston Kyösti on jäänyt elikkoin hoitajaksi päivän tai kahden ajaksi.--Edellä ja rinnatuksin käyskelivät Juhani, Aapo ja Tuomas; mielukkaasti he astelivat, ja asui heidän kasvoillansa tyyni riemu. Seurasi heitä vankkurikuorma, vetämänä kahden nuoren tamman, joita ohjaili Lauri, istuen pienen oluttynnörin kyljellä. Ja olutta oli tynnöri täynnä, tehtyä juuri varten tuliaisjuhlaa Jukolassa. Sitten astelivat Simeoni ja Timo, kumpikin taluttaen ammuilevaa lehmää karjan aluksi Jukolan omettaan. Mutta viimeisenä vaelsi veli Eero, johdattaen nuorasta pientä, könttipäistä sonnia, joka oli määrätty pitämään talon karjan karttumisesta murhetta. Kernaastihan seurasi sonnimulli lehmiä, astellen heidän jäljessään vallan kopealla mörinällä. Iloisina hyppelivät myös Killi ja Kiiski, milloin edellä, milloin perässä, milloin loiskien kahdenpuolen matkuetta, iloisina, vaikka jo harmaapäisinä. He olivat ainoat elikot, jotka, Jukolasta syntyisin ollen, nyt palasivat vanhaan kotoonsa takaisin. Valko oli kuollut ja makasi makeasti syvässä hautakammiossaan Luhtaniitun aidan takana; kuollut ja kuopattu oli vanha, karheasti naukuileva kissa, Juhanin armasteltu Matti; ja viimeinpä myös kenokaulainen kukkokin kuoli ja kuopattiin. Kiekua heloitteli Impivaaran orsilla taasen toinen kukko, ja uunin päällä killisteli toinen kissa, ja kaksi nuorta, uljasta hevosta oli nyt vetämässä veljesten vankkureita reippaalla vauhdilla Jukolaan.

Однажды сентябрьским днем братья решили отправиться в Юколу, чтобы вновь обрести свой дом, которого не видели уже девять лет. По бегущей через поля и луга дороге шагают теперь семь путников, все более отдаляясь от Импиваары, где остался только Кюэсти Таммисто, приглашенный на день-другой ухаживать за скотиной. Впереди идут рядышком Юхани, Аапо и Туо-мас; им шагается легко, их лица дышат спокойной радостью. За ними две молодые кобылки тянут повозку, и правит лошадьми Лаури, посиживая на маленьком бочонке. Бочонок полон пива, сваренного нарочно в честь возвращения в Юколу. За телегой идут Симеони и Тимо, каждый ведет на поводу корову, чтобы и в Юколе появился скот. Замыкает шествие Эро: он держит на веревке маленького лобастого бычка, призванного заботиться о размножении стада. Гордо ревет бык и охотно следует за коровами. Килли и Кийски весело бегут то впереди, то сзади, то по бокам шествия. Собаки были единственными животными, которые родились в Юколе и теперь возвращались туда; Валко ужа спала в глубокой могиле за оградой Лухтанийтту; погребен был и старый, часто жалобно мяукавший кот Матти, любимец Юхани; петух тоже околел... И на шестке в Импивааре уже кукарекал его собрат, с печки таращил глаза другой кот, а повозку братьев проворно тянула пара молодых лошадок,

Niin he vaelsivat: siirtyivät ulos lakeasta Sompiosta ja astuivat metsän syvyyteen. Ilma oli selkeä ja tyyni, liepeästi paistoi aurinko vaaleansiniseltä, hymyävältä taivaalta. Tuli heidän eteensä Seunalan Matin aho, siitä Viertolan kirkkotie, jonka yli he vaelsivat ylösmäkeä, pitkin santaista nummea hongiston halki. Viimein seisoivat he Teerimäen harjulla, josta heidän tiensä sileänä ratana juoksi kalliota alas. Mutta vuoren harjulle, josta näki avaralle kohden kaikkia ilmoja, seisahtuivat veljekset hetkeksi levähtämään juhtinensa. He iskivät silmänsä lounaiseen, ja kaukana kuumoitti heidän lapsuutensa Jukola. Mutta pian himmensi kyynel heidän silmänsä ja kumma riutumus täytti heidän povensa, kuin soliseva vesi täyttää uppoovan miehen poven.--Mutta katsahtivat he taasen lounaiseen, ja mäen kaltevalla rinteellä haamoitti Jukola kuin tumma entisyys. Siitä katsahtivat he viimein takaisin pohjoseen päin, ja viherjöitsevien oraspeltojen keskellä hymyili iloisesti Impivaaran uusi talo, ja ylempänä seisoi jyrkkä vuori. Niin he katselivat, milloin pohjoseen ja milloin etelään ja milloin mihinkin ilmaan, ja ihanasti kastuivat heidän silmänsä. Mutta olutta laski Juhani, miehestä mieheen kiertoili ympäri katajainen haarikka.

Миновав ровный Сомпионийтту, они углубились в лес. Погода ясная и тихая, на бледно-голубом небе ласково улыбалось солнце. Братья пересекли поляну Матти Сеуналы, потом дорогу в Виэртолу и по сосняку стали подниматься в гору. Наконец они на вершине Тэримяки, с которой дорога сбегала вниз по отлогому склону. Братья остановились, чтобы передохнуть и дать отдых лошадям. С вершины видны были все окрестности. Братья в нетерпении глядели на юго-запад, где темнела далекая Юкола, приют их детства. Скоро, однако, их взоры затуманила слеза, а грудь наполнилась щемящей тоской, подобно тому как наполняется водой грудь утопающего. Но они снова взглянули туда и на отлогом склоне увидели знакомые очертания Юколы, смутные и тусклые, словно далекое прошлое. Потом они обратили взор на север, где среди зеленеющей озими весело улыбался новый дом Импиваара, а за ним поднималась высокая, крутая гора. Они смотрели то на север, то на юг, и глаза их все более увлажнялись. Юхани нацедил пива и пустил по кругу можжевеловый ковш.

JUHANI: Me vuodatamme kyyneleitä, mutta ilon ja riemun helmiä ovat ne kyyneleet; sentähden juokaamme ja iloitkaamme.

ЮХАНИ: Мы льем слезы, но это слезы радости. А потому будем пить и веселиться!

AAPO: Kiitos Luojan, että nyt seisomme ilon lapsina tässä! Onnelliset me, jotka onnen hetkenä huomasimme mikä rauhaamme tuli ja tuotimme oivia hedelmiä, ennen kuin synkeä tuomiomme kirjoitettiin etehemme seinään. Tämä, ja Jumalan johtava käsi on elämämme tien kohottanut ylös näin jalolle ja iloiselle kunnaalle, jonka harjulla nyt voiton sankarina seisomme. Kymmenen kultaista vuotta on mennyt sitten kun vihan, sydämen kiukun vallassa pakenimme metsien pimeyteen. Niin teimme. Mutta uskonpa, jos lakkaamatta olisimme oljennelleet etelässä tuolla, vainon ja närkästyksen katkerassa ilmassa, että käyskelisimme murheen poikina nyt. Onneksemme siis heitimme kylän ja kylänmiehet; sillä nyt on tapahtunut miehissä muutos.--Tässähän nyt seisomme, katsellen sovinnon suopealla silmällä tuonne kohden Toukolan kylää, ja täällä takana on meillä jalo seljänvastus.

ААПО: Хвала создателю, что мы опять стоим тут и радуемся, как дети. Наше счастье, что мы вовремя образумились и зажили по-человечески, покуда не начертала рука на стене наш приговор. Наше благоразумие да еще направляющая десница божья и вознесли нас на такую вышину, на этот милый светлый холм, на котором мы теперь стоим, как герои-победители. Десять золотых лет минуло с тех пор, как мы, во власти гнева и строптивости, бежали в темные леса. И думаю я, что если бы мы не сделали этого, если бы оставались все это время там, на юге, в мире зла и притеснений, то и сейчас бы мы стенали в скорби. И выходит, что деревню и односельчан мы покинули на свое же счастье, ибо в нас произошла перемена. Вот стоим мы и глядим на Тоуколу взором примирения, и позади, в Импивааре, у нас крепкая опора.

Niin, tuolla on entinen, armas Jukola, tuolla Toukolan kylä, tuolla kirkontorni ja tuolla taasen uhkea Impivaara. Selvästi astuu nyt eteeni elon-retkemme kohtaukset tuon menneen vuoskymmenen helmasta.--Katso kuinka tiemme on juosnut. Me ensin, mutta perin mahdottomina, koetimme pyrkiä kristillisten ihmisten yhteyteen, tehden onnettoman retken kohden juhlallista tornia tuolla ilman partaalla. Oli se kiusan kirottu retki, mutta siinä myös se voimakas ponnistaja, joka meidät väkisinkin pakoitti metsien syvyyteen. Tuonne tuon harmaan, jyrkän vuoren kupeille me siirryimme pois ja rakensimme itsellemme lujan pirtin. Mutta ahne tuli poltti pirttimme tuhaksi, ja silloinpa pojat sudenpenikoina kaappaisivat Jukolaan takaisin taas; ja leikki on kova. Mutta emmehän tuostakaan juuri paljon huolineet, vaan metsien haltuun läksimme taas ja rakensimme itsellemme toisen pirtin, uhkeamman ensimmäistä.

Да, там наша родная Юкола, там Тоукола, там церковная колокольня, а вон там — славная Импиваара. И перед моими глазами ясно встает вся наша жизнь за минувшие десять лет. Смотрите, каков был наш путь. Сперва мы, еще совсем непутевые, пытались примкнуть к обществу крещеных людей и предприняли горестное странствие к той торжественной колокольне. То было поистине дьявольское странствие. Но оно же вынудило нас углубиться в дремучие леса. И мы перебрались на склон вон той крутой седой горы, срубили себе крепкую избу. Но все пожрал ненасытный огонь, превратил наше жилище в пепел и мы, как волчата, бежали обратно в Юколу. Это было тяжко. Но мы недолго горевали, снова пошли в лес и срубили новую избу, получше первой.

Taisimme nyt taasen vapaasti halutyötämme harjoitella; ja koirat reuhtoilivat, tuliluikut paukahtelivat, ja runsaasti vuosi salojen karjan raikasta verta. Mutta sielläpä äkisti nosti meidät ankara kohtalo kamalalle Hiidenkivelle koetukseen aivan hirmuiseen. Ja tuolla arvaten on se nälän, vaivan ja armaan onnen kivi, tuolla, jossa alenee metsän himmeä reuna ja tuo harvaoksainen kuusi korkeimmalle kaikista kohottaa huippunsa. Siellä on kivi, joka saattoi meille murhetta ja tuskaa, mutta jota myöskin taidamme kutsua onnemme kiveksi. Huomaitkaamme: sieltähän, jatkaen aina, on syntyisin tämä ilon ja onnen hetki tässä Teerimäen harjulla. Kivi hirveä korvessa matkaansaattoi ankaran huhdan, joka taasen antoi meille kosolta viljaa. Mutta tästähän--pahasti, pahasti kyllä--myös nousi se muistossamme kovin murheellinen viinakesti. Vaan äläppäs mitään. Tämä viinan villitty mälinä mullersi ylös helvetin ja kaikki perkeleet meille kamoittavaksi varoitukseksi, poiketaksemme toiselle tielle. Kahdelta haaralta saimme uhkaavia muistutuksia: Simeonin kummallisen henkinäön ja Laurin merkittävän uneksumisen kautta. Ja hyvä meille, että otimme onkeemme nämät tärkeät viittaukset salatusta maasta! Kuin miehet me silloin päätimme heittää ijankaikkiseksi juovuttavan, kirotun viinajuoman, jossa päätöksessä toivon jalosti seisovamme.

И опять мы могли предаваться любимому занятию; собаки носились, ружья грохотали, и обильно лилась кровь обитателей леса. Но тут злая судьба нежданно закинула нас для самых страшных испытаний на камень Хийси. Вон там, должно быть, стоит этот камень, как раз там, где снижается край леса и тонкая ель поднимает вершину. Там тот камень, что доставил нам горе и муки; но мы можем назвать его также камнем нашего счастья. Заметьте себе: там зародилась наша сегодняшняя радость. Ведь без того камня у нас не было бы и огромной пожоги, а она дала нам много хлеба. Все же отсюда, как это ни горько, началось и наше злосчастное пьянство. Но не печальтесь. Ведь своим пьяным гвалтом мы всю преисподнюю, всех чертей всполошили, и это послужило нам страшным предостережением и помогло вернуться на путь праведный. Сразу с двух сторон мы получили грозные напоминания: через знамения Симеони и страшный сон Лаури. И мы счастливцы, что вняли этим важным прорицаниям. Все мы мужественно отказались на веки вечные от хмельного, от проклятого зелья, и, надеюсь, сдержим свой обет.

Mutta kohtasipa meitä vieläkin vallan tuikea temppu. Ja tämä tapahtui sekä paljon viinan että tuon häijyn ja jäykän sisumme kautta, joka ei vieläkään ollut tarpeeksi pehmitetty, vaan syvyydessään keitti kostonhimoa. Meitä kohtasi tuo vihan-kiljumisen, suden-ähellyksen, seiväs-räiskynän ja verenvuodatuksen päivä, tuo kuuma päivä Tammiston kartanolla. Niinpä meitä viinan hummauksesta kuritettiin. Mutta tuostapa juuri, tuosta rangaistuksen päivästä rupesi onnemme virtaamaan. Kas, kun jo seisoimme mustan kauhistuksen rinteellä, silloinpa armollinen Jumala kirkasti etehemme maailman; ja sen hän teki tuon oivallisen vallesmannimme kautta. Mutta me itse, mitä teimme me? Astuimme kuin miehet itsensä-kieltämisen, työn ja toimen tielle. Tosin kohtasi meitä vieläkin moni puuha ja ahdinko, mutta me notkistimme niiden niskat, touvasimme väkivoimin aina eteenpäin, ja tässä seisomme nyt.--Kiitos Jumalalle, joka meitä johdatti, kiitos meille itsellemme, jotka tahdoimme ajoissa viisastua, kiitos äitillemme, joka lapsuutemme päivinä muistutteli meille Jumalan tahtoa ja lakia! Hänen lauseistansa painui aina yksi ja toinen sydämemme syvyyteen, josta varoittava ääni alati kuiskasi meitä korvaan, kuiskasi halki hurjimpain myrskyin, ja elomme alus ei vaipunutkaan haaksirikkoon.

Но на нас свалилась еще одна беда. Тут виновата и водка и наше бесовское упрямство, все еще не укрощенное и помышлявшее о мести. И вот пришел тот жаркий день на дворе Таммисто —с буйными криками и волчьей грызней, треском кольев и кровопролитием. И то была кара за наше пьянство. Но с того-то самого дня и пришло к нам счастье. Мы, почитай, стояли уже на краю пропасти, а милостивый господь просветил наш разум — все через нашего славного ленсмана. Ну, а мы сами, что сделали мы сами? Мы превозмогли себя, очистились от скверны и взялись за работу. Впереди, правда, было еще немало забот и неполадок, но мы преодолели их, изо всей мочи пробивались вперед и вот теперь стоим тут! Слава тебе, господи, за твои наставления, слава и нам самим за то, что мы вовремя образумились, слава нашей матери, которая сызмальства поучала нас словом божьим! Кое-что из ее разумных речей глубоко запало в наши сердца, и оттуда нам всегда шептал голос предостережения, шептал сквозь буйные вихри, и оттого-то наш житейский корабль не пошел ко дну.

JUHANI: Ah! jos eläisi nyt äiti, käyskellen tuolla Jukolan pihalla, niin, nähtyään poikiensa lähestyvän, kiirehtis hän meitä vastaan aina Ojaniitun ahteelle tuolla. Mutta taivaan salissa istuu nyt eukko, vartoen lapsiansa. Kyllä tullaan, muori, tullaanpa Jumalan avulla mekin sinne kerran.--Niin, nyt lähtekäämme, veljet, vaeltamaan taas, vaeltakaamme alas kallioista tietä.

ЮХАНИ: Ах, кабы теперь была жива наша мать, ходила бы вон там на дворе Юколы! Заметь она сейчас приближение сыночков — поспешила бы к нам навстречу до самого Оянийтту. Но старушка посиживает теперь в раю и поджидает чад своих. С божьей помощью, родимая, и мы когда-нибудь будем там, наверняка будем. Ну, а теперь, братья, в путь, вниз по скалистой дороге.

Läksivät he alas, tulivat pimeään korpeen, siitä viimein kulon polttamalle, korkealle Kiljavan-nummelle, jossa kirkkuvat haukat sinkoilivat ilmassa heleän taivaan alla. Kulkivat he jo moni-ahteisella tiellä ohi Kuttilan lakean niitun.

Они спустились с горы, вошли в темную чащу, затем поднялись па высокий, выжженный пожаром песчаник Кпльява, над которым с криком носились ястребы.

JUHANI: Pojat, pojat! tuntuupa jo sieraimissani kotonurkkien haisu, ihanampi neitsytmaarian sänkyruohon tuoksua. Pojat ja veljet, saman maatuskan kantamat ja synnyttämät kaikki, kuulkaat yksi oiva sana: Käskekäämme tuliaisjuhlalle kanssamme Jukolaan joka ainoa mies ja vaimo, koiras ja naaras, jonka vaan kohtaamme tiellä ennen kotoa.

ЮХАНИ: Ребята, ребята! Я уже чую запах родных мест. Он милей пахучих трав на постели девы Марии. Парии, братья мои, сыновья одной матери! Послушайте, что я скажу: пригласим-ка на праздник в Юколу всех баб и мужиков, всех, кого только повстречаем на пути.

AAPO: Sen teemme.

ААПО: Так и сделаем.

TUOMAS: Olkoon sanottu.

ТУОМАС: Решено.

TIMO: Kaikkihan käskemme, aina kruununvoudista Ruokko-Massaan asti, jos heidät kohtaamme vaan.

ТИМО: Всех позовем, от яхтфохта до нищего Массы, если только попадутся навстречу.

JUHANI: Aina maaherrasta Toukolan tallukkaan asti; ja nouseepa tästä iloinen kesti, nousee totisesti. Ja kas kun oikein tanssia leivoitamme Toukolan tyttöjen kanssa, leivoitamme, että jyskyää Jukolan permanto ja katosta karisee kaarna! Tosin on laita niin, että ainoastaan Aapo meistä osaa katrillia, me muut vaan polskaa, mutta sitähän osaamme kuin miehet. Ja olkoon menneeksi polskaa, paljasta polskaa. Mutta mistä saisimme oikein huikean pelimiehen ja kiltin kahvinkeittäjän?

ЮХАНИ: От губернатора до ребятишек из Тоуколы. И вот-то поднимется веселье, наверняка! Мы еще так отпляшем с девками Тоуколы, что пол в Юколе загрохочет, а с потолка кора посыплется! Правда, кадриль один Аапо знает, а мы только польку, но зато уж польку мы здорово отплясываем. И пусть там играют только польку, одну только польку. Но где нам взять стоящего музыканта и умелую помощницу, чтобы варить кофе?

AAPO: Tottahan vielä siihenkin neuvoja löytyy.

ААПО: Уж наверное, и по этой части кто-нибудь найдется.

JUHANI: Tässä maailmassa. Niin, tottahan vaankin vielä siihenkin neuvoja löytyy. Neuvoja ei ole meiltä puuttunut kovemmissakaan tempuissa, vaan kaikkien on täytynyt kääntyä ja vääntyä, kiertyä ja koukistua tahtomme mukaan. Ojentuahan on kaikkien täytynyt, ja kymmenen vuotta on mennyt kuin pyyhkien. Tralla, raa, raa, tralla, raa! Kahvia en ole juonut sitten kuin Karja-Matin häissä, mutta olkoon menneeksi tänäpänä juhlan kunnioiksi, koska juomme oikein veljenmaljaa kaikki seitsemän poikaa, salskeata seitsemän miestä. Ja ensimmäisinä, aina ensimmäisinä me kolme tässä astelemme: minä, Aapo ja Tuomas, Impivaaran henkivartija-pataljooni. Uhkeita poikia kaikki. Eipä Eerokaan ole enään juuri niitä lyhimpiä Suomessa, ei suinkaan. Mutta vitkoin nousi hän naulastansa, peevelin vitkoin. Tulipa hänestä kuitenkin oikein laatuunkäypä mies sekä sielun että ruumiin puolesta. Ja sen teki vuosien voima täällä metsissä, meidän veljesten avulla; pari pientä pieksiäis-ryöppäystä vaan meidän muiden kädestä ja mies oli kuin öljytty. Vai kuinka? Mitä sanot sinä itse siellä takana?

ЮХАНИ: Да, уж наверное, найдется. И потруднее задачи у нас бывали, — глядишь, выход всегда отыщется. Всем приходилось плясать под нашу дудочку, все к нам переменились, и десять лет пролетели, будто и не бывало. Тралля-ля-ля, тралля-ля! Кофе я последний раз пил еще на свадьбе Матти Скотника, но сегодня, уж так и быть, сварим его в честь праздника. Да еще осушим братскую чарку — все семеро парней, семеро удалых парней! А впереди — впереди всегда мы трое: я, Аапо и Туомас, батальон личной стражи Импиваары, всё бравые ребята! Да и Эро уже не из самых маленьких в Суоми, совсем нет. Но поднимался-то он медленно, чертовски медленно. А все-таки из него вышел вполне подходящий человек — и душой и телом. Все это сотворило время, эти годы в лесу, — конечно, с нашей братской помощью: стоило ему задать пару маленьких взбучек, и парень стал будто шелковый. Или как? Что ты сам на это скажешь?

EERO: Tosi mitä ruumiiseni koskee, mutta sieluparassani, pelkään minä, löytyy vielä paljon sinuakin varten varoilla tuota kirottua Vanhan-Aatamin pirunpihkaa, joka usein kyllä veivaa ja kiertää nurinniskoin koko maailman. Niinpä hän nytkin kääntää silmäni, koska täältä takaa katselen teitä siellä eturivissä. Kas, kas, kuinka Juhanikin silmissäni taasen pöllöittelee tuolla Aapon rinnalla kuin pystysilmäinen tallipässi vakavan valakan rinnalla.

ЭРО: Насчет тела ты сказал правду, а вот в моей несчастной душе — боюсь, что в ней еще и поныне найдется немало той проклятой желчи, наследства от старого Адама. И на твою долю хватит. Она так и кипит—• того и гляди, весь белый свет перевернет вверх дном. Вот и сейчас: в глазах у меня все меняется, как погляжу на вас отсюда. Ишь, Юхани-то каким кажется! Вышагивает рядом с Аапо, будто пучеглазый баран, которого держат в конюшне, чтоб лошадиные объедки зря не пропадали. Баран рядом со степенным и смирным мерином!

JUHANI: Niin, Eero-poikaseni. Mutta tänäpänä kihisee ja irvistelee ilmassa ilon ja riemun henget. Sentähden, mitä huolin minä? Lauleskelen vaan.

ЮХАНИ: Так-так, сын мой Эро. Сегодня даже воздух пьян от радости и веселья. А потому стоит ли обращать внимание на тебя? Лучше спою-ка!

Fralla, laa, tralla, laa!
»Kuinka taidan iloinen olla?
Kuinka taidan tyytyä?»
Fralla, lalla, lalla, lalla,
Fralla, lalla, laa!

Тра-ля-ля, тра-ля-ля!
Чем бы, сердце веселя,
Нынче позабавиться?
Тра-ля-ля-ля-ля-ля-ля,
Тра-ля-ля-ля-ля!

Kuka on mies, joka könöittää meitä vastaan tuolla aholla?

Кто это шагает нам навстречу по поляне?

AAPO: Ukko itse, luulen minä.

ААПО: По-моему, сам старик кантор.

TUOMAS: Totisesti! No terve miestä!

Туомас, Верно! Ну что же, милости просим!

JUHANI: Lukkari! Sama lukkari!

ЮХАНИ: Кантор! Тот самый кантор!

TUOMAS: Sama, sama. Terve miestä vaan!

ТУОМАС: Он самый, он самый. Милости просим!

JUHANI: Herran poika! Sama junkkari juuri, pattisauva kourassa ja entisen provastimme isolippainen vannelakki päässä! No vie sinun musta sonni itseäskin! Sama junkkari, sama junkkari!

ЮХАНИ: Боже мой! Та самая каналья, с палкой в руке и в старом картузе покойного пастора! Ах, забодай его черный бык! Он самый, он самый!

TIMO: Meidän koulumestarimme.

ТИМО: Наш школьный учитель.

JUHANI: Mutta kuinka koulutti hän meitä? No, no, nythän sopii sitä kysyä.

ЮХАНИ: Но как он нас учил, а? Ну, ну, вот мы его сейчас и спросим.

SIMEONI: Hän käyköön ohitsemme kunnialla.

СИМЕОНИ: Пускай проходит мимо честь-честью.

TUOMAS: Hän on käskettävä tuliaiskestiin päätöksemme mukaan.

ТУОМАС: Ведь, по уговору, его надо пригласить на новоселье.

JUHANI: Peeveli! se täytyy meidän tehdä. Mutta minun tekee mieli häntä hieman muistutella menneistä ajoista; sillä sydämessäni on aina jotakin pientä pistosta häntä kohtaan. Yhdestä tahdon häntä muistuttaa, ja sitten astukoon hän seuraamme, jos häntä miellyttää. Hän on minua opettanut. Hyvä! Ehkä taidan minä vuorostani opettaa häntä nyt, ehkä taidan heittää hänelle pienen sukkelan kysymyksen testamentistani.

ЮХАНИ: Придется, черт возьми! Но я хочу все-таки чуточку напомнить ему старое. В душе у меня до сих пор обида на него. Я ему только об одном напомню, а потом пускай идет с нами, коли захочет. Он учил меня. Хорошо! Может, теперь я могу его поучить, может я задам ему один мудрый вопросик из Нового завета.

TIMO: Jotain häneltä kysyn minäkin. Täällä on yksi vikkelä ongelma, täällä seinähammasten juurien alla, ja saadaanpas nähdä kuinka hän tuon selittää. Minäpä en häntä ensinkään vihaa; sillä tukkani on taasen yhtä sakea kuin ennenkin; mutta saadaanpas nähdä kuinka hän suorittaa solmun, jonka pistän hänelle avattavaksi.

ТИМО: Я тоже его кое о чем спрошу. У меня припасена для него одна заковыристая штучка — посмотрим, как он ее растолкует. Я-то на него нисколечко не сержусь, ведь волосы мои снова такие же густые, как и были. Но посмотрим, как он разгрызет орешек, который я ему подсуну.

AAPO: Vaiti, veljet! ja kohdelkaamme häntä kunnialla, näyttäen, että tulemme kylään toisenmoisina miehinä kuin ennen sieltä lähteissämme. Käyttäkäämme itsiämme aina viisaalla tavalla.

ААПО: Тихо, братья! И давайте обращаться с ним честь по чести. Докажем, что в деревню мы возвращаемся совсем не такими, какими ушли. Будем вести себя с умом.

JUHANI: Mitä viisauteen koskee, niin tahdonpa juuri tällä hetkellä parastani koettaa, viskellen hänelle noin niinkuin leikin vuoksi pieniä kysymyksiä raamatun syvyydestä. Olenpa lukenut testamenttini kannesta kanteen ja ymmärtänyt sen myös, toivon minä. Mutta sanoppas, Eero, mitä häneltä kysyisin noin vilpittömällä tavalla.

ЮХАНИ: Что касается ума, то именно сейчас-то я и хочу постараться и шутки ради задам ему маленький вопросик по священному писанию. Библию свою я уже от корки до корки прочитал, — прочитал и понял, надеюсь. Но скажи-ка, Эро, что бы у него спросить, этак невинным образом?

EERO: Kysyppäs millä keinolla viisi miestä ja kaksi kalaa ruokittiin viidellä tuhannella leivällä.

ЭРО: Спроси, как это пятерых мужей и двух рыб накормили пятью тысячами хлебов!

JUHANI: Kitas kiinni, sinä Lopen pahalainen, Kylmän-ojan lörpöittävä paara! Minä sinun opetan. Kysyisin ja selittäisin asian, jota ei ymmärrä itse arkkipiispakaan. Mutta kyllä tiedän mitä kysyn; ja tuossa on ukko.

ЮХАНИ: Цыц, нечистый дух из Лоппи! Я тебя проучу, болтуна. Мне бы хотелось спросить и потом самому растолковать ему что-нибудь такое, чего сам архиепископ не понимает! Я знаю, о чем его спросить. А вот и старик.

TUOMAS: Minä varoitan sinua: kohtele häntä kelpotavalla.

ТУОМАС: Еще раз предупреждаю тебя: обращайся с ним по-хорошему.

JUHANI: Kyllä minä tiedän.

ЮХАНИ: Сам знаю.

LUKKARI. Päivää, päivää, pojat!

КАНТОР: Здравствуйте, здравствуйте, ребята!

VELJEKSET. Päivää!

Братья. Здравствуйте!

LUKKARI. Majaa muutetaan, luulen minä.

КАНТОР: Переселяетесь, как я вижу?

TUOMAS: Sitähän tässä niinkuin vähän on tekeillä.

ТУОМАС: Да вроде того.

LUKKARI. Vai niin, vai niin. Hm. Niin, niin.--Tuulemaanpa rupee. Tulleeko siitä sadetta?

КАНТОР: Вот как, вот как! Гм! Так, так... Кажется, ветерок разыгрывается. Может, к дождю?

JUHANI: Ehkäpä niinkin.

ЮХАНИ: Может, и так.

LUKKARI. Puhaltaapa oikein raskaasti.

КАНТОР: Дует-то крепко.

TUOMAS: Raskaasti kyllä, raskaasti.

ТУОМАС: Крепко, крепко.

LUKKARI. Niin tekee, jaa. Hm, hm. Vai noin nyt pojat muuttaa.

КАНТОР: Да-да, крепко. Гм, гм... Вот так, значит, ребята переселяются.

JUHANI: Näin hiljakseen.--Mutta onkos kanttoorilla tähän aikaan yhtään koulupoikaa pöydän-nokalla?

ЮХАНИ: Вот так, потихонечку. А сидит ли у кантора за столом теперь хоть один школяр?

LUKKARI. Eihän ole.

КАНТОР: Нету, нету.

JUHANI: Eikä yhtään ainoaa pörröpäistä nallikkaa ovinurkassa?

ЮХАНИ: Ни одного лохматого сопляка в углу у дверей?

LUKKARI. Hehee! Ei, poikaseni, ei. Hm. Niin, niin. Vai noin nyt muutetaan. No tervetuloa syntymätaloonne takaisin taas!

КАНТОР: Хе-хе-хе! Нету, сынок, нету. Гм... Так, так. Вот так, значит, переселяетесь. Ну-ну, добро пожаловать обратно в родной дом!

JUHANI: Tuhannet kiitokset, herra kanttoori. Metsän korvesta tullaan, ja, niinkuin näette, on tuossa varsoillamme vedettävänä ankara kuorma, jonka painoa lisää vielä seitsemän uuttatestamenttia, seitsemän Enklannin lahjaa. Ja luulenpa että juuri syvimmät, vaikeimmat paikat tässä kirjassa painaa nyt kuormaamme enimmin kaikista. Mutta jos koettaisimme hieman kevennellä tuota kuormaa, lievitellä muutamia solmuja, puntteja ja pusseja siellä. Taitaakos kanttoori...

ЮХАНИ: Тысячу раз спасибо, господин кантор. А мы из темного леса возвращаемся, и, как видите, кобылкам хватает чего везти. А груз еще набавляется от семи подаренных нам Новых заветов, семи англицких даров. И сдается мне, что самые трудные и глубокомысленные места в этой книге — это самая большая тяжесть на нашем возу. Не попробовать ли нам маленько облегчить его, развязать кое-какие узелочки и мешочки? Не угодно ли кантору...

TUOMAS: Juhani!

ТУОМАС: Юхани!

JUHANI: Taitaakos kanttoori vastata minulle yhteen kysymykseen, kysymykseen, joka on saattanut täällä monenkin aivon aprikoitsemaan. Sanokaas minulle: mitkä ovat Sepeteuksen poikain nimet?

ЮХАНИ: Не угодно ли кантору ответить мне на один вопрос, над ним не одна голова билась. Скажите-ка мне, как звали сыновей Сепетеуса?

TIMO: »Minä ja sinä yksi, Keskievarin Antti ja Jussi toinen; kuinka monta meittiä ollaan?» kysyi minulta kerran Loimaan mies, ja samoin kysyn minä kanttoorilta nyt.

ТИМО: Ты да я — раз, Юсси да Антти с постоялого двора — два, сколько же нас всего?—вот как спросил меня однажды мужик из Лоймы, а я теперь спрошу кантора.

JUHANI: Timo hillitköön leipälaukkunsa.--Niin, herra kanttoori, mitkä olivat Sepeteuksen poikain nimet? Se on kysymykseni; kuulkaat päälle, pojat!

ЮХАНИ: Прикуси-ка язык, Тимо. Да, господин кантор, как же звали сыновей Сепетеуса? Таков мой вопрос. А теперь слушайте, ребята!

TIMO: Minä ja sinä yksi, keskievarin Antti ja Jussi toinen; kuinka monta meittiä ollaan? Se on ongelmani; kuulkaat päälle, pojat!--Kuinka monta, herrani?

ТИМО: Ты да я — раз, Юсси да Антти с постоялого двора — два, сколько же нас всего? Вот она, моя штучка! Слушайте, ребятки! Так сколько же, господин кантор?

LUKKARI. Kaksi, poikaseni, vaan ei suinkaan neljä; niin, lilli-poikaseni, kaksi, kaksi vaan. He, he!

- Кантор. Двое, сынок, никак не четверо. Да, да, только двое, мой милый мальчик, только двое. Хе-хе!

TIMO: Kas siinäpä seistiin. Niin vastasin minäkin Loimaan miehelle. Mutta äläst! Siinä rykelmässä on meitä neljä, herra korkeasti oppinut kanttoori.

ТИМО: Вот тут-то и стоп! Я тоже ответил этак мужику. Но куда там! В той куче нас было как раз четверо, многоученый господин кантор.

JUHANI: Etkö siinä riivattu voi hillitä leukojasi kunnes vanhin veljes on tehnyt tehtävänsä. Tuhannen tulimmaista!

ЮХАНИ: Неужто ты, окаянный, не можешь попридержать язык, пока старший брат не покончил свое дело? Тысяча чертей!

TIMO: Älä herran ... älä herran tähden tuuppaise minua enään toista ja kolmatta kertaa poskelle. Sinä hunsvotti! olenko minä vasikka edessäs, vasikka tai mullikka? En suinkaan, en suinkaan, vaan olenpa kiivasta miestä kun kerran oikein kiivastun.

ТИМО: Ради бога... ради бога, не бей меня больше по щекам! Негодяй! Что я тебе, теленок или бычок? Нет, тысячу раз нет, и я сумею постоять за себя, если только разозлюсь.

JUHANI: Suus kiinni nyt ja kuultele.--Mitkä olivat Sepeteuksen poikain nimet?

ЮХАНИ: Молчи и слушай! Как же звали сыновей Сепетеуса?

LUKKARI. Vilpitön kysymys. Mutta kysyi minulta kerran tuo entinen provastimme: »mikä oli Sepeteuksen poikain isän nimi» ja arvaas, veli Juhani, kuinka hänelle vastasin, antaissani oikean vastauksen? Niin, suodaanko minun kysyä: mikä oli Sepeteuksen poikain isän nimi?

КАНТОР: Вопрос без подвоха. А вот наш бывший пастор однажды спросил меня: «Как звали отца сыновей Сепетеуса?» Догадайся-ка, брат Юхани, как я ответил ему, притом ответил правильно. Позволь-ка спросить теперь мне: как звали отца сыновей Сепетеуса?

JUHANI: Jassoo ... jassoo ... vai niin. löytyykö sekin nimi testamentissani?

ЮХАНИ: М-да... м-да... вот как. Это имя тоже стоит в моем завете?

LUKKARI. Löytyy tosin, löytyy jo kysymyksessäni.

КАНТОР: Стоит, брат, стоит, уже в самом вопросе стоит.

JUHANI: Vai niin ... nonoh ... hm... Vai löytyy se testamentissani?--Mutta--niinhän juuri minäkin olin aikeissa kysyä teiltä, mutta kysyin malttamattomuudessa hieman toisin. Ongelman olen kuullut, mutta enpä ole viitsinyt kiehtoa siihen selkoa testamentistani. Minä en olekkaan mikään korkea kirjanoppinut ja jupisteeri, en kuulu pappissäätyyn kuin esimerkiksi lukkari. Hän kuuluu siihen, mutta säädyn viimeisenä häntänä, samana häntänä, joka kerran oli leikissä ukko Viksarin kanssa.

ЮХАНИ: Вот как... ну-ну... гм... И оно стоит в завете? Ха, ведь и я точно так же собирался спросить у вас, только второпях-то малость перепутал. Загадку эту я слышал, но поленился поискать в завете ответа. Ведь я не многоученый и не магистр, не числюсь в духовном сословии, как, например, кантор. Он, правда, числится, но только в самом конце, как хвостик. Как раз этому-то хвостику и досталось как-то от старика Виксари.

TIMO: Se olikin suntio eli torkka, joka tarinassa kutsui itsensä pappissäädyn hännäksi ja löylytti vähän Viksaria.

ТИМО: Да это же был церковный служка — тот, что будит спящих! Это он называл себя хвостиком духовного сословия, и это он, наоборот, слегка намылил голову старику Виксари.

EERO: Lukkarihan se oli.

ЭРО: Нет, это был кантор.

JUHANI: Lukkari tai suntio, suntio tai lukkari; minä vaan tahdon sanoa, etten kuulu siihen kunniaan, minulla ei ole valta kiekua kirkossa kuin aamukukko orrella eikä pöyrytellä poikaköllien saivaristoa. Ja jos mielitte kuulla suustani oikein totuuden... Tiedättekö kuinka virolais-ukko Korkki sanoi Hämeenlinnan viskaalille?

ЮХАНИ: Кантор или служка, служка или кантор — какая разница? Я только хочу сказать, что не удостоился такой чести — кукарекать в церкви, как петух на насесте по утрам, и драть мальчишек за патлы. И если' уж вам захотелось узнать от меня всю правду... Знаете, что сказал старик эстонец Коркки фискалу в Хяменлинне?

LUKKARI. No kuinkaspa hän sanoi?

КАНТОР: Ну, что же он сказал?

JUHANI: »Mene elvettii, sinä pirkelee mias!» Hmmh! Kenenkähän nyrkin luulisitte tässä ylinnä keikkuvan? Häh? Smatrii, kubbe! ja huomaa kuinka kymmenen vuoden kuluessa muuttuu täällä maailman muoto.

ЮХАНИ: «Посол к тьяволу, сортов селовек!» [Пошел к дьяволу, чертов человек! (русск., искаж.)] Гм!.< А если б нам подраться, как вы думаете, чей бы кулак победил, а? Смотри, куббе! [Старик (шведск., искаж.).] Да замечай, как за де-сять лет меняется мир.

AAPO: Juho, Juho!

ААПО: Юхо! Юхо!

TUOMAS: Nyt, veli, tahdon minäkin sanoa sanan; ja oleppas vaiti oman rauhas tähden.--Kanttoori antakoon heille anteeksi; he eivät ymmärrä. Olkaat huomaamatta ja tehkäät niin hyvin ja käykäät kanssamme pieniin tuliaispitoihin Jukolaan; sillä tämä päivä on meille päivien päivä.

ТУОМАС: А теперь, брат, и я хочу вставить словечко. И, ради собственного покоя, помолчи теперь. Простите их, кантор, беспонятных, не слушайте их и сделайте милость, идемте с нами на маленькое празднество в Юколу. Ведь этот день для нас — всем дням день.

LUKKARI. Minä kiitän, mutta aikani ei juuri myönnä kuulemaan kutsumustanne nyt.

КАНТОР: Благодарю, но время не позволяет мне принять ваше приглашение.

SIMEONI: Tulkaat rakentamaan sovinto meidän ja Toukolaisten välille; tehkäät se Jumalan tähden.

СИМЕОНИ: Ради бога, идемте, чтобы помирить нас с парнями Тоуколы.

AAPO: Me rukoilemme, tulkaat ja tehkäät rauha. Eiköhän ole tämä työ teille velvollisuutta virkanne kirkollisuuden kautta? Siis kavahtakaat, ettei närkästy teille ainoastaan Jumala, mutta myöskin tuo oivallinen provastimme, kuultuansa ettette ole tahtonut käydä sovintomiehen toimeen näin tärkeässä asiassa kuin tämä. Katsokaas tuota paikkaa.

ААПО: Умоляю вас, идемте и наладим мир. Ужели священный сан не обязывает вас свершить это доброе дело? Смотрите, как бы вам не прогневить не только бога, но и нашего славного пастора, если он услышит, что вы отказались быть посредником в таком важном деле. Подумайте об этом.

LUKKARI. Olkoon teidän tahtonne. Minä seuraan ja tahdon koettaa parastani täritellä Toukolaisten sydämiä, ja Herran ja oman puheeni voimalla taivuttaa heitä veljelliseen sovintoon. Mutta puhukaamme ensin suumme puhtaaksi. Minä näen teidän silmissänne tuon kyräilevän, vaikka jo kalsunkin vihan minua kohtaan, ja tiedän sen syyn. Niin, olinpa teille kiinteä opettaja, kiinteä ja kova, sen tunnustan, ja katkerasti olen sitä jo katunut. Mutta samalla kiinteällä keinolla on kerran minua itseäkin opetettu, samalla kouristelevalla keinolla, paratkoon Jumala! Mutta mitä tarkoitin kiinteydelläni teitä kohtaan? Omaa etuanne, omaa etuanne; se tietäkäät. Ja olkaat myös varmat siitä, että juuri tällä hetkellä, vaikka hieman hämmästyikin mieleni tässä teidän nyt käydessänne mua vastaan, sieluni iloitsee, koska katselen teitä miehinä nyt ja tiedän teidän tekonne ja taistelonne, vieriessä kymmenen Herran vuoden.

КАНТОР: Да будет по-вашему. Я пойду. И постараюсь сделать все, чтобы смягчить сердца парней Тоуколы и склонить их божьим и собственным своим словом к братскому согласию. Но давайте-ка сначала поговорим начистоту. Я по глазам вижу, что вы еще таите злость на меня, хотя она уже и остыла малость. И я знаю ее причину. Да, я был для вас строгим учителем, строгим и требовательным, признаюсь в этом и не раз уже горько раскаивался. Но ведь и меня самого когда-то учили с такой же строгостью, с такой же — боже праведный! — устрашающей строгостью! Но чего я добивался ею? Вашей же пользы, вашей же пользы, знайте это. И поверьте мне, хотя меня немного и смутила встреча с вами, но в эту минуту душа моя радуется, ибо я вижу вас настоящими людьми и знаю о всех ваших трудах и стараниях за эти десять божьих лет.

AAPO: Tästä ylistyksestä kiitämme teitä.

ААПО: Благодарим вас за эту похвалу.

TUOMAS: Me tiedämme teidät kunnian mieheksi ja tiedämme että Juhani ja Timo pyytävät teiltä anteeksi kierot sanansa.

ТУОМАС: Мы знаем вас как справедливого чело* века и знаем, что Юхани и Тимо попросят у вас прощения за свои грешные речи.

TIMO: Minä myönnän että hän on kunnian ukko, vaikka kovakin koulumestari.

ТИМО: Согласен, что он справедливый старик, хотя и строгий учитель.

JUHANI: Lukkari tunnusti ei juuri oikein tehneensä meitä kohtaan, minä teen saman tunnustuksen itsepuolestani häntä kohtaan, ja niin on välimme kuitti, varsinkin koska myönnän että olimme hänelle aika visapäitä oppilaita, joiden kovia kalloja vasten hänen kärsimyksensä rintarauta väkistenkin särkeytyi. Ja ken takaa, ken takaa, kysyn minä, ettei saattanut meille myös jotain hyvää tämä tukkapään jauhoitus ja hiuskiemurojen pöllytys? Eihän yhtään takeita ole.

ЮХАНИ: Кантор признался, что поступил с нами когда-то не совсем правильно, и я, со своей стороны, признаюсь в том же по отношению к нему. А потому мы квиты, особенно если согласиться, что мы были довольно-таки твердолобыми учениками. О такую твердь щит его терпения поневоле раскололся. И кто поручится, что головомойка и трепки не принесли нам какой-нибудь пользы? Поручиться за это нельзя.

AAPO: Vaan että kaikki on unohdettu. Siis astukaamme miehissä eteenpäin. Tehkäät niin hyvin, kanttoori.

ААПО: Но теперь все забыто, и идемте дружно дальше. Пожалуйста, кантор.

Läksivät he kulkemaan, kulkivat pitkin ahteista tietä, joka veljeksille kuitenkin oli soma ja rakas; sillä rupesi käymään heitä vastaan lapsuuden ahoja, kiviä ja kantoja; ja puhalteli heidän syliinsä raitis länsituuli.--Mutta äkisti kuului peloittava meteli, ja Rajamäen rykmentti astui heitä vastaan. Näkyi Kaisan nuuskainen naama ja kiivaat silmät tuon mustan korvamyssyn alla; ja aisoissa käyskeli eukko, torellen ja kiroten. Mutta Heikka oli jo heittänyt keppiheponsa, Mörökölli pullorattaansa, ja äitinsä rinnalla he astelivat, auttaen kukin aisastansa eukkoa vetämässä vankkureita. Mikko itse, musta vilttihattu päässä ja poskessa ankara tupakkimälli, lykkäsi, niinkuin tapansa oli, sauvallansa perään. Mutta häntä seurasi kaksoispari, ratsastaen keppihevosilla, ja viimeisenä tapsutteli Mikon Pikkutallukkainen, vetäen pullorattaita kylän pöllyävällä tiellä. Ja vaunuissa, siellä näit sinä pikisäkin, sarvipussin ja vasikannahkaisen repun, jossa löytyi Mikon, Heikan ja Mörököllin veitset, ja näitpä siellä vielä viulunkin, käärittynä Kaisan vanhaan, punaiseen villahuiviin.

Они зашагали по каменистой дороге. Но она была мила и дорога братьям, потому что скоро стали встречаться знакомые с детства поляны, камни и пни. А в лицо им подувал прохладный ветерок. -- Вдруг послышался страшный шум, и навстречу выступил полк Раямяки. Вот уже показалось перемазанное табачной жбачкой лицо Кайсы, из-под черного чепчика блеснули ее сердитые глаза. Бранясь и кляня весь свет, она тащила за оглобли повозку. Но и Хейкка уже забросил прут, служивший ему быстрым конем, второй сын, Рёва, — деревянную тележку, и оба помогали матери, держась за оглобли, один справа, второй слева. Сам Микко, в черной войлочной шляпе и с огромной жвачкой табаку за щекой, как всегда подталкивал повозку сзади шестом. За ним, верхом на палках, скакали двое близнецов, а последним шлепал младший сынишка Микко, таща по пыльной дороге игрушечную тележку. А на повозке можно было увидеть мешок с варом, узел с рогами и сумку из телячьей кожи, в которой хранились ножи Микко и сыновей. Там же на повозке была и скрипка, завернутая в старую красную шаль Кайсы.

Niin retkeili vastuksiin kaksi kummallista matkuetta, ja nousi tuosta melakka ja pauhu. Työläästi ja korskahdellen lähestyivät rykmenttiä Impivaaran nuoret hevoset; Killi ja Kiiski, niskaharjakset korkealla pystyssä, remasivat ja ärhentelivät kovin; ja silloin kaksoispari ja tallukka pieni juoksivat möräten vankkurien turviin. Siinä Kaisa kiroili ja toreli tiuskealla äänellä poikiansa; mutta Mikko sauvaansa heilutteli koirille, heilutteli ja rämisi pahoin. Pysähdyttiin kahden puolen, ja äänettä toinentoistaan katseltiin kauan: asukkaat Rajamäeltä tirkistellen niinkuin ihmeeksensä, mutta veljekset kovin kömmähtäen, muistellessaan päätöstänsä tiellä. Kuitenkin astui viimein esiin veli Aapo.

Два необычных шествия двигались навстречу друг другу. И тут поднялся шум и гвалт. Молодые лошадки Импиваары пятились и фыркали; ощетинившиеся Килли и Кийски принялись метаться и рычать, отчего близнецы и малыш с ревом кинулись под защиту повозки. Кайса стала сердито бранить сыновей, а Микко замахивался шестом на собак и сыпал проклятия. Наконец обе стороны остановились и долго молча рассматривали друг друга: семья Раямяки глазела удивленно, а братья, помня свой уговор, — в сильном удивлении. Но вот вперед выступил Аапо.

AAPO: Rauha teille!

ААПО: Мир вам!

MIKKO. Sama teille, mutta suistakaat vähän koirianne.

МИККО: И вам тоже, только усмирите своих собак.

AAPO: Killi ja Kiiski, vait!

ААПО: Цыц, Килли и Кийски!

JUHANI: Terve miestä, sinä Rajamäen Mikko! Kuinka jaksat ja mitä uusia maailmalta?

ЮХАНИ: Здорово, Микко Раямяки! Как поживаешь, что нового на белом свете?

MIKKO. Sekalaista, sekalaista sekä hyvää että pahaa, mutta ainapa, koira vieköön, hyvä kuitenkin täällä päällimmäisenä keikkuu, ja tämän elämän retkutus käy laatuun, käypä se. Niin, pojat, vankkaahan täällä, Jumalan kiitos, aina sentähden vähän työtä ja tointa kylissä ja kartanoissa. Jaa, jaa, Mikolla ei ole yhtäkään hätää niin kauan kuin työtä ja tointa piisaa maailmassa, vaikka täytyykin kulkea ja jamata talosta taloon ja kylästä kylään työtä ja leipää hakemassa. Ei Mikolla ole mitään hätää.

МИККО: Разное, разное — и худое и хорошее, но все-таки, черт побери, хорошее всегда берет верх, и жизнь идет кое-как. Да, да, ребята, в деревнях и в усадьбах, слава богу, всегда перепадает какая-нибудь работенка. А покуда на свете хватает работы для Микко, ему и горя мало, хотя и приходится таскаться из дома в дом, из деревни в деревню, чтоб подработать на хлеб. Микко живет неплохо.

AAPO: Kyllä sen uskomme; ja onnistukoon virkanne teille vaan uhkeammin aina. Mutta nyt, Mikko, nyt pistää meitä päähän tuuma, ja tahtoisimmepa viipyä tällä erällä parissanne enemmin kuin yhden hetken. Niin, kuulkaat yksi sana.

ААПО: Охотно верим, и пусть вам еще больше везет в ваших трудах. Но сейчас, Микко, есть у нас дума одна, и мы бы хотели немного задержать вас. Послушайте, что я скажу.

MIKKO. Ahaa! Minä arvaan asian, kun johtuu mieleeni tuo vanha, yhteinen olutjuustomme Sonnimäen nummen alla, juusto, joka vieläkin teitä röyhtelyttää. Mutta hyvä, että seisomme kartteeratulla tiellä ja että on meillä tässä herra kanttoorissa oivallinen vierasmies. Syrjähtäkääs hieman sivulle, hyvät naapurit ja ystävät, hieman sivulle.

МИККО: Ага! Догадываюсь, что это за дума. Стало быть, вам все еще отрыгается от той каши, которую мы сообща заварили тогда под Соннимяки? Хорошо, что мы встретились на казенном тракте, да и господин кантор будет в свидетелях. А ну-ка, посторонитесь, дорогие соседи и друзья! Чуток в сторонку!

AAPO: Kuulkaat meitä!

ААПО: Да выслушайте нас!

KAISA. Pois tieltä, te sen vietävät! Me tahdomme kulkea. Pois tieltä, muutoin teidät pyöveli perii!

КАЙСА: Прочь с дороги, окаянные! Нам идти пора. Прочь с дороги, не то вас палач заберет!

LUKKARI. Erhetys, sinä kunnioitettava Rajamäen perhe, erhetys jyrkkä! Kuulkaat mitä sanon ja pyhästi takaan. Ah! toisin kuin ennen on nyt Jukolan veljesten elämä, sekä sielun että ruumiin puolesta. Toisin, Jumal'avita! Tietäkäät, he ovat kantaneet kääntymyksen ja parannuksen ihanimpia hedelmiä ja nyt he palauvat rakkaasen syntymäkotoonsa riemun ja kunnian poikina, tahtoen temmaista sylihinsä kaiken tämän maailman. Sentähden kutsuvat he teitäkin iloiseen tuliaisjuhlaan, sovintojuhlaan entiseen Jukolan taloon. Tämä on heidän sydämensä yritys teitä kohtaan tällä heidän jupileerauksensa hetkellä. Uskokaat mitä teidän kanttoorinne sanoo.

КАНТОР: Вы ошибаетесь, почтенная семья Раямяки, сильно ошибаетесь! Послушайте, что я вам скажу и в чем свято клянусь. Ах! Братья Юкола теперь совсем иначе живут и душой и телом. Бог свидетель, иначе! Знайте, что в них уже созрели чудесные плоды добродетели и исправления, и теперь они со славой и ликованием возвращаются под милый отчий кров и жаждут обнять весь белый свет. Вот и вас они приглашают на веселый праздник в честь возвращения в Юколу. Это их сердечное желание в такой радостный для них день. Поверьте вашему кантору.

JUHANI: Juuri niin kuin kanttoori sanoo!

ЮХАНИ: В точности, как говорит кантор!

AAPO: Mikko ja Kaisa! me tahdomme näyttää itsemme miehiksi ja tehdä miesten töitä, unohtaen entisyyden. Mutta mitä lausui Mikko tuosta olutjuustosta Sonnimäellä? Hyvä ystävä, sen keitimme itse ja itseppä sen syödäkkin saimme. Niin juuri, ja muistelenpa vielä toistakin asiaa tuosta Sonnimäen illasta. Ennustihan silloin eukkonne meille ankaria tuhon päiviä? Sen hän teki, ja oikeinpa hän ennusti. Myrskyt tulivat ja pieksivät meitä kovin, kovin, mutta myrskyt ja pilvet ovat menneet taas ja ihana päivä koittaa. No lähtekääs ennustamaan meille kerta vielä, ja me toivomme silmänne näkevän valkeampia kuvia. Olenpa kuullut teidän parhaiten ennustavan kahvissa, ja kahvia ei pidä puuttuman tänä iltana Jukolassa.

ААПО: Микко и Кайса! Мы хотим показать, что мы люди стоящие и будем жить и трудиться по-людски, забыв о былом. И к чему ты, Микко, заговорил о каше под Соннимяки? Друг мой, мы сами ее заварили, самим и расхлебывать пришлось. Мне припоминается и еще кое-что о том вечере под Соннимяки. Ведь ваша хозяйка предсказала нам тогда самые черные дни. И она нисколько не ошиблась. Налетели бури и сильно исхлестали нас, но бури и тучи уже миновали, и снова наступает ясный день. Пойдемте-ка с нами, предскажите еще разок нашу судьбу — и мы надеемся, Кайса увидит в ней больше светлого. Я слыхал, вы лучше всего гадаете на кофейной гуще, а нынче вечером в Юколе не будет нехватки в кофе.

JUHANI: Kahvia ja olutta!

ЮХАНИ: В кофе и в пиве!

AAPO: Kahvia ja olutta! Siis tulkaat ja ennustakaat meille onnen päiviä.

ААПО: В кофе и в пиве! Так что идемте предсказывать нам счастье.

MIKKO. Kaisa pouvaa kahvissa ja minä pelaan viulua juhlan koroitteiksi; sopiihan se hyvinkin.

МИККО: Кайса поворожит на кофе, а я поиграю на скрипке в честь праздника. Хорошо?

AAPO: Vallan hyvin.

ААПО: Очень хорошо.

JUHANI: Sinä uljas Mikko.

ЮХАНИ: Молодчина, Микко*

MIKKO. Pelaanpa jo teille iloisen marssin tullessamme Jukolaan.

МИККО: Я сыграю вам веселый марш, как только подойдем к Юколе.

JUHANI: Sinä verraton Mikko! Pelaa, pelaa että maailma leimahtelee, pelaa, Jumalan luoma.

ЮХАНИ: Ах, Микко, золотой человек! Сыграй, сыграй так, чтоб весь мир зазвенел. Сыграй, божье создание!

AAPO: Kaikki soveltuu oivallisesti.

ААПО: Ну вот, все и устроилось.

JUHANI: Kaikki paukahtaa kuin lukkoon vaan!

ЮХАНИ: Сработало, как хорошо смазанный замок.

MIKKO. Vankkurit ympäri, Heikka ja Matti poikaseni! Ja sinä, Kaisa, heitä jo tuo tuimuuden äkeys naamastasi hiiteen ja teeppäs nätti keikaus Jukolaan päin.

МИККО: А ну-ка, Хейкка и Матти, поворачивайте оглобли! А тебе, Кайса, тоже хватит дуться. Поворачивай-ка к Юколе.

KAISA. Jaa-ah! kyllä minä sinun keikautan tässä. Jos niin hulluksi päättyisinkin ja lähtisin talkittamaan takaisin vanhoilla korvillani, niin astelisinko heidän vikurien aasiensa sotkettavana tuossa raitiolla? Könöittäkööt he edellä, me kahnustelemme perässä.

КАЙСА: Вот я тебе сейчас поверну! А коли сдуру и вздумаю тащиться на своих старых ногах обратно, то уж наверняка не полезу под ноги их проклятым ослам. Пускай катят впереди, а мы поковыляем сзади.

MIKKO. Oikein, Kaisa! Hellittäkäät edellä, veljet, antakaat mennä oikein pyrstötähden vauhdilla, me suhutamme suitsuavana häntänä perässä.--Tuo meidän muori on vähän kiivasta muoria.

МИККО: Верно, Кайса! Мчитесь впереди, братья, мчитесь, как кометы, а мы за вами —точно ее огненный хвост. Баба-то у меня малость с норовом.

JUHANI: Mutta onpa siinä muoria kuitenkin.

ЮХАНИ: А все-таки баба хоть куда.

AAPO: Oivallinen muori!

ААПО: Славная баба!

MIKKO. Onpa peijakas niinkin; minä uskallan sen sanoa. Se on minun muijani.

МИККО: Да, черт возьми, именно так, осмелюсь сказать то же самое. Ведь она моя женка.

JUHANI: Muija kuin patavaltti vaan!

ЮХАНИ: Не женка, а пики-козыри!

MIKKO. Onpa niinkin. Kiivasta eukkoa, kiivasta eukkoa; mutta kas kun kerran ukkokin karvansa pörristää, niin paneepa. silloin mamma itsekkin suunsa koreaan, lilliseen nipistykseen, panee, ei auta. Mutta hempeä ukko olen kuitenkin, olen, ja annan Kaisan valtikoita. Ja mitä huolin siitä, kun vaan kaikki käy kuntoon?--Heleijaa, pojat! Perässä tullaan kuin suutari kraatarin perässä taivaasen. »Perässä vaikka perhana olis», sanoi suutari, kiskoen pikilankaansa, hampaat irvissä. Niin, niin, mars ja anna soida, anna soida!

МИККО: И то. Сердитая баба, сердитая. Но коли муж возьмет да ощетинится, то тут уж баба мигом закрывает рот, ничего не поделаешь. Но вообще-то я старик ласковый, позволяю Кайсе командовать. Да и что из того, лишь бы все шло хорошо. Эгей, пошли, ребята! А мы за вами, как тот сапожник за портным — на небеса. «Иди следом, хотя бы сам черт тебя держал!»—-говаривал сапожник, когда изо всех сил тянул зубами дратву. Да, да, марш вперед и кати без оглядки!

Läksivät he miehissä kulkemaan eteenpäin; ja myrskyksi tuimeni tuuli, koivisto humisi ja taipui, ja milloin paistoi aurinko lempeästi, milloin peittyi se taasen ihanien hattarien kohtuun, jotka vilkkaasti korkeudessa lentelivät pohjosen ajamina kohden kaukaista, kaarevaa taivaan reunaa. Vaelsivat he mäkiä ylös ja alas, ja suloinen oli veljeksille tämä vaellus ja tämä myrsky, kun lähenivät kotonsa kunnasta lounaisessa.

И они всей гурьбой тронулись в путь. Ветер усилился, березы шумели и гнулись к земле, солнце то ласково светило, то снова пряталось за причудливые облака; гонимые северным ветром, они быстро неслись по небосводу к далекому горизонту. Братья бодро шествовали вверх и вниз по горам, их веселили и этот ветер и эта дорога, что бежала на юго-запад, все ближе к холму, на котором возвышался их родной дом.

Mutta tulipa heitä vastaan vanha ukko, Kolistimen mustatukkainen, äkeä taatto. Harmaat, pensaiset kulmakarvat, kuin kaksi huhkaimen siipeä, melkein peittivät hänen tuikeat silmänsä. Oli hän aikanansa ollut kunnon ampuniekka, kaatanut monta karhua ja sutta. Tuli viimein ankara tauti, joka vei häneltä kuulon voiman, ja kuuli hän enään ainoastaan huutavan puheen, huikeasti huudetun hänen korvaansa. Tämä onneton kohtaus sulki häneltä ainiaaksi karhunampujan tien, ja silloin päätyi hän pauloilla pyydystämään. Niitä hän syksyinä ja talvina viritteli summalta metsiin lintujen, jänisten ja oravien kuolemaksi. Oli hän vakaa, jyrkeämielinen ja törmäsanainen ukko; tuli pian tuittupääksi, katsellen elämää omalta kannaltansa. Hänpä nyt syyssunnuntain iltahetkenä käyskeli veljeksiä vastaan ahteisella tiellä.

Скоро навстречу попался Колистин, темноволосый желчный старик. Его седые брови свисали, точно крылья филина, и почти закрывали его сердитые глаза. В свое время он метко стрелял и повалил немало волков и медведей. Но потом старика постигла тяжелая болезнь, лишившая его слуха, и, чтобы сказать ему что-то, надо было громко кричать ему в самое ухо. Это несчастье . навсегда положило конец его медвежьей охоте, и тогда он стал ловить силками. Осенью и зимой расставлял он их в лесах на погибель птицам, зайцам и белкам. Колистин был суров и угрюм, резок в речах; оглохнув, глядя на жизнь по-своему, он стал раздражителен и обо всем судил по-своему. Этот старик и шел сейчас навстречу братьям по каменистой дороге.

JUHANI: Terve, sinä vanha!

ЮХАНИ: Здорово, старина!

TIMO: Terve, taatto, terve!

ТИМО: Здорово, дед, здорово!

JUHANI: Seis, kunnioitettava äijäkarru!

ЮХАНИ: Постой, старик почтенный!

KOLISTIMEN UKKO. Häh?

СТАРИК: Колистин. А?

JUHANI: Terveisiä metsämaailmalta.

ЮХАНИ: Поклон тебе из лесов!

UKKO. Mitä tahdot?

СТАРИК: Что тебе надо?

TUOMAS: Huuda häntä korvaan ja vahvasti.

ТУОМАС: Крикни-ка ему в ухо, да покрепче.

JUHANI: Tässä me ollaan nyt!

ЮХАНИ: Теперь мы тут!

UKKO. Niinpä, perkele vie! olettekin, ja tästälähin armahtakoon meitä taivaan ukko täällä kylissä taas.

СТАРИК: Да, черт вас возьми, тут. И отныне храни нас снова отец небесный в наших деревеньках.

JUHANI: Mitä?

ЮХАНИ: Что?

AAPO: Nyt ei ole poika hyvällä tuulella.

ААПО: Э, видно, парень не в духе.

JUHANI: Mitä sinä meinaat?

ЮХАНИ: На что это ты намекаешь, а?

UKKO. Arvaatpa sen. Niin, niin, kyllä, kyllä, kyllä tässä nyt nousee meille toiset juonet. Hyvin tietty.

СТАРИК: Сам догадываешься. Да-да, конечно, конечно, конечно, для нас теперь иная жизнь начнется, дело известное.

JUHANI: Veljet, tämä leikkaa kunniaamme.

ЮХАНИ: Братья, это позорит нашу честь!

AAPO: Ole huolimatta ja käske häntä vaan kanssamme Jukolaan.

ААПО: Не обращай внимания и пригласи его б Юколу.

JUHANI: Kuitenkin kaikitenkin, ukko, kun olet tuommoinen potra ukko, niin käskemme sinua nyt Jukolaan viettämään kanssamme oikein ryskeistä tuliaisjuhlaa.

ЮХАНИ: И все-таки, старик, раз ты такой бойкий, мы приглашаем тебя в Юколу, погулять с нами на новоселье.

UKKO. Mitäs tulit, sinä peikko? Miksi et pysynyt tuolla vuortesi komeroissa aina kurjaan kuolemaas asti? Mitäs tulit?

СТАРИК: Зачем ты явился, гном? Отчего тебе не сиделось в горных пещерах до самой своей жалкой смерти? Ну, зачем явился?

JUHANI: Jassoo! tämäkös on kiitos käskystäni?

ЮХАНИ: Вот как! И это благодарность за мое приглашение?

UKKO. Tulistunpa kiusasta ja harmista koska muistelen ansojani. Kirous! onpa yksikin aika metso menevä tästälähin paulastani toisen pussiin. Te köllit! niistä naappailtiin jo kylliksi ennenkin.

СТАРИК: Как только вспомню о своих силках, так и закипают злость и гнев. Проклятье! Отныне не один отменный глухарь из моей ловушки попадет в чужую котомку. Вы, бездельники! Из них уже и так вдоволь повытаскано.

JUHANI: Sanotko sinä meitä varkaiksi?

ЮХАНИ: Ты считаешь нас ворами?

UKKO. Sanoinko ma, sanoinko ma? Mutta sinä ymmärrät yskän, ymmärrätpä, vaikka oletkin tuommoinen tuhma käenpoikanen tai mullisteleva metsonpoikanen.

СТАРИК: Считаю?! Стало быть, ты сам понял, в чем дело, отлично понял, хотя и глуп, как кукушка или пучеглазый глухаренок.

JUHANI: Sanotko sinä meitä varkaiksi koska sinua kestiin käskemme?

ЮХАНИ: Тебя в гости приглашают, а ты нас ворами считаешь?

UKKO. Mitä sanoit? Huuda kovemmin, huuda niinkuin mies pruukkaa ja älä tuossa vingu ja rääky.--Mitä sanoit, poika?

СТАРИК: Что ты сказал? Да кричи громче, кричи как мужик, а не визжи да не каркай. Ну, что ты сказал, парень?

JUHANI: Kestiin minä teitä käsken; sillä olemmepa kaikki niinkuin teidän kummipoikianne.

ЮХАНИ: Я вас в гости зову! Ведь мы вроде как ваши крестники.

UKKO. Sinäkö minun kummipoikani?

СТАРИК: Это ты-то мой крестник?

JUHANI: Minä ja nämät kuusi veljestäni tässä. Sentähden: tulkaat kestiin, kummi.

ЮХАНИ: И я и вот эти шестеро моих братьев. А потому милости просим в гости, крестный.

UKKO. Suus kiinni! minä en ole sinun kummis.

СТАРИК: Заткни-ка глотку! Никакой я тебе не крестный.

JUHANI: Olette juuri vissiin.

ЮХАНИ: Наверняка да!

UKKO. Minä en ole sinun kummis, en!

СТАРИК: Не крестный я тебе, нет!

JUHANI: Juuri vissiin.

ЮХАНИ: Наверняка да!

UKKO. Suus kiinni, sanon minä.

СТАРИК: Заткни глотку, говорю.

JUHANI: Juuri vissiin, ellei Männistönmuori ole valehdellut.

ЮХАНИ: Наверняка да, если только бабка Лесо-вичка не соврала.

UKKO. Kuka?

СТАРИК: Кто?

JUHANI: Männistönmuori, tämän kylän yhteinen lapsimuija.

ЮХАНИ: Бабка Лесовичка, повитуха, одна на всю деревню.

UKKO. Minä annan palttua Männistönmuorille, vaan etten ole sinun enkä noiden muidenkaan kummi. Minä sinun kummis? Huuti!

СТАРИК: Плевать мне на твою бабку Лесовичку. Но я тебе не крестный и остальным тоже. Я твой крестный? Тьфу!

JUHANI: Huuti? Vai niin! Mutta minua ei olekkaan kannettu papin eteen hammassuisena, umpisilmäisenä penikkanulkkina, ei koskaan. Mutta kuinka hyväänsä: minä käsken teitä kestiin.

ЮХАНИ: Тьфу? Вот как! А я вам скажу, что меня не таскали к попу, как слепого щенка, нет. Но как бы там ни было, я зову вас в гости.

UKKO. Mutta minä en tule, en, vaan kiellän sinun käskemästä.

СТАРИК: Ая не пойду, нет, и звагь меня запрещаю.

JUHANI: Minä käsken vaan.

ЮХАНИ: А я вас зову.

UKKO. Mutta minä en tule, sinä riivattu! Pidä kitas!

СТАРИК: А я не пойду, окаянный ты! И заткнись!

JUHANI: Minä käsken vaan.

ЮХАНИ: А я вас зову!

LUKKARI. Pojat, pojat! olkoon ukko rauhassa.

КАНТОР: Ребята, ребята! Оставьте старика в покое.

MIKKO. Hän menköön meistä herraansa. Yksinkertainen ja töykeä äijä; katselee silmiimme kuin villakoira; hän menköön. Mars, ukko!

МИККО: Пусть идет с богом. Простоватый и упрямый старик, смотрит на нас, будто пудель. Пусть идет. Марш, старик!

JUHANI: Mutta kuitenkin niiden yksinkertaisten, harmaitten jörösilmien pohjasta kurkistelee mielestäni ylös niinkuin jokin pieni klipparimikko; ja hän on vähän paisuttanut minun sappeani.--Minä käsken sinua kestiin, huikeaan hummaukseen. Olutta naamaas pinnailemaan minä sinua käsken. Olethan kuitenkin hyvä taatto.

ЮХАНИ: А по-моему, из этих простоватых, угрюмых глаз выглядывает этакий маленький шутник. Старик меня малость разозлил. Тебя же в гости приглашают, пировать! Пиво лакать — вот куда я тебя зову! Ты же все-таки хороший дед.

UKKO. Mitä sanoit? Huuda kovemmin.

СТАРИК: Что ты сказал? Кричи громче.

JUHANI: Hyvä taatto, vaikka vähän uutelias. Mutta onhan tuo synti ainakin ollut kuuroin perisynti.

ЮХАНИ: Хороший дед, говорю, только не в меру любопытный. Но глухие испокон веков этим грешат.

UKKO. Häh?

СТАРИК: А?

JUHANI: Uutelias, nyyfiiki, ukko-rässy, sanoi ruotsalainen; mutta muutoin kelpo taatto.

ЮХАНИ: Любопытный ты, бедняга, — июфик [Любопытный (шведск., искаж.).] ты, как говорит швед. А в остальном дед неплохой.

UKKO. Köntti, hävytön köntti! Mutta onko, onko, onko metson poikasilla järkeä päässä? Ei tuumaakaan. Höh! tuossahan lentää ylös jaloistani aika parvi, metsoparvi...

СТАРИК: Болван, бессовестный болван! Да разве, разве, разве у глухаря бывал когда-нибудь ум? Ни на столько! Эй, да у меня из-под ног вылетела стая глухарей...

JUHANI: Esimerkiksi seitsemän metsonpoikaa.

ЮХАНИ: Да, семь глухарят.

UKKO. Mitä sanoit?

СТАРИК: Что ты оказал?

JUHANI: Seitsemän metsonpoikaa!

ЮХАНИ: Семь глухарят!

UKKO. Olkoon heitä kuinka monta hyväänsä; tuolta he katsella töllöttävät koivun-oksilta. Tuossa nyt mällistelee vastaan yksi kuin sonni kohden uutta porttia, ja vasta hän pöllähtää kun paukahtaa, mutta silloin on hän pussissa. Samoin nytkin mällistelee tässä seitsemän könttiä kohden Kolistimen vaaria juuri niinkuin seitsemän könisilmäistä metsonpoikaa. Köntit! Mitä, mitä, mitä minusta tahdotte?

СТАРИК: Да будь их сколько угодно! Вон таращат глаза с березы! Один-то уставился, точно бычок на новые ворота; только тогда спохватится, когда выстрел загремит, но тут-то его уже в котомку отправят. Вот и сейчас — семь болванов глазеют на старика Колистина, точь-в-точь как эти семь лупоглазых глухарей. И что, что, что вы от меня хотите, болваны?

JUHANI: Tahdon sanoa oikein vakaalla mielellä ja kielellä, etten ole mikään varas enkä metsonpoikanen enkä köntti, ja sanon vielä yksin tein, että eräs vanha karru, eräs förpiiskatun ukko, joka ei seiso minusta juuri kaukana, ei montakaan virstaa tällä santaisella maantiellä, että tämä mies, tämä häpeemätön karru on suuri lurjus ja hunsvotti; ja olkoon se sanottu kaikella kunnioituksella.

ЮХАНИ: Я хочу сказать твердо и всерьез, что я не вор, не глухаренок и не болван. А заодно еще скажу, что одна развалюшка, один проклятый дед, что стоит совсем близко от меня, не за много верст и на этой вот дороге, — что этот бессовестный старик, эта развалюшка — большой плут и мошенник. И пусть это будет сказано со всем почтением.

UKKO. Kuka mies, kuka mies, sinä töpö käenpoika kuivan hongan nenässä? Ole, ole, ole, ole, olenko minä hunsvotti edessäs? Sanoppas. Kuka mies, sinä käenpoika?

СТАРИК: Какой старик, какой старик, кукушонок ты глупый с сосновой макушки? Вы-вы-выходит, я мошенник? Скажи-ка, о ком это ты, кукушонок окаянный?

JUHANI: Mitä peijakasta puhaltaisin hänen kirottuun korvaansa?

ЮХАНИ: Что бы мне еще крикнуть в его проклятое ухо?

AAPO: Älä enään mitään puhalla, vaan lähtekäämme.

ААПО: Ничего больше не кричи, идемте.

JUHANI: Ei juuri vielä; sillä hän on suurikelmi ukko. Mitä peevelin puskua puhaltaisin hänen korvaansa?

ЮХАНИ: Нет, погоди еще. Старик этот — большая шельма. Какую бы чертову чепуху крикнуть ему?

EERO: Annas minä koetan. Mutta pidä sinä tuota sonnipulkkia.

ЭРО: Дай-ка я попробую. Но подержи бычка.

JUHANI: Niin, puhallappas sinne yksi mojova sana.

ЮХАНИ: Да, крикни-ка ему какое-нибудь хлесткое словцо.

UKKO. Kuka mies? Häh?

СТАРИК: Так какой старик, а?

EERO: »Kukakhaar!» sanoi pieni käenpoika kuivan hongan nokassa. Kukakhaar!

ЭРО: «Ку-ку-ку! — сказал кукушонок с сосновой макушки. — Ку-ку-ку!»

UKKO. Tuossa on käki!

СТАРИК: На вот тебе «ку-ку», получай!

EERO: Sinä riivattu!

ЭРО: Ах, окаянный!

JUHANI: Kas tuota perhanaa! Paukahtipa!

ЮХАНИ: Ишь сатана! Так-таки ударил!

EERO: Paukahti, ja korva lukkoon.

ЭРО: Ударил, даже ухо заложило.

AAPO: Oikein tehty, sinä Kolistimen körri, oikein!

ААПО: Правильно сделано, умница Колистин, правильно!

EERO: Hiiteen äijä! Sivalsi että kipenöitsee.

ЭРО: К дьяволу старика! Так хватил, что искры из глаз посыпались.

JUHANI: Ukko, ukko! huomaas mitä teit: tempasit nyrkilläsi poskelle kunniallista miestä vallan maantien päällä ja pyhänä sapattina. Ai, ai, ukko!

ЮХАНИ: Эх, старик, старик! Погляди, что ты наделал: хватил по уху кулаком доброго человека, да еще на дороге и в святой день. Ай-ай-ай, старик!

AAPO: Oikein tehty, sinä Kolistimen riihitonttu, oikein!

ААПО: Правильно сделано, грешный Колистин, правильно!

UKKO. Mitä lörpöttelet sinä siellä?

СТАРИК: А ты что там болтаешь?

EERO: Oikein sanottu, sinä Kolistimen nurkkajulli, oikein!

ЭРО: Правильно сказано, Колистин, правильно, старая колода!

UKKO. Suus kiinni sinäkin, kärppä. Minä, minä opetan poikia nenälleni loiskeilemaan. Sillä Kolistimen vaari ei siinä juuri kauankaan siekaile ennen kun hän iskee.

СТАРИК: Да и ты, горностай, заткнись! Я покажу, как мальчишкам задирать меня. Старик Колистин не станет долго раздумывать, чтоб хватить по уху.

JUHANI: Minä häntä isken tuohon takkuiseen kaulukseen ja kiskon äijän ilman armoa olutkestiin. Heisaa, ukko! Nyt marssimme!

ЮХАНИ: Вот схвачу деда за дырявый ворот и силой затащу на гулянку. Ну-ка, старик! Пошли!

UKKO. Helvettiin sinä!

СТАРИК: Убирайся к дьяволу!

JUHANI: Olutta juomaan että mahas repee!

ЮХАНИ: Пиво пить, да так, что брюхо лопнет!

UKKO. Hellitä kaulukseni, saatpa muutoin vasten klanias. Etkö sinä, perkeleen juuti, hellitä?

СТАРИК: Отпусти ворот, не то я закачу тебе в рыло! Отпустишь, чертов разбойник?

JUHANI: Ämpäri olutta!

ЮХАНИ: Ведро пива!

TUOMAS: Mitä hulluutta, Juho, taas?

ТУОМАС: Что ты опять дурака валяешь, Юхо?

AAPO: Olkoon ukko oloillansa.

ААПО: Оставь старика в покое.

JUHANI: Herra varjele! hän on meitä haukkunut kuin koira. Mitä hänelle tekisimme? Hän on tuommoinen vanha äijäreppu. Mutta tulkoon hän Jukolaan riemujuhlaan juomaan olutta vihoissansa. Niin, ukko, minun sydämeni ei anna perään, ei!

ЮХАНИ: Боже упаси! Ведь он облаял нас, как собака. Что бы ему сделать? Такой старый и несчастный дедка. А, пусть все-таки идет веселиться в Юколу да напьется со злости. Да, да, дед, я от тебя ни за что не отступлюсь, нет!

UKKO. Hellitä kyntes!

СТАРИК: Отцепи свои когти!

TUOMAS: Mielitkö hellittää? Katsos tuossa, kuinka koreasti hänen päästät. Menkäät, äijä!

ТУОМАС: Ну, отпустишь ты его по добру? Сейчас увидишь, как живо ты его отпустишь. Идите, дед!

JUHANI: Ah! minä olisin kantanut hänen iloiseen kalaasiin, kantanut kuin pienen lapsen; sillä säkeniä säihkyy karvainen poveni. Herran poika! kenen paulasta olen minä naappaisnut lintua? Lintua tai jänistä?

ЮХАНИ: Ах, да я б его на руках отнес на веселый пир, отнес бы, как младенца. Ведь моя волосатая грудь просто искры мечет! Боже мой! Из чьих это силков я таскал добычу? Ни птицы, ни зайчонка!

TUOMAS: Kitas kiinni!

ТУОМАС: Заткнись!

JUHANI: Olenko minä varas, minä?

ЮХАНИ: Вор я, что ли, а?

LUKKARI. Sitä ei hän sanonut, poikani.

КАНТОР: Этого он и не говорил, сын мой.

JUHANI: Sitä kohden hän sommaili kuitenkin. Ah, olisi hänen päänsä lakeelta parin kolmen kymmenen talven lumi poissa, niin Herran poika!

ЮХАНИ: Все одно, к тому клонил. Эх, убавить бы с его головы снежок двадцати или тридцати зим, я б ему тогда показал!

TUOMAS: Menkäät, ukko!

ТУОМАС: Идите, дед!

UKKO. Köntit! Ole, ole, ole, olenko minä keppikoni edessänne, te korven hallavat, päähännuijittavat sudenpenikat? Mutta kyllä, kyllä, kyllä, kyllä, teidät opetan vielä, minä, minä teidät opetan, köntit!

СТАРИК: Болваны! Что я вам — палка, что ли, чтоб на мне ездить, волчата недобитые? Ужо я-я-я вас проучу, я-я-я вас проучу, болванов!

Siirtyi heistä viimein Kolistimen äkeä ukko; mutta kauan jupisi hän vihoissansa, syljeskeli ja jupisi itsekseen, astellessaan ahteellista tietä. Kulkemaan taasen läksivät myös veljekset ja heidän seuralaisensa lukkari ja Rajamäen rykmentti, joka viimeisenä retkeili. Mutta kun he näin olivat hetken kulkeneet eteenpäin, tuli heitä vastaan kaksi naista: entinen Männistön muori ja nokkela, palleroinen tyttärensä Venla; ja astelivat he kiireesti, aikeissa puolainmetsään, valkeat tuokkoset käsissä. Tämä kohtaaminen saattoi veljekset ällistymään kovin, ja äänettöminä katselivat he lähestyviä vaimoja, seisahtuivatpa kuitenkin heidän eteensä; ja vastuksiin nyt tuijoiteltiin hetki, rengassilmin kummaltakin puolelta. Mutta viimein astui esiin Aapo, ilmoitti heille Teerimäen vuorella tehdyn lujan päätöksen ja käski heitä vieraiksi tuliaiskestiin. Epäillen mitä heidän piti tehdä, nyt seisoivat äiti ja tytär, seisoivat ja myhäilivät salaa toinentoisellensa ja mytistelivät luikaroiten huuliansa. Mutta koska myös lukkari kehoitti heitä kuulemaan veljesten kutsumista ja käymään kahvinkeittäjiksi pitoihin, päättivät he vihdoin lähteä iloisen matkueen seuraan. Ja niin oli Jukolan pojilla lukkarissa mahdikas välimies ja sovittaja Toukolaisia varten, muorissa ja hänen tyttäressään kiltit kahvinkeittäjät, ja Rajamäen Mikossa oli heillä iloisen tulomarssin soittaja ja pelimies karkeloissa Toukolan tyttöjen kanssa.--Muistellen kaikkia näitä etuja, astelivat he yhä uljaammalla vauhdilla kohden matkansa päätä, ja seisoivat viimein Jukolan Pohjanpellon santaisella töyräällä. Ja näkyi heidän edessään Ojaniittu, sen takana taasen Kotopelto, mutta ylempänä itse Jukolan talo, ihanasti surkumielinen. Kauan äänettöminä ja kosteilla silmillä katselivat veljekset kotoansa viheriällä, kumisevalla kummulla; ja länteen kallistui aurinko. Mutta vinhemmin aina puhalteli pohjonen, kohisten männistössä, kivisellä mäellä talon eteläisellä puolella.

Раздраженный старик наконец пошел; однако он долго еще плевался и сердито ворчал себе под нос. Братья тоже двинулись в сопровождении кантора и полка Раямяки, шагавшего в самом хвосте. А через некоторое время им повстречались две женщины — бабка Лесовичка и ее шустрая пухленькая дочь Венла; с белыми кузовками в руках они спешили в лес за брусникой. От этой встречи братья сильно опешили. Они молча уставились на подходивших женщин, а поравнявшись с ними, остановились. С минуту обе стороны раз-* глядывали друг друга во все глаза. Потом вперед вышел Аапо и, рассказав об уговоре, принятом на вершине Тэримяки, пригласил их на новоселье. Не зная, что делать, мать с дочкой стояли в нерешительности, хмыкали и поджимали губы. Но когда и кантор посоветовал им принять приглашение братьев и пойти варить кофе для пирушки, они решили наконец присоединиться к веселому шествию. Таким образом, братья имели в канторе влиятельного посредника и примирителя с парнями Тоуколы, в бабке с дочкой — отличных мастериц варить кофе, а в Микко Раямяки—музыканта, который сыграет им веселый встречный марш, а потом и танцы, когда они будут плясать с девушками из Тоуколы. Предвкушая предстоящее веселье, братья прибавили шагу и скоро стояли уже в своих владениях, на песчаном пригорке Похьянпелто. Впереди виднелся луг Оянийтту, за ним пашня Котопелто, а чуть повыше с тихой и нежной грустью улыбалась сама Юкола. Безмолвные, с влажными глазами, братья долго любовались родным домом на зеленом склоне. Солнце клонилось к западу, порывы северного ветра все усиливались, и от соснового бора на каменистой горе, к югу от дома, доносился глухой шум.

TUOMAS: Tuossa on siis Jukola.

ТУОМАС: Вот, стало быть, и Юкола.

JUHANI: Oletko sinä Jukola?

ЮХАНИ: Это ты, Юкола?

AAPO: Onpa ryhtis jotenkin rauennut ja sammale tarttunut kiireellesi, kotomme armas.

ААПО: Ты как будто подряхлел, дорогой наш дом, даже голова мохом покрылась.

JUHANI: Sammale on tarttunut kultaiselle kiireellesi, kunnioitettava äitimme Jukola.

ЮХАНИ: Даже твоя золотая голова мохом покрылась, наша родимая Юкола.

TIMO: Terve, Jukola, joka nyt istut, kököität edessäni tuossa, kauniina kuin Jerusalmi ennen.

ТИМО: Здравствуй, Юкола! Вон как ты красуешься передо мной — точно Иерусалим в былые времена.

JUHANI: Oletko sinä Jukola? Sinä? Ah! enhän voikkaan estää kyynelkarpaletta karhealta naamaltani, koska sydämeni kiehuu ja kuohuu. Voi! kaikkialta, mihin silmäni isken, annetaan pojalle takaisin hellän ystävän katse. Kas kuinka lempeästi tuo musta ometan akkunaläpikin myhäilee minua vastaan. Terve, sinä toivon tähti, terve!

ЮХАНИ: Это ты, Юкола? Ты? Ах! Не могу сдержать слезу, и бежит она по моей шершавой щеке, а сердце кипит и пенится! Ох, куда ни погляжу, отовсюду мне отвечают ласковым взглядом. Ишь как ухмыляется мне даже черное окошко хлева. Здравствуй, звезда надежды, здравствуй!

EERO: Terve, terve, sinä toivon musta tähti!

ЭРО: Здравствуй, черная звезда надежды!

JUHANI: Terve, armahin lantakasa siinä alla, ihanampi onnen kukkulaa! Ah!

ЮХАНИ: Здравствуй и ты, милая навозная куча, краше горы благодати! Ах!

TIMO: Kyllä se on kaunista, mutta miksi ei tuota lantakasaa ole jo aikapäiviä kiskottu pellolle? Niin, niin, se kasa siinä ilmoittaa, todistaa ja merkitsee nahkapeitturin juurevata, perin auttamatonta laiskuutta. Onkos tämä laitaa: syyskuussa lantakasa kotona kököittää? Minä närkästyn kovin tälle nahkapeitturille. No, noh, saatpa kuitenkin anteeksi varsinkin tänä päivänä, joka on Jukolan juupelijuhla.

ТИМО: Красивая-то она красивая, но отчего ее уже давным-давно не вывезли на поля? Да, да, эта куча доказывает, что кожевник — неисправимый, безнадежный лентяй. Разве это дело: в сентябре навозная куча еще торчит на дворе? Я сильно зол на этого кожевника. Ну, ну, сегодня на радостях мы тебе все прощаем, раз в Юколе такой праздник.

JUHANI: Terve, hallava lantakasa, terve! sanon minä vaan, huolimatta mitä se todistaa ja meriteeraa. Terve, Jukola kasoinesi, peltoinesi, niittuinesi, kaunis niinkuin taivas!

ЮХАНИ: Привет тебе, седая навозная куча, привет, говорю я! И мне дела нет, что она значит и что доказывает. Здравствуй, Юкола, с навозом, с полями, с лугами— красивая, точно рай!

TIMO: Taivas on kuitenkin koreampi.

ТИМО: Рай все-таки красивей.

JUHANI: Suus kiinni! Ihanin Paratiisi tämä on.

ЮХАНИ: Заткнись! Здесь прекраснейший рай.

SIMEONI: Älä lausu syntiä.

СИМЕОНИ: Не греши языком.

JUHANI: Kieleni lausuu mitä sydämeni kuiskaa.

ЮХАНИ: Язык сказывает, что сердце подсказывает.

LAURI: Minäkin nyt jotakin lausuisin, mutta tämä merkillinen hetki on perin masentanut kieleni entisen vikkelyyden.

ЛАУРИ: Я бы тоже молвил сейчас слово, если б язык от радости не отнялся.

JUHANI: Sano kielin, puhu mielin, luihkaise riemu rinnastasi ulos! Vuoret roikkaa, metsä kaikaa ja taivaassa ollaan äänettä hetki aikaa, hetki pyhä ja lyhykäinen. Siinä on värssy, Jukolan Jussin sepittämä riemuissansa.

ЮХАНИ: Говори, говори языком и сердцем, изливай свою радость! Пляшите, горы, звените, леса, пусть будет безмолвие на небесах, помолчим один миг, как бы полчаса! Вот как складно говорит Юсси на радостях!

AAPO: Mutta olkoon tässä 30 kylliksi, ja rientäkäämme tarkoituksemme perään.

ААПО: Хватит уж, пожалуй, и поспешим к самой цели.

JUHANI: Niin, nyt touvatkaamme viimeiseen perään kuin kuteva särkijoukko rysän takimmaiseen nieluun. Mennään nyt, etteivät ikävysty arvoisat vieraamme tähän riemuumme ankaraan. Eihän ole Jukola tuossa heidän kotonsa, ja toiseksi, he ovat sen nähneet myöhemmin kuin me. Te, kanttoori, te, Männistön muori tyttärinenne ja sinä, Rajamäen kunnioitettava perhe, älkäät nyt panko pahaksenne tätä.

ЮХАНИ: Да, к цели, точно косяк плотвы в вершу во время нереста. Айда, покуда дорогим гостям не надоела наша радость: Юкола-то ведь не их родной дом, к тому же они, пока нас не было, не раз ее видели. Так что не будьте на нас в обиде, кантор, бабуся с дочкой и вы, почтенная семья Раямяки.

LUKKARI. Sitä ei sinun tarvitse rukoilla. Kylläpä käsitämme mikä tämä hetki on teille; se on korkea, juhlallinen hetki, täynnä juovuttavaa iloa.

КАНТОР: Тут извиняться нечего. Мы отлично понимаем, какой это миг для вас. Это высокий, торжественный миг, преисполненный радости.

JUHANI: Ihanasti sanottu, potrasti sanottu!--Mennään nyt!

ЮХАНИ: Хорошо сказано, здорово! А теперь пойдем.

TUOMAS: Paukahtakoot pyssymme ja soikoon Mikon viulu.

ТУОМАС: Пальнем-ка из ружей, и пусть зазвучит скрипка Микко.

JUHANI: Niin, jospa saataisiin nyt vähän musiikkia.--Yksi ammunto, veljet, yksi huikea ammunto. Yht'aikaa!

ЮХАНИ: Да, да, теперь бы немного музыки! Один залп, братцы, один славный залп. Все разом!

Kiljahti nyt Mikon viulu ja melkein yht'aikaa pamahtivat Juhanin, Tuomaan ja Aapon pyssyt. Uljaat hevoset silloin korkealle leiskahtivat vankkurien edessä, kiilien läksivät naudat kirmaisemaan, yksi sinne, toinen tänne. Mutta eipä yksikään heidän johtajistaan hellittänyt leikissä nuoraa kourastansa, ei Simeoni, ei Timo ja kaikkein vähimmin heistä Eero. Purren hammasta he seurasivat, vaikka melkein raahaten, seurasivat kukin elukkaansa, ja pilvenä pyöriskeli pellolla kuiva hieta. Seisahtua täytyi huiskahännän ja kääntyä miehensä kanssa oikealle raitillensa jälleen. Niin retkeili matkue alas, katosi hetkeksi Ojaniitun alankoon, mutta ilmestyi taasen pian, käyden ylös pitkin jyrkkää ahdetta ja astuen Kotopellon veräjästä sisään. Mahtavasti soitti Mikko viuluansa, kovin reuhuivat ilosta, uhosta Killi ja Kiiski, joiden haukkinaan vastasi taasen nahkapeitturin laiha, kämäleukainen rakki, tuvan nurkalla nilkutellen, vapiseva kurja. Ulos kutsui meteli Jukolasta kaiken kansan, ulos vierulle, kiviselle tanterelle. Mutta lapset, nähtyänsä Rajamäen rykmentin lähestyvän taloa taasen, kirmasivat takaisin tupaan kiireesti, parkuen kovin, ja pistivät itsensä piiloon, mikä sänkyyn, kaattuvan alle, mikä uunin päälle, kolisevien kalupuitten sekaan, sydämessä kauhistus. Samasta pelosta vaikeni äkisti rakki, koukisti häntänsä koipien väliin ja mateli piiloon nurkkaan penkin alle. Oli nyt pihalla menoa ja meteliä. Siinä miesten huudot, koirien mekastelo, lehmien ammuminen, pienen palleroisen sonnin mörinä ja viulun kiljuva ääni kilvoin kaikui ympäri, koska lähestyi Jukolan taloa vaeltava joukko; ja huminalla ravisteli pohjonen Kivimäen tuuheata männistöä. Mutta veljekset, sydämessä riutuva liepeys, kävivät esiin tervehtimään huoneen väkeä heidän entisen kotonsa armaalla pihalla. Ja koska käsiä oli puristettu, elikot ja kuorma korjatut, astuivat he viimein miehissä talon avaraan tupaan.

Взвизгнула скрипка Микко, и почти одновременно загрохотали ружья Юхани, Туомаса и Аапо. Вздыбились кони, с ревом заметалась скотина. Но ни один из братьев не выпустил веревки — ни Симеони, ни Тимо, ни тем паче Эро. Стиснув зубы, они чуть не волоком тащились за животными, и облаком заклубился по полю песок. Скотине пришлось-такн угомониться и вместе с погонщиками повернуть снова на дорогу. И шествие двинулось в путь. Спустившись с горы, оно на минуту скрылось в низине Оянийтту, но вскоре показалось вновь, поднимаясь по крутому склону, и вошло в ворота изгороди, которою было обнесено поле Кото-пелто. Микко торжественно играл на своей скрипке, Килли и Кийски заливались ликующим лаем, а в ответ им тявкала тощая, с отвислой челюстью, дворняжка кожевника, крутившаяся возле угла избы. Шум заставил всех обитателей Юколы выйти на покатую каменистую поляну. Дети, завидев подходивший к дому полк Раямяки, с визгом кинулись обратно в избу и в страхе попрятались кто в постель под одеяло, кто на печь, в кучу загремевшего деревянного скарба. Дворняжка тоже боязливо замолчала и, поджав хвост, поползла в угол под лавку. А на дворе царила суматоха: кричали люди, лаяли собаки, мычали коровы, ревел бычок; ветер шумел в сосновом бору на Кивимяки. И все эти звуки, сливаясь, разносились вокруг, когда шествие вошло в Юколу. Братья, с щемящей нежностью в сердце, вступили во двор родного дома. Когда с рукопожатиями было покончено, когда были убраны скот и возы, они вошли наконец в просторную избу.

Mutta Toukolaan läksivät lukkari ja Aapo sovinto- ja tuliaisjuhlaan kutsumaan miehiä, jotka niin kauan olivat eläneet vihassa ja vainossa Jukolan veljesten kanssa. Ja koska he mukavilla, lukkarin lausumilla, sanoilla olivat saattaneet kutsumuksen ympäri sekä miehille että naisille, riensivät he takaisin auttelemaan muita rakentamassa pitoja. Lakeaksi tehtiin permanto Jukolan hauskassa tuvassa, kuohuvaa olutta vetävissä haarikoissa kannettiin pöydälle, ja tulisijan ympärillä liekiöitsi kiltti Venla äitinsä kanssa. Pilvenä palloili kahvivalkian savu katon nokisten ortten alla, myllyn hampaissa pieneni räiskynällä poltettu jyvä, ja tulella höyrysi nahkapeitturin emännän pannu. Ja mikä nyt lakaisi kartanoa, mikä kanteli halkoja pinosta tupaan, mikä hakkasi havuja koristeiksi laattialle ja mikä mitäkin teki. Ja akkunan ääressä, leveällä rahilla istui iloinen Mikko, antain silloin, tällöin viulunsa vingahdella.

Кантор и Аапо отправились в Тоуколу звать на праздник тамошних жителей, так долго враждовавших с братьями Юкола. И когда кантор ласковыми словами пригласил всех мужиков и баб, послы поспешили домой помогать остальным готовить пир. Из избы вынесли все лишнее, на стол поставили огромные жбаны с пенящимся пивом, а у огня хлопотали проворная Венла с матерью. Под закопченными грядками облаком клубился дым от очага, па котором варился кофе, в мельнице хрустели поджаренные зерна, над кофейником жены кожевника вился парок. Кто подметал пол, кто таскал в избу дрова, кто рубил хвою, чтобы устелить ею пол. У окна на широкой лавке, время от времени наигрывая на своей скрипке, сидел веселый Микко.

Mutta miksi kuiskuttelee nyt Männistön muori noin hartaasti Juhanin kanssa tuolla porstuvassa ja miksi seisoo Juhani, silmät harreillaan, totisena kuin tuomiolla? Muori antaa hänelle tiedoksi noin kautta ranteen, ettei löydy enään heidän puolestaan estettä hänen ja Venlan sydämien välillä. Tästä ällistyy poika, puhkailee, huokailee, hikoilee ja niskatukkaansa kouristelee kovin, pyytäen lopulta muorilta hetken tuumauksen aikaa. Muori lähtee hänestä loistavilla kasvoilla, mutta ulos pihalle astuu Juhani, astelee kuin huoneeton tonttu, tietämättä minne hän astuis. Tuolla Jukolan seinän takana hän nyt pasteerailee edestakaisin, hikoilee, huokailee, hohtaa ja höyryää ja niskatukkaansa kouristelee kovin. Mutta viimein rientää hän porstuvaan takaisin, aukaisee tuvan narisevan oven ja lausuu huohoittavalla, melkein itkevällä äänellä: »jos kanttoori olis niin hyvä ja tulis pikkuisen tänne nurkan taakse, ja sinä myös, Aapo; tule, armas veljeni!» He täyttivät hänen pyyntönsä, ja pian seisoivat he kolmesin Jukolan seinän juurella, tuumiskellen asiaa, jonka Juhani oli heille ilmoittanut. Siinä tuumiskeltiin, keskusteltiin ja päätettiin, että Juhani ottaa Venlan, joka kuitenkin on kelpo tyttö. Silloin kiivaasti ja lujilla askeleilla astuu Juhani sisään ja tarttuu Venlan käteen, lausuen: »olkoon sanottu». Silloin Venla hieman kainostelee, peittää silmänsä ja myhäilee, mutta sallii kuitenkin kätensä viipyä Juhanin turpeassa kourassa. Tästä ihastuu muori ja antaa heille äitillisen siunauksensa, lukkari toivoittaa heille onnea ja menestystä ja muistuttaa heitä lyhykäisellä puheella aviokäskyn tärkeistä velvollisuuksista.

Но о чем это бабка Лесовичка столь усердно шепчется в сенях с Юхани, и почему Юхани таращит глаза и серьезен, точно перед судом? Старуха издали намекает ему, что с ее стороны больше нет преград любви Юхани и Венлы. Парень опешил, сопит, вздыхает, потеет и, крепко почесывая затылок, просит наконец у старухи время на размышление. Старуха уходит от него с сияющим лицом, а Юхани выходит во двор, бреч дет, как бесприютный домовой, не зная, куда ему идти. Он расхаживает взад-вперед за избой, вздыхает, покрывается испариной и чешет в затылке. В конце концов Юхани возвращается в сени, распахивает скрипучую дверь и, задыхаясь, говорит почти плачущим голосом: «Если бы кантор был так добр и вышел ненадолго сюда, да и ты тоже, Аапо. Иди, мой дорогой брат!» Они исполняют его просьбу, и скоро все трое стоят за стеной Юколы, обдумывая дело, о котором им сообщил Юхани. Подумав и обсудив, они сходятся на том, что Юхани возьмет себе в жены Венлу: все-таки она славная девушка. Тогда Юхани быстрым, твердым шагом входит в избу, хватает Венлу за руку и говорит: «Так тому и быть». Венла будто бы немного стесняется, закрывает ладонью глаза и ухмыляется, однако руку свою оставляет в дюжей лапе Юхани. Старуха приходит в восторг и дает им материнское благословение, кантор желает молодым счастья и удачи и в краткой речи напоминает о важных обязанностях супругов.

Kihloissa oli siis Juhani, vanha rakkaus oli uudestaan viritetty hänen povessansa. Mutta sulhanen puhkailee ja hikoilee, katsahtaen tuolloin, tällöin salaisesti morsiantansa kohden. Äkisti kiirehtii hän katsomaan hevosia Ojaniitulla, näkee siellä Impivaaran molemmat nuoret tammat, hän näkee, mutta ei kuitenkaan näe. Olisipa hän pitänyt hevosina kaksi kurkeakin siellä niitun äyrähillä. Niin viehkeilee aatoksensa morsiamessa, jota itsellänsä olevan hän tuskin voi uskoa vielä. Tämä päivä on hänelle ihmeellinen. Pian kirmaisee hän takaisin taas, himoten katsella Venlan kuvaa. Vahvasti hän astuu ja kuulee Mikon viulusta pellolle huikean puolan-marssin. Silloin vääristyy äkisti hänen suunsa, kyynel kastaa hänen silmänsä, jonka hän kuivaa jykevällä nyrkillänsä; ja tuntuu kuin olisi hän taivaan ilossa. Tultuansa pihalle, ei näe hän edessään Rajamäen kaksoisparia, jotka keppihevosillaan ratsastella vilkkaisevat travia tanterella; ei huomaa hänen silmänsä huoneen portaalla Mikon tallukkaa pientä pullorattainensa. Sisään hän lujasti astuu, ja hänen katsannossaan näkyy salaisesti pohtava uho, totisuus ijankaikkinen.

Юхани, таким образом, помолвлен, в его сердце вновь вспыхнула старая любовь. Но жених все еще пыхтит и обливается потом, тайком поглядывая на свою невесту. Вдруг он срывается с места и спешит на луг Оянийтту, чтобы посмотреть на лошадей. Он видит обеих молодых кобылок Импиваары, видит —и все-таки не видит. В эту минуту он и журавлей принял бы за лошадок. Мысли его витают вокруг невесты, хотя он сам еще не верит в ее существование. Это удивительный для него день. И он спешит обратно к избе, страстно желая видеть свою Венлу. Юхани шагает уверенно и еще в поле слышит бойкий польский марш, который наигрывает Микко. Неожиданно губы Юхани вздрагивают, на глазах появляются слезы, которые он утирает своим могучим кулаком. И ему чудится, будто он попал на райское празднество. Придя в Юколу, он не замечает близнецов Раямяки, скачущих по двору верхом на палках, не видит и самого маленького сыночка Микко, который катает на крыльце свою тележку. Юхани твердым шагом входит в избу, и в его взгляде сквозят торжество и уверенность.

Mutta kokoontuipa vähitellen Toukolan poikia Jukolan mäelle. Puu-vajan ja tallin välillä jo seisoskeli heitä joukko, nysät hampaissa, katsellen rekiä ja rattaita ja nahkapeitturin letkakääsyjä, Linnan markkinoilta ostettuja. Siinä he seisoskelivat, tarkastelivat ja arvostelivat joltisen hetken, mutta astuivat vihdoin yli pihan kohden asuntohuonetta, yksi silloin, toinen tällöin. Asettuivat he seisomaan, muutamat vasten seinää kahdenpuolen porrasta, muutamat porstuvaan, kuullellen hyörinää ja hälinää siellä sisällä. Mutta vihdoin aukeni ovi, ulos astui Aapo, käskien vieraita sisään.

Между тем на холме Юкола мало-помалу собирались парни Тоуколы. Группа их стояла уже между дровяным сараем и конюшней; с трубками в зубах, они осматривали дровни и телеги, рессорную одноколку кожевника, купленную на ярмарке в Хяменлинне. Они разглядывали все это и обменивались мнениями, однако спустя некоторое время то один, то другой из них стал подходить к избе. Кто прислонился к стене или встал по обе стороны крыльца, кто ждал в сенях, прислушиваясь к шумным приготовлениям в доме. Наконец открылась дверь, вышел Аапо и пригласил гостей в избу.

Sisään astuivat Toukolaiset, kokoontuivat vasemmalle, oven ja sivu-akkunan välille. Siinä he seisoivat vakavina, pidellen kukin lakkiansa huultensa edessä. Näkyi heidän joukossansa Kissalan Aapeli, joka viistoon kohden ovea katseli taaksensa, näkyi Kuninkalan Eero, seivästellen silmillänsä laattiata. Lähellä heitä akkunan ääressä istui Mikko viulunensa, kierrellen mälliä poskessaan ja syljeskellen. Hänen polviensa nojalla seisoi pikku-tallukkainen, isänsä silmäterä. Mutta pöydän edessä, pattisauva kourassa, seisoi lukkari, valmiina alkamaan puhettansa, joka ravistelisi selkämunia; ja tuikea oli hänen muotonsa. Karautellen kurkkuansa ja sivellen etusormellaan ja peukalollaan leukansa alle, hän katsahteli, mulautteli ankarasti oikealle Toukolan miehiä kohden, mulautteli vasemmalle, jossa pöydän ja pohjoisen sivu-akkunan välissä seisoivat Jukolan veljekset, äänettöminä, tuijoitellen permantoon alas. Likellä tulitakkaa nähtiin myös nahkapeitturin perhe, Männistön muori tyttärinensä ja Rajamäen Kaisa, joka, nuuskatoosa kourassa ja naama nuuskassa, istui rahilla, huiskutellen ruumistansa. Mutta kolkassa tulitakan ja oven välillä, havutukin ja vesisaavin vaiheilla seisoi Rajamäen poikaset; siinä Heikka, Mörökölli ja kaksoispari seisoivat, kummastuksella katsellen äänetöntä seurakuntaa Jukolan tuvassa. Mutta pöydän ääressä lukkari seisoo. Vallan totisena, äänetönnä hän leukaansa pitelee, avaa viimein suunsa, mutta pidättää sanansa kerran vielä, karauttaen kurkkuansa. Hirmuisen katsannon viskaisee hän taasen oikealle, viskaisee vasemmalle ja irvistää kuin pureskelisi hän koiruohotukkoa. Mutta viimein kuuluu hänen suustansa seuraava puhe:

Парни Тоуколы вошли и столпились слева, между дверью и боковым окном. Они стояли степенные и серьезные, прижав картузы к губам. Среди них можно было увидеть Аапели Киссалу, косо поглядывавшего назад, на дверь; там же стоял Эро Кунинкала, упорно глазевший в пол. Возле них у окна сидел Микко со скрипкой, ворочая за щекой табачную жвачку и изредка сплевывая. У его колен стоял младший сын, отцовский баловень. Возле стола, опершись на полку, стоял кантор, готовый начать проповедь, от которой побегут мурашки по спине; вид его внушал страх. Громко откашливаясь и поглаживая указательным и большим пальцами подбородок, он бросал суровые взгляды то направо, на парней Тоуколы, то налево, где между столом и северным окном стояли братья Юкола, молча глядевшие в пол. Возле очага собрались семья кожевника, старуха Лесовичка с дочкой и Кайса Раямяки, которая, с перемазанным табачной жвачкой лицом и с кисетом в руках, сидела на скамейке, раскачиваясь всем телом. В углу, между очагом и дверью, возле сосновой колоды и ушата с водой, стояли сыновья Раямяки— Хейкка, Рёва и близнецы — и удивленно глазели на молчаливую толпу в избе. А кантор по-прежнему стоит у стола. С важным видом держится он рукой за подбородок, наконец раскрывает рот, но, кашлянув, снова закрывает его. И опять он кидает в обе стороны грозные взгляды и морщится, словно жует пучок полыни. Наконец он начинает следующую речь:

»Perkele, joka käy ympäri kuin kiljuva jalopeura, puhallellen myrkkyä maailmaan, on myös näiden naapuristen sydämessä sytyttänyt vihan ja vainon liekin. Se ensin vienosti pilkahteli risurykelmässä, mutta leveni ja kohosi pian hirveäksi kaskenpaloksi. Ensin oli se kuin pieni kärpänen, mutta kasvoi ja paisui kuin syötissä härkänen ja peitti synkeällä savullansa taivaan valon. Niinpä musta perkele sai vallan ja nyrkit pystyssä käytiin aina toinentoistansa vastaan ja erottiin viimein kauhistavan rähinän perästä mustelmilla, irvistelevillä haavoilla ja sarvitetuilla otsilla. Mikä surkeus! Taivas huokaili, vuoret ja laaksot huokailivat ja järjettömät luontokappaleetkin puhkailivat, vaan pimeys ja helvetti riemuitsivat. Aattelihan moni, päätänsä nyökytellen: tässäpä vielä kahleet kilisee, raippavitsat vinkuu ja Sipirjan kylmille tuntureille marssii poikia rakkaasta syntymämaasta. Ennustipa moni niin, mutta väärinpä hän ennusti, ja siitä olkoon Sebaotille kiitos ja kunnia.--Katsokaamme kummallista temppua: Heittivätpä veljekset ihmisten nurkat, kylänmiehet ja kaiken kansakunnan ja karsivat kaappaisemaan metsien yöhön, ja mietiskeli taasen monen mieli näin: tällä lailla, tällä lailla sissejä tehdään, seitsemän verta-janoovata, kiukkuista sissiä Suomen metsiin. Mutta Sebaotille kiitos ja kunnia, että he näyttivät profeetillensa syllän pitkän nenän.

— Сатана, что рыщет вокруг, точно алчный лев, и пышет ядом в мир божий, зажег и в сердцах этих соседей пламя гнева и мести. Сначала оно тлело маленькой искоркой в куче хвороста, но скоро пошло и вширь и ввысь, вспыхнув страшным лесным пожаром. Сперва оно было всего с крохотную муху, а потом разрослось и раздобрело, как бык на откорме, и застелило свет божий густым дымом. Так темный бес стал владыкой над людьми, и они с кулаками стали бросаться друг на друга, а после лютой драки расходились с ссадинами, глубокими ранами и шишками на лбу. Горе превеликое! Небеса вздыхали, горы и долины вздыхали и даже твари неразумные вздыхали, а темные силы и ад ликовали. Многие думали, покачивая головой: «Звенеть еще кандалам, свистеть розгам, и уведут ребят в студеную сибирскую тундру из дорогого отечества». Не один так пророчил, но ложно было его прорицание, и за то честь и хвала богу Саваофу. Поглядите — не странно ли: братья оставили мир людской, соседей по деревне и весь род человеческий и удалились в темный лес. И опять многие подумали: «Так-то вот и получаются разбойники — семь кровожадных разбойников в лесах Суоми». Но честь и хвала Саваофу за то, что они оставили всех пророков с длинным, двухметровым носом!

Saattoiko heitä metsään perkele, niinkuin ennen Tuusulan papin, vai vetikö heitä sinne korkeuden voima niinkuin Johannes Kastajata korpeen, sitä en käy päättämään nyt. Mutta parastansa koetti perkele heitä kohtaan sielläkin, saattaaksensa heitä turmion tielle. Hän heitä viinamyrkyllä, vielä makuvarillakin viekoitteli, hän, niinkuin he itse ovat kertoneet, heitä johdatteli ylös pyörryttäviin korkeuksiin, kummalliseen rakennukseen, siihen niinkutsuttuun Saapasnahkatorniin, ja näytti heille maapallomme puoliskon, näytti heille kaikki kauhistavassa sekamelskassa, peloittaaksensa miehen aivosta järjen pois. Sitä hän tarkoitti, mutta hänen oma tuumansa löi häntä häpeällä vasten naamaa, jouduttaen ajoissa poikien askeleet tien oikealle haaralle. Taisteloon ankaraan he rupesivat, astuivat uljaasti kamppailemaan omaa sydäntänsä, syvästi juurtunutta laiskuutta, jäykkää, tylyä maata, kylmiä rämeitä ja soita vastaan, ja voittivat kaikki oman tahtonsa järkähtämättömyyden kautta, Herran Sebaotin avulla. Eijaa! Tässä palaavat he takaisin ihmisiin taas, mutta eivätpä ryöväreinä, vaan oivallisina miehinä. Komealla, juhlallisella jyryllä he tulevat nopeasti pyörivillä vankkureilla, joita kaksi nuorta ja korskeaa tammaa vetää, ja seuraa heitä vielä ammuvat, hyljekylkiset lehmät ja mylväilevä sonni, jukuripää. Näin he tulevat, eivät sissien luolista, vaan heidän omien kouriensa rakentamasta uudistalosta, ihanasta Impivaarasta. Eijaa! Heidän kauttansa on Sebaot saanut kunnian, mutta häpeän tuo sarvipää saatana helvetissä.

Лукавый ли заманил братьев в лес, как некогда попа из Туусулы, или их тянула туда сила небесная, как Иоанна Крестителя, — не берусь сейчас судить. Но дьявол и там изо всех сит старался толкнуть их на пагубный путь. И винным зельем их искушал и сиропом, а еще, как они сами рассказывают, закинул их в высь поднебесную, в страшное строение, именуемое башней из юфти, и показал оттуда землю, показал ее как страшный хаос, чтобы от испуга отнялся разум у человека. Вот что он замышлял, но эта затея для него же самого обернулась позорной пощечиной, а ребят вовремя направила на путь истинный. Они храбро бросились в схватку против собственного сердца, против глубоко укоренившейся лени, против скудной, суровой земли, холодных трясин и болот, и все одолели своей твердой волей и с помощью бога Саваофа. Эйя! Вот они снова возвращаются к людям, и не разбойниками, а добрыми крестьянами. С торжественным стуком катится их телега, и везет ее пара молодых, резвых кобылок, а следом с мычанием шествуют гладкие коровы и крутолобый бычок. Так они возвращаются, и не из разбойничьего вертепа, а из выстроенного собственными руками дома, из пригожей Импиваары. Эйя! Еще пуще прославился через них Саваоф, а рогатый сатана в преисподней посрамлен навеки.

Tässä he nyt seisovat ylistystä ansaitsevina miehinä, ja tarjoovat entisille vihamiehillensä sovinnon kättä. Ja teidän, Toukolan arvoisat miehet, ei tarvitse enään katsoa häpeäksi, kutsua ystäviksenne Jukolan veljeksiä; sillä nyt he vuodattavat ympärillensä kunnian loistetta, vaan ei häpeän tahraavata lokaa. Ottakaat siis vastaan sovinnon ylitsekuohuva kalkki ja muistakaat, ettette saata heitä turhaan kuroittamaan teille kättänsä, jos välttää tahdotte tulevaista vihaa. Huomaitkaat: jo aurinkoinen laskee, katsoen taakseen lempeydestä riutuvalla silmällä kohden taivaankaarta, joka idässä hohtaa. Katso: tämä on Herran armonliiton merkki ja nyt tärkeä viittaus entisille vihamiehille käymään sovintoon, ihanaan veljellisyyteen ja antamaan perkeleelle ja hänen enkeleillensä vasten otsikkoa tuikeampi isku kuin koskaan ennen. Tämä on Jumalan tahto ja tämä on myös minun tahtoni, ja hän, joka ei nyt sanallemme kallista korvaansa ja sydäntänsä, hän olkoon anathema ja maranatha, ja perkeleet hänen viimein helvetissä korventakoot. Kuule minua, Sebaot, kuule minua, korkeuden Herra, hosianna!»

Вот стоят они, заслужив похвалу, и теперь протягивают руку примирения своим бывшим недругам. И вам, почтенные миряне Тоуколы, отныне нечего стыдиться называть друзьями братьев Юкола; ибо не в сраме погрязли они, а сверкают в сиянии добродетели. Потому примите пенную чашу мира и не заставляйте их понапрасну протягивать руки, коли хотите впредь уберечься от зла. Смотрите: уже солнышко садится, ласково оглядывая угасающим оком румяный небосвод. Знайте: то символ божьего милосердия, знак бывшим врагам, дабы они по-братски помирились и сатану с бесами так треснули бы по лбу, как их еще никогда не бивали. Такова воля господня, а заодно и моя. Кто же ни уха, ни сердца не склонит к речам нашим—да падут на того анафема и маран-афа, да поджарят его в конце концов в аду! Услышь меня, Саваоф, услышь меня, владыка всевышний, осанна!

Niin puhui lukkari, ja voimallinen oli liikutus naisten sydämissä. Hillittömässä itkussa hyrisivät nahkapeitturin emäntä, Männistön muori, nokkela Venla ja Rajamäen nuuskanaamainen Kaisa, hyrisivät niinkuin lipiätiinussa pesijän kourissa hyrskähtelee uusi, neljäniitinen hursti. Mutta vastuksiin nyt astuivat Toukolan ja Jukolan miehet ja sovinnon merkiksi puristelivat vahvasti toinentoistensa käsiä. Sydämellinen, vilpitön ja vakaa oli tämä sovinto, vaikka kankeastikin käsiä iskettiin, vaikka jotenkin kyräilevillä silmillä katseltiinkin toinentoistansa. Mutta lukkari katseli riemun myhäilyksellä pöydän päästä, jossa hän istui, edessään oluttuoppi ja höyryävä knorrikuppi. Mutta ympäri tupaa kiertoili myös olutta valkeissa haarikoissa, kiertoili miehestä mieheen ja viimein myös naisesta naiseen. Sillä olipa jo kokoontunut joukko Toukolan tyttöjäkin Jukolan tupaan. Heille, jotka kuiskutellen keskenänsä seisoivat tulitakan ja havutukin vaiheilla, kanteli kahvia Männistön muorin nopsa Venla. Eivätpä ottaneet he vastaan juuri kerkeästi, vaan vasta vihdoin, kun kantaja itsepintaisesti oli uudistanut tarjoomisensa kaksi, kolmekin kertaa. Ei tänä iltana Mikkoakaan unohdettu, vaan kannettiinpa runsaasti olutta ja viinaa kaulankastiksi soittomiehelle. Siitä rupesi hän viulunsa kruuveihin syljeskelemään oikein ankarasti ja soinnuttelemaan tuota moninkerroin yhteenliimattua konettansa. Ja helähtipä siitä viimein vallan ihana ruotsin katrilli. Hetken aikaa hän tuossa pelaili, mutta koska ei kenkään astunut esiin laattialle, seisautti hän katrillin säveleet ja hellitti iloista ja uljasta polskaa. Sitä pelaili hän hartaasti ja kauan, mutta eipä yksi ainoakaan pari pyörinyt permannolla. Siitä ukko vihdoin perin harmistui, antoi sompansa ihan seisahtua ja, kierrellen mälliänsä ja syljeskellen, rupesi hän kilkuttelemaan viulunsa kieliä.

Так говорил кантор, и слова его сильно взволновали женские сердца. И хозяйка кожевника, и бабка Лесо-вичка, и шустрая Венла, и Кайса Раямяки, измазанная табачной жвачкой,— все плакали навзрыд; их хлюпанье напоминало плеск новой плотной дерюги в руках прачки, когда она стирает ее в чане со щелоком. А парни Тоуколы и братья Юкола подошли друг к другу и в знак примирения крепко пожимали руки. И хотя в рукопожатиях и была заметна неловкость, хотя обе стороны и поглядывали друг на друга исподлобья, это примирение было сердечным, искренним и прочным. Кантор, сидя у стола за кружкой пива и чашкой дымящегося пунша, восторженно улыбался. Белые ковши с пивом ходили по кругу от гостя к гостю, а потом и от гостьи к гостье, потому что в избе уже собралась и толпа девушек из Тоуколы. Тем, кто стоял у очага, перешептываясь между собой, проворная Венла подавала кофе. Но чашку от нее принимали не сразу, а только после того, как просьба была настойчиво повторена два-три раза. В этот вечер не забыли и Микко-музыкан-та и щедро угощали его пивом и вином, после чего он тотчас принимался усердно поплевывать на колки и настраивать свой не раз уже склеенный инструмент. И наконец из скрипки вырывалась прелестная шведская кадриль. Видя, что никто не выходит на середину круга, он обрывал игр'у и начинал веселую, задорную польку. Ее он играл азартно и долго, однако ни одна пара так и не кружилась в вихре танца. В конце концов раздосадованный старик резко останавливал смычок и, ворочая языком табачную жвачку и сплевывая, принимался перебирать пальцами звонкие струны.

Äänetönnä istui kansa. Lähellä perä-akkunata istui Aapo, tuolloin, tällöin tähtäillen tarkasti erästä ympyrjäkasvoista, ruskea-ihoista, mutta vakaata, sinisilmäistä tyttöä, joka Venlan kanssa haasteli kuiskutellen, huulillaan viattomuuden ja kainouden kiltti nipistys. Uuteliaasti katseli häntä Aapo, muistutellen sinne, tänne, mutta eipä johtunut mieleensä neitosen nimi. Kysyi hän viimein lukkarilta, nyhkäisten häntä kylkeen, ja aivan nopeasti vastasi lukkari: »se on se Konkkalan Hinrika». Tästä kirkastui Aapon otsa ja hetken päästä lausui hän Mikolle: »antakaas meille katrilli». Rupesi nyt Mikko uudestaan, ja Aapo lähestyi Konkkalan kainoa tytärtä, pyytäin häntä pariksensa. Neito seurasi häntä, asetti itsensä hänen viereensä, mutta ujostellen, myhäillen ja punehtuen ankarasti. Kokoontui paria laattialle myös toisilta puolilta, ja viimein, Rajamäen viulun kiljuessa, tanssittiin ruotsin katrillia lakeassa tuvassa. Iloisesti loimoitti valkia, päre pihdissä liehahteli ja kovin jyskysi leveäpalkkinen permanto, koska vakavina, totisilla kasvoilla siinä tanssittiin juhlaisessa äänettömyydessä.

Народ сидел молча. У заднего окна примостился Аапо и время от времени внимательно поглядывал на круглолицую смуглую девушку, серьезную и голубоглазую, которая шепталась с Венлой. На ее лице лежал милый отпечаток застенчивой невинности. Аапо с любопытством рассматривал ее, силясь вспомнить ее имя, однако оно так и не пришло на память. Толкнув в бок кантора, он справился у него, а тот сразу ответил: «Да это же Хинрика Конккала». Лицо Аапо просияло, и он сказал Микко: «А ну-ка, дайте нам кадриль». Микко снова заиграл, и Аапо подошел к застенчивой дочери Конккалы, приглашая ее в пару. Девушка последовала за ним и встала рядышком, смущенно улыбаясь и заливаясь пунцовым румянцем. В круг вышли и другие пары, и под пиликанье скрипки Раямяки в просторной избе наконец началась кадриль. В очаге весело пылал огонь, в щипцах потрескивала лучина; широкие половицы сильно тряслись под ногами парней и девушек, танцевавших с зажностью, в торжественном молчании.

Mutta pöydän takana lukkari istui, ja oli hän tyytyväisenä nauttinut kaksi knorria ja kolme kylmää-ryyppyä. Hän istui, hymyllä katsellen nuorten karkeloa permannolla, ja korea punerrus oli ilmestynyt hänen poskillensa. Mutta koska vihdoin katrilli oli loppunut, hirveän pitkä, nousi lukkari ylös ja ilmoitti aikeensa lähteä. Ja otettuansa pienen lähtönaukin ja pidettyänsä pienen jäähyväispuheen, jätti hän kiitollisna Jukolan talon. Ei huolinut hän hevosesta, joka hänelle kaikella hartaudella tarjottiin, vaan läksi astelemaan, pattisauva kourassa. Seurasi häntä Juhani yli avaran pihan ja aukaisi hänelle vikkelästi Jukolan vanhan, huojuvan portin. Ja siinä seisoi vielä hetken mahtava sovintomies, katsellen kohden tähtikirkasta taivasta, haastellen Juhanin kanssa ilmoista ja tuulista. Viimein otti hän hyvästi, ja syvään kumarsi Juhani, raappaisten jalallansa, ja ometan seinässä priiskahtelivat santa ja pienet kivet. Siitä palasi hän takaisin iloiseen tupaan, lausuen itseksensä: »hän on tehnyt suuren työn». Mutta kohden kirkonkylää, pattisauva kourassa ja musta vannelakki päässä, asteli lukkari myhäillen, ja somat ruusut punersivat hänen poskillansa.

Кантор все сидел за столом. Он с удовольствием выпил уже два пунша и три чарки вина и теперь с улыбкой смотрел на танцующую молодежь. На щеках его появился яркий румянец. А когда кончилась невероятно долгая кадриль, кантор поднялся, заявив, что ему пора идти. Он выпил на дорогу, произнес небольшую прощальную речь и с благодарностью покинул Юколу. От лошади, которую ему настойчиво предлагали, он отказался и зашагал с палкой в руке. Юхани проводил его через широкий двор и проворно распахнул перед ним ветхие и шаткие ворота Юколы. Всемогущий миротворец постоял еще минуту, любуясь звездным небом; побеседовав с Юхани о погоде, он наконец попрощался. Юхани ответил ему низким поклоном и шаркнул ногой, отчего об стену хлева дробью застучали песок и гравий. Вернувшись в веселую избу, Юхани промолвил про себя: «Все же он сделал великое дело». А кантор в черном картузе, с палкой в руке, шагал, улыбаясь, по дороге к приходскому селу; щеки его пылали, словно алые розы.

Mutta ilon ja karkeloitten hälinä Jukolan tuvassa eneni hetki hetkeltä ja muuttui viimein ryskeiseksi riemuksi. Milloin viskeltiin katrillia, milloin pyörryttävää polskaa, tanssittiin melkein ilman levähdystä, ja permanto jymisi ja sen jykevät palkit taipuivat nuorten miesten korkkojen alla. Aina iloisesti valkia leimusi, aina iloisesti Mikon viulu vinkui, vinkui että katto naukui ja nokiset orret vapisivat. Ympäri miehestä mieheen kiertoili kuohuva olut, naisesta naiseen höyryävä kahvi, ja kahvin saosta ennusteli Rajamäen Kaisa veljeksille onnen päiviä aina hautaan asti.

Шум веселья и игр в доме Юкола усиливался час от часу и в конце концов перешел в бурное ликование. То отплясывали кадриль, то головокружительную польку, почти не зная отдыха; пол грохотал, под каблуками парней прогибались крепкие половицы. Весело пылал огонь, бойко взвизгивала скрипка Микко, а в ответ ей будто мяукал потолок и дребезжали закопченные грядки. От парня к парню ходило пенное пиво, от женщины к женщине — дымящийся кофе. И Кайса Раямяки предсказала братьям по кофейной гуще счастье до самой могилы.

Niin iloittiin veljesten tuliaisjuhlassa, niin juotiin sovintomaljaa kuohuvista haarikoista, ja erottiin vasta aamun tullessa.

Так веселились на празднике в Юколе, так была испита чаша дружбы, и гости разошлись только на рассвете.

Luku 14 глава

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Oli siis mennyt lähes kymmenen vuotta veljesten muuttamisesta Impivaaran erämaahan, joka nyt oli muuttunut komeaksi taloksi. Mutta samankaltaisena ja vieläpä uhkeampana talona seisoi pian entinen Jukola, kohottamana seitsemän uljaan miehen. Ja kahteen osaan jaettiin viimein heidän rakas syntymäkotonsa. Ensimmäistä Jukolaa, tuota ikijuurta ja emää, hallitsi Juhani, mutta Aapo sen toista puoliskaa, joka, oivana talona myös, seisoi lähellä ensimmäistä. Kahteen lohkoon jaettiin myöskin Impivaara, joiden isännyyteen päättyivät Tuomas ja Lauri yhteisen suostumisen kautta. Timo sai Kekkurin ja Eero Vuohenkalman torpan, joita sekä heillä että heidän lapsillansa oli valta nauttia omana ja ilman yhtään veroa aina kuolinpäivään asti. Kaikki kävivät he avioliittoon paitsi Simeoni, joka ei huolinut puolisosta eikä maatilasta, vaan päätti olentumaan vanhaksi-sedäksi Juhani-Jukolan taloon. Heistä taitaa myös sanoa, että he elelivät ja rakentelivat aina kunnon miehinä, kukin sijassansa; ja vieraanvaraisuudesta kehui mierolainen niin Jukolan ja Impivaaran taloja kuin myös Kekkurin ja Vuohenkalman torppia. Jos siirrät joukosta Simeonin ja Timon, niin olivatpa veljekset ainiaksi hylänneet villitsevän viinan. Joskuspa Simeoni, siivo mies, horjahtui humalan huimaavalle tielle, ja tuolloin, tällöin myöskin Timo, mutta harvemmin vielä, noin vuodessa kerran tahi kaksi.

Почти десять лет минуло с тех пор, как братья переселились на поляну Импиваары, где теперь стояла славная усадьба. Но еще краше стала старая Юкола, возрожденная семью удальцами. На две части был теперь поделен их родной уголок. Первой половиной, самой исконной, владел Юхани, а другой — Аапо, у которого, по соседству с Юхани, тоже было крепкое хозяйство. Пополам была разделена и Импиваара, где с общего согласия стали хозяйничать Туомас и Лаури. Тимо получил торп Кеккури, а Эро — Вуохенкалму, которыми и они сами и их дети могли пользоваться безвозмездно до самой смерти. Братья все женились, за исключением Симеони; отказавшись от земли и женитьбы, он решил остаться холостяком и жить в доме Юхани Юкола. О братьях можно также сказать, что они всегда жили и трудились, как подобает благопристойным людям, каждый на своем месте. Нищие часто хвалили хозяев Юколы, Импиваары, Кеккури и Вуохен-калмы за их гостеприимство. Кроме Симеони и Тимо, все братья на веки вечные отказались от губительной водки; Симеони, человек тихий и смирный, кое-когда все же сбивался на пагубный путь пьянства, равно как и Тимо, хотя тот пил еще реже, раз-другой в год.

Lautamies Mäkelän kuoltua ken astui hänen sijaansa? Jukolan Aapo, aina sovinnon ja oikeuden mies. Ken, vanhan jahtivoudin kuoltua, ylennettiin tähän arvoon? Eero Juhaninpoika Vuohenkalma, vikkelä mies: taisi lukea, taisi kirjoittaa, ja vieläpä hänelle sanomalehtikin kerran viikossa singahteli Turusta.

Когда умер судебный заседатель Мякеля, кто занял его место? Аапо Юкола, всегда стоявший за справедливость и согласие. Кого после смерти старого яхтфохта возвели на эту должность? Кого же, как не Эро из Вуо-хенкалмы, человека бойкого и расторопного — он умел и читать и писать, да еще и газету получал раз в неделю из Турку.

Otti Juhani vaimoksensa Männistön Venlan ja vietti hänen kanssaan hauskoja päiviä, vaikka tosin pientä napinatakin tuolloin, tällöin kuultiin talossa. Sillä Venla, vaikka laatuunkäypä emäntä, oli hieman suulas ja riitaisa nainen. Useinpa hän hetket pitkät mekasteli ja metelöitsi miehensä päälle, tuon »köntin», tuon »ukulin» ja »tarhapöllön» päälle, niinkuin oli tapa hänellä lausua. Mutta taisipa Juhanikin närkästyä, ja silloin remusi hän rajusti: käski »ämmän, jolle Jumala on antanut heikomman järjen kuin miehelle», vaijeta paikalla. Niin hän menosi, löi nyrkkinsä pöytään, pauhasi kuin ukkonen. Olipa Venla viimein niinkuin vähän peljästyvinänsä, vaikeni, naureskellen salaa piika-veitikkansa kanssa. Salaa he naureskelivat tulisijan vaiheilla, koska Juhani pöydän päässä pitkätuolilla järmäili, ja useinpa, kyyneleet silmissä, nupisi Jumalan päälle, joka oli »antanut ja kiinteästi määrännyt» hänelle niin turskin ja trumantin aviopuolison.--Mutta nousipa kerran ankara melske tuon Karkkulan Aapelin kautta. Hän, Juhanin kerran ikään torellessa eukkonsa kanssa, istui Jukolan sivupenkiltä jotenkin humalapäisenä miehenä ja ryhtyi, hullu, miehen ja vaimon asiaan, pitäen kiivaasti Juhanin puolta. Juhani pärmänttäsi kovin, kutsuen Venlaansa sen »hälläkäksi», mutta Aapeli, tyhmä mies, luullen oikein hyvinkin tekevänsä, nimitteli häntä vielä »hurnukaksi, Ruokkomassaksi» ja »töllintetuksi». Mutta äkistipä kävivät killiin Juhanin silmät ja hän rynkäsi ylös kuin kauhistava karhu, karkasi kohden ällistynyttä Aapelia, joka jäniksenä vilkkaisi ulos ja Juhani tulisesti hänen perässänsä. Ovi kolahti, porstuva ja porras jyrisi, ja portaan äärestä koirat, säikähtyen ja ärähtäen pahasti, loiskahtivat, hännät lyyhyssä, sivulle ja katsoivat luimistaen taaksensa, koska miehet vimmatusti juoksivat yli kivisen pihan. Edellä kaappasi Karkkulan Aapeli, möräten hirmuisesti, ja vihoitettu Juhani, vääntäen travia, perässä; mutta lakeasta tuvasta kaikui Venlan ja piikatytön iloisesti kilahteleva nauru. Mutta Juhani ei kuitenkaan saavuttanut Aapelia, vaan kääntyi jo portilta takaisin, torellen itseksensä ja luvaten kerran oikein kuranssata Karkkulan nenäkästä nallikkaa. Tultuansa sisään, löi hän nyrkkinsä pöytään, lausuen: »hauku minua, mutta älä minun vaimoani. Ja onpa se vaimo, jonka vertaista ei löydy kuin yksi ainoa Ruotsin kuninkaan valtakunnassa». Niin hän haasteli, kerskaten; etkä tainnutkaan tätä naista emännyydestä juuri moitiskella. Kahvia tosin hän nautiskeli jotenkin runsaasti, ja kuultiin siitä useinkin morinata Juhanilta; mutta eukko ei tuosta paljonkaan huolinut, vaan antoi niinkuin ennenkin turpearintaisen pannunsa ryöhätä. Ja kernaastipa aina otti ukko vastaan akkansa palleroisesta kourasta höyryävän kupin. Vieläpä hän, kulkiessaan kaupungissa, aina muisti ostaa Venlallensa kontillisen kahvia ja aika möhkäleen sokeria.

Юхани взял себе в жены Венлу, дочь бабки Лесо-вички, и прожил с ней немало радостных дней, хотя в доме порой и бывали небольшие ссоры. Венла была исправная хозяйка, но баба малость болтливая и сварливая. Частенько она часами пилила своего муженька, этого «олуха», «сову», «увальня», как она обычно выражалась. Но случалось, что и Юхани выходил из себя и, громко бранясь, приказывал «бабе, которой бог дал меньше ума, чем мужику» тотчас замолчать. Так он кричал, стучал кулаком по столу, бушевал точно гроза. Венла, будто бы испугавшись замолчит, а сама исподтишка пересмеивается с плутовкой работницей. Они хлопочут у печки и тайком хихикают, в то время как Юхани сидит у стола на скамье и ворчит, а подчас со слезами на глазах горько сетует на бога, который ему «дал и прочно скрепил» с ним такую строптивую и злую жену. -- Но однажды разразился скандал из-за Аапели Карккулы. Юхани опять бранился со своей женой, А Аапели, немного подвыпивший, сидел на лавке и сдуру вздумал вмешиваться в семейные дела, горячо защищая Юхани. Юхани разошелся вовсю и называл Венлу пустышкой, а Аапели, глупый человек, воображая, будто доброе дело делает, обозвал ее еще беспутной, нахлебницей и безродной. Но тут глаза Юхани вдруг засверкали, он вскочил и, как разъяренный медведь, ринулся на оторопевшего Аапели. Тот зайцем юркнул в дверь, Юхани за ним, и загрохотали тут двери, сени и крыльцо. Перепуганные собаки, лежавшие у входа, взвизгнули и, поджав хвосты, кинулись в сторону; они с опаской глядели вслед мужикам, которые стрелой пронеслись через каменистый двор. Впереди с отчаянным ревом мчался Аапели, за ним скакал взбешенный Юхани. А из избы доносился звонкий смех Венлы и девки-работницы. Однако догнать Аапели Юхани не удалось, и он уже у ворот повернул обратно, грозясь когда-нибудь проучить этого задиристого молокососа Карккулу. Войдя в избу, он грохнул кулаком по столу и сказал: «Меня ругай, но жены моей не трогай! Другой такой жены во всем Шведском королевстве не сыщешь». Так он похвалялся. И точно, по части хозяйства эту женщину не в чем было упрекнуть. Правда, она была большая охотница до кофе, и Юхани то и дело ворчал на нее за это; но хозяйка не очень-то обращала на это внимание — на огне, как и прежде, клокотал пузатый кофейник. Да и сам ворчун всегда охотно принимал из пухленьких рук жены дымящуюся чашку. Мало того —бывая в городе, он никогда не забывал купить своей Венле кулечек кофе и изрядный кусок сахару.

Lahjoittipa Venla miehellensä reippaita, muhkeita perillisiä. Mutta alussa ei käynyt siinä kohdassa juuri Juhanin tahtoa myöten. Hänen rakkautensa ensimmäinen hedelmä oli viekassilmäinen tyttölapsi, josta harmistui isä, närkästyi, koska ei suotu hänelle pulskaa poikaa. Mutta toivoipa hän edes tulevalla kerralla käyvän toisin. Meni vuosi, meni vähän toistakin, ja Venla synnytti, mutta tyttären taas. Tämän nyt, käärittynä valkeaan riepuun, kantoi anoppi-muori, myhäillen makeasti, nähtäväksi tuikealle isälle. Juhani ihastui, luuli jo toivonsa täyttyneeksi ja kysyi: »poikako vai likka?» »Katso itse, vävyseni», vastasi hänelle muori. Hän katsoi, mutta ärjäisi pian: »viekäät kakaranne hiiteen!» Yksin jäätyänsä, lausui hän yhtähyvin taasen hetken päästä: »Jumala siunatkoon sikiötäni kuitenkin!»--Niin meni vuosi taasen, meni kaksi, ja Venla synnytti pojan, isän muotoisen, aika jallin. Silloin oli Jukolan huoneessa iloa ja riemua, ja Venlakin tuntui Juhanille rakkaammaksi kuin ennen. Ja nytpä eukot nimiä valitsemaan poikaselle. Yksi tahtoi häntä Ranssiksi, toinen Florentiniksi, kolmas Erik Translatukseksi, mutta Venla Immanueliksi. Silloin astui esiin Juhani itse ja, osoitellen kädellänsä, lausui Venlan vuoteen äärellä: »ei, Venlaseni, ei; Juhannes on hänen nimensä». Ja niinpä isänsä kaimaksi ristittiin piltti. Kovin piti hänestä isä, kutsuen häntä milloin »tiitiäiseksi» milloin »pikku-varikseksi».

Венла подарила муженьку здоровых, цветущих наследников. Но вначале дело шло не так, как хотелось Юхани. Первым плодом их любви была хитроглазая девочка, что очень опечалило и даже рассердило отца. Почему ему не даровали славного парня? Однако Юхани надеялся, что в следующий раз дело будет иначе. Прошел год, кончался другой, и Венла родила вновь, но опять девочку. Старуха теща, завернув ее в белые тряпки и сладко улыбаясь, понесла показать ребенка сердитому отцу. Юхани пришел в восторг, думая, что исполнилась его надежда, и спросил: «Мальчик или девочка?» — «Сам, зятек, погляди», — отвечала старуха. Юхани посмотрел и в сердцах крикнул: «Убирайтесь к черту со своей козявкой!» Однако, оставшись один, он минуту спустя промолвил: «Да благословит господь все-таки мое семя!» -- Прошел еще год, за ним другой, и наконец Венла родила мальчика, настоящего крепыша — в точности, как Юхани. То-то было радости и веселья в доме Юхани, и даже Венла показалась Юхани милее прежнего. И вот бабы принялись выбирать имя мальчугану: одна предлагала назвать его Рансси, то, бишь, Францем, другая — Флорентином, третья — Эриком Трансла-тусом, а Венла — Иммануилом. Но тут в дело вмешался сам Юхани и, замахав руками, сказал: «Нет, моя Венла, нет. Юхани — имя ему». И ребенок был окрещен по отцу и стал его тезкой. Отец в нем души не чаял и звал его то воробушком, то вороненком.

Oli siis Juhanin perheen-elämä enimmiten lämmintä päiväpaistetta, mutta välillä myös hieman tuulta ja myrskyä. Ja koska pilviä kohosikin, poistuivat ne aina pian ja palasi jälleen pouta-ilma. Mutta yhtä suopeasti ei kuitenkaan sovistunut hänen kohtalonsa kylänmiestensä ja naapuriensa kanssa yhteen. Ilmausipa usein riitoja, tuimia nappauksia milloin mistäkin syystä, niinkuin raja-aidoista, aitureista hevosista, rängittömistä sioista ja muista. Ja aivan kärkäs oli Juhani ratkaisemaan asiaa nyrkillänsä, ja oli kumppaninsa poski ja tukka niin alati vaarassa. Niinpä usein tahtoi nousta kiivaskin keräjänkäynti, mutta ainapa silloin riensi välimieheksi veli Aapo, totinen lautamies, ja asetti riidan sovintoa-saattavalla kielellänsä. Eihän ollut Juhanikaan hidas sovintoon, varsinkin koska huomasi olevansa väärässä.--Myös talon töissä ja askareissa ulkona oli hän toimekas mies. Ei tainnut häntä väkensä moittia, ei pellolla, ei niitulla, ei metsässä, jyrisevän hirren kimpussa.

В семейной жизни Юхани преобладали, таким образом, пригожие, солнечные дни; но временами задували и буйные ветры. Однако если и набегали тучи, то ненадолго— вскоре вновь возвращалось вёдро. C односельчанами и соседями дела шли не так гладко. Часто возникали ссоры и горячие стычки по всяким причинам: то из-за межевых изгородей, то из-за лошадей, перескочивших через забор, то из-за свиней, выпущенных без хомутиков. Юхани был охотник решать дело кулаками, и щекам и волосам противника всегда угрожала опасность. Часто готова была вспыхнуть жестокая тяжба, но тут вмешивался Аапо, почтенный заседатель, и миролюбивой речью улаживал ссору. Да и сам Юхани был не прочь идти на мировую, особенно когда убеждался в своей неправоте. По части хозяйства Юхани также был деловым, расторопным человеком. Работники не могли сказать о нем ничего дурного — ни в поле, ни на сенокосе, ни в лесу, когда там с грохотом валили деревья.

Tapahtui kerran heiniä kuivattaissa Vehkalan niitulla,--joka niittu oli synkeän kuusiston kohdussa,--että Juhani näytti itsensä hirmuiseksi sekä Jumalan että ihmisten edessä. Karhottu oli lakea niittu jo ja latopihalle käyskelivät iloisina heinämiehet nauttimaan puolistansa. Mutta kamoten katseli isäntä hioittavia, tulenkarvaisia ukkospilviä, jotka uhaten retkeilivät taivaalla. Seisoi nyt ladon takana koivuinen kanto; tämän juurelle, kenenkään huomaamatta, lankesi Juhani polvillensa ja rukoili Jumalaa armahtamaan sateelta hänen niittunsa mehukasta, hyvänhajuista heinää. Niin hän hiljaisuudessa rukoili; mutta tuskin olikaan atrioittu, niin kuusten latvain takaa rynkäsi esiin kohiseva pilvi, joka, iskien tulta ja jyristen, ammensi vallattomasti vettä alas. Niinpä vilauksessa heinä kastui läpi, ennenkuin ehdittiin saattamaan kokoon yhtäkään ainoata karhetta. Pianpa niitulta takaisin kiirehti väki, haravat käsissä, ladon suojahan taas, mutta vihasta nokimustana kasvoiltansa seisoi Juhani latopihalla keskellä tulta ja sadetta, kiroillen kauheasti. Siinä, korkeuden pauhatessa, hän seisoi ja kiroili, paukutteli oikeaa nyrkkiänsä vasten vasemman kätensä kämmentä. Vimmatusti hän sadatteli, kykisti vaaksan alas, aina koska sana »perkele» tärähti hänen kirisevästä hammastarhastansa ulos. Katsahtaen ylös, huusi hän kertoen kiljuvalla äänellä: »mitä on taivaan sontaratasten tekemistä minun heinäniitullani?» Toruen häntä, lausui silloin ladosta hänen vaimonsa Venla: »mitä hirveitä haastelet, sinä syntisäkki?» Mutta tuosta ei mies juuri huolinut, vaan huusi vielä huikeammalla äänellä kohden synkeitä, mustia pilviä: »kysynpä lujasti: vastako taivas sontaa ajaa, koska minä jo heinää teen?» Silloinpa eukot ja tytöt ladossa, kuultuansa miehen hurjaa puhetta, rukoilivat hartaasti Jumalaa hänen puolestansa, kädet kiinteästi ristissä. Niin he rukoilivat ja salaman leimahtaissa kuului heidän suustansa siunaus, huokaava ja raskas, ja syvään notkistuivat heidän polvensa. Mutta lapset, vienot, liepeäsilmiset, kätkivät itkien kasvonsa, mikä äitinsä poveen, mikä hänen hameensa liepeisiin, itkien ja huoaten. Sillä luulipa moni pienoinen, että tuomion hetki oli tullut, koska tulessa uiskentelivat maa ja taivas, koska leimahteli, sälähteli, ja koska kauas kiiriskeli kamoittava jyrinä, koska satoi ankarasti ja metsä murheisesti kohisi. Juhani, huomattuansa eukkojen toimen, koroitti vaan aina kirouksensa mahdin, mutta koroittivatpa naisetkin rukouksensa äänen.

Страшный грех совершил однажды Юхани перед богом и людьми. Это случилось во время сеноуборки на лугу Вехкала, окруженном густым ельником. Сено уже сгребли в валки, и работники весело пошли в сарай перекусить. Но хозяин тревожно поглядывал на тяжелые грозовые тучи, плывшие по небу. За сараем стоял березовый пень; никем не замечаемый, Юхани упал возле пня на колени и стал молить бога уберечь от дождя сочное, пахучее сено. Он долго молился в тишине. Но едва успели отобедать, как из-за вершин елей налетела черная туча и, изрыгая гром и молнии, хлынула на землю проливным дождем. Сено тотчас промокло насквозь, не успели скопнить ни одного валка. Люди, с граблями в руках, побежали обратно в сарай, а Юхани с почерневшим от злобы лицом стоял у сарая под грозой и ливнем, страшно ругался и в бешенстве молотил правым кулаком по левой ладони. Ругательства сыпались без конца, он даже приседал всякий раз, когда из-за его скрежещущих зубов вылетало слово «перкеле».[Черт, дьявол (финск.)] Подняв глаза к небу, он неистово закричал: «Какого черта этим небесным навозным повозкам надо от моего луга?» Тогда Венла принялась бранить его из сарая: «Замолчи, греховодник! Какие ужасы ты говоришь!» Но Юхани будто не слышал, еще громче закричал мрачным черным тучам: «Эй, вы! Я спрашиваю: неужто на небе только за навоз взялись, когда я уже сено убираю?» Бабы и девки в сарае, слыша эти страшные речи мужика, стали усердно молиться богу за него, крепко прижимая к груди скрещенные руки. Каждый раз, когда сверкала молния, из их уст вырывались причитания и тяжкие вздохи; женщины опускались на колени, а перепуганные дети с плачем прятали лица на материнской груди или зарывались в ее юбки. Не одному малышу почудилось уже, что настал конец света, потому что небо и земля были охвачены огнем, все кругом сверкало и вздрагивало, слышны были далекие раскаты грома, дождь лил как из ведра и тоскливо шумел лес. Увидев, что делают женщины, Юхани начал ругаться еще ожесточенней, но тогда и бабы стали молиться громче.

Oli myös ladossa Seunalan nuori ja hoikka tytär, kainosti katsahteleva Anna, jonka silmät loistivat kuin kaksi tähteä kelmeän, kimaltavan otsan alla. Usein, niin kerrotaan, oli tämä neitonen nähnyt kummallisia näköjä, joiden vallitessa hänen henkensä käyskeli sekä autuitten kirkkaissa tienoissa että tuomittuin pimeässä alhossa, ja sieltäpä ihmeitä hän kertoili. Usein oli hän myös ennustellut ihmislapsille tuhoja kovia: sotia, nälkävuosia, ruttotauteja ja viimein maailmanlopun. Hänpä, aina vakaa, äänetön ja lempeä impi, nyt äkisti, Juhanin sadatellessa niitetyllä nurmella, loiskasi ladosta ulos, lankesi polvillensa maahan ja, huolimatta valelevasta sateesta ja leimausten risteilevästä palosta, rukoili huutavalla, melkein kiljuvalla äänellä. Hän rukoili Jumalata armahtamaan tuota onnetonta, sokeaa miestä eikä iskemään häneen pyhän vihansa liekehtivää vasamaa. Niin hän rukoili, katsahdellen ylös korkeuteen, ja ihmeellinen tuli säteili hänen silmistänsä ja hänen otsallansa väikkyi taivaallinen valo. Mutta katso: Juhani vaikeni, hän vaikeni, vaikka mulauttelikin silmiänsä vihaisesti viistoon neitosta kohden. Mutta viimein, koska tytön askare hänen mielestänsä kävi liian pitkäksi, tarttui hän rukoilijan käsivarteen ja talutti hänen takaisin latoon, lausuen: »mene sisään, rääsy, mene sisään ja älä siinä turhaan kastele itseäsi, sillä en tarvitse yhtään puolestani rukoilijata». Sisään astui neitonen, mutta kaatui kohta heiniin alas, antain lakkaamatta kaikua rukouksensa huutavan äänen; ja kuumia kyyneleitä vuodattivat naiset hänen vieressänsä. Mutta ulkopuolella, nojautuen vasten seinää, seisoi Juhani ja hänen kasvoillansa näkyi niinkuin katumusta, mutta viha puuskutteli kuitenkin hänen rinnassansa vielä.

В сарае была также молоденькая дочка Сеуналы, стройная, застенчивая Анна; как две звездочки, блестели ее глаза на бледном лбу. Говорили, что у этой девушки часто бывали странные видения, и тогда душа ее витала то в светлых чертогах вечного блаженства, то в мрачном царстве осужденных на муки, и об этом она рассказывала много удивительного. Часто она пророчила людям тяжкие бедствия: войны, голод, мор и конец мира. И вот эта-то девушка, всегда тихая, молчаливая и ласковая, теперь, когда Юхани на скошенном лугу метал проклятья, вдруг выбежала из сарая, упала на колени и, невзирая на проливной дождь и сверкание перекрещивающихся молний, начала молиться громким, почти кричащим голосом. Она молила бога помиловать этого несчастного, ослепленного человека и не разить его огненной стрелой своего святого гнева. Девушка молилась, устремив взор ввысь, и чудным огнем горели ее глаза, а чело сияло небесным светом. И смотрите: Юхани замолчал — замолчал, хотя и кидал на девушку искоса злобные взгляды. А когда ему показалось, что ее молитва чересчур затянулась, он схватил девушку за руку и отвел ее обратно в сарай, приговаривая: «Ступай, несчастная, ступай да не мокни попусту под дождем. Мне совсем не нужно, чтоб за меня молились». Девушка вошла в сарай, тотчас упала на сено и продолжала громко читать молитвы; бабы возле нее проливали горячие слезы. А снаружи, прислонившись к стене сарая, стоял Юхани; на его лице написано было раскаяние, но в груди все еще клокотал гнев.

Pian sade ja ukkonen siirtyi; ja seuraavana päivänä korjattiin Vehkalan niittu, korjattiin tulisessa poudassa. Mutta itse talon isäntää ei nähty siellä. Missä viipyi hän?--Seunalan tyttären ääni oli kaikunut hänen korvissansa ja ei suonut hänen sielullensa rauhaa. Sentähden oli hän aamulla varhain lähtenyt pappilaan synkeällä mielellä ja katuen tunnustanut provastille syntinsä, kiroilemisensa Jumalaa ja taivasta vastaan. Tästäpä provasti tosin ensin häntä vakaasti nuhteli, mutta lausui myös pian hänelle lohdutuksen sanoja, ja rauhallisella mielellä palasi Juhani kotiansa taas. Mutta tuostapa kohtauksesta, Vehkalan kolkolla niitulla, huomattiin aina jotain muutosta Juhanin luonnossa ja käytöksessä. Ilmausipa hänen päähänsä ympyrjäinen patalakki, hänen takkinsa kaulus kohosi pystyyn, sen liepeet katkaistiin ja jäljelle jätettiin ainoastaan lyhykäiset »körtit», niinkuin on heränneitten miesten vaatteenparsi yhdessä ja toisessa tienoossa Suomenmaassa. Käyskeli hän puettuna näin ja käyskeli kirkossa useammin kuin ennen. Peloittavan totisena istui hän aina määrätyllä sijallansa temppelissä totisen Härkämäen isännän rinnalla, tuolloin, tällöin karautellen kurkkuansa niinkuin oli myös kumppaninsa tapa. Ja harvenivat myös tästälähin raju-ilmat sekä Jukolan tuvassa että vainioilla, ja viimein melkein ihan tyyneesti kului veli Juhanin elonpäivä kohden rauhallista iltaa.

Скоро дождь и гроза прошли. На следующий день выдалось знойное вёдро, и сено на лугу Вехкала было убрано. Но сам хозяин на лугу не показывался. Где же ои задержался? В его ушах все еще звучал голос дочки Сеуналы и не давал покоя его душе. И потому он рано утром с тяжестью на сердце отправился к пастору и покаялся в своем грехе, в кощунстве против бога и неба. Сначала пастор сделал ему строгое внушение, потом, однако, сказал несколько слов утешения, и Юхани со спокойной душой вернулся домой. Но после случая на пустынном лугу Вехкала все заметили какую-то перемену во внешности и поведении Юхани. На его голове появился круглый котелок, воротник сюртука встал торчком, а полы были обрезаны, и от них остался лишь коротенький хвостик, как принято у пиетистов в разных углах Суоми. Так он стал отныне одеваться и чаще прежнего ходил в церковь. В храме он сидел с устрашающе серьезным видом, всегда на одном и том же месте, рядом с серьезным хозяином Хяркямяки, изредка покашливая, как это было в обычае также у его соседа. С тех пор бури в доме Юкола, да и вне его, разражались все реже, и жизнь Юхани почти спокойно потекла к мирному закату,

Naimatonna miehenä eli Simeoni Juhanin huoneessa, nauttien talon ruokaa ja juomaa, tehden väsymättä talon työtä varhain aamusta iltaan myöhään. Säästäväinen, kitsas oli hänen luontonsa, ja kitsaammaksi kävi se vuosi vuodelta aina. Saidan huomiolla seurasi hänen silmänsä talon vaiheita sekä miesten että naisten toiminnoissa. Hänenpä suustansa kaikui kerran lause, joka vieläkin eleskelee naurettavana kansan huulilla Jukolan ja Toukolan tienoilla. Eräänä päivänä, koska hän havutukin ääressä veisteli pienellä veistinkirveellänsä leipälapiota Venlalle ja väki atrioitsi, harjallinen pöytyri sianmurennusta edessään, muistutti hän kaikkia yhteisesti: »kun panee hyvin pikkuisen sianmurennusta leivän päälle, niin se särvittää niin». Lausui hän niin, ja tuostapa pyrskähtivät nauruun sekä miehet että naiset, ja Juhani itse, myös naurettuaan hieman, katsoi parhaaksi vähän nuhdella veljeänsä liiasta ahneudesta. Mutta lausuipa tuohon Simeoni taasen: »kohtuullisuuteenhan minä teitä kehoitan, varoitan teitä jumaloitsemasta vatsaanne, joka on synti, kuolemansynti.--Ja kuka on luonnottoman kitsas? En minä, mutta sehän oli tuo Kuninkalan Kalle, joka keuhkotaudissansa, koska huomasi kuoleman varmaan lähestyvän, läksi polttamaan viinaa omiksi maahanpaniaisiksensa. Sillä tiesihän poika itsensä parhaaksi polttajaksi Toukolan kylässä: menetti viljaa vallan vähän, mutta saipa aina kosolta helmeilevää viinaa. Niinpä nytkin. Kylmässä saunanporstuvassa istui kurja kääkkä viinapannun ääressä, yskien ja köhien, nenä terävänä kuin naskali ja silmät kuin kaksi lasipalloa päässä. Siellä hän istui, ja viinaa kannettiin sisään koko kattilan täydet. Mutta viimein kömppeili hän sieltä itsekkin, kömppeili, kömppeili rapuista ylös porstuvaan, porstuvasta tupaan, kiikahti koreasti alas vuoteellensa, ja niinpä muutaman tunnin päästä makasi kylmänä poika. Sehän, hyvät ihmiset, oli kitsausta, kitsausta, joka ei hellinnyt miehestä vielä haudan partaallakaan, ja sitäpä taidan kutsua luonnottomaksi säästeliäisyydeksi».--Niin hän itseänsä puolusteli, omistamatta koskaan saidan nimeä.

Симеони жил холостяком в доме Юхани, получал еду и питье и без устали, с раннего утра до позднего вечера, работал по хозяйству. Бережливый и скупой от природы, он год от года делался все скареднее. С подозрительностью скряги следил он за каждым шагом в доме, не упуская из виду ни мужиков, ни баб. Это из его уст как-то вылетели слова, над которыми и теперь еще смеются в Юколе и Тоуколе. Однажды, когда Симеони на сосновом чурбаке обтесывал маленьким топориком хлебную лопатку для Венлы, а народ обедал, сидя вокруг полной миски крошева из свинины, он промолвил всем в назидание: «Коль положить на хлеб совсем немножко свиного крошева, это очень сытно». И мужики и бабы прыснули со смеху, а сам Юхани, тоже посмеявшись, решил побранить брата за излишнюю бережливость. Но Симеони на это ответил: «Да ведь я вас к умеренности призываю, предупреждаю, чтоб не поклонялись животу своему. Это грех, смертный грех. И разве я скряга? Нет, настоящим-то скрягой был Калле Кунинкала: болел чахоткой и, когда увидел, что смерть уже совсем близка, поковылял гнать водку для собственных поминок. Он знал, что был лучшим мастером во всей Тоуколе, что хлеба у него уходило очень мало, а светлой водочки получалось много. Так и в этот раз. Сидит себе старый хрыч в холодном предбаннике у котла, хрипит да кашляет, нос, острый как шило, торчит, и глаза совсем стеклянные. Так вот и посиживал, а водки в избу натаскали полные котлы. Наконец вылез и сам из бани, поковылял домой, кое-как поднялся по крылечку в сени, оттуда в избу да сразу же упал на постель, а через несколько часов лежал уже холодненький. Вот это, люди добрые, была поистине скупость, даже на краю могилы не покинула она старика. Это и я готов назвать излишней бережливостью». Так оправдывался Симеони, никогда не принимая клички скряги.

Mutta ainapa hän pysyi niin emäntänsä kuin isäntänsä suosiossa; sillä olipa hän uskollinen, luotettava vartija talossa. Surutonna taisivat he viipyä kodostansa poissa, kun vaan tiesivät että kaikki oli Simeonin huomassa.

Однако и хозяйка и хозяин всегда благоволили к нему, потому что он был верным и надежным стражем дома. Они со спокойной душой могли отлучаться, зная, что за всем присмотрит Симеони.

Kerran, iltahämärässä eräänä joulujuhlana, läksi Juhani emäntänsä ja kahden nuorimman lapsensa kanssa kestäilemään Impivaaran kylään sekä Tuomaan että Laurin luokse, ja huoneen haltijaksi jätettiin Simeoni taas. Keli oli hyvä ja kestivierasten matka joutui mieluisasti halki metsien, kirkkaan taivaan alla. Istui Juhanin polvilla pieni »Tiitiäinen», vakavana ja lihavana, mutta Venlan tukevalla povella, hienon villahuivin verhossa lepäsi nuorin lapsi, tyttönen raitis ja kiltti, nauttien äitinsä nisää lämpymän peitteen alla, koska helisten pitkin lumisia ahoja liukui reki, siirtyi Jukolasta kohden Impivaaran vainioita.--Mutta ilta tuli, ja riensivät Jukolan piiat ja rengit leikkeihin Toukolaan, ja yksin vallitsi nyt Simeoni. Kahden täytyi silloin oljennella hänen valtansa alla: talon molempain vanhimpain tyttärien, joista toinen oli yhdeksän, toinen seitsemän vuotias lapsi. Heitäpä ei päästetty kestiin isän ja äitin kanssa, eikä päästänyt heitä setänsäkään leikkeihin muiden kanssa, josta he vihastuivat aivan ankarasti. Mutta Simeoni ei siitä huolinut, vaan päätti nyt käytellä valtaansa ihan mieltänsä myöden.

Однажды в сумрачный рождественский вечер Юхани с женой и двумя младшими детьми отправились в гости в Импиваару, к Туомасу и Лаури, а Симеони опять остался за хозяина. Дорога была хорошая, и было отрадно ехать через темные леса, под ясным, чистым небом. На коленях у Юхани сидел маленький Воробушек, толстый и серьезный, а у Венлы на руках был самый младший ребенок, славная спокойная девочка; укрытая шерстяным платком матери, она наслаждалась ее грудью. А сани под звон бубенцов быстро скользили по снежным полянам, все приближаясь к Импивааре. -- Вот настал вечер, и батраки и служанки пошли на гулянье в Тоуколу. Хозяйничать в доме остался теперь один Симеони. Под его властью оказались две души — старшие девочки, девяти и семи лет. Отец с матерью не взяли их с собой в гости, а теперь дядя не пустил еще и на гулянье, и они были очень сердиты. Но Симеони не обращал на это внимания, решив пользоваться властью по собственному усмотрению.

Oli jo sakea pimeys, mutta tulisijalle ei kohonnutkaan leimuavaa iltavalkiaa kuin ennen ehtoosilla. Tuostapa rupesivat lapset tuskittelemaan ja tillastelivat kiivaasti valoa ja valkeutta sedältänsä. Mutta hän ei pitänyt lukua heidän tiuskeista vaatimuksistansa, vaan rauhassa makasi hän tapansa mukaan tulitakan kivellä, jonka reunalta hänen karhea tukkansa riippui alas. Siinä hän makasi, haastellen tytöillensä järjen kieltä. »Kylläpä sitten käskis, jos tässä vaan lakkaamatta muuria haudottaisi. Hei, hei! eihän ollakkaan, luulen minä, Vantaan rautapruukissa tuolla. Te hälläkät, tietäkäät että puu on kallista kalua; ja sanokaapas mitä sitten poltetaan, koska metsä loppuu. Variksen-varpujako? Niin, niin tässä kyllä on käypä, ellei kukin ajoissa eteensä katso. Sillä vähempikin täällä piisaa tälle syntiselle ruumishaaskalle, piisaa mar' joutilaille lapsivekamillekin. Menkäät vällyjen alle, siellä on lämmintä kylliksi. Vai niin! Kyllä sitten käskis». Niin hän haasteli; mutta lapset, vikkelät tyttö-veijarit, jotka eivät juuri koskaan olleet tottuneet vääjäämään isänsä veljeä, torelivat vastaan, väittelivät vallan tuimasti, priiskahtelivat ja näyttivätpä hänelle tuolloin, tällöin vielä hammastensa valkoisen rivin, pilkaten ja ängytellen kiukuissansa. Mutta koska ei apua tuosta tullut, uskalsivatpa he lopulta iskeä kyntensä äijän kurjaan tukkaan, joka riippui tulitakan reunalla. Tukkaan he iskivät ja vanuttivat sitä aika lailla, ennen kuin ehti miesparka kiveltä ylös. Ylös hoksahti hän viimein, sieppasi nokisen haarun nurkasta kouraansa, jolla hän, peloittaen pieniä peijakkaita, kolisteli permantoon, kolisteli, uhaten lakaista jalat heidän altansa pois. Silloinpa vilkkasivat veitikat tuvasta ulos, ja mäikkyi Jukolan visainen ovi pienten pakolaisten juostessa.

Уже совсем стемнело, а в очаге все еще не пылал огонь, как обычно бывало в доме. Дети начали капризничать и громко требовали, чтоб дядя зажег огонь. Но это не трогало его, он, как всегда, спокойно полеживал на лежанке; только свисали пряди его жестких волос. Наконец он принялся учить девочек уму-разуму: «А что бы из этого вышло, если бы без конца калить печку? Нет уж, нет, это вам не железоделательный завод Ванда. И знайте, сороки, что дрова — вещь дорогая. Вот кончится лес—скажите-ка, чем тогда топить? Прутиками, что ли? Да, да, и дойдем до этого, если вперед не будем смотреть. А много ли надо нашему грешному телу? И вам, пострелятам, того меньше — чай, ведь бездельницы. Идите-ка под одеяло, там хватит тепла. А то ишь придумали!» Симеони ворчал и отчитывал их, но маленькие шалуньи, не привыкшие слушаться дядю, вступили с ним в отчаянный спор, злились, прыскали и даже хохотали, чтоб раздразнить его. Но когда и это не помогло, они осмелились вцепиться ему в волосы, свисавшие с лежанки, и изрядно-таки растрепали их, пока бедный дядюшка успел наконец подняться на ноги. Он схватил из угла черный от сажи ухват и, желая попугать маленьких мучительниц, громко застучал об пол и пригрозил переломать им ноги. Тогда плутовки в один миг шмыгнули из избы, и звонко хлопнула за ними березовая дверь.

Mutta hetken mentyä, rohkenivat he astua sisään jälleen, vaatien ehtoollista tuikealla äänellä. Kauan antoi Simeoni heidän ärjyä ja tuiskahdella, nousipa kuitenkin lopulta ylös, otti orsilta päreen, halkaisi sen keskeltä ja viritti palamaan tuon kaitaisen pirstaleen. Tämän valossa ammensi hän padasta kryynivelliä tytöille, mutta ei juuri runsaasti, ainoastaan kaksi, kolme kauhallista. Siitä kantoi hän pöytyrin laukkutuolille, käskien lapset syömään, mutta padan peitti hän taikina-sammion kannella ja asetti sen painoksi vielä raskaan havutukin nurkasta. Tähän annokseenpa eivät tyytyneetkään lapset, he vaativat enemmin, tahtoivat ainakin leipää lisäksi; ja heleätä itkua lasketti pieni Venla, nokkela tyttö. Puri silloin Simeoni leivän syrjästä pienen, tuskin miehen peukalon suuruisen palan ja tarjosi sen tytölle. Mutta tämä, nähtyään sen pienoisuuden, ei siitä huolinut, vaan tuiskaisi vihaisesti kädellänsä, ja kauas perillen singahti leivänpalanen Simeonin kourasta. Siitäpä mieskin nyt kiivastui, nipisti huulensa yhteen ja niristi kahdella sormella tyttöä hieman niskatukasta, lausuen: »sinä lunttu! pilkkaatko kallista Jumalan lahjaa? Vai niin! Kylläpä sitten käskis».

Но минуту спустя они снова отважились появиться в избе и сердито потребовали ужина. Симеони сначала дал им покапризничать и покричать, потом все же встал, достал с грядки лучину, расколол ее и зажег меньшую половинку. При ее свете он начерпал девочкам из котла каши, но не слишком щедро, всего две-три ложки, поставил миску на табурет и велел есть, а котел накрыл крышкой от квашни и сверху положил еще тяжелый сосновый чурбак. Но дети не довольствовались такой малостью и требовали добавки, хотя бы хлеба; маленькая шустрая Венла уже заливалась плачем. Тогда Симеони отломил от краюхи крохотный, величиной с палец, кусочек хлеба и подал девочке. Но та, увидев, какой он маленький, не пожелала взять его и сердито махнула рукой, отчего кусок полетел с ладони Симеона далеко в сторону. Теперь и дядюшка разгневался и, слегка потянув девочку за волосы двумя пальцами, процедил сквозь зубы: «Ах, негодница! Смеяться над даром божьим? Вот как! Ну и дела!»

Silloin tyttö itkemään yhä ankarammin, mutta tuosta ei ainakaan Simeoni huolinut, vaan rupesi viimein laittelemaan iltavalkiata pesään. Muutamasta viheliäisestä kekäleestä rakensi hän kurjan pystyvalkian, lausuen torelevalla äänellä: »suus kiinni vaan, muutoin otan risun tuolta nurkasta ja löylytän sinua oikein kelpo lailla. Kas kun peijakas viskasi kourastani Herran lahjan nurkkaan. No, noh! Oleppas nyt perin ilman leipää ja lippele velliä kiltisti makoos, niinkuin, katsos, tekee vanhempi sisareskin tuossa. Ja kylläpä se lasten illalliseksi piisaakin. Eihän ole meidän talossa vara mässätä ja elää rikkaanmiehen tavalla. Suus kiinni vaan, sinä knääkkä. Kyllä, kyllä vaankin sitten käskis». Niin hän haasteli, istuen kivellä ja kyyätellen kehnosti palavata kekälepystyänsä; ei huomannut kuinka pikku hälläkkä tyttönen, lusikka kourassa, hänelle vihaisesti irvisteli ja hänen puhettansa myöten pientä leukaansa keikutteli.

Девочка расплакалась еще сильней, но уж Симеони-то на такое не обращал внимания. Он принялся наконец разводить огонь, для чего собрал несколько ничтожных головешек, и ворчал: «Замолчи-ка лучше, не то возьму хворостину да высеку тебя хорошенько. Ишь ведь чертенок, как швырнула в угол божий дар. Ну, ну! Посиди-ка теперь без хлеба да принимайся за кашу—гляди, как старшая сестра уплетает. Для детей такого ужина вполне хватит. Нам ведь не из чего пиры задавать — чай, не богачи. Замолчи сейчас же, негодница! Ну и дела!» Так говорил он, сидя на камне и поправляя чуть тлеющие головешки, и совсем не замечал, что сзади с ложкой в руке стоит маленькая плутовка, строит ему свирепые гримасы и в такт его словам шевелит губами.

Kuitenkaan ei auttanut tässä tyttöjen itku, ei kiivaat sanat, vaan täytyipä heidän tyytyä setänsä annokseen. Ja viimein saattoi voimallinen uni pienoiset vuoteelle, ja he nukkuivat pian sikeästi pehmeän, lammasnahkaisen kaattuvan alle.--Mutta Simeonin valkia saattoi tupaan kylmää, ei lämmintä; eikä vartonutkaan hän kekälten palamista loppuun asti. Aatellen: kelpaahan kallista puuta huomiseksikin säästää, rupesi hän sammuttelemaan hämyistä, mieltä synkistävää iltavalkiatansa, mäiskäytti peltin lujasti kiinni, huolimatta karvaasta tikurasta, joka totosta suitsuili tupaan. Viritti hän taasen pärepirstaleensa palamaan ja söi ehtoollisensa: pienen, homeisen leivänpalan ja tammisesta kupista seitsemän kuivettunutta silakanpäätä. Hartaasti ja palavasti seurasivat koirien silmät hänen atrioitsemistansa, hänen kätensä liikuntoa kupista suuhun ja suusta kuppiin, mutta eipä riittänyt heille murenaakaan Simeonin pivosta. Mutta hän, atrioittuansa, läiskäytti kätensä ristiin, lankesi kiven juurelle polvillensa ja, vuodattaen palavia kyyneleitä, kiitti Herra Taavetin poikaa, joka aina ja sulasta armosta oli häntä ravinnut, syntisäkkiä. Tästä noustuaan, aukaisi hän oven ja rupesi könistelemään koiria yöksi ulos, »vartioitsemaan taloa varkailta». Niin hän lausui, vaikkei miesmuistoon ollutkaan tietty varkaitten eljistä Jukolan talossa. Mutta ulkona puhalteli talven tuiskuava tuuli, josta syystä koirat eivät juuri mielineetkään jättää tuvan kahisevia olkia; ja tästäpä nousi meteli, joka kuitenkin päättyi koirien pahaksi. Vingahdellen ja hännät lyyhyssä, pakenivat he viimein ulos Simeonin nokisen aseen, koivuisen haarun alta.

Все же не помогли ни слезы, ни колкие слова, и девочкам пришлось довольствоваться тем, что дал им дядя. Наконец всесильный сон уложил детей в постель, и вскоре они сладко спали под мягкой овчиной. А Симеони со своим огнем не натопил, а еще больше выстудил избу. Он не стал дожидаться, пока головни прогорят до конца. «Дрова — вещь дорогая, их стоит и на завтра поберечь», — подумал он и, погасив печально мерцающий огонек, крепко захлопнул вьюшку, хотя от головешек тут же повалил в избу едкий чад. Симеони опять зажег свою обгорелую лучинку и поужинал маленьким заплесневелым кусочком хлеба и семью засохшими головами салаки из дубовой миски. Собаки жадно и умильно следили за его трапезой, за каждым движением его руки от миски ко рту и от рта к миске, но ни крошки не перепало им от Симеони. Поужинав, он скрестил руки, опустился на колени возле камня и, роняя горячие слезы, поблагодарил господа, сына Давидова, который всегда и только в великой милости своей насыщает его, грешного. Встав, он отворил дверь и начал выпроваживать собак на ночь, «стеречь дом от воров», как он выразился, хотя в Юколе, насколько хватало памяти, о воровстве никогда не слыхивали. На дворе бушевала метель, и собакам совсем не хотелось покидать избу и шуршащую солому. Поднялась возня, окончившаяся, однако, поражением собак. Поджав хвосты, они с визгом убежали от оружия Симеони — черного от сажи березового ухвата.

Tehtyänsä tämän, telki hän tarkasti porstuvan tuimat ovet, irvistävissä hampaissa loimoittava päre. Astui hän taasen tupaan, kohotti loimonsa vasemmalle, katsahtaen tyttöihin, jotka makeasti uneksuivat vuoteellansa pehmeän peiton alla, uneksuivat, poski vasten poskea, verevinä kuin kaksi nuorta kesäyön ruusua. Heihin nyt katsahti mies, katsahti myhäillen ja asettain kaattuvan villaista reunaa lähemmäs vasten pienen Venlan kaulaa; ja koska siirtyi hän taasen kohden tulitakan kiveä, lausui hän hupsuttavalla äänellä: »hätäpäs oli teidän ma'atessanne, kun makonne on velliä täynnä». Niin hän sanoi, ja päättyi myös itse kallistumaan vihdoin yölliseen lepoon. Mutta lankesi hän kerran vielä polvillensa, iski nokiset kyntensä lujasti ristiin ja, vuodattaen palavia kyyneleitä, kiitti Herraa, Taavetin poikaa kaikesta nautitusta hyvyydestä ja rukoili hänen varjelevaa kättänsä tämän huoneen suojaksi tulevana yönä. Hän rukoili itsensä puolesta, noiden pienten puolesta tuolla vuoteella ja vieläpä kaikkein ihmisten puolesta maan piirin päällä. Siitä kallistui hän lepoon rakkaalle kivellensä, nukkui viimein, ja lämmin hiilistö hautoi herttaisesti hänen jalkainsa anturoita.

После этого он, держа в зубах пылающую лучину, плотно запер крепкие двери в сенях. Вернувшись в избу, он поднял лучину и посмотрел на девочек, которые сладко спали на своей постели под мягкой овчиной, щека к щеке, пунцовые словно две маленькие розы в летнюю ночь. С улыбкой взглянув на них, он натянул овчину на голую шейку маленькой Венлы и, отойдя от детей, пробормотал: «Чего вам не спать, если живот полон каши!» Потом и сам решил наконец лечь на покой; но перед тем еще раз упал на колени, скрестил на грудИ вымазанные сажей руки и, роняя горячие слезы, поблагодарил господа, сына Давидова, за все оказанное добро и молил простереть над спящим домом свою хранительную длань. Он молился и за себя, и за этих несмышленышей вон там, на постели, и вдобавок за всех смертных на земле. После этого Симеони забрался на лежанку, уснул, и тепло от углей славно пригревало его ноги.

Mutta kylmä oli tupa, kylmä ja kolkko renkien ja piikojen ma'ata, koska he puolen-yön aikana palasivat leikeistä Toukolassa, ja siitäpä seuraavana aamuna kyräilivät he vihaisesti Simeonille. Ja koska nyt palasivat kestiretkeltänsä talon isäntä ja emäntä, niin kantelivat hänen päällensä kiivaasti, niin piiat kuin lapset. Mutta Simeoni ei tuosta ollut juuri millänsä, veistellen havutukin äärellä, haasteli hän vaan joutilaalla äänellä: »ei piisaa meidän talossa herrastella; kyllähän sen tiedätte. Ei vaankaan meidän talossa herrastella piisaa».

Когда около полуночи из Тоуколы вернулись батраки и служанки, в избе было холодно, холодно и мрачно. Проспав ночь в нетопленной избе, они наутро сердито посматривали на Симеони. И когда вернулись хозяева, прислуга и дети засыпали их жалобами на Симеони. Но тот будто и не слышал и, продолжая что-то тесать на сосновом чурбаке, спокойно приговаривал: «Не с чего в нашем доме жить, как тот библейский богач, сами знаете. Нет уж, нет, в нашем доме не с чего так жить».

Niinpä eleskeli Simeoni entisessä kodossansa, vanhassa Jukolassa, työskennellen ahkerasti ja käyden aina vahtia, pitäin tarkalla silmällä huoneen hallitusta sekä sisällä että ulkona vainiolla. Mutta olipa kuitenkin hetkiä, joina mikään maailmassa ei häntä huolettanut. Tapahtuipa joskus, että hän täydessä humalassa tuli kylästä, tuli iloisena miehenä, rähisi kovin ja pasteeraili edestakaisin permannolla huviksi ja nauruksi sekä nuorille että vanhoille talossa. Mutta seuraavana päivänä oli hän taasen sangen sairas sekä sielun että ruumiin puolesta. Huokaillen, kädet ristissä, hän makasi tulisijan kartisella kivellä, ja sydäntä kaiveli kauhea katumus.--Mutta tapahtui asia, joka paljon harvensi häneltä humalahetket ja katumuksen pitkät päivät. Kantoipa kerran Juhani hänen käteensä kalliin kaupunkilahjan: suuren, kankea-kantisen, melkein leiviskän-painavan piplian. Suuri oli Simeonin ilo ja ihastus; ja tuostapa hyvänteosta ei hän koskaan väsynyt kiittämästä ja ylistämästä veljeänsä. Mutta tästä ajasta unohti hän melkein ainiaksi viehättävän viinalasin.

Так вот и поживал Симеони в своем родном углу, старой Юколе, усердно трудясь и зорко следя за всеми делами как в доме, так и на полях. Однако же бывали и такие дни, когда ничто в мире не трогало его. Изредка случалось, что он возвращался из деревни сильно навеселе, и тогда шумел, расхаживая взад и вперед по избе, на потеху всему дому от мала до велика. А на следующий день он бывал совсем болен и страдал и душой и телом. Тяжко вздыхая, скрестив на груди руки, он лежал на закопченном камне лежанки, а сердце изнывало от страшного раскаяния. Но после одного события он стал пить гораздо реже, — а стало быть, ему реже приходилось и раскаиваться. Однажды Юхани привез ему из города дорогой подарок: огромную, в полпуда весом, библию в твердом, негнущемся переплете. Велики были радость и восторг Симеони, и он не переставал благодарить и превозносить брата за это доброе дело. И с тех пор он почти совсем забыл заманчивую чарку.

Nyt hän lakkaamatta sunnuntakien ja pyhien iltapäivinä nähtiin istuvan pipliansa ääressä, tutkien sanaa; ja näin hän joutui harvemmin kuin ennen mieltä-muuttavan juoman pariin. Mutta niinpä tapahtui kerran kuitenkin eräänä pyhäinmiesten iltana. Iloisessa huimauksessa mekasteli, käyskeli ja pyörähteli mies, ja nukkui viimein makeasti kivellensä; mutta seuraavana päivänä tunsi hän synkeän katumuksen povessansa taas. Mitäpä teki hän silloin? Seisten pöydän päässä, edessään avattu piplia, kutsui hän korkealla, saarnaavalla äänellä kokoon kaiken talonväen vanhimmasta nuorimpaan asti. Ja asetti hän kaksi sormea piplian päälle ja, mulautellen silmiänsä kohden taivasta, vannoi pyhästi, ei milloinkaan enään nauttivansa juovuttavia juomia, ei pisaraakaan täällä eläissänsä.

Теперь каждое воскресенье и каждый праздник его видели по вечерам за библией, и он гораздо реже тянулся к напитку, столь преображавшему его. Но однажды, в праздник всех святых, с ним опять случился грех. В буйном веселье он долго .буянил, крутился, пока не уснул сладким сном на своей лежанке. А поутру его душу опять грызло раскаяние. И что же он тогда сде=! лал? Стоя у стола перед раскрытой библией, он громко, точно читая проповедь, призвал к себе всех домашних, от мала до велика, положил на библию два пальца и, возведя глаза к небу, свято поклялся больше никогда не брать в рот хмельного, ни капли до самой смерти.

Meni vuosi, meni kaksi ja meni vielä kolmekin vuotta, ja aina lujana seisoi Simeoni vannotussa valassansa. Mutta kerranpa kuitenkin piti hänen vieläkin lankeeman tuohon kiusattavaan helmasyntiinsä, ja tämä lankeemus saattoi taloon peloittavan hälinän. Valapattoisena, sieluttomana matona piti nyt itseänsä kurja mies, rikottuaan lupauksen, jonka hän oli tehnyt »kaksi sormea kirjan päällä». Sentähden tahtoi hän lyhentää viheliäiset päivänsä. Kiivaasti, mutta vakavilla askeleilla, ja mielellä kylmällä kuin jää, läksi hän tuvasta, astui ylös tallinparsille ja kiertoi kaulaansa vanhan Pilkkutamman loimivyön, jonka toisen pään hän kiinnitti katon ylimmäiseen orteen. Ja niin hän asetti itsensä levollisesti riippumaan, nukkumaan kuolon uneen; ja kankeasti tuijottelivat eteenpäin miehen silmät, vimmatulla vauhdilla paisuivat hänen poskensa ja yhteenlikistyivät hänen kouransa kiinteiksi nyrkeiksi. Mutta hänen elämänsä mitta ei ollut täytetty vielä.

Прошел год, другой и третий, а Симеони твердо держал свой обет. Но ему еще раз суждено было впасть в сей тяжкий грех, и это вызвало страшный переполох в доме. Несчастный считал себя клятвопреступником, ничтожным червем, лишенным души: ведь он нарушил обещание, которое дал, положив два пальца на святую книгу. И потому он надумал завершить свое бренное существование. Торопливо, но решительно и с рассудком холодным, точно лед, он вышел из избы, поднялся на сеновал и обмотал шею концом старой подпруги кобылы Пилкку, а другой привязал к стропилу и повис, чтоб заснуть вечным сном. Глаза сто потускнели, щеки налились кровью, руки крепко сжались в кулаки. Но чаша жизни еще не была им испита до дна.

Läksihän talon vanha anoppi-muori katsomaan kananpesäänsä tallinparvella, näki miehen nuorassa ja antoi, huudolla ja kiljunnalla, kohta tiedon taloon. Hätäpaikkaan kiirehti nyt Juhani viipymättä ja pelasti veljensä kuoleman kidasta. Yhdellä tempauksella katkaisi hän loimivyön, kantoi, roihkaten ja kummitellen, veljensä sisään, mutta heidän ympärillään parveilivat naiset ja lapset, itkien, huutaen ja käsiänsä paukutellen.--Kammariin, Venlan hyllyävälle ryijylle kantoi Juhani veljensä, jossa tämä pian tointui, mutta synkeänä, huokaillen, ja tirkistellen alas permantoon istui hän sängyn laidalla, sanaakaan lausumatta. Juhani, hampaissa ryöhäävä nysä, kiirehti nyt Aapon luokse, asteli kiivaasti ja roihkaten, ilmoittamaan veljellensä kamalaa tapausta ja kyselemään neuvoa käytettäväksi Simeonia kohtaan. Hänen omasta mielestään olisi pieni, kohtuullinen löylytys, annettu salaisesti ja kaikessa hiljaisuudessa omien veljesten kädestä, ja sitten kiivasta manausta Jumalan nimessä, ollut miehelle parasta. Mutta kurituksen katsoi Aapo turhaksi, vahingolliseksi, ja päätti käyttää häntä kohtaan ainoastaan sanan voimaa. Ja koska myös hän oli virittänyt nysänsä, läksivät molemmat veljekset Aapo-Jukolasta yli pellon Juhani-Jukolaan, järjellisesti haastelemaan Simeonin, sen murheen pojan kanssa.

Как раз в это время старуха теща отправилась на сеновал взглянуть, не снеслись ли куры. Увидев Си-меони в петле, она своими воплями и криком всполошила весь дом. Юхани, не мешкая, прибежал на место происшествия и спас брата из когтей смерти. Одним рывком оборвал он подпругу и, охая и причитая, понес брата в избу, а вокруг них, плача, крича и всплескивая руками, суетились женщины и дети. Юхани внес брата в горницу и уложил на мягкую постель Венлы. Скоро Симеони пришел в себя. Но мрачный, тяжело вздыхая, уставившись глазами в пол, сидел он на кровати, не произнося ни слова. А Юхани, с трубкой в зубах, поспешил к Аапо сообщить страшную весть и попросить совета, что делать с братом. По его собственному мнению, всего лучше была бы умеренная трепка, заданная втайне и братской рукой, а потом строгое внушение именем божьим. Но Аапо счел наказание излишним, вредным и решил действовать только силою слова. И когда он тоже закурил трубку, оба брата из Аапо-Юколы отправились полями в Юхани-Юколу вразумлять горемыку Симеони.

Terveisiksi ravisti Aapo rakkaasti Simeonin kättä ja, ladaten piippuansa, rupesi hän juhlaisella muodolla ja äänellä lausuilemaan rangaistuksen, ja pian myöskin lohdutuksen kieltä. Sitä kuulteli Simeoni mykkänä kauan, kuulteli, killistellen surkeasti alas permantoon. Mutta Aapo, viritellen ehtimiseen sammuvaa piippuansa, osoitellen kädellään ja sulavilla silmillä katsellen akkunasta ulos kohden taivaan reunaa, kiihoitti vaan aina puheensa mahtia. Ja hohtavana kultasateena lentelivät sanat hänen suustansa ulos. Nytpä ilmestyi äkisti katkeran-suloisia poimuja ympäri Simeonin huulten, ja kyyneliä-virtaavan itkun ääneen paukahti miehen kurkku. Myös Juhanin leuka nyt järähti ja vääristyi pahasti, ja pian hyrisi itkussa hänkin, ja Aaponkin silmistä säteili kostea kiilto.

Аапо ласково пожал Симеони руку и, набивая трубку, начал торжественно укорять, а затем и утешать брата. Симеони долго слушал его в молчании, уныло глядя в пол. А Аапо, то и дело раскуривая потухающую трубку, простирая руку и умиленно глядя из окна вдаль, говорил все с большим жаром. Сверкающим золотым дождем струились из его уст слова. Вдруг на губах Си-меони появилась улыбка, горькая и вместе с тем сладостная, по щекам потекли слезы, и он громко зарыдал, У Юхани тоже дрогнул подбородок, и вскоре н он за-трясся в плаче. Да и у Аапо глаза сияли влажным блеском.

Niin kääntyi Simeonin sydän kohden eloa ja toivoa taas. Ja kiitollisuudesta loistavilla kasvoilla likisti hän jäähyväisiksi veljensä Aapon kättä. Myös kiitti hän Jumalaa, joka kerran vielä oli häntä armahtanut, ja päättyi vähitellen tavallisiin toimiinsa Jukolan talossa.--Niinpä siivo Simeoni, koskaan enään lasia kallistamatta, vietti rauhalliset päivänsä: milloin tukin nokalla veistellen, milloin, nysä suussa, nolkkien havuja raikkaasti tuoksuavassa tarhassa, ja milloin taasen istui hän pipliansa ääressä, tutkien sanaa.

Так сердце Симеони было вновь обращено к жизни и надежде, и с просветленным лицом он благодарно пожал руку Аапо. Он поблагодарил также бога, который еще раз помиловал его. И мало-помалу он опять втянулся в обычные свои занятия и хлопоты в доме Юкола. С этой поры Симеони, уже никогда не притрагиваясь к чарке, мирно доживал свой век: то что-нибудь тесал на обрубке бревна, то, с трубкой в зубах, рубил на скотном дворе пахучую хвою или сидел за библией, углубившись в святое писание.

Mutta Aapo isännöitsi Jukolan toisessa puoliskossa, joka kutsuttiin Aapo-Jukolaksi; ja seisoivat sen huoneet muutama sata askelta emätalosta. Vaimoksensa otti hän Konkkalan Hinrikan; se oli sievä ja kaikin tavoin kiltti nainen; toimekas emäntä ja lauhkeamielinen vaimo. Häneen tyytyi myös Aapo, katsoen kuitenkin parhaaksi tuolloin, tällöin oikein opettajan muodolla ja äänellä antaa hänelle tärkeitä muistutuksia ja neuvoja sisällisestä huoneenhallituksesta. Näitä kuulteli vaimo joko lausumatta sanaakaan tai naurain, silmät tirissä, yksinkertaista, iloista naurua. Myös piikojansa ja pieniä piikatyttöjänsä opasteli usein isäntä Aapo, koska niin, että hieman karstoi hänen silmässään heidän toimensa ja askareensa. Kerranpa talon vanhin piika, lakaistessaan laattiata, sai isännältään kiivaan läksytyksen. Sillä Aapo, jonka mielestä tyttö lakaisi vallan tuiskien ja heittäin tunkiota nurkkiin, kiivastui äkisti, sieppasi piialta luudan ja rupesi uudestaan ja nopsalla kädellä lakaisemaan tupaa periltä kohden ovea. Mutta koska hän oli ehtinyt noin puoleen permantoon, pisti hän jälleen luudan piika-raiskan kouraan ja lausui: »noinhan kiltin tytön lakaiseman pitää». Silloinpa emäntä, joka tulipesän ääreltä katseli kuinka Aapo, luuta kourassa, hyöri piian kanssa, nauroi vilpitöntä, sulavata nauruansa, nauroi tiristäen silmiänsä, kämmenet vasten polvia, kumarruksissa. Mutta tuostapa Aapo, kun oli jättänyt piian, antoi vaimollensa vakavasti rankaisevan katsannon.--Kuitenkin harjoitti hän aina oikeutta ja kohtuutta sekä piikojansa että renkejänsä kohtaan; sen kiitoksen sai hän kaikilta yhdestä suusta.

Аапо хозяйничал в другой половине Юколы, которая называлась Аапо-Юколой. Дом его стоял в нескольких сотнях шагов от старой, родной избы. В жены он взял Хинрику Конккалу, миловидную и во всех отношениях славную женщину. Она была хорошая хозяйка и ласковая жена. Аапо был доволен ею, но считал нужным время от времени со строгим лицом выговаривать ей и назидательным тоном давать советы по части домашнего хозяйства. Жена выслушивала их либо молча, либо щуря глаза и заливалась веселым, простодушным смехом. Хозяин Аапо часто поучал также работниц и служанок, когда оставался недоволен их работой. Какч то он резко отчитал старшую работницу, подметавшую пол; по его мнению, девка сильно пылила и оставляла сор по углам. Аапо вдруг вскипел, вырвал у работницы веник и принялся сам проворно подметать избу заново. Дойдя примерно до половины, он сунул веник обратно в руку бедной девке и сказал: «Вот как должна мести хорошая служанка». Хозяйка, наблюдавшая от очага за тем, как Аапо с веником в руках поучает работницу, звонко рассмеялась, щуря глаза и держась руками за колени. Услышав смех, Аапо посмотрел на жену суро« вым, укоряющим взглядом. Впрочем, он был всегда справедлив и к служанкам и к работникам, и все в один голос, хвалили его за это.

Myös harjoitteli hän parantajan ammattia, niinkuin hän oli oppinut eräästä vanhasta lääkärikirjasta, jota hänellä oli tapana ahkeraan tutkistella. Onnistui hän useinkin rohtoinensa, joista moni oli hänen oma keksimänsä, maan yrteistä rakettu. Varsinkin oli hän mainittu vallan mahtavaksi parantamaan ruusua, ruiskutautia, pyörrytystauteja, siannappeja ja syhelmää. Hieroja oli hän verraton; ja olipa monikin mies ollut hänen kämmentensä alaisena ja saanut lievityksen. Vatsankivistyksiä, tukituiskattuja polttoja paranteli hän usein ainoastaan hieromisensa sukkelalla keinolla. Ja koska hätä ei muistele lakeja eikä sääntöjä, niin tapahtuipa kerran, tapahtui useammin, että naisenkin täytyi kaatua alas Aapon kämmenten siveltäväksi, koska rintasen alla lakkaamatta kierteli ja poltti.

Аапо занимался также врачеванием, чему выучился по старому домашнему лечебнику. И нередко помогали его снадобья, им же самим придуманные и приготовленные из целебных трав. Особенно славился он как искусный врачеватель рожи, поносов, обмороков, свинки и чесотки. Массажист он был бесподобный; не один человек, побывавший у него в руках, получал облегчение. Желудочные и некоторые иные боли он зачастую лечил исключительно массажами. И так как в беде не до стыда, то случалось раз-другой, что и бабам приходилось ложиться под врачующую руку Аапо, когда у них непрерывно жгло и сосало в груди.

Oli eräs nainen, tuon rätti-ukon, Tervakosken-Matin vaimo, jota vaivasi itsepintainen painajainen. Se häntä ratsasteli rasittavimmalla tavalla usein joka ainoana yönä monet viikot perätysten. Välistä, kun se jonkun aikaa oli viipynyt tulematta, hän toivoi olevansa pelastettu tuosta yöllisestä vammasta. Mutta sitten se taas äkkiä ilmautui ja akka sai taas oljennella kiusanhenkensä kanssa. Kulki hän monenkin puoskarimuijan luona, kulki lääkäreissä, kuitenkin turhaan aina. Mutta joutuipa hänenkin korviinsa viimein maine Jukolan Aapon suuresta taidosta ja voimasta parantamaan tauteja; ja läksi hän etsimään apua kerran vielä. Mytty käsivarrella ja sukankudin käsissä, vaelsi hän pitkän, vaivaloisen matkan Jukolaan, mutta sieltäpä sai hän myös elinkautisen parannuksen Aapon keinojen kautta.

Была одна баба, жена старика тряпичника Матти Тервакоски, которую неотступно мучили кошмары. Подчас они донимали ее каждую ночь, много недель подряд. Когда они оставляли ее в покое, баба уже радовалась избавлению, но вдруг все опять начиналось снова, и она снова не находила себе места. Она обошла и знахарок и лекарей, но все попусту. Наконец до ее слуха докатилась молва о великом искусстве Аапо Юколы, и она решила еще раз обратиться за помощью. С узелком и вязаньем в руке она проделала долгий и утомительный путь в Юколу. Но зато там она на веки вечные избавилась от своего недуга.

Myös lautamiehen virassa oli Aapo kunnon mies. Vakaana, ja usein kämmen korvan takana, tarkasti kuullellen asiain luonnistumista, istui hän penkillänsä lakeassa keräjäsalissa. Siellä hän istui, miehekkäästi pystyttäen päätänsä, ja tuolloin, tällöin väikähteli hänen huulillansa hieno, itsetyytyväinen myhäilys. Mutta viisas, tasapuolinen, oikea oli aina hänen tuomionsa. Sen tiesi tuomarikin ja kuulteli aina kärsivällisyydellä hänen jotenkin pitkiä lauseitansa, koska hän, levitellen käsiänsä, antoi asiasta aatoksensa ilmi.

Аапо был еще и отличным заседателем. Приставив руку к уху, он внимательно и серьезно слушал дело, сидя на скамье присяжных в судебной избе. Изредка он гордо вскидывал голову, и на губах его играла тонкая, самодовольная усмешка. Его приговор всегда был мудр, справедлив и беспристрастен. Сам судья знал это и всегда терпеливо выслушивал его несколько длинные речи, когда он, размахивая рукой, излагал свое мнение по делу.

Niin eleli hän rauhaisessa talossansa, kelpo isäntänä, ja reippaitten lapsiensa kelpo isänä.

Так жил в своем мирном углу Аапо, славный хозяин и славный отец своих резвых ребятишек.

Mutta Impivaaraa, ensin rakettua, hallitsi omanansa Tuomas, mies harteva ja vahva. Missä löytyi se uros, joka olisi rohjennut röyhistää rintansa Yli-Impivaaran isännän edessä? Suuri oli hänen voimansa, ja mahtia, vakuutta oli hänen olentonsa täynnä. Talonsa töissä ja toimissa ei hän käynyt käsiin menolla ja pauhinalla; kuitenkin piti hän kuria ja Herran nuhdetta yllä sekä huoneessa että ulkona vainiolla. Hän oli anteliain kaikista veljeksistä ja kohteli aina laupeudella ja hyvyydellä kärsiviä, kovan onnen lapsia. Ei hän tuossa kysellyt, ei hän tutkistellut juurta ja perustusta apua-etsivän kurjuuteen. Ei käynyt hän moittimaan miestä, jonka käteen oma syynsä oli saattanut kerjäläissauvan. Kaikille hän antoi, antoi ilman välitystä, aatellen: olethan kuitenkin onneton. Enimmin kaikista hellitteli hän pieniä käypäläistyttöjä, jotka, kainosti katsellen, astuivat pelosta vavahtelevalla sydämellä mieron tietä. Kaksi tällaista matkustajaa oli hän ottanut huomaansa, ja heitäpä kasvatettiin ja suosittiin yhtä armaasti kuin omia pienoisia talossa, joita ei puuttunut, ja olivat he ravakkaita poikia kaikki.

А Туомас, крепкий и плечистый, хозяйничал в недавно основанной Импивааре. Где найдется такой человек, который бы посмел кичиться перед хозяином Верхней Импиваары? Велика была его сила, и все его существо дышало уверенностью и спокойствием. В работе по хозяйству он не проявлял излишней спешки и суетливости, но все же держал всех в повиновении и страхе божьем — как дома, так и на полях. Он был самым щедрым из братьев и всегда выказывал доброту и ласку к страждущим и обездоленным. Он не расспрашивал и не выпытывал, что довело просящего до такой бедности; и если даже человеку по собственной вине пришлось взяться за нищенский посох, Туомас не попрекал его, он помогал всем без разбора, думая про себя: «Ведь ты же несчастен!» Больше всего он жалел маленьких бездомных девочек, которые с робким взглядом и трепещущим от страха сердцем ходили по миру. Двух таких нищенок он взял к себе в дом, где их растили и холили не хуже, чем собственных детей; а в них тоже не было недостатка, и все они были проворными мальчуганами.

Vaimona oli hänellä Härkämäen ainoa tytär, jalo ja vakava nainen, ansaitseva mieheksensä Impivaaran oivan uroon. Salskea, yht'aikaa riipeä, vakava ja tyyni oli tämän naisen muoto ja olento. Uljaasti kohosi povensa; hiuspalmikko, paksu, pellavankeltainen, nähtiin somasti leiskahtelevan hänen tukevilla hartioillaan valkeapohjaisen, punaristillisen liinan alta. Rauha asui hänen otsallaan poistumatta ja hänen sydämessään Jumalan-pelko, ankara ja vilpitön. Hänpä oli Impivaaran emäntä, hän talon pienten, sekä omien että ottolastensa, oivallinen kasvattaja. Usein hänen silmänsä, jalot ja laupiaat, lepäsivät uneksuen vienon tyttösen päällä, joka orpona ja suojatonna kerran oli joutunut heidän huoneesensa.

Женат он был па единственной дочери Хяркямяки, женщине статной и степенной, которая вполне заслужила такого мужа, как хозяин Импиваары. Высокого роста, расторопная, по не суетливая была эта женщина. Гордо вздымалась ее грудь, из-под белого с красными клетками платка выбивалась толстая, льняного цвета коса и красиво падала на спину. Чело светилось спокойствием, в сердце, прямом и открытом, всегда жил страх божий. Она была хозяйкой Импиваары и отличной наставницей детей — как родных, так и приемных. Взгляд ее чистых, добрых глаз часто покоился на головках девочек, которые однажды, беззащитные и одинокие, оказались в ее доме.

Näin kulkivat Tuomaan päivät, tyynesti kohden haudan tyyntä satamaa. Virtaan verrataan usein ihmisen elämää täällä. Mutta Tuomaan elinkauden, hänen isännyydestänsä Impivaarassa aina kuolinhetkeensä asti, tahtoisin verrata kymiin, joka juhlaisesti, rauhaisesti retkeilee kohden ääretöntä, ijankaikkista valtamerta.

Так, в спокойствии, текла жизнь Туомаса, приближаясь к тихой гавани. Часто сравнивают жизнь человеческую с бурным потоком. Но жизнь Туомаса, начиная с той поры, как он сделался хозяином в Импивааре, и до самого его смертного часа, мне хотелось бы сравнить с рекой, которая величаво несет свои воды к безграничному, вечному океану.

Tuomaan talosta kaksi, kolme ampumamatkaa itäänpäin seisoi nummella Laurin uudistalo; ja oli se Impivaaran toinen puolisko, myös kutsuttu Laurilaksi. Siinä asui äänetön mies, viljeli maatansa täysintoimin, askarteli ahkerasti pelloillansa, mutta mielemmin vielä saloilla ja soissa.

На расстоянии двух-трех выстрелов к востоку от дома Туомаса на песчаном склоне раскинулась усадьба Лаури; это была другая половина Импиваары, называвшаяся Лаурилой. Тут и жил молчаливый хозяин, возделывая землю; усердно трудился он на нивах, но еще охотней бывал в лесах и на болотах.

Vaimon oli hän nainut Kuokkalan talosta. Olihan Kuokkalassa tyttäriä kaksoispari, joista Lauri otti toisen, mutta toinen joutui avioksi Timolle, emännäksi Kekkurin torppaan. Oli tuossa eukkoa, Laurin akassa: leveärintainen nainen; jotenkin lyhyenjänttärä varreltansa myös. Hänen kimakas äänensä kaikui kauas kuin kiljuvan klaneetin ääni, kaikui varsinkin koska hän, tuimuutta täynnä, tiuskahteli miehellensä, ja tulta iskivät hänen mustanruskeat silmänsä.

Жену он сосватал из Куоккалы. Там были дочери-близнецы, из которых одну взял Лаури, а другая досталась Тимо и стала хозяйкой торпа Кеккури. Жена Лаури была баба на славу, широкогрудая и коренастая. Далеко был слышен ее крикливый голос, похожий на звук кларнета, особенно когда она, полная гнева, отчитывала своего мужа и ее темно-карие глаза сверкали огнем.

Mutta äänetönnä, veistellen istui Lauri, huolimatta vaikka ärhentelikin akka, tuulispäänä tuiskahteli. Ja tämä oli kiusa, joka paisutti eukon sappea yhä enemmin ja enemmin. Tapahtui kuitenkin tuolloin, tällöin, että miehen kärsimys katkesi, ja silloin ei ollut hyvä häntä katsoa vasten naamaa. Vaikenipa eukko äkisti, kieppasi ulos miten jaksoi ja kätki itsensä ometan nurkkiin, suojeleviin soppiin ja soliin. Siellä hän oljenteli hetken lymyssä, välillä katsoi hän luimistaen kätköstänsä ulos, tietääksensä miten luonnistui huoneessa oma-synnyttämänsä ärjy. Niin hän viipyi kunnes viimein oli asettunut vihaisen miehen mieli. --Mutta harvoin kuitenkin nähtiin näin myrskyisenä rauhallista Lauria. Useinpa, koska taasen akka riehui ja mekasti, läksi ukko metsään, nysä hampaissa ja kirveskynä kainalossa, läksi etsiskelemään kalupuita, kenkätuohia ja pahkaleita. Kernaasti viipyi hän niillä retkillänsä, etsien, katsellen ja arvellen. Ja vasta, koska aurinko jo kauan aikaa oli laskeunut ja kaikki päätyneet lepoon, asteli hän kotia lenseän kesäyön hämärässä, kantain olallansa juuria, vääriä ja kenkätuohia ankaran pallon.

Но сколько бы жена ни бушевала, Лаури сидел молча, постукивая топором. И это была для нее пытка: от такого гнев в ней разгорался еще пуще. Порой, однако, случалось, что терпение мужа иссякало, и тогда лучше было не попадаться ему на глаза. Женщина тотчас прикусывала язык, быстро выскакивала из избы и пряталась куда-нибудь в угол хлева, в укромные места и щели; время от времени она украдкой выглядывала из своего убежища, чтоб узнать, миновала ли уже буря, ею же вызванная. Наконец злость мужа проходила, и она возвращалась в избу. Но спокойного Лаури редко видели в такой ярости. Чаще всего, когда баба принималась шуметь и ворчать, он, с трубкой в зубах и топором под мышкой, отправлялся в лес за деревьями на разные поделки, за берестой для лаптей и наростами. Охотно задерживался он там, выискивая, разглядывая и размышляя. И лишь после заката, когда все погружалось в сон, он шагал к дому в сумерках летней ночи, неся на плече связку кореньев, кривых побегов и бересты.

Silloin tapahtui myös usein, että hän kotomatkallansa kohtasi rotevan sonninsa, leveäniskaisen Hällin, joka, pyrkien kiivaissa aatteissa kohden kylää, tuli häntä vastaan illan sumussa hietaisella tiellä, lähestyi häntä kyräävillä silmillä. Ja nytpä kova iski vasten kovaa; mutta Lauri, rämäisten karmealla äänellänsä ja heristellen kirvesvarttaan, pakoitti kuitenkin itsepintaisen elikon kääntymään lopulta. Ja siitä nyt asteltiin Laurilaan päin, Hälli edellä, isäntä perässä. Hälli yrittäisi kääntyä oikealle, mutta Lauripa kohta oikealta hänelle kirvesvarttansa heristää; kääntyisipä Hälli kerran vielä vasemmalle, mutta vasemmalta uhkaa häntä kiireesti taasen Laurin kirvesvarsi. Ja niinpä katsoi sonni parhaaksi kulkea kotia kohden, kuitenkin ravisteli hän päätänsä vihaisesti ja puhalteli ulos sieraimistansa voimallisen sydämensä hohdetta.

На обратном пути ему нередко случалось встречать своего быка Хялли, дородного, с толстой шеей; он шел с твердым намерением удрать в деревню. Бык приближался к нему в сумерках по песчаной сумрачной дороге и мрачно на него поглядывал. Но тут коса находила на камень: Лаури, громко покрикивая и угрожая топорищем, вынуждал-таки упрямую скотину повернуть обратно. И вот они вместе, Хялли впереди, хозяин за ним, шагали к Лауриле. Как только бык вздумает свернуть направо, Лаури мигом замахивается на него топорищем, а чуть повернет налево — топорище опять тут как тут. И быку ничего не остается, как шагать к дому, разве только еще сердито мотать головой и злобно раздувать ноздри, чтобы дать выход своему гневу.

Kuljettiin viimein ohi Tuomaan talon, jossa piika vuoteellensa kuuli töminätä, askelten sihinätä ja tapsutusta hietaisella tiellä. »Ken liikkuu näin myöhään siellä ulkona?» aatteli hän, nousi ylös ja, unipörryisenä, paitasillaan, asteli kohden akkunaa, tirkisti ulos ja näki naapurin sonnin ja isännän, jotka vakaasti ja totisina käyskelivät toinentoisensa perässä. Edellä kulki sonni, vastakynsin, isäntä hänen jäljessänsä, tuolloin, tällöin heristellen kirvesvarrellaan ja kantain olallansa kalupuita ja kenkätuohia, kerättyinä sievään, ympyrjäiseen palloon. Ja niin katosivat he viimein piian silmistä. Mutta aukaisipa sonni turpansa ja hellitti vihoissaan kidastansa hirmuisen, kiljuvan laulun, ja nummi järähti, maa ja taivas raikkui. Lausui silloin Lauri: »kyllä minä sinullen annan. Vihoitteletko? Ahaa, junkkari, käyppäs koreasti kotia vaan; sillä tässä ei auta nyt sukkelan sukset eikä Kaura-Matin konstit ja koukut. Sen tiedätkin». Niin hän haasteli kulkeissansa, koska edellä käyskeli sonni, puhaltaen ylpeätä, peloittavaa marssia, joka läpi tyynen yön kajahteli kaukaisiin kyliin.

Наконец они подходят к дому Туомаса. Девка-работ-ница лежит в постели и, услышав на песчаной дороге скрип шагов и топот, думает: «Кто это бродит в такую пору?» Потом встает в одной сорочке, еще не очнувшись от сна, подходит к окошку и видит соседского быка и его хозяина, которые шествуют друг за другом. Впереди упрямится бык, а за ним, то и дело потрясая топорищем, идет хозяин с огромной ношей на плечах. Скоро они скрываются из виду. Вдруг бык раскрывает пасть и в сердцах испускает страшный рев, от которого вздрагивает земля и далеко катится эхо. «Я тебе покажу! — грозит Лаури. — Еще злиться вздумал? Ага, каналья, иди-ка себе послушно домой! Шагай, шагай, тут тебе не помогут ни резвые ноги, ни хитрость—так и знай». Лаури отчитывает быка, а тот гордо ревет свой боевой марш, который в ночной тиши доносится до дальних деревень.

Mutta Lauri telki Hällinsä lujasti tarhaan toveriksi oman talon karjalle ja astui tupaan, jossa jäähtynyt ehtoollinen vartoi häntä pöydällä. Tuvassa lepäsivät jo kaikki makeassa unessa, ainoastaan emäntä valvoi kiukkuisena kammarin sängyssä, odottaen miestänsä. Mutta Lauri, koska hän oli atrioinnut, astui vihdoin kammariinsa, josta taasen äkeä vihuri pieksähti häntä vastaan. Eukkohan siellä vuoteeltansa kiljahteli, pisti vallan kiivasta »kikakakaa» miehellensä, räiskyi kuin tuli kuivassa katajassa »tuon köllin kirotusta kuhnailemisesta metsän korvissa». Äänetönnä liikkui ukko, riisui päältänsä, viritti nysänsä ja kallistui lopulta vuoteellensa akkansa viereen, joka lakkaamatta toreli ja ärhenteli. Mutta koska nyt piippu oli poltettu pohjaan asti, asetti Lauri sen varokkaasti vaiheillensa alas laattialle, nihkaisi peittoa ylemmäs hieman ja lausui sitten lujalla äänellä: »oleppas jo vaiti, siunaa itseäs ja nuku Herran nimeen hyvän sään aikana; muista: hyvän sään aikana». Vaikeni silloin toraisa vaimo, vaikka ponnistelikin sydän hänen povessansa; ja niin hän, temmaisten vihaisesti peittoa puoleensa, vihdoin nukkui ja samoin mies hänen vieressänsä.

Пригнав быка, Лаури водворяет его в загон, в общество родной ему скотинки, и крепко запирает ворота. Потом входит в избу, где на столе его ждет остывший ужин. Все уже спят сладким сном, только разгневанная хозяйка еще не смыкает глаз, поджидая в постели мужа. Наконец Лаури, поужинав, входит в горницу, и там его встречает буйный вихрь. Жена обрушивается на него с воплями н трещит, как огонь в сухом можжевельнике: «Болван! Опять в лесу копошился, проклятый!» Лаури молча раздевается, закуривает трубку и ложится рядом с женой, которая без умолку бранится и ворчит. А когда трубка докурена, Лаури осторожно кладет ее возле себя на пол и, подтянув одеяло, твердо говорит: «Замолчи-ка теперь. Благословись да спи с богом, пока я не разбушевался. Помни: пока я не разбушевался!» И баба умолкает, хотя и трудно ей унять свой гнев. С досадой рванув к себе одеяло, она наконец засыпает, а рядом с нею — муж.

Niinpä viivyskeli Lauri aina pimeihin öihin hupaisilla retkillänsä metsissä. Ja mitä hän siellä näki huomaittavaa, ihmeteltävää ja mietittävää, siitä hän harvoin kellenkään sanaakaan viikon kuluessa lausui. Vasta hän seuraavana sunnuntaina, tavallisesti murkinapöydässä, kertoili rengeillensä yhtä ja toista.

Так до наступления темных ночей Лаури с удовольствием скитался по лесам. О том, что он там видел интересного и удивительного, заставлявшего его призадуматься, он редко кому говорил на неделе. Только в воскресенье, обыкновенно за трапезой, он кое о чем рассказывал своим работникам.

Tapahtui kerran, koska hän metsästä palasi, että hänen aivonsa hartaammin kuin koskaan ennen mietiskeli, tuumiskeli; mutta mitä hän noin kiinteästi aprikoitsi, ei tuota kenkään voinut arvata. Äänetönnä, ja äkeämpänä yhä päivä-päivältä, hän liikkui talonsa pihoilla, ärähdellen tiukeasti sekä miehille että vaimoille, joka harvoin oli hänellä tapana ennen. Mutta syvien tai kiusallisten aatosten pilvi peitti lakkaamatta hänen otsansa, heitti hänen silmäkuoppiinsa synkeän varjon. Tämänkaltaisena nähtiin hän kuluessa pitkän viikon. Tuli viimein sunnuntai, pöydässä istuivat Lauri ja hänen miehensä, mutta äänettöminä vallan. Lopulta aukaisi isäntä suunsa ja lausui, kysyen seuraltansa: »Miehet, yhtä mielin teiltä kysyä; antakaat minulle selitys. Koska viisi päivää sitten käyskelin yli Koiviston niitun sileän töyrään, äsken tulleessa lumessa, joka ohkaisena peitti maan, niinkuin se nytkin sen peittää hienolla puuvillavaipallansa, näin minä merkin, jota ei aivoni voi käsittää. Kirous! jo yöt ja päivät, sinne, tänne, kohden tuhatta haaraa olen leivoittanut aatostani tämän asian tähden.--Mutta kuulkaat: Näin minä niitulla jälkiä, aika-miehen sotkemia jälkiä, joita seurasin, astellen hiljaksiin. Mutta äkisti katkesivat nämät jäljet, josta katkosta, jatkamalla yli töyryn ja alas viitaan, alkoi ketunjälkiä, selviä ketunjälkiä, joita ei tähän-asti löytynyt maassa, ei ainoata. Mihin oli kadonnut mies? Ei ollut hän käynyt takaisin, ei eteenpäin, ei oikealle, eikä vasemmalle, ei, vaan taivaasen oli hän astunut ylös ja taivaasta alas oli astunut kettu jatkamaan hänen jälkiänsä lumessa. Tai oliko mies kantanut kettua sylissään ja sitten siinä, jossa hänen omat jälkensä loppuivat, astunut itse heilahännän selkään ja ratsastanut halki viidan ulos kirkkotielle. Mahdottomia juonia; mutta mahdollisempaa keinoa en keksi, päästäkseni tästä seikasta selville poluille. Mitä sanotte, miehet? Löytyykö vielä noitia meidän pitäjässä? Oliko mies perkeleen voimalla muuttanut itsensä ketuksi?» Niin hän haasteli, mutta kummastuen kuulteli väki, eikä voinut kenkään selittää tuota arvoitusta, vaan päättyivät he viimein siihen uskoon, että noitia oli käyskellyt Koiviston töyräällä.

Однажды, возвратившись из лесу, он был как-то особенно задумчив; но о чем он так упорно размышлял, никто не мог угадать. Молчаливый и день ото дня все более раздражительный, бродил он по двору, сердито Покрикивая на мужиков и баб, что раньше с ним бывало редко. Облако глубокой и мучительной думы омрачало его чело. Таким его видели всю неделю. Вот наступило и воскресенье, Лаури с работниками сидел за столом; но долго царило молчание. Вот хозяин наконец заговорил, обращаясь ко всем: «Мужики, хочу спросить у вас про одну вещь; растолкуйте мне ее. Пять дней тому назад шел я через луг Койвисто, что на горке. Была пороша, землю, как и нынче, покрывал снег, будто тонким ватным одеялом. И тут я увидел такое, чего ум мой понять не может. Проклятье! Дни и ночи бьюсь над этой штукой и так и этак, как только не крутил мозгами. Слушайте: увидел я на лугу след, след взрослого человека, и не торопясь пошел по нему. Но вдруг след пропал, и дальше по горке вниз, к кустам, начался лисий след, настоящий лисий след; а до тех пор его и в помине не было. Куда девался человек? Не ушел он ни назад, ни вперед, ни направо, ни налево, — нет, он на небо поднялся, а оттуда лисица спустилась да повела его след дальше. Или же человек нес лису на руках, а потом, на том месте, где его след кончился, сел верхом на хвостатую шельму и поехал через кусты к церковной дороге? Нет, немыслимо! А больше ничего придумать не могу, чтобы как-нибудь добиться ясности. Что вы скажете, мужики? Неужто в нашем приходе еще водятся колдуны? Может, и впрямь человек с помощью лукавого обернулся лисицей?» Так он рассуждал, и народ слушал его с удивлением; но никто не мог разгадать загадку, и все порешили на том, что на горке Койвисто, и в самом деле, ходил колдун.

Mutta Lauri ei tuntenut rinnassansa rauhaa; syötyänsä läksi hän astelemaan kohden Koiviston niittua taas. Tultuaan sen sileälle kummulle, huomasi hän, että sama ilmiö oli taasen uudistettu: miehen- ja ketunjälkien vaihetus äsken-tulleessa lumessa. Hän vimmastui ja lausui kiukkuisella äänellä: »rikeeraako tässä itse ilminen saatana!» Niin hän, suu irvissä, kiljahti, potkaisi jalallansa erästä lantakasaa, joka haamoitti läpi lumen, mutta sieltäpä leimahti esiin kirkasta rautaa. Sieltä vilauksessa hienoa lantaa ja ruumenia pöllähti korkealle ilmaan ja samassa tulisten ketunrautain kiiltävät kehät iskivät kiinni miehen kinttuihin ja likistivät ankarasti. Tästäpä levenivät Laurin silmät, hän kumartui kiireesti alas hellittämään karvastelevasta, paisuvasta säärestänsä itsepintaista konetta, jonka hän kirouksen kirkunalla viskasi kauas tanterelle. Nytpä hän huomasi tosin, mitä virityksiä oli rakettu hänen niittuunsa, mutta jälkien kummallista muutosta lumessa ei hän kuitenkaan ymmärtänyt vielä. Vihaisena rupesi hän taasen käymään kohden kotoa, ontuen pahoin ja purren hammasta, astuessaan rautain iskemällä jalallansa. Ja pian huomasi hän tarvitsevansa tuetta kulkeissansa, ja rupesi etsimään itsellensä sauvaa viidasta lähellä kirkkotietä. Pensaassa näki hän kaksi koivuista kankea, ja koska hän oli kiskonut ne kätköstä ulos, havaitsi hän ne kahdeksi puujalaksi, joiden kummankin alapäähän oli sievästi kaavattu hyvin luonnollinen ketunkäpälä. Silloin kirkastuivat hänen kasvonsa ja kaikki selveni hänen eteensä. Nyt ymmärsi hän, että ketustaja, poistaaksensa ketun silmistä kaiken syyn epäilykseen, oli, käydessään katsomassa rautojansa, aina lähestynyt paikkaa tämänkaltaisilla puujaloilla. Ja tämänpä keinon kautta jätti hän peräänsä ketun-, vaan ei ihmisen-jälkiä, joita tietysti karttelee mäkimaiden vikkelä Mikko. Oli siis Laurilla asiasta selko; ja lievitetyllä sydämellä, vaikka karvastelevalla säärellä, astui hän pois, käytellen puujalkaa sauvanansa.

Однако Лаури на этом не успокоился. Поев, он опять отправился к лугу Койвисто. Поднявшись на горку, он увидел, что все повторилось сначала: по свежему снегу шел человеческий след, который потом переходил в лисий. Лаури пришел в ярость и закричал: «Или сам сатана тут фокусничает?» С перекошенным от злости лицом он пнул ногой навозную кучу, видневшуюся из-под снега,— оттуда сверкнуло железо. В воздух взметнулось облако мелкого навоза и мякины, и тут же блестящие клещи капкана вцепились в икру Лаури и крепко сдавили ее. У Лаури глаза полезли на лоб, он быстро нагнулся, чтобы высвободить ноющую от боли, затекающую ногу из упрямого сооружения, и с проклятием швырнул капкан далеко в поле. Правда, теперь он понял, что кто-то понаставил капканов на его лугу, но странного превращения следов на снегу все же не мог постичь. В сердцах он повернул к дому, сильно хромая и стискивая зубы, когда ступал на прихваченную капканом ногу. Скоро он убедился, что без подпорки ему не обойтись, и начал искать какую-нибудь палку возле дороги на погост. Заметив в кусте два березовых шеста, он вытащил их и тут увидел, что это ходули, нижние концы которых снабжены искусно вырезанными лисьими лапами. Лицо его просветлело, все стало ясно. Он понял: охотник, чтобы обмануть лису, не навести ее на подозрение, всегда подходил к капкану на ходулях и потому-то и оставлял лисий, а не человеческий след, которого так боится хитрый Микко. Найдя разгадку, Лаури с легким сердцем, хотя и с больной ногой, поковылял к дому, опираясь на прихваченный шест.

Tapahtui silloin, että Kolistimen äkeä ukko, käyden oravapauloillansa, joita hän viritteli seiväsparien väliin niittujen ja huhtien aitoihin, huomasi Laurin jäljet lakealla aholla ja rupesi tuumiskelemaan kovin. »Onhan tuosta käynyt mies ja koira, mutta--mitä aattelen tästä tempusta?--yksijalkainen koira. No peeveli ja kumma! Yksijalkainen koira on harppaillut isäntänsä rinnalla yli tämän kantoisen, Jumalan ahon. Mitä riivattua aattelisin tainkaltaisesta tempusta? Ovatko noidat ja Lappalaiset liikkeillä? Häh?» Niin hän aholla seisoi ja aprikoitsi, kouristeli mustaa, karheata tukkaansa, mykerteli tupakkimälliä etuhampaittensa välissä ja rypisteli noita harmaita kulmakarvojansa hirmuisesti.--Viimein kuitenkin läksi hän taasen käymään, mutta käsittämättä ilmestystä aholla: yksijalkaista koiraa, joka hyppeli herransa rinnalla. Tuota hän arveli kauan, ilmoittamatta kellenkään, ennen kuin kuolinvuoteellansa, jossa hän kysyi hellältä miniältänsä, mitä aattelis hän tästä ihmeestä, joka hänelle ei vielä kuoleman leuvoissakaan antanut rauhaa. Silloin nainen, kyyneleet silmissä, haasteli hänen korvaansa, pyysi hänen poistamaan mielestänsä kaikki sellaiset mietteet ja muistelemaan ainoastaan kuolematonta sieluansa. Tuohon ei ukko sanaakaan lausunut, vaan tuijoitteli eteensä lakkaamatta; ja niin vei hän kummallisen pulman aholta ilman selitystä myötänsä hautaan.

В это время старый ворчун Колистин пошел проверять беличьи силки, которые он расставлял в полевых и луговых изгородях, и, заметив на поляне следы Лаури, крепко призадумался. «Тут вроде бы прошел человек с собакой, но — как это понять? — у собаки всего одна лапа. Вот так чудо! Рядом с хозяином прыгала собака на одной ноге. Что же, черт возьми, мне подумать о такой штуке? Может, тут бродят колдуны и лопари? А?» В напряженном раздумье стоял он на поляне, теребил всей пятерней свои жесткие черные волосы, жевал табачную жвачку и страшно морщил седые брови. Наконец он продолжил путь, так и не поняв, что за чудеса творились на поляне. Собака на одной ноге! Он долго ломал над этим голову, но молчал, и только на смертном одре спросил свою ласковую невестку: что она думает об этом чуде, которое даже в минуту смерти не дает ему покоя? Со слезами на глазах наклонилась она над его ухом, прося отогнать все подобные думы и помнить только о своей бессмертной душе. Старик ни слова не промолвил в ответ и упорно продолжал глядеть в пространство. Так и унес; он с собой в могилу эту не-: разгаданную загадку.

Mutta pian parani Laurin jalka, sankojen purema, ja entistä myöten askarteli hän talossansa taas, milloin metsissä, milloin avarassa pirtissänsä. Niin hän eleli uljaan vaimonsa ja lastensa keralla. Ja lapsilta, niinkauan kuin he oleskelivat äitinsä huomassa, ei puuttunut koskaan paita, ei sukka, ei jokapäiväinen ruoka eikä ruoska.

А нога Лаури, прищемленная капканом, скоро зажила, и он, как прежде, хлопотал то по хозяйству, то в лесу, то в просторной избе. Так он поживал со своей бойкой женой и ребятами. И покуда ребята были на попечении матери, они ни в чем не терпели нужды: ни в рубахах, ни в чулках, ни в еде, ни в розгах.

Kekkurin torppaa hallitsi Timo, ja aviona oli hänellä Kuokkalan kaksoissisaruksista toinen. Sekä mielenlaadultansa, että ulkomuodon puolesta oli hän sisarensa vertainen: tukevarintainen, keikkanokkainen ja ruskeanahkainen töpsä. Sanottiinpa kuitenkin, että oli hänellä hieman hellempi sydän kuin sisarella, veli Laurin vaimolla. Paljon piti hänestä Timo, vaikkapa joskus pöllähtelikin hänen tukkansa kiivaan puolison jykevissä kourissa; sillä hyvä ei ollut häntä vastaan ylvästellä. Koetti myös Timo aina kaikin tavoin tehdä vaimonsa tahdon, ja hyvin kävi talossa työ ja toimi. Mutta yksi oli seikka, joka tuolloin, tällöin hieman hämmensi huoneen rauhaa. Olihan Timolla tapana, kovin juurtuneena tapana, kerran vuodessa, noin kekrijuhlan aikoina, naukkia päänsä humalan humuun, viipyen kylässä päivän tai kaksi iloisten kumppanien seurassa. Mutta nousi tuosta melakka, koska hän viimein huomasi parhaaksi käydä kotiansa taas.

Торпом Кеккури владел Тимо, и женат он был на второй из сестер-близнецов Куоккалы. И нравом и видом своим она напоминала сестру: такая же полногрудая, курносая и смуглолицая коротышка. Впрочем, говорили, что сердце у нее было чуть добрее, чем у сестры, жены Лаури. Тимо ее очень любил, хотя его волосы подчас страдали от цепких рук жены, потому что идти ей наперекор не сулило ничего хорошего. Но Тимо во всем стремился выполнять ее волю, и дела в доме шли неплохо. Только одно обстоятельство время от времени омрачало семейный мир: у Тимо была укоренившаяся привычка раз в год, в день всех святых, напиваться допьяна и денька два гулять в деревне, в кругу веселых друзей, и когда он наконец спохватывался, что теперь ему лучше вернуться домой, там его ожидал скандал.

Kerran eräänä sunnuntaina lokakuun ja marraskuun rajalla joutui mies taasen hieman harhateille, liittyi iloiseen hummaukseen, Tammiston Kyöstin ja Karkkulan Aapelin pariin. Tammiston viileässä ullakkokammarissa he kallistelivat mustaa, kiiltävätä pulloa, haastelivat hartaasti, laulelivat ja halailivat armahimpina ystävinä. Niin he viettivät kaksi yötä ja päivää, hurraten ja lauleskellen ja huolettomasti heitellen hareita silmiänsä korkean kammarin tuulisesta akkunasta ulos. Katselivat he yli lantaisen tarhan, yli olkisen ometan, yli kivisen mäen, yli peltojen ja niittujen, aina Lemmilän kaukaiseen suohon, jonka kohdalla, ylhäällä pilvien rajalla, sinkoilivat joutsenet, kiertoilivat sinne, tänne muuttoretkellänsä eteläisiin maihin. Niinpä he välinpitämättömästi katselivat, laimeilla vuohensilmillänsä katselivat, rallailivat ja keikuttelivat päätänsä, jossa ihanasti läimähteli, huimahteli; ja kaukana heistä oljentelivat kurjan, tavallisen ihmislapsen surut ja mielimurteet.

Как-то раз в воскресенье, — это было в Конце октября или в начале ноября, — Тимо снова сбился с пути истинного, решив погулять с Кюэсти Таммисто и Аапели Карккула. На прохладном чердаке в доме Таммисто они беззаботно прикладывались к темной блестящей бутылке, вели бесконечную беседу, распевали песенки и обнимались, как сердечные друзья. Так провели они две ночи и два дня, горланя и поглядывая посоловевшими глазами в окошко. Внизу перед ними виднелись заваленный навозом загон, хлев с соломенной крышей, каменистая гора, поле, луга и далекое болото Леммиля, над которым у самых облаков реяли и кружились лебеди, собираясь в южные страны. Друзья с выражением тупого безразличия таращились на все это, как обалдевшие козы, галдели и мотали головами, в которых приятно играл хмель. Далеки были от них сейчас обычные человеческие горести и печали.

Mutta koitti viimein kolmas päivä, ja ystävykset heräsivät kivistelevällä päällä kolkoilta vuoteiltansa. Lopussa oli sekä rahat että viina, ja mitään keinoa ei löytynyt enään saattaa aukenemaan emäntien leilit. Äänetönnä ja karmealla naamalla päättyi Timo nyt astelemaan kohden kotoa: asteli kihnustaen pitkin kujaa, asteli murheellista mäkeä ylös, muistellen Kekkurin kiivasta emäntää. Surkeasti riippuivat miehen verkahousut, ja housujen sekä punaraannollisen liivin välistä molkahteli paita julmasti ulkona; pieninä, veren-ponnistamina tuijottelivat silmät hänen päässään, koska hän, tukka tuhannessa taakelossa, käyskeli Kekkuriin päin; ja kauas kajasti mielien avoin rinta, kajasti ja punersi kuin kuparikattilan kuurattu kylki. Niin asteli hän jynkällä mielellä, ja vihaisesti katsoivat häneen metsät, vuoret ja laaksot. Kellastunut koivu tuossa kanteli hänen päällensä kovin, synkeä kuusi hänen päällensä kanteli, ja mustana, purevana tonttuna seisoi tienvieressä tervaskanto; koko luonto, ennen niin armas, näytti hänelle nyt emintimän armottoman muodon. Mutta puihin, kiviin ja kantoihin ei hän nyt juuri luonutkaan silmiänsä, teroitti vaan katseensa yhä eteenpäin, muistellen Kekkurin kiivasta emäntää. Ken ikänä tuli häntä vastaan tiellä, nuori tai vanha, mies tai nainen, tuskinpa viitsi hän yhtään ainoata kertaa mulauttaa silmäänsä heidän puoleensa, ja vaivoin olisi hän enemmin tällä retkellä tehnyt, vaikka itse Suomen suuri-ruhtinas olisi käynyt hänen ohitsensa kivisellä polulla. Äänetönnä, hämyisesti muistellen kotoa, sen emäntää, sen väkeä ja lapsiansa, asteli hän eteenpäin, ja tuolloin, tällöin tunkeusi ulos hänen povestansa äkkinen, mutta hiljainen puhkaus.

Настал, однако, третий день, и приятели проснулись: головы трещали с похмелья. Кончились и вино и деньги, а вместе с тем иссякли и способы выманивания у хозяек новых бутылок. И Тимо, притихший, с угрюмой физиономией, побрел домой. Он медленно плелся вдоль околицы, поднялся на неприветливую гору и все думал о своей сварливой бабе. Его суконные штаны уныло болтались, из-под жилета в красную полоску вылезла' рубаха; веки подпухли, глаза налились кровыо, волосы напоминали воронье гнездо, а открытая грудь раскраснелась и сверкала, как начищенный медный когел. Тимо шел с тяжелым сердцем, и сердито глядели на него леса, горы и долины. Пожелтевшая береза укоризненно покачала своей вершиной, качнулась и мрачная ель, а возле дороги, как черный ехидный гном, торчал смолистый пень. Вся природа, прежде такая ласковая, теперь казалась ему злой мачехой. Впрочем, Тимо теперь было не до деревьев, пней и камней, — он все вглядывался в даль и думал о своей воинственной бабе. Кто бы ни попадался ему навстречу — стар или млад, мужчина или женщина, — он едва удостаивал их взглядом и, пожалуй, поступил бы точно так же, пройди мимо пего сейчас хоть сам великий князь финляндский. С умилением думал ои о доме, о жене с детьми и о работниках и все шагал сосредоточенно вперед, и время от времени из его груди вырывался негромкий вздох.

Mutta vihdoin ehti hän kotonsa pihalle, ja silloin seisahtui hän tuumiskelemaan, kuinka hän uskaltaisi astua tupaan, ja löytyisikö vielä keinoa tämän auringon alla, joka voisi hieman lepytellä vihoitettua akkaa. Siinä hän nyt piteli päätään, piteli kauan, katsoi tuonne, katsoi tänne, huomasi lopulta halkopinon vajassa, ja pian leimahti aate hänen päähänsä ja hän lausui itsekseen: »nyt olen keksinyt keinon». Ja kohta rupesi hän latomaan käsivarrellensa halkoja pinosta. Ja nyt, koska oli hänellä sylissä aika jättiläistaakka, läksi hän kömppeilemään kohden tupaa, toivoen tällä juonella miellyttävänsä kiinteätä vaimoa. Rapustaen astui hän rapuista ylös, tuli porstuvaan ja huusi vilpittömällä äänellä: »avatkaas ovi ... avatkaas ovi, lapset siellä sisällä, poika tai tyttö». Tuli viimein pieni poikanen, pieni piimäparta Jooseppi, avasi oven, ja sisään astui Timo taakkoinensa, äänetönnä, katsoen oikeasti, rävähtämättä eteensä. Ja koska hän oli laskenut puusylin kolinalla nurkkaan, lausui hän: »halkopinokin rupeaa jo hassusti alenemaan; mutta mitämaks; onhan Jukolassa metsää». Sanottuansa tämän, rohkeni hän heittää pikaisen silmäyksen emäntänsä puoleen, mutta sieltäpä katsoi häntä vastaan rangaistuksen uhkaava ukkospilvi.

Наконец он добрался до родного двора и в раздумье остановился: хватит ли у него смелости войти в избу, и найдется ли еще на белом свете какой-нибудь способ хоть немного умилостивить разъяренную бабу? Долго стоял он, держась руками за голову и озираясь по сторонам; взгляд его упал на поленницу под навесом, и тотчас же в голове Тимо мелькнула мысль. «Придумал!»— воскликнул он про себя и стал накладывать на руку поленья. Набрав огромную охапку, он побрел к избе, надеясь таким образом смягчить строгую жену* Громко стуча ногами, он поднялся на крыльцо, вошел в сени и невинно крикнул: «Эй, откройте-ка дверь!.. Откройте дверь, дети, сын или дочка...» Маленький Ио-сеппи распахнул дверь, и Тимо, глядя прямо перед собой, молча вошел с ношей в избу. С грохотом сбросив дрова в угол, он промолвил: «Поленница-то все убавляется. Но не беда, в Юколе хватит лесу». После этого он отважился мельком взглянуть на свою жену. Но она глядела на него темной, мрачной тучей.

Kova hetki oli käsillä. Tuskin oli eukko ehtinyt kiljahtamaan suustansa kysymyksen »missä olet ollut, sinä riivattu?» ennenkuin läiskähti Timon molemmille poskille, läiskähti vallan tulisesti oikealta, vasemmalta. Mutta pian kuitenkin vaikeni iskujen pauke ja seurasi kamoittava äänettömyys, jona Timon tukka oli tuimassa löylyssä, ja maailma pyörähteli ympäri hänen silmissänsä. Mutta viimein hän närkästyi, ryhtyi vaimonsa käsivarsiin turpeilla kourillansa, asetti hänen istumaan rahille ja siinä piteli häntä koreasti hetken. Siinä Timo, tukka hirveässä pörrössä, ja turkinpunainen kasvoiltansa, haasteli äkeälle naiselle: »Katsos nyt, jos antaisin sinulle oikein aikamekon kädestä, sinä lunttu, sinä aasintamman varsa. Luuletko minua vaan tällä tavalla uskaltavasi kuranssata? Ahah! petyitpä koreasti. Ne ovatkin harvat pokot, joita minä tukkaani lasken, vaan enpä kaikkia ämmiä tässä. Sillä olenpa, peijakas vie, kovin kiivasta miestä, niinkuin, sen pahempi, nyt usein kuullaan ja nähdään. Niin, niin, katsos jos nytkin sinua vähän tuhtaan». Noin hän tuossa uhkaili, mutta täyttämättä uhkaustaan. Eikö hän raatsinnut? Sillä paljon piti hän kuitenkin vaimostansa.--Mutta kiukkuisena kiljahteli vaimo: »hellitä, sinä kirottu mies, hellitä paikalla!» Timo hämmästyi kovin häiriölle, arveli hetken: hellittäisikö hän, vai hillitsiskö eukkoansa kauemmin. Eukko kirkaisi kerran vielä ja aina tuikeammin; Timo hellitti kouransa, mutta kohta oli miehen tukka jauhatuksessa taas. Nytpä närkästyi hän uudestaan ja kovin, päätti jättää akkansa peijakkaan haltuun ja läksi kopeasti astumaan ulos. Vitkoin kuitenkin ja vääntäen taisi hän siirtyä tuvasta; sillä eukko pyristeli niskoilla kuin pieni, ruskea käkihaukka punoittavan koirasmetson niskoilla teuhaa, ja höyhenet tuoksuvat ilmassa. Mutta tuosta suuriakaan huolimatta, raaksi hän itsensä ulos, raaksi väkivalloin, ja vasta porstuvan kynnyksellä hellitti akka nappauksensa, uhaten opettaa miehensä kerran vielä; ja alas rapuista astui vakaasti Timo, lausuen poistuissansa: »niin minä ämmiä opetan». Pois hän käyskeli, katosi humaliston taakse, mutta sieltä teki hän, suu mareissa, aivan vikkelän kaarroksen kohden tallia ja astui ylös parsille. Sieltä tuuppasi hän heiniä pari käärämää alas hevosille hinkalossa, kallistui siitä pehmeälle, kahisevalle vuoteelle ja, hetken mietiskeltyänsä vaimonsa »kiivasta sydäntä», nukkui raskaasen uneen.

И тут же гроза разразилась. Жена подскочила к нему, крикнула: «Где ты шлялся, окаянный?» — и, точно огненные вспышки, посыпались на Тимо справа и слева пощечины. Вскоре, однако, шлепки утихли, воцарилась гнетущая тишина: то баба вцепилась ему в волосы, отчего весь мир закружился в его глазах. Но наконец обозлился и Тимо и со взъерошенной головой, красный как перец, схватил своими сильными руками жену за локти, посадил на лавку и, крепко держа ее, сказал расходившейся бабе: «Видала? А если я задам тебе трепку, да по-настоящему, по-мужски, ослица ты молодая? Думаешь, так и будешь колотить меня? Эге, ошибаешься! Не всякому я позволю таскать себя за волосы, и уж никак не бабе. Я, черт возьми, мужик с характером, и в последнее время он частенько дает о себе знать — ничего не поделаешь. Да, да, смотри, как бы я и сейчас не проучил тебя малость!» Так Тимо стращал бабу, но угроз своих не исполнил. Возможно, пожалел: все-таки он сильно любил жену. А та закричала: «Отпусти, проклятый! Отпусти сейчас же!» Тимо растерялся, не зная, отпускать или не отпускать ее. А баба опять завопила громче прежнего. Тимо разжал паль* цы — и она тотчас же снова вцепилась ему в волосы. Тогда он возмутился, возмутился не на шутку и, решив: «Черт с тобой!» — гордо направился к двери. Но слишком медленно: баба налетела на него, как ястреб на красноперого глухаря, — только перья летят по воздуху. Но Тимо и ухом не повел и шествовал дальше; лишь на пороге сеней отстала жена, грозясь еще проучить его. А Тимо степенно сошел с крыльца и проговорил: «Вот как я баб учу!» Он скрылся за зарослями хмеля, а оттуда, хитро ухмыляясь во весь рот, быстренько повернул к конюшне, поднялся на сеновал и, сбросив в стойла лошадям две-три охапки сена, растянулся на мягком, шуршащем ложе. Немного поразмыслив о «буйном нраве» своей супруги, он крепко заснул.

Tuli yö, kylmä halla-yö, mutta Timoa ei kuulunut. Kovin levotonna päättyi nyt emäntä vuoteellensa ja käyskeli synkeissä aatoksissa miehestänsä. »Kentiesi on hän mennyt, hurja, hirteen; ehkä on hän vimmoissansa viskannut itsensä Nummenniitun pohjattomaan lähteesen; tai on hän nukkunut metsään, ja varmaan nyt palelluttaa itseltänsä nenät, kynnet ja kääpät, se poloinen poika». Niin hän mietiskeli, ja hyrskähti pian katkeraan itkuun, ma'atessansa vuoteella ilman armasta aviota. Siinä huokaili ja tihkaisi hän yhden hetken, kaksi tuskallista hetkeä, ja levotonna korva odotti portaan ja porstuvan kolinaa. Yö kului aina enemmin, mutta ei kuulunut askeleita lähestyvän miehen. Nousi hän lopulta ylös, puki päällensä ja viritti pläkkisen, moninastallisen lyhdyn, aikeissa käydä etsimään kadonnutta. Mutta yksin ei hän uskaltanut lähteä ulos öiseen pimeyteen; kovin hän pelkäsi aina tonttuja, aaveita ja kaikenkaltaisia kummituksia. Kamoitti häntä myös hirveästi heidän oma saunansa, johon oli äsken kuollut vanha ruoti-ukko, vaahtopartainen Honkamäen Iisakki. Sentähden herätti hän piikansa, Taavan, kumppaniksensa retkelle; Taava nousi, puki päällensä, mutta tuiskeana, vihaisena seurasi hän emäntäänsä ulos kylmään, kolkkoon yöhön. Ensiksi etsivät he saunan, sitten riihen, mutta ilman hyötyä. Tulivat he pihalle taas, emäntä itkien pellonpientarelle ja rupesi hartaasti huutelemaan miestänsä nimeltä. Hän huuteli huikeasti, ja metsä kaikui, riihi lakealla loutilla kaikui. Viimein kuulivat he vastaukseksi tallinparvelta jotain karheata, käheätä morinaa, ja sinne riensivät nyt naiset. Ylös parsille, lyhty kourassa, astui emäntä, löysi Timon, joka, unipöyryisenä kohottaen itseänsä istumaan kahisevalta sijalta, pöllisteli häntä vastaan kuin aholla susilta riivattu, pyöräpäiseksi saatettu vanha oinas. Ei pysäy hän miehen turviin, joka hänen pelasti petojen kidasta, vaan äkisti, kenenkään luulematta, lähtee hän, hullupäinen, kepoittaen juoksemaan sutten jälkiä; tuolloin tällöin hän seisahtuu, töpsäyttää jalkojansa ja pöllistelee vallan tuikeasti. Niin katsahti nyt myöskin Timo, tuntematta kohta omaa vaimoansa; olipa kenties vielä jotain pohmeluksen samennetta hänen aivoissansa jäljellä.

Наступила ночь, холодная, с заморозком, а Тимо все не возвращался. Сильно встревоженная, легла хозяйка в постель; душа ее была полна мрачных мыслей о муже: «Уж не повесился ли этот сумасшедший? Или в сердцах бросился в родник на лугу Нумменнийтту? А, может, заснул в лесу; и еще отморозит себе, бедняжка, и нос, и руки, и ноги». Так она раздумывала и под конец залилась горькими слезами: одной, без милого муженька, в постели было так сиротливо! Время тянулось мучительно долго, минута за минутой; она вздыхала, всхлипывала и чутко прислушивалась, не раздастся ли стук на крыльце или в сенях. Но проходила ночь, а шагов все не было. Наконец она встала, оделась, зажгла жестяной фонарь и собралась на поиски пропавшего. Однако идти в темень одной было страшно, она всегда боялась домовых, призраков и привидений. Ее пугала и собственная баня, где недавно умер нищий старик, седобородый Ийсакки Хонкамяки. И потому она разбудила служанку Тааву, чтоб идти вместе. Таава встала, оделась и, злая и недовольная, вышла за хозяйкой в холодную, глухую ночь. Сначала они обыскали баню, потом овин, но тщетно. Затем опять вернулись во двор, и хозяйка со слезами в голосе принялась звать мужа. Она надрывалась изо всех сил, и гулкое эхо откликалось в лесу и в дальнем овине, стоявшем на гладкой скале. Наконец они услышали в ответ какое-то хриплое бормотанье с сеновала и бросились туда. Хозяйка с фонарем в руках поднялась по лесенке и нашла Тимо, который спросонья уставился на нее, точно спасенный от волков старый баран: он не идет под защиту человека, вырвавшего его из пасти зверей, а вдруг,* как очумелый, мчится вслед за волками, потом остановится, топнет и вытаращит глаза. Так и Тимо глядел теперь, не узнавая собственной жены, — верно, еще не весь хмель вышел у него из головы.

VAIMO. Mitä sinä täällä istut? Tule sisään; eihän sinun, Jumalan luoma, täällä pakkasen kynsissä tarvitse itseäsi kärvennellä; kun ma sanonkin. Tule sisään, Timo.

ЖЕНА: Что ты здесь сидишь? Идем в избу. Зачем же тебе, божье создание, корчиться тут на морозе? Идем в избу, Тимо!

TIMO: Kukas te sitten olette?

ТИМО: А вы кто такая, собственно?

VAIMO. Herresta varjele! Oletko jo niin hukassa, ettet tunne enään minuakaan? Ho, hoo! Kas noin, kas noinpa synti ja perkele täällä villitsevät sieluparan. Ho, hoo sentään!

ЖЕНА: Господи помилуй! Неужто ты до того дошел, что и меня не узнаешь? О-ох! Вот так-то, вот так-то и опутывает дьявол бедного человека. О-ох!

TIMO: Mitä siinä nyt itkua puserratte?--Kukas te oikeastaan olette?

ТИМО: Чего вы тут плачете? Кто вы такая, собст-< венно?

VAIMO. Ah kuitenkin, ah voi! Timo, Timo!

ЖЕНА: Боже ты мой! Ой-ой-ой! Тимо, Тимо!

TIMO: Häh?

ТИМО: А?

VAIMO. Etkö tunne enään minua? Olenhan minä Ulla, sinun vaimos.

ЖЕНА: Ты больше не узнаешь меня? Ведь я Улла, твоя жена!

TIMO: Jassoo! Niin, oikein!

ТИМО: Вот как! И в самом деле.

VAIMO. Tule sisään ja älä itseäsi täällä vetele, kylmällä tallinparvella. Voi sinua kurjaa!

ЖЕНА: Идем в избу, и не валяйся тут на холодном сеновале. Ох ты, горемыка!

TIMO: Niin mar' jo sitten herra tallinparvella makasi. Ole vaiti ja älä tuossa lapsekkaita juttele. Eihän miehen täällä hätääkään ollut.

ТИМО: Стало быть, хозяин уж и на сеновале поспал! Ну, не реви да не болтай глупостей. Мне тут и горя было мало.

PIIKA. Eivätpä, sen vietävät, anna piika-rukalle yön lepoakaan, vaan tässä pitää hänen kuhkaileman pitkin nurkkia, etsien juopunutta sikaa.

СЛУЖАНКА: Вот окаянные, даже поспать бедной служанке не дадут! Шарь тут по углам да ищи его, пьяную свинью.

VAIMO. Riennä nyt. Anna kourasi tänne ja astu koreasti alas.

ЖЕНА: Идем же! Давай сюда руку и спускайся вниз.

PIIKA. Anna vielä koura; koivesta hänen tempaisin ruomena mäelle.

СЛУЖАНКА: Еще за руку его веди. Взяла бы я тебя за ноги — полетел бы,: что мякина на ветру.

TIMO: Mitä se Taava niin vihoittelee siellä alhaalla? Ole vaiti, likka, eihän tässä ole hädän pipanaa eikä papanaa meillä kellään.

ТИМО: Чего это Таава там кипятится? Замолчи, девка, ведь беды-то у нас ни на горошину.

PIIKA. Minä hänen papanoitsisin, jos olisin ruiskumahainen muorin musta lammas.

СЛУЖАНКА: Я б тебя живо засыпала горошинами, будь я черным бараном, — не пожалела бы для тебя.

VAIMO. Suus kiinni sinä, ja pidä tuota lyhtyä.--Etkö sieltä jo pääse sinäkin?

ЖЕНА: Перестань сейчас же да подержи фонарь. А ты чего не вылезаешь?

TIMO: Kyllä minä täältä hiljaksiin tulen; astukaatpas te nyt vaan edellä tupaan.

ТИМО: Да я иду, иду потихонечку. Ступайте в избу.

Tulivat he tupaan, edellä emäntä ja piika, viimeisenä Timo. Vuoteellensa riensi kohta piika, jupisten äkeästi itsekseen, mutta emäntä rakensi kerkeästi ehtoollisen miehellensä. Pöydälle pani hän reikäleipää, voita, naudan-murennusta ja suuria, kokonaisia perunoita; ja mieluisasti rupesi Timo atrioitsemaan. Mutta mielimurteisena, silmät kyynelissä, katseli häntä vaimo pöydän toisesta päästä.

Они пришли в избу, впереди хозяйка с работницей, за ними Тимо. Работница тут же отправилась спать и долго сердито ворчала. А хозяйка быстро собрала мужу ужин: поставила на стол хлеб, масло, крошеную говядину и большие картофелины. Тимо с аппетитом принялся за еду. Жена сидела на другом конце стола и с сокрушенным видом, со слезами на глазах, глядела на мужа.

VAIMO. Kun ma sanonkin: miksi et pysy koreasti kotonasi, kumma mies, koska tiedät minun tällaiseksi tuittupääksi Mustalais-Kaisaksi? Revinhän sinua tukastakin taas. Mikä kynsiinikin, mikä vaankin ämmän kynsiin? Minähän sinua revin taas!

ЖЕНА: Послушай-ка: чего тебе дома не сидится, чудаку? Сам знаешь, какая я упрямая, — в точности, как бродячая Кайса. Опять ведь оттаскала тебя за волосы. И отчего это ногти чешутся, сама попять не могу; Опять ведь оттаскала тебя!

TIMO: Niin mar', jo sitten herran tukasta repi. Mitä tuossa lapsekkaita vaikertelet, koska ei ole tässä yhtään hätää? Mutta olipas se tulinen pinnistys, ja könistitpä minua aika-mekosta. Hi, hih! Perhana kuitenkin! Menes laskemaan kaljaa.

ТИМО: Да, брат, оттаскала. Ну, чего хнычешь по пустякам? А жаркая была трепка, здорово ты меня поколотила! Хи-хи-хи! Вот ведь, черт возьми! Поди-ка нацеди квасу.

VAIMO. Miksi lurvailet sitten kylissä ja kylien krouveissa öitä ja päiviä, öitä ja päiviä? Onkos tämä laitaa?

ЖЕНА: А ты не шляйся по деревням да кабакам день и ночь. Разве это порядок?

TIMO: Onhan sitäkin siinä ollut noin kerran vuodessa, onpa niinkin, sitä ei taida kieltää.

ТИМО: Бывает и такое раз в году, бывает, ничего не скажешь.

VAIMO. Missä olet uisakoinnut taas ja kenen kanssa? Sanoppas. Kenen veijarin kanssa?

ЖЕНА: Где это ты опять бражничал да с кем? А ну-ка, скажи! С каким прощелыгой?

TIMO: Onhan noita kumppania, oli niinkin.

ТИМО: Были приятели, были.

VAIMO. Missä ja kenen kanssa olet rähmäillyt? Sano kohta.

ЖЕНА: Где и с кем ты кутил? Говори сейчас же!

TIMO: Hä Tammiston Kyöstin ja Karkkulan Aapelin kanssa tuolla Tammiston ullakkokammarissa.

ТИМО: Ха, с Аапели Карккулой и Кюэсти Таммисто, на чердаке у него.

VAIMO. Mitä joitte?

ЖЕНА: А что пили?

TIMO: Viinaa vaan, ei sen kalliimpaa tavaraa. Niin, mistähän meille rommit tulisi, rommit ja lipparit?

ТИМО: Водку, одну водочку, и ничего дороже того. Где уж нам взять ромы да ликеры!

VAIMO. Jumalattomat! Iskis nyt kuolema kimppuus, niin alimmaiseen helvettiin vaipuisit alas ilman armoa ja laupeutta.

ЖЕНА: Безбожники! Вот пришла бы теперь смерть, и провалился бы ты в ад кромешный без милости и снисхождения.

TIMO: Harvoinpa, harvoinpa täällä, Jumala nähköön, valmiita ollaan. Mutta mitähän tässä nyt kuoltais, parhaassa ijässämme? Oleppas vaiti kuolemasta ja laske minulle kaljaa.

ТИМО: Да, мало мы думаем о смерти, видит бог, мало. Но с чего это умирать, в лучшне-то годы? Помолчи-ка насчет смерти да нацеди квасу.

Ruskeata, kuohuvaa kaljaa laski akka tynnöristä miehellensä, joka, syötyänsä oikein aika-miehen atrian, tyhjensi melkein koko haarikan. Ja siitä läksivät he molemmat yölliseen lepoon.

Жена нацедила мужу темного пенистого квасу, и он, плотно поужинав, осушил почти целый ковш. Потом оба отправились па покой.

Mutta kerrottavana on vieläkin eräs toinen kaista tämän emäntäisen luonnosta.--Sunnuntai- taikka pyhäaamuina, koska hänen oli lähdettävä rippikirkkoon miehensä kanssa, aneli hän aina, vuodattaen tulisia kyyneleitä, anteeksi kaikilta perheensä jäseniltä, mitä hän suinkin olisi rikkonut heitä kohtaan. Ja tämä hetki oli Kekkurin huoneessa liikutuksen hetki.

Однако нельзя не рассказать еще об одной стороне характера этой хозяйки. По утрам в воскресенье или в праздник, когда нужно было ехать с мужем к причастию, она, проливая горячие слезы, просила прощения у каждого в доме: может, она хоть чем-то грешна перед ним? И это была трогательная минута в доме Кеккури.

Olipa kerran taas samankaltainen tilaisuus eräänä suvisena sunnuntai-aamuna. Sulavammilla sanoilla ja kuumemmilla kyyneleillä kuin koskaan ennen oli emäntä tehnyt anteeksipyyntönsä, alkaen miehestänsä ja käyden aina paimenpoikaansa asti. Silloinpa Timo, suu tyytyväisyyden myhäilyksessä, läksi ulos jouduttamaan hevosta ratasten eteen, asteli onnellisna, paidankaulus kohotettuna korkealle niskaan, kohotettuna oman eukon käpeällä kouralla. Ja renkinsä kanssa, joka valjasteli hevosta pihalla, hän haasteli. »Kyllä tuo meidän akka on sentään kelpo akka, on totisesti, sitä ei voi kieltää. Mihinpä joutuisin minä poloinen lapsinulikkojeni kanssa ilman häntä, emäntien emäntää? Eihän, peijakas, kolmesataa ruplaa maksaisi tarpeiksi sitä vahinkoa, jos kuolis tämä akka; ei neljäsataakaan siinä piisaisi. Usko minua, Kaape-poika». Niin hän jutteli, ja mitä hän sanoi, sen myönsi heti vilpittömästi vikkelä Kaape, vaikka, aina koska joutui ruskean ruunan toiselle puolelle, ilmestyikin veitikan nauruhymyä hänen kasvoillensa.--Mutta astui viimein emäntä ulos uudessa, kohisevassa hameessa, hohtavissa liinoissa ja itkusta pussistuneilla kasvoilla; hän lähestyi rattaita, kiipesi totisena ylös ja istui huoaten istuinlaudalle. Ja hänen rinnallensa oikealle istui, ohjat kourissa, Timo, punoittavana, kuin syksykesäinen täysikuu, punoittavana, myhäilevänä ja onnellisna, täynnä terveyttä, verta ja voimaa. Nytkäisi hän ohjia hieman, massautti kerran suutansa, ja kohta nopea ruuna travia juoksemaan pitkin kirkkotietä. Pian katosivat he koiviston varjoiseen aukioon, ja hetken aikaa väikkyi hietainen savu poutaisella tiellä.

Так случилось и в одно летнее воскресное утро. Хозяйка у всех попросила прощения, начиная с мужа и кончая последним пастушонком, и никогда еще не слышали от нее таких теплых слов н не видели столь искренних слез. Тимо с довольной улыбкой вышел во двор сказать, чтоб поскорее запрягали. Он шел счастливый; ворот его рубахи, поправленный ласковой рукой жены, высоко торчал. И работнику, запрягавшему лошадь, Тимо сказал: «А все-таки наша хозяйка — славная баба, ей-ей, тут ничего не скажешь. Куда бы я, бедный-, девался без нее —с малыми-то ребятами? Умри она — и тремя сотнями не окупить этакой беды. Да и четырех будет мало, черт побери! Поверь моему слову, Каапэ». Сообразительный и ловкий Каапэ во всем с ним искренне соглашался, хотя стоило ему только оказаться по другую сторону мерина, и на его лице сразу появлялась лукавая усмешка. Наконец из избы с распухшим от слез лицом вышла хозяйка в новой шуршащей юбке и сверкающем белизной платке; она подошла к двуколке, с серьезным видом взобралась в нее и, смиренно вздыхая, уселась на сиденье. Справа, рядом с нею, с вожжами в руках сел Тимо, красный как полная луна летом, счастливый и улыбающийся, пышущий здоровьем и силой. Он дернул слегка за вожжи, причмокнул губами, и быстрый конь рысцой побежал по дороге к церкви. Скоро они скрылись за тенистой березовой рощей, и на сухой песчаной дороге вилась лишь светлая пыль.

Mutta Vuohenkalman torpassa, kirkkotien varrella kivisellä mäellä asui ja rakenteli Eero, veljeksistä nuorin. Oli hän pitäjän toimekas ja viisas jahtivouti, jonka asettamain pyyntien kautta moni susi, moni ilves ja karhu sai heittää henkensä tarkasti johdetussa apajassa. Paljon käytteli häntä nimismies käskyläisenänsä läänissä, sillä hyvinpä tavallisesti onnistuivat hänen ajamansa asiat. Hänen kuntonsa kirjoituksessa ja luvunlaskussa saattoi myös hänelle paljon tointa ja askaretta, ja myöskin sisääntuloja. Mutta eipä lyönyt hän sentähden laimiin maansakaan viljellystä, vaan johdatti aina järjestyksellä ja tulisella vireydellä töitä ja raatamisia; eikä kenkään saanut verkastella hänen pihoillansa. Alati kiehtoili hänen silmänsä terävästi ympäri kuin koukkunokkaisen haukan tarkka silmä kuivan koivun oksalta aholla tähtäilee kesä-auringon heleässä paisteessa.

А в торпе Вуохенкалма, на каменистой горе возле церковной дороги, жил и трудился младший из братьев, Эро. Он был умным, деловитым яхтфохтом прихода, и много волков, рысей и медведей погибало при устраиваемых им облавах. Ленсман часто посылал его в губернию, потому что со всеми поручениями он обычно справлялся успешно. Его умение в письме и счете доставляло ему немало хлопот и трудов, а также доходов. Однако из-за всего этого он вовсе не пренебрегал хозяйством, всегда ревностно и с толком руководя полевыми работами и прочими делами. У него в доме никто не смел мешкать. Его хозяйский глаз замечал все, словно острый глаз крючконосого ястреба, который, сидя под ярким летним солнцем на засохшей березе, ничего не упустит из виду.

Mutta sunnuntai- ja pyhäpäivinä hän joko tutkisteli sanomalehteänsä tai kirjoitteli itse kuulumisia ja yhteiskunnallisia asioja pitäjästä, lähetettäväksi samaan lehteen. Ja mieliisti otti aina toimitus vastaan hänen lähetyskappaleitansa, joiden sisältö oli ytimellistä vallan, esitystapa nasevaa ja selvää, useinpa nerokastakin. Ja tämänkaltaisista harrastelemisista laajeni hänen katselmansa elosta ja maailmasta. Synnyinmaa ei ollut hänelle enään epämääräinen osa epämääräisessä maailmassa, ilman mitään tietoa missä ja minkälainen. Vaan tiesipä hän missä löytyi se maa, se kallis maailman-kulma, jossa Suomen kansa asuu, rakentelee ja taistelee ja jonka povessa lepäsivät isiemme luut. Hän tiesi sen rajat, sen meret, sen salaisesti hymyävät järvet ja nuo risu-aitoina juoksevat hongistoiset harjanteet. Kotomaamme koko kuva, sen ystävälliset äidinkasvot olivat ainiaksi painuneet hänen sydämensä syvyyteen. Ja tästä kaikesta syntyi hänen tahtoonsa halua ja pyrkimistä kohden maamme onnea ja parasta. Hänenpä uljaasta, väsymättömästä toimestansa rakettiin pitäjään jonkunmoinen kansakoulu, joka oli ensimmäisiä Suomessa. Ja vieläpä yhtä ja toista muutakin hyödyllistä laitosta matkaansaattoi hänen seurakuntaansa.--Myös oli hänellä huoneellisten askartensa ja puuhiensa alituisena silmän-osoitteena vanhin poikansa, josta hän oli päättänyt kouluttaa tiedon ja taidon miehen.

По воскресным и праздничным дням он либо читал свою газету, либо сам писал для той же газеты о новостях- и общественных делах прихода. И редакция всегда охотно принимала его заметки, содержание которых было весьма дельным, способ изложения — точным и ясным, а зачастую и талантливым. Эти занятия расширили его представление о жизни и мире. Родина уже не была для него неопределенной частицей неопределенного мира, без малейшего представления, где она и какая. Он знал теперь, где находится эта страна, этот дорогой сердцу уголок земли, где живет, творит и борется народ Суоми и где покоятся кости его предков. Он знал ее границы, ее моря и таинственно улыбающиеся озера, ее поросшие соснами горные кряжи, которые частоколами бегут вдаль. Весь облик нашей родины, ее ласковый материнский взгляд навсегда запечатлелись в его сердце. И все это родило в нем страстное желание трудиться на благо и счастье нашей страны. Его благородными и неутомимыми стараниями в приходе была построена народная школа, одна из первых в Суоми. Благодаря его же заботам здесь появились и некоторые другие полезные учреждения. Помимо этих хлопот и хозяйственных дел, предметом его особого внимания был еще старший сын, которого он решил сделать образованным человеком.

Aviona oli hänellä Seunalan hoikka tytär, liinatukkainen, kainosilmäinen Anna, hän, joka oli nähnyt kummia näköjä ja houraillen ennustellut paljon ihmeitä. Hän oli emäntä Vuohenkalman vapaassa, uhkeassa torpassa; mutta aivan avaralle kuitenkaan ei ulettunut hänen emännyytensä valta. Enimmin isännän huolesta ja toimesta kävi tässä huoneenhallitus. Hänenpä taskussansa kilkahtelivat ruislaarin avaimet, hän itse määräsi ja mittasi tavarat sekä väkensä että karjansa tarpeiksi ja maksoi niin piiat kuin rengit.--Useinhan tuo emäntäinen alakuloisena käyskelee, seisoo tulisijan ääressä patansa vaiheilla, mietiskellen äänetönnä. Mutta koska hän taasen pienoisensa luoksi kyykistyy kehtohon alas, silloin säteilee hänen silmänsä ihanasti. Hän iloitsee, koska »kultakäpynen» hänen helmassansa verevänä rikostaa ja reutoo. Ja häntä ruokkia rintansa maidolla, häntä hoitaa, vaatehtia, ja, niinkuin hän itseksensä lausuili, »hänestä pyhien rauhankaupungin perillistä kasvattaa», siitähän säteilee kainon emännän katse.

Женат он был на дочери Сеуналы, стройной, белокурой, застенчивой Анне, той самой, у которой были странные видения и которая предсказывала разные чудеса. Она была хозяйкой в славном торпе Вуохенкалма, но ее власть простиралась не очень далеко: дом велся больше заботами и трудами самого Эро. В его кармане звенели ключи от хлебного закрома, он сам распоряжался и выдавал все, что требовалось для людей и скота, сам платил жалованье прислуге. А хозяйка часто ходит унылая или стоит у очага, присматривая за котлами, и молча о чем-то думает. Однако, когда она наклоняется над колыбелью своего малютки, глаза ее чудно сияют. Любо ей, когда ее золотце резвится и барахтается у нее на коленях. Она кормит его грудью, нянчит, одевает и мечтает, как часто говорит себе, вырастить его «наследником мирного града небесного». Оттого-то и сияют так глаза робкой хозяйки.

Kerranpa kesällä, eräänä sunnuntai-iltana, koska aurinko kallistui luoteiseen ja tyyni oli ilma ja metsä, istui hän yksin lapsensa kanssa, istui rahilla, pöydän päässä. Niittujansa, huhtiansa katsomassa käyskeli Eero, ja kylään olivat lähteneet huoneen palvelijat kaikki.--Oli nyt ihana rauha sekä ulkona että sisällä torpan sunnuntai-lakeassa tuvassa, ja lehditettynä laattia hymysi. Oli rauha ja hiljaisuus; ainoastaan tuolloin, tällöin kuului karjankelloin kaukainen kilahdus koivuiselta mäeltä.--Mutta rahilla istui emäntä nuori ja haasteli lapsellensa, joka hänen helmastansa katseli häntä vastaan kuin hehkuva aamu. »Sanoppas, pienoseni», hän haasteli, hyräillen laulun ja puheen välillä, »sanoppas, pienoseni, mistäpä tiesit kotiasi tulla?--Tulin pitkin Turun tietä, lirputtelin Hämeenmaitten härkäteillä.--Mutta mistä kotosi tunsit, pienoseni?--Koirasta hallavasta portin alla, tunsin kartanon kultaisesta kaivosta, ja olipa vielä pappien hevoset heinäladossa, ja olkiladossa olut-tynnöri.--Mistä tunsit äitisi armaan, mistä isäsi tunsit?--Äiti vierrettä ammenteli loimottavan liekin vaiheilla, hän ammenteli ja lauleli, lauleli heleällä äänellä, kaulassa liina, liina kuin lumi ja taivaan kaari. Mistäpä tunsin isäni? Veisteli hän kirvesvartta, veisteli kultaisen akkunan vieressä.--Niin löysit tien, niin tunsit kodon, niin tunsit tuvassa äitis ja isäs. Mutta missä ollee isäsi nyt, missä ja muisteleeko hän meitä?--Muistaahan toki ja ellei muistele hän sinua, niin sinua en unohda minä, en sinä ilmoisna ikänä, en kuolemassa, sinua mun sieluni aamun paiste ja illan riutumus, mun iloni ja murheeni ihana. No miksipä murheeni sinä? Ah! tämä maailma on kavala ja myrskyinen, ja moni purjehtija täällä on vaipunut sen merien ikuiseen kohtuun. Sanoppas, lapseni, mun suven-ihanaiseni, sano: etkö tahtoisi täältä purjehtia rauhan ikisatamaan pois, koska vielä puhtaana väikkyy lapsuutesi valkea viiri? Rannalla sumean, tyynen järven seisoo Tuonelan kartano tumma, siellä himmeän lehdistön helmassa, kasteisen viidan kohdussa on lapselle valmiina kehto ja valkeat liinat ja vaipat. Sentähden kuule mun lauluni; se johtaa sun Tuonelan ruhtinaan maahan. Oi kuule mun sydämeni laulu!

Однажды летом, в воскресный вечер, когда солнце уже клонилось к закату и покоем были объяты и воздух и лес, она сидела у стола на скамье, одна со своим ребенком. Эро отправился осматривать луга и пашни, а работники ушли в деревню. Тихо было и на дворе и в празднично убранной избе; казалось, даже пол улыбался из-под рассыпанных по нему зеленых веток. Тишину и покой нарушал только отдаленный звон колокольчиков в березовой роще на холме, где паслось стадо. Молодая хозяйка сидела на скамье и говорила ребенку, который лежал у нее на коленях и, словно ясное утро, глядел на мать. «Скажи-ка, мое дитятко, — напевно говорила она, — скажи, мое дитятко, откуда узнал ты дорогу домой? — Шел я путем-дорогою, мимо Турку-горо-да, бежал по землям Хяме воловьими тропами. — А как ты дом свой признал, мое дитятко? — Признал по белой собачке у ворот, узнал по золотому колодцу; у сарая стояли пасторские кони, а в амбаре была пивная бочка. — Как признал ты мать родимую, как отца своего узнал? — Стояла мать у печки, черпала сусло сладкое, пела песню звонкую; на шее у нее платочек, он белее снега чистого, краше радуги небесной. А как я отца узнал? Отец сидел у золотого окошечка и топорище выстругивал.— Так дорогу ты нашел, так дом узнал, так отца с матерью. Но где ж теперь твой отец, вспоминает ли он о нас? Уж верно, помнит, а коль и не помнит, то не забуду тебя я, вовеки не забуду, до самой смерти. Ты для меня — утро раннее, зорюшка вечерняя, радость и печаль моя. А отчего ты печаль моя? Ах, мир коварен, полон бурь; не один пловец сгинул в морской пучине.; Скажи, мое дитятко, скажи, мое солнышко: не хочешь ли уплыть отсюда в тихую гавань вечного покоя, пока еще чисто и безмятежно твое детство? Там, у озера туманного, стоит темный дворец Туонелы; там, в тенистой роще, под росистым кусточком,, ждет младенца колыбель с белой простыней и покрывалами. Послушай мою песню: она унесет тебя в царство Туонелы. Послушай песню души моей!

Tuonen lehto, öinen lehto!
Siell' on hieno hietakehto,
Sinnepä lapseni saatan.

Siell' on lapsen lysti olla,
Tuonen herran vainiolla
Kaitsea Tuonelan karjaa.

Siell' on lapsen lysti olla,
Illan tullen tuuditella
Helmassa Tuonelan immen.

Onpa kullan lysti olla,
Kultakehdoss' kellahdella,
Kuullella kehräjälintuu.

Tuonen viita, rauhan viita!
Kaukana on vaino, riita,
Kaukana kavala maailma».

Туони сумрачные ели!
Там пески нежней постели,—
Провожу туда дитя мое.

Будет весело ребенок
Там, на пастбищах зеленых.
Скот пасти владыки Туонелы.

Будет вечером прохладным
Засыпать он сном отрадным
На коленях девы Туонелы.

Чтоб скорее сны слетели
К золотистой колыбели,
Будут птицы петь полночные.

Туонела, сады покоя!
Далеко ты, все мирское,
Далеко ты, мир наш суетный!

Niin hän lauloi lapsellensa; eikä kantele niin heleästi helise kuin hänen äänensä silloin sunnuntailakeassa tuvassa. Mutta koska hän oli lakannut laulamasta, katseli hän ääneti kauan ulos akkunasta korkeuteen päin; ylös pyhään, pyörryttävään korkeuteen hän katseli; ja hiilakas ja puhdas oli taivas, ei nähty yhtään pilven haitaletta kaarevan kannen alla; ainoastaan poutapääskynen, tuskin silmin näkyvä, siellä väikkyi, lentäin sinne, tänne, keveänä ja vilkasna kuin onnenlapsen aatos. Siinä hän istui, ja poski, päivän polttama, painui vasten uneliaan lapsen ohausta, mutta siniset silmät ylös sinisiin avaruuksiin katsoivat, ja rauhasta välähteli otsa.

Так пела она ребенку, и ее голос в празднично убранной избе звенел звучнее кантеле. Кончив песню, она долго безмолвно глядела из окна в небесную высь. А небо было чистое и ясное, ни одного облачка не видно было под его круглым сводом, только ласточка, едва заметная глазу, реяла там, легкая и беззаботная, как мысль счастливца. Так сидела она, и ее щека прижалась к виску спящего младенца, а синие глаза все глядели в лазурную высь, и покоем сияло ее чело.

Palasipa metsästä mies ja kuuli pihalle vaimonsa laulun, joka hänestä ei vielä koskaan ollut kaikunut niin ihanasti. Hän astui sisään, käyskellen perille, ja istui vaimonsa viereen; se oli ystävällisyyttä, jota hän harvoin ennen oli osoittanut. Kerkeästi kääntyi vaimo hänen puoleensa, laski lapsen hänen polvillensa, painoi otsansa vasten miehen rintaa ja hyrskähti väkivaltaiseen itkuun. Mutta löipä mies nyt käsivartensa ympäri hänen kaulansa, pyhkien erään suikulan tuosta pellavakeltaisesta tukasta hänen korvansa taakse. Siinä he istuivat tyynenä sunnuntai-iltana valkealla rahilla valkean pöydän päässä.

Тем временем муж вернулся из лесу и услышал со двора ее пение, которое еще никогда не казалось ему таким прекрасным. Он вошел в избу и сел рядом с женой; это была ласка, которую он редко проявлял прежде. Она быстро повернулась к мужу, опустила ребенка к нему на колени, прижалась лицом к его груди и залилась слезами. Он обнял ее и поправил упавшую прядь ее льняных волос. Так сидели они в этот тихий воскресный вечер на белой скамье за белым столом.

Niin eli ja rakenteli torpassansa Eero, veljeksistä nuorin; ja olen nyt kertonut kappaleen kunkin veljen elosta erittäin, vanhimmasta nuorimpaan asti. Ja tahdonpa vielä kertoa erään joulujuhlan Juhani-Jukolan talossa. Sillä olivatpa veljekset päättäneet kerran vielä yhtyä joulu-oljille entiseen kotoonsa.

Вот так жил и трудился в своем торпе Эро, младший из братьев. И теперь, когда я рассказал понемногу о жизни каждого из братьев, от старшего до младшего, мне хочется рассказать еще об одном рождественском вечере в доме Юхани Юкола. Ибо братья решили еще раз собраться все вместе в своем старом доме на рождество.

Kaikki olivat he myös kokoontuneet vaimoinensa, lapsinensa; ja olipa vilinätä Jukolan avarassa tuvassa, koska lapsia ankara joukko piehtaroitsi ja kiiriskeli kahisevilla oljilla. Tuolla taasen, tulisijan ympärillä, istui kälysten joukko hauskassa kanssapuheessa keskenänsä, ja Kekkurin uhkea emäntä, Timon vakava vaimo, siellä liikutteli kiltisti Venlan vellipataa, joka täysinäisenä valkeassa vaahdossa kiehui. Siellä myös tulitakan juurella, virsikirja polvella, Simeoni nähtiin, valmiina alkamaan yhteistä jouluvirttä. Mutta perillä pöydän ympärillä istuivat muut veljekset, haastellen entisistä ajoista, päivistä metsien yössä ja Impivaaran kantoisella aholla, komeroisen, kohisevan vuoren alla. Ja muistot menneistä vaaroista, taisteloista ja töistä sulivat suloisesti yhteen heidän mielessänsä kuin metsät, laaksot, vuoret ja korkeat nummet kaukaisuuden sinihämärässä yhteensulaa. Kaikki liittyi tummaksi, ihanaksi uneksi, ja hiljainen riutumus miesten povessa tuntui. Niin he katselivat takaisin olleisin päiviin. Niinpä syksy-iltana, koska luonto on käynyt lepoon ja kellastuneena seisoo lempeä lehto, katselee paimen matkanpäästä armasta ahoa, jossa hän kerran kesänä kilvoitteli, tuskitteli, hikeä vuodattain. Päivä oli kuuma ja helteinen, etäällä ukkonen jymisi ja sumuna parveilivat paarmat ja kärpäset, saattaen karjan kiilivään kimmaan. Mutta ennen iltaa oli hän koonnut karjansa taas ja asteli iloisena kellojen kilinässä kotia. Sitä päivää hän nyt muistelee ja hymyää. Niinpä myös mannermaalla harmeneva merimies johdattelee mieleensä muinoista myrskyä merellä. Pilvet haahden pimeyteen käärivät, kuohuva aalto uhkaili kuolemalla; mutta ennenkuin yö oli tullut, vaikeni tuuli, aalto viihtyi ja nukkui ja kirkastuvasta lännestä säteili aurinko taas, osoittaen tien satamaan. Tätäpä myrskyä muistelee merimies hiljaisella riemulla nyt. Niin muistelivat veljeksetkin menneitä päiviänsä, kultaisena joulu-iltana istuissaan ympäri Jukolan pöydän ja haastellessansa keskenään.

Все они пришли с женами и детьми, и шумно стало в просторной избе Юколы, когда на хрустящей соломе начала бегать и барахтаться ватага ребятишек. Около очага, ведя веселую1 беседу, сидели невестки, а дородная хозяйка Кеккури, степенная жена Тимо, мешала кашу в котле, который был полон и вскипал белой пеной. Там же, у очага, примостился и Симеони с молитвенником на коленях, готовый затянуть рождественский псалом. Остальные братья сидели вокруг стола, беседуя о былых временах, о днях, проведенных в темных лесах и на пнистой поляне у подножия шумящей Импиваары. Воспоминания о пережитых опасностях, борьбе и трудах сливались в их мыслях в одну картину, подобно тому как леса, долины, горы и высокие холмы сливаются в голубой туманной дали. И когда они теперь окидывали взором минувшие дни, все казалось им смутным прелестным сном, и в душу заползала тихая грусть. Так в осенний вечер, когда природа уже отдыхает и нежно желтеет роща, смотрит пастух издали на родной луг, где летом ему пришлось немало побегать, помучиться и пролить пота: день был жарок и зноен, вдалеке грохотал гром, тучами носились мухи и оводы, заставляя бешено метаться стадо; но под вечер он собрал его и весело, под звон колокольчиков, пошел домой. Этот самый день он вспоминает теперь со светлой улыбкой. Так седеющий на суше моряк грезит о давней буре на море: тучи окутали мглою корабль, пенистые валы угрожали смертью; но прежде чем наступила ночь, ветер утих, улеглись и уснули волны, на западе опять засияло солнце, указывая путь к гавани. И моряк с тихой радостью вспоминает эту бурю. Вот так и братья перебирали в памяти былые дни, сидя в золотой рождественский вечер вокруг стола и беседуя между собой.

Mutta tulelta nostettiin pata, tehtiin tuohisista haloista oivallinen pystyvalkia, ja sen loimoittavassa valossa alkoi nyt juhlallinen veisaus. Silloin kohta vaikeni lasten metelöitsevä liuta, vaikenivat myös veljekset juttelemasta pöydän ääressä, koska Simeoni alkoi ihanan virren ja naiset, kirjat helmoilla, yhtyivät kaikki yhteen ääninensä. Kauniisti palavan pystyvalkian huminassa kaikui laulu, ja kauniimpana kaikkein ääntä heloitti aina muiden joukossa kainon Annan puhdas ja lempeä ääni.--Mutta koska lakattiin viimein laulamasta, astuivat he ehtoollispöytään, ja siitä kallistuivat vihdoin laattian oljille öiseen lepoon.--Mutta varhain heräsivät he seuraavana aamuna, heräsivät lähteäksensä loistoisaan kirkkoon, joka tuhansista palavista kynttilöistä kimmelsi kuin taivas tähdessä. Sieltä, koska päivä oli täydeksi valjennut, he palasivat kilvan kiitäen taas, ja viettivät entisessä Jukolassa iloisen joulupäivän.

А потом они сняли с огия котел, подкинули березовых дров, и при блеске яркого пламени началось праздничное песнопение Сразу угомонилась шумная ватага детей и прервалась беседа братьев, когда Симеони запел торжественную песнь; женщины с молитвенниками на коленях дружно подпевали ему. В очаге весело потрескивал огонь, а песнь все звенела, и краше всех звучал нежный, чистый голос застенчивой Анны. Когда кончилось пение, все направились к столу и, поужинав, улеглись спать на солому. На следующий день они проснулись рано и поехали в церковь, которая сверкала от тысяч свечей, словно звездное небо. А когда уже совсем рассвело, они, обгоняя друг друга, покатили обратно в Юколу и провели там веселый день рождества.

Mutta tässä on kertomukseni loppu. Ja niin olen kertonut seitsemästä veljeksestä Suomen saloissa; ja mitäpä kertoisin enään heidän elämänsä päivästä ja sen vaiheista täällä? Se kulki rauhaisesti puolipäivän korkeudelle ylös ja kallistui rauhaisesti alas illan lepoon monen tuhannen, kultaisen auringon kiertoessa.

Тут и конец моей повести. Я рассказал о семерых братьях в дремучих лесах Суоми. Что еще сказать об их жизни? Мирно текла она, приближаясь к пышному полудню, и мирно склонилась потом к тихому вечеру, но еще много-много раз до того успело свершить свой круг золотое солнце.

Loppu - Конец